Acaricidal effect of rosemary and lavender essential oils on the two-spotted spider mite by contact and fumigation methods on eggplant

Subject Areas : Acarology

Seyedeh Masoomeh Hasheminia ¹ , Manizheh Jamshidi ²

1 - Assistant Professor, Department of Plant Protection, Ro.C., Islamic Azad University, Roudehen, Iran
2 - Associate Professor, Department of Plant Protection, Ta.C., Islamic Azad University, Tabriz, Iran

Received: 2025-05-07 Accepted : 2025-07-22 Published : 2025-08-11

Keywords: Rosmarinus officinalis, Lavandula officinalis, eggplant, Tetranychus urticae,

Abstract :

Organic plant compounds are considered suitable alternatives to chemical pesticides for pest control. Essential oils are aromatic compounds found in various plant organs and prevent insect attacks on plants by having insecticidal, repellent, anti-nutritional, and cuticle-destructive properties. The spider mite Tetranychus urticae Koch (Acari: Tetranychidae) is a polyphagous pest that has more than 300 host plant species. The Varamin variety eggplant plant was used for this experiment. For contact toxicity, concentrations of (300, 600, 900 and 1200 μL/L air) were used, and for respiratory toxicity, concentrations of (500, 1000, 1500, 2000 and 2500 μL/L air) were used. After 24 hours, the results of the mortality of mites in both contact and fumigation methods were calculated. According to the results, the lethal concentration of 50% of the mite population (LC50) was determined to be 0.679 and 0.852 μL/L air for rosemary and lavender plants under contact conditions, respectively, and 1.931 and 2.125 μL/L air under respiratory conditions.

References:

جمشیدی، م.، طلوع، ن.، جعفرلو، م. و هاشمی¬نیا، س. م. 1401. اثرات کشندگی و دورکنندگی اسانس گیاهان نعناع، بومادران و اسطوخودوس روی حشرات زنبور بالغ گونه Bracon hebetor. زیست شناسی جانوری 14(3): 61-70.
جوشقانی، ر.، مهرآفرین، علی. و لبافی، م. ر. 1396. تغییرات فیتوشیمیایی و مورفوفیزیولوژیکی اسطوخودوس در پاسخ به بسترهای مختلف کشت. فصلنامه گیاهان دارویی 16(4): 141-153.
دارنهال، ا.، جمشیدی، م.، جعفرلو، م. و هاشمی¬نیا، س. م. 1399. اثرات حشره‌کشی و دورکنندگی قسمت‌های مختلف گیاه بومادران روی شپشه دندانه‌‌دار برنج (Coleoptera, Silvanidae) Oryzaehilus surinamensis L.. گیاهپزشکی کاربردی 7(1): 60-53.
رضایی، ا.، آرمیده، ش.، میرفخرایی، ش.، فروزان، م. و میچاود، و. ج. پ. ۱۴۰۲. اثر کشنـدگی کنه‌کـش‌هـای آبرون اسپید و کنه مایت روی کنه تارتن دو لکه‌ای Tetranychus urticae و کنه‌های شکارگر Amblyseius swirskii و Phytoseiulus persimilis در شرایط آزمایشگاهی. تحقیقات آفات گیاهی ۱۳(۱): 25-38.
صادق، م.، زعفریان، ف.، اکبرپور، و. و عمادی، م. 1399. تأثیر کود شیمیایی و غیر¬شیمیایی بر میزان ماده خشک رزماری در رقابت با علفهای هرز. به¬زراعی کشاورزی 22(1): 135-148.
قاسمی، ا. و حاجی¬زاده. ج. 1400. فون و کلید شناسایی کنه¬های پیش استیگمای (Acari: Prostigmata) مرتبط با گلخانه¬ها در شهرستان رشت. تحقيقات آفات گياهی 11(1): 14- 1.
مظفریان، س.، چاره¬گـانی، ح.، عبدالهی، م. و رضـائی، ر. 1398. تأثیر برخی از عنـاصر پرمصـرف بر فـعالیـت نمـاتد ریشه¬گرهی Meloidogyne javanica در بادمجان Solanum melongena L.. پژوهش¬های حفاظت گیاهان ایران 33(4): 397-408.
هاشمی¬نیا، س. م. 1400. تاثیرسمیت تنفسی اسانس رزماری Rosmarinus officinalis L. روی حشره بالغ شپشه برنج Sitophilus oryzae L.،کنفرانس ملی کشاورزی و امنیت غذایی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک.
Aissaoui, A.B., Amrani, A.E., Zantar, S. and Annaz, H. 2021.Toxicity of Rosmarinus officinalis essential oil to the pest Tetranychus urticae Koch (Acari: Tetranychidae) and its predator Phytoseiulus persimilis Athias-Henroit (Acari: Phytoseiidae). International Journal of Innovative Approaches in Agricultural Research 5:1-16. https://doi.org/10.29329/ijiaar.2021.339.1.
Ebadollahi, A., Jalali Sendi, J., Aliakbar, A. and Razmjou, J. 2014. Chemical composition and acaricidal effects of essential oils of Foeniculum vulgare Mill. (Apiales: Apiaceae) and Lavandula angustifolia Miller (Lamiales: Lamiaceae) against Tetranychus urticae Koch (Acari: Tetranychidae). Psyche: A Journal of Entomology 2014(3): 1-6. https://doi.org/10.1155/2014/424078
Elhalawany, A.S. and Dewidar A.A. 2017. Efficiency of some plant essential oils against the two-spotted spider mite, Tetranychus urticae Koch and the two predatory mites Phytoseiulus persimilis (A.-H.), and Neoseiulus californicus (McGregor). Egyptian Academic Journal of Biological Sciences 10(7): 135–147.
FAO. 2020. FAO Statistical Database (FAOSTAT), Web site at URL: http://www.faostat.fao.org.
Feroz, A. 2020. Efficacy and cytotoxic potential of deltamethrin, essential oils of Cymbopogon citratus and Cinnamonum camphora and their synergistic combinations against stored product pest Trogoderma granarium (Everts). Journal of Stored Products Research 87(6): 101614. https://doi.org/10.1016/j.jspr.2020.101614.
Hasheminia, S.M., Jalali Sendi, J., Talebi Jahromi, Kh. and Moharramipour, S. 2013. Effect of milk thistle, Silybium marianum, extract on toxicity, development, nutrition, and enzyme activities of the small white butterfly, Pieris rapae. Journal of Insect Science 13(1):1-10. https://doi.org/10.1673/031.013.14601.
Isman, M.B. 2020. Botanical insecticides in the twenty-first century-fulfilling their promise? Annual Review of Entomology 7(65): 233-249. https://doi.org/10.1146/annurev-ento-011019-025010.
Kaveh, M., Khajehali, J., Poorjavad, N., Rahimmalek, M. and Izadi, H. 2025. Essential oils of some Lamiaceae plants: analysis and their activity against Tetranychus urticae (Acari: Tetranychidae). Persian Journal of Acarology 14(1): 11–25.
Kim, D.H., Kim, S.I., Chang, K.S. and Ahn, Y.J. 2002. Repellent activity of constituents identified in Foeniculum vulgare fruit against Aedes aegypti (Diptera: Culicidae). Journal of Agricultural and Food Chemistry 50: 6993–6996. https://doi.org/10.1021/jf020504b.
Kumar, S.V., Chinniah, C., Muthiah, C. and Sadasakthi, A. 2010. Management of two spotted spider mite Tetranychus urticae Koch. a serious pest of brinjal, by integrating biorational methods of pest control. Journal of Biopesticides 3(1): 361-368.
Lucia, A., Licastro, S., Zerba, E., Gonzalez, A.P. and Masuh, H. 2009. Sensitivity of Aedes aegypti adults (Diptera: Culicidae) to the vapors of Eucalyptus Essential oils. Bioresource Technology 100: 83–87. https://doi.org/10.1016/j.biortech.2009.02.075.
Magierowicz, K., Gorska-Drabik, E. and Golan, K. 2019. Effects of plant extracts and essential oils on the behavior of Acrobasis advenella (Zinck.) caterpillars and females. Journal of Plant Diseases and Protection 127: 63-71. https://doi.org/10.1007/s41348-019-00275-z.
Meck, E.D., Walgenbach, J.F. and Kennedy, G.G. 2012. Association of Tetranychus urticae (Acari: Tetranychidae) feeding and gold fleck damage on tomato fruit. Crop Protection 42: 24-29. https://doi.org/10.1016/j.cropro.2012.07.027.
Mutthuraju, G.P. 2013. Investigations on host plant resistance mechanisms in brinjal (Solanum melongena Linn.) to two-spotted spider mites, Tetranychus urticae Koch (Acari: Tetranychidae). PhD Thesis, University of Agricultural Sciences, Bengaluru, 120p.
Nabi, A.K., Pınar, H.G., Elif, A. and Ayşenur, K. 2019. Life table of Tetranychus urticae (Koch) (Acari: Tetranycidae) on different Turkish eggplant cultivars under controlled conditions. Acarologia 59(1): 12-20. https://doi.org/10.24349/acarologia/20194307.
Oladosu, Y., Rafii, M.Y., Arolu, F., Chukwu, S.C., Salisu, M.A., Olaniyan, B.A. and Muftaudeen, T.K. 2021. Genetic diversity and utilization of cultivated eggplant germplasm in varietal improvement. Plants 10(8): 1714. https://doi.org/10.3390/plants10081714.
Rao, K.S., Vishnupriya, K. Ramaraju, R. and Poornima, K. 2018. Effect of abiotic factors on the population dynamics of two-spotted spider mite, Tetranychus urticae Koch and its predatory mite, Neoseiulus longispinosus (Evans) in brinjal ecosystem. Journal of Experimental Zoology 21(2): 797-800. https://doi.org/10.9734/ijecc/2023/v13i113236.
Roh, H.S., Lim, E.G., Kim, J. and Park, Ch.G. 2011. Acaricidal and oviposition deterring effects of santalol identified in sandalwood oil against two-spotted spider mite, Tetranychus urticae Koch (Acari: Tetranychidae). Journal of Pest Science 84: 495-501. https://doi.org/10.1007/s10340-011-0377-y.
Upson, T., Andrews, S., Harriott, G., King, C. and Langhorne J. 2004. The Genus Lavandula. London: Timber Press.
Zeshan, A., Cagáň, Ľ., Abbas, A., Eisa, M.A.S. and Jabran, A. 2024. Efficacy of different essential oils against the two spotted spider mites Tetranychus utricae (Acari: Tetraychidae) under laboratory conditions. Ukrainian Journal of Ecology 14(1): 8-16. https://doi.org/10.15421

Full-Text:



گیاه­پزشکی کاربردی، جلد 14، شماره 1، سال 1404

 

اثرکنه‌کشی اسانس گیاهان رزماری و اسطوخودوس روی کنه دو لکه‌ای تارتن به دو روش تماسی و تدخینی روی گیاه بادمجان

Acaricidal effect of rosemary and lavender essential oils on the two-spotted spider mite by contact and fumigation methods on eggplant

 

سیده معصومه هاشمی‌نیا1* و منیژه جمشیدی2

 

دریافت: 17/2/1404                                            پذیرش: 31/4/1404

 

چکیده

ترکیبات آلی گیاهی از جایگزین‌های مناسب آفت­کش­های شیمیایی برای کنترل آفات محسوب می‌شوند. اسانس‌ها تركيبات معطري هستند كه در اندام‌هاي مختلف گیاهان یافت مي‌شوند و با داشـتن خـواص حشـره‌کشی، دوركـننـدگي، ضد­تغذیه­اي و با تخریب کوتیکول از حمله حشرات به گیاهان جلوگیری می‌نمایند. کنه تارعنکبوتی یا دولـکـه‌ایTetranychus urticae Koch (Acari: Tetranychidae) یک آفت چندخوار با بیش از 300 گونه گیاه میزبان است. برای انجام این آزمایش از گیاه بادمجان قلمی ورامین استفاده شد. برای سنجش سمیت تماسی از اسانس دو گیاه رزماری و اسطوخودوس در چهار غلظت‌ 300، 600، 900 و 1200 میکروگرم بر سانتی­متر مربع و برای سنجش سمیت تنفسی نیز از پنج غلظت‌ 500، 1000، 1500، 2000 و 2500 میکرولیتر بر لیتر هوا استفاده شد. پس از 24 ساعت، نتایج مربوط به میزان مرگ­و­میر کنه­ها در هر دو روش تماسی و تنفسی محاسبه گردید. طبق نتایج، غلظت کشنده %50 جمعیت کنه (LC50) در شرایط تماسی برای دو گیاه رزماری و اسطوخودوس به ترتیب 679/0 و 852/0 میکرولیتر بر لیتر هوا و در شرایط تنفسی 931/1 و 125/2 میکرولیتر بر لیتر هوا تعیین گردید.

واژگان کلیدی: اسطوخودوس، بادمجان، رزماری، کنه دو لکه‌ای تارتن

 

مقدمه

سابقه استفاده از ترکیبات آلی گياهان که با عنوان حشره‌كش‌هاي گياهي در كشاورزي شناخته شده به حدود چند صد سال پيش در کشور-های چين، مصر، يونان و هند قديم برمي‌گردد. گياهان مواد خاصي تولید می‌کنند که به آن‌ها متابوليت‌هاي ثانويه گفته می‌شود و برای گياهان نقش دفاعی دارند (جمشیدی و همکاران، 1401). اسانس­ها تركيبات معطري هستند كه در اندام­هاي مختلف گیاهان یافت مي­شوند و با داشتن خواص حشره­کشی، دور­كنندگي، ضد­تغذیه­اي و تخریب کوتیکول از حمله حشرات به گیاهان جلوگیری مي­كنند و یا ممکن است به­عنوان جلب­كننده حشرات عمل نموده و بنابراین عمل گرده افشانی را تسهیل می­کنند. اسانس­های گیاهی معمولاً در طبيعت سریع‌تر تجزیه مي‌شوند، سميت كمتري براي انسان و سایر پستانداران دارند و اثرات مخرب كمتري در محيط زیست بر جاي می‌گذارند (هاشمی‌نیا، 1400؛ دارنهال و همکاران، 1399). اسانس‌های گیاهی ترکیبات پیچیده‌ای متشکل از عناصر مختلف، با روش‌های تأثیر متفاوت هستند. محل تأثیر این ترکیبات همانند آفت‌کش‌های شیمیایی مرسوم، دستگاه عصبی حشرات است. البته بسته به ماهیت شیمیایی عناصر

 

1- استادیار، گروه گیاه­پزشکی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران

2- دانشیار، گروه گیاه­پزشکی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

نویسنده مسئول مکاتبات: [e-mail]

سازنده اسانس، جایگاه هدف متفاوتی را در دستگاه عصبی حشره مورد حمله قرار داده و یا به­عنوان مهار­کننده آنزیم‌های عصبی به جمعیت‌های آفت آسیب می‌رسانند (Isman, 2020؛ Hasheminia et al., 2013). اثرات زیستی اسانس‌های گیاهی به اجزای فعال ترکیبات آنها همچون مونوترپن‌ها، سسکوئی­ترپن ها، کاروکرول و تیمول نسبت داده می‌شود. این در حالی است که تفاوت در ساختار شیمیایی این گروه از ترکیبات گیاهـی حتی در بین افراد هم گونه نیز به­صورت گسترده وجود دارد (Magierowicz et al., 2019). فعالیت حشره­کشی مونوترپن­های گیاهی همانند آلفاپینن، بتاپینن، 1و 8 سینئول، کامفور، کامفن، لینالول، بتامرسین و آلفا فلادرین در دز­های بالا به ساز و کار­های هم‌افزایی مؤثر بر جایگاه‌های هدف چندگانه نسبت داده می‌شود. اختلال و یا توقف در فعالیت‌های حیاتی حشرات همچون رشد و نمو، دگـردیسی و تولید­مثل، اختلال و بازدارندگی در عملکرد آنزیم‌های تنفسی غشا میتوکنـدریایی، سمیت سلولی و اختلال در فـرایـنـد تـنـظـیم مـصـرف اکـسیژن و مقـدار دی­اکسید­کربن آزاد شده، از ساز­و­کار­های تأثیر اسانس‌های گیاهی در جمعیت‌های هدف به شمار می‌روند (Kim et al., 2002؛ Feroz, 2020). وجود بیش از یک ماده مؤثره در ساختار اسانس‌ها، تقویت فعالیت زیستی و کشندگی آنها علیه گونه‌های آفت را به دنبال دارد. اختلال در فیزیولوژی طبیعی بسیاری از حشرات در نتیجه هم‌افزایی مجموعه عناصر تشکیل دهنده اسانس‌ها به اثبات رسیده است (Lucia et al., 2009).

اسطوخودوس (Lavandula officinalis) گیاهی است با خاستگاه مدیترانه‌ای که از کشور­های فرانسه، اسپانیا، ایتالیا، ترکیه و یونان گزارش شده است. گیاهی بوته­ایی به طول 45 سانتی­متر و کرک­دار است. برگ‌های فوقانی به­صورت سرنیزه‌ای و کشیده، بیضوی تا بیضوی باریک، گل‌ها دارای جام مشخص به ابعاد 5/1 تا 5/4 سانتی‌متر، کشیده تا تخم­مرغی شکل، متراکم و پیوسته هستند. چرخه‌های گل دارای ۶ تا ۱۰ گل هستند. گلبرگ­ها به رنگ بنفش تیره و به طول چهار و نیم تا هشت و نیم میلی‌متر می‌باشد (Upson et al., 2004). از مهم‌ترین ترکیبات تشکیل دهنده اسانس آن می‌توان به لینالیل استات، لینالول، کامفور، گرانیول (ژانیول و سینئول)، تانن، کومارین و فلاونوئید اشاره کرد (جوشقانی و همکاران، 1396).

رزماري (Rosmarinus officinalis) گیاهی از خانواده نعناعیان به­صورت بوته‌اي، معطر، چند­سـاله و هـمیشـه سـبز می­باشـد. ایـن گیـاه از گذشته­هاي دور به دلیل دارا بودن خواص دارویـی فـراوان مـورد استفاده قرار می‌گرفته و امروزه نیز در طـب سـنتی بـه­عنوان کاهش دهنـده التهاب و ضـد­درد مورد استفاده قرار می‌گیرد. در اسانس این گیاه موادی همچون اسید­های فنلی از جمله رزمارینیک اسید، کافئیک اسید، کلروژنیک اسید، نئوکلروژنیک اسید، لابیاتیک اسید، دی ترپن‌های تلخ مانند کارنـوزول و رزمانول، انـواع فلاونـوئـید­ها و گلیکوزید­ها مانند دیوزمتین، لوتئولین و همچنین سالیسیلات وجود دارد (جمشیدی و همکاران، 1401؛ صادق و همکاران، 1399). 

در بین آفات گیاهی، کنه تار عنکبوتی یا دو­لکه‌ای Tetranychus urticae Koch (Acari: Tetranychidae) یک آفت چند­خوار است که تعداد زیادی گیاه میزبان دارد. این آفت دارای پراکنش جهانی است و در بیش از ۳۰۰ گونه گیاهی در مزرعه و گلخانه خسارت وارد می‌کند. این آفت در شرایط رشد مناسب، با افزایش جمعیت، باعث کاهش سریع کیفیت و عملکرد گیاه میزبان از محصولات باغی، زینتی و زراعی در سراسر جهان می‌شود (رضایی و همکاران، ۱۴۰۲). هر دو شکل مورفولوژیکی قرمز و سبز رنگ کنه تارتن برای خانواده سولاناسه بسیار مضر هستند. طی دوره رشد بادمجان، این کنه به­دلیل تغذیه از کلروفیل و رنگدانه‌های برگ‌های بادمجان، باعث از بین رفتن تعداد زیادی میوه می‌شود. برگ‌های آسیب دیده که فتوسنتز و در نتیجه جذب کمتری دارند، مستعد خشک شدن هستند و چنین اثراتی منجر به کاهش زیاد محصول به­دلیل از دست دادن زیاد آب می‌شود (Nabi Alper et al., 2019). برخی محققین گزارش کرده‌اند که این آفت بیشتر از رگبرگ میانی و فرعی گیاه تغذیه می‌کند و منجر به کاهش 50 تا 100 درصدی عملکرد می‌شود (Kumar et al., 2010). در پژوهشی گزارش شده است که کنه تار عنـکبـوتی (T. urticae) به­عـنـوان یک آفـت جـدی می­تواند سـبب کاهـش 26 تا 39 درصـدی محصول ‌شود. این آفت می‌تـواند در دوره خـشـکسالی خـسارت بیـشـتری وارد ‌کـند. رطوبـت نسـبی پایـین، تکثیـر کنـه‌ها را تـسهیل می‌کنـد و بارنـدگـی تـنـها عـامل غیر­زیـسـتی مهـم است که جمعیـت کنـه‌های تارتـن دولکه­ای را محدود می‌کند (Rao et al., 2018؛ Mutthuraju, 2013). در پژوهشی دیگر به از بین رفتن ۱۰ تا ۵۰ درصدی گوجه‌فرنگی توسط کنه تار­عنکبوتی اشاره شده است و این که تأثیر مخرب آن فقط محدود به عملکرد میوه‌ها نیست، بلکه به کاهش کیفیت و اندازه میوه‌ها و در نتیجه به کاهش بازارپسندی میوه نیز مربوط می‌شود (Meck et al., 2012). 

بادمجان (Solanum melongena L.) در مناطق مختلف دنیا با نام‌های مختلف شناخته می‌شود. این گیاه پنجمین سبزی مهم اقتصادی در خانواده سیب­زمینی پس از گوجه­فرنگی، سیب­زمینی، فلفل قرمز و تنباکو است که در بسیاری از مناطق معتدل و گرم کشت می‌شود و استفاده از آن به­عنوان یکی از سبزی‌ها، در بسیاری از رژیم‌های غذایی، ضـروری و مـرسوم است (Oladosu et al., 2021). طبق آمار سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO) ایران بعد از چین و هندوستان با تولید ۸۵/۲ میلیون تن در سال مقام سوم تولید بادمجان در جهان را دارد (FAO, 2020). استان‌های مهم تولید کننده بادمجان در کشور به ترتیب خوزستان، هرمزگان، تهران، فارس، سیستان و بلوچستان، خراسان، بوشهر و منطقه جنوب استان کرمان می‌باشند (مظفـریان و همکاران، 1398). در ایـن تحـقـیق، با توجه به موارد مطرح شـده و همچنیـن نقـش و اهمـیت اسـتفاده از کنـتـرل غیر­شیمیایی، خاصیـت کنـه‌کـشی اسـانـس گیـاهـان رزمـاری Rosmarinus officinalis و اسطوخودوس Lavandula officinalis روی کنه دو لکه‌ای تارتن Tetranychus urticae Koch (Acari: Tetranychidae) به دو روش تماسی و تدخینی در غلظت­های مختلف روی بادمجان مورد بررسی قرار گرفت.

 

مواد و روش‌ها

جمع‌آوری گیاهان

از دو گیاه رزماری و اسطوخودوس، قسمت انتهای شاخه به همراه سر­شاخه‌های گلدار از سطح پارک‌های منطقه دو شهر تهران در سال 1403 جمع‌آوری و پس از تشخیص علمی گونه، به آزمایشگاه انتقال داده شدند و در شرايط سايه و تهويه مناسب خشک گردیدند. به منظور تهيه اسانس، پس از حذف شاخه‌های چوبی، گل­ها و برگ‌های گياه خشك شده و توسط آسیاب برقی به شكل پودر درآورده شدند.

تهیه اسانس

برای تهیه اسانس، ٥٠ گرم پودر گیاهان مورد آزمایش به همراه ٦٥٠ ميلي‌ليتر آب مقطر در دستگاه کلونجر شيشه‌اي ریخته شد و با روش تقطير در آب با دماي ١٠٠ درجه سلسیوس به مدت 120 دقيقه عمل اسانس‌گيري انجام پذیرفت. اسانس‌هاي جمع‌آوری شده به كمك سولفات سديم آبگيري شدند و تا زمان استفاده، در ظروف شيشه‌اي به حجم ٢ ميلي‌ليتر با روپوش آلومينيومي و در دماي ٤ درجه سلسیوس نگهداري شدند.

پرورش گیاه میزبان و همسان­سازی کنه دو لکه‌ای

برای انـجام ایـن آزمـایـش از بادمجان قلمی ورامین استفاده شد. این رقم دارای میوه‌های بلند و باریک است که حدود 5/2 سانتی‌متر قطر و ۳۰ تا ۳۵ سـانـتـی‌مـتر طول دارد. بذور این گیاه به مدت ۷۲ ساعت خیسانده شدند و سپس به گلدان‌های ۲ لیتری با مخلوط ماسه و خاک لومِ کود­دهی شده با نسبت حجمی 1:1 منتقل شدند. گلدان‌ها هر سه روز یکبار آبیاری شده و در آزمایشگاه، تحت دمای ۲±۲5 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی1۰±6۰% و دوره نوری ۱۴ ساعت روشنایی و ۱۰ ساعت تاریکی نگهداری ‌شدند. طی دوره انجام آزمایش‌ها، از هیچ آفت‌کشی استفاده نشد. 

کنه‌های تارتن دو لکه‌ای از برگ‌های آلوده برخی از علف‌های هرز اطراف مزارع ورامین که هیچ‌گونه مواجهه‌ای با کنه­کش نداشتند، جمع‌آوری شدند. برای شناسایی دقیق گونه این کنه‌ها، از آنها اسلاید تهیه شد و شناسایی گونه بر اساس کلید­های موجود (قاسمی و حاجی­زاده، 1400) انجام پذیرفت. پس از حدود ۴۰ روز، کنه‌ها روی بوته‌های بادمجان منتقل شده و این بوته‌ها به­عنوان میزبان اصلی پرورش کنه‌ها در نظر گرفته شدند. برای تمام آزمایشات بعدی، از همین کلونی استفاده شد. برای همسان‌سازی مرحله بالغ کنه برای انجام زیست­سنجی‌ها، از یک بوته جدید بادمجان استفاده شد و4۰ عدد کنه بالغ با یک برس به این بوته‌ها منتقل شده و به آنها اجازه داده ‌شد برای مدت 48 ساعت تخم‌گذاری کنند. سپس کنه‌های بالغ حذف ‌شدند. گلدان‌های آلوده جدید نیز در همان شرایط قبلی نگهداری ‌شدند. پس از تفریخ تخم‌ها و گذراندن مراحل نابالغ، ازکنه­های بالغ همسن برای آزمایشات زیست­سنجی استفاده شد.

سمیت تماسی

برای سنجش سمیت تماسی، با توجه به آزمایشات ابتدایی برای هر اسانس، غلظت‌های 300، 600، 900 و 1200 میکروگرم بر سانتی­متر مربع مورد استفاده قرار گرفت. برای تهیه محلول، از آب مقطر و اتانول استفاده شد. برای پخش بهتر اسانس، از یک ماده پخش­کننده (Triton-X 100) استفاده شد. سمیت تماسی در پتری دیش‌هایی با قطر 6 سانتی‌متر با روش غوطه­وری بررسی شد (Roh et al., 2011). در ادامه دیسک­های برگی بادمجان به ابعاد 3×3 بریده شدند و به­مدت 20 ثانیه در هر غلظت اسانس قرار گرفتند.30 دقیقه زمان به برگ‌ها داده شد تا خشک شوند و سپس این دیسک­های برگی در یک پتری­دیش حاوی پد­های مرطوب، قرار داده شدند. تعداد 20 کنه ماده بالغ به­وسیله یک قلم موی نازک جدا شده و روی این دیسک‌های برگی قرار داده شدند. درب پتری دیش‌ها سوراخی به قطر ۱ سانتی‌متر ایجاد و دهانه‌ آن با پارچه توری پوشانده شد تا از سمیت تدخینی جلوگیری شود. برای شاهد از دیسک­های برگی غوطه­ور در محلول آب و اتانول، استفاده شد. تمامی پتری‌ها در شرایط دمایی ۲±۲5درجه سلسیوس، رطوبت نسبی1۰±6۰% و دوره نوری ۱۶ ساعت روشنایی و ۸ ساعت تاریکی نگهداری شدند. برای هر غلظت 3 تکرار در نظر گرفته شـد و در ادامه پـس از ۲۴ ساعـت میزان مرگ و میر کنه‌ها محاسبه شد. کـنـه‌ها در صـورتـی­که در مقـابل تحریـک با سـوزن داغ قـادر به تـکان دادن زائده‌هایشـان نبـودند، مـرده تلـقی می‌شدند (Ebadollahi et al., 2014).

سمیت تنفسی

برای ارزیابی سمیت تنفسی، از ظروف پلاستیکی۷۵۰ میلی‌لیتری با درب‌های محکم به­عنوان محفظه‌های آزمایش استفاده شد. هر تیمار شامل پنج غلظت از اسانس و یک نمونه شاهد بود. برای سنجش سمیت تنفسی، غلظت‌های 500، 1000، 1500، 2000 و2500 میکرولیتر بر لیتر هوا استفاده شد. دیسک‌ها (به قطر ۳ سانتی‌متر) که از برگ‌های گیاه بادمجان پانچ شده بودند، درون یک پتری­دیش پلاستیکی به قطر ۶ سانتی‌متر اما بدون درب که با پنبه آغشته به آب پوشانده شده بود، قرار داده شدند. سپس پتری­دیش‌ها درون ظرف پلاستیکی که به­عنوان محفظه‌های تدخینی استفاده می‌شدند، قرار داده شدند. برای دستیابی به غلظت مورد نظر روغن در محفظه‌های بخور، با استفاده از یک میکروپیپت، حجم مناسبی از روغن روی یک نوار 2 × 2 سانتی‌متری از کاغذ صافی واتمن شماره 1 که به سطح داخلی محفظه بخور چسبیده بود، ریخته شد. در ادامه تعداد 20 عدد کنه ماده بالغ روی این دیسک‌های برگی قرار گرفت. برای هر غلظت 3 تکرار در نظر گرفته شد و برای تیمار کنترل، روی کاغذ محلول آب مقطر و اتانول اسپری شد و از 20 عدد کنه ماده بالغ در ظروف بخور استفاده گردید. دهانه ظروف با پارافیلم بسته شد تا بخار اسانس به بیرون نفوذ نکند. ظروف در انکوباتور و در شرایط اعلام شده در بالا قرار گرفتند. در ادامه پس از ۲۴ ساعت میزان مرگ و میر کنه‌ها محاسبه شد. کنه‌ها در صورتی­که در مقابل تحریک با سوزن داغ قادر به تکان دادن زائده‌هایشان نبودند، مرده تلقی می‌شدند (Ebadollahi et al., 2014).

تجزیه و تحلیل داده‌ها

قبل از تجزیه آماری داده‌های مربوط به درصد مرگ و میر حشرات، جهت نرمال‌سازی داده‌ها از تبدیل آرک سینوس استفاده شد. در ادامه به منظور تجزیه و تحلیل داده‌های حاصل از تحقیق از آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی استفاده شد و مقایسه میانگین‌ها توسط آزمون چنددامنه‌ای دانکن و در سطح احتمال 5 درصد و با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 16 انجام پذیرفت.

 

نتایج

در هر دو روش تماسی و تنفسی، نتایج میزان مرگ­و­میر کنه­ها تحت تأثیر اسانس دو گیاه رزماری و اسطوخودوس، پس از 24 ساعت محاسبه شد. طبق نتایج، اسانس‌های Rosmarinus officinalis و Lavandula officinalis سمیت قوی و معنی‌داری بر روی مـاده‌هـای بالغ T. urticae در هـر دو روش تـماسـی و تنفـسی نـشـان دادند. فعـالیت اسـانس در هـر دو روش تماسـی و تنفسـی به غلظـت اسانس بسـتگی داشت و افزایش حساسیت کنه مسـتقـیماً با غلظت اسانس مرتبط بود (جدول 1 و 2). مطابق جدول 1 و در روش تماسی با افزایش غلظت اسانس از ۳۰۰ تا ۱۲۰۰ میکروگرم بر سانتی­متر مربع، میزان مرگ و میر افزایش یافت؛ به طوری­که در مورد اسانس رزماری، بیشترین درصد مرگ و میر (21/46±2/89) در غلظت ۱۲۰۰ میکرولیتر بر لیتر هوا و در مورد اسانس اسطوخودوس نیز بیشترین درصد مرگ و میر (38/95±2/82) در همان غلظت محاسبه شد. در روش تنفسی نیز مانند روش تماسی، با افزایش غلظت اسانس، میزان مرگ و میر افزایش پیدا کرد. طبق نتایج، در مورد اسانس رزماری، بیشترین درصد مرگ و میر (92/35±2/88) در غلظت 2500 میکرولیتر بر لیتر هوا و در مورد اسانس اسطوخودوس نیز بیشترین درصد مرگ و میر (71/14±2/72) در همان غلظت 2500 میکرولیتر بر لیتر هوا و پس از 24 ساعت محاسبه شد.

جدول 1- درصد مرگ و میر (میانگین ± خطای معیار) ناشی از تأثیر اسانس­های رزماری و اسطوخودوس روی افراد ماده بالغ ماده کنه تارتن دو­نقطه­ای به روش تماسی

Table 1. The mortality percentage (mean ± SE) induced by essential oils of Rosmarinus officinalis and Lavandula officinalis on adult female of Tetranychus urticae by contact method

اسانس	Essential oils (μl/L air)	Mortality ± SE (%)
		300	600	900	1200
رزماری	Rosmarinus officinalis	25.12± 1.56f	47.92±2.41e	68.29±2.30c	89.46±2.21a
اسطوخودوس	Lavandula officinalis	23.63±2.26f	45.91±1.89e	55.37±2.18d	82.95±2.38b

میانگین‌هایی که حداقل در یک حرف مشترک هستند، در سطح احتمال 5 درصد اختلاف آماری معنی‌دار ندارند.

Mean that at least one letter in common, not significant difference at 5%

 

جدول 2- درصد مرگ و میر (میانگین ± خطای معیار) ناشی از تأثیر اسانس‌های رزماری و اسطوخودوس روی افراد ماده بالغ ماده کنه تارتن دولکه‌ای کنه تارتن دو­نقطه­ای به روش تنفسی

Table 2. The mortality percentage (mean±SE) induced by essential oils of Rosmarinus officinalis and Lavandula officinalis on adult female of Tetranychus urticae by fumigant method

Mortality ± SE (%)					Essential oils (μl/L air)	اسانس
2500	2000	1500	1000	500
88.35±2.92a	63.18±3.21c	47.89±1.57d	35.72±2.38f	22.63± 2.07h	Rosmarinus officinalis	رزماری
72.14±2.71b	48.16±2.72d	41.38±2.64e	29.57±2.54g	15.38±2.13i	Lavandula officinalis	اسطوخودوس

میانگین‌هایی که حداقل در یک حرف مشترک هستند، در سطح احتمال 5 درصد اختلاف آماری معنی‌دار ندارند

Mean that at least one letter in common, not significant difference at 5%

 

غلظت کشنده 50% کنه (LC50) در شرایط تماسی برای اسانس رزماری 679/0 و اسانس اسطوخودوس 852/0 به دست آمد که نشان دهنده پایین‌تر بودن میزان LC50 اسانس رزماری نسبت به اسانس اسطوخودوس می‌باشد. به عبارت دیگر نتایج نشان دهنده سمیت بیشتر اسانس رزماری نسبت به اسانس اسطوخودوس می‌باشد (جدول 3). همچنین غلظت کشنده 50% مرگ و میر کنه (LC50) در شرایط تنفسی برای اسانس رزماری 931/1 و برای اسانس اسطوخودوس 125/2 به دست آمد. در آزمایشات تنفسی نیز مشخص شد که اسانس رزماری نسبت به اسانس اسطوخودوس سمی‌تر است (جدول 3).

 

جدول 3- میزان LC50 محاسبه شده ناشی از سمیت تماسی و تنفسی اسانس‌های رزماری و اسطوخودوس روی موجودات بالغ ماده کنه تارتن دولکه‌ای

Table 3. The LC50 values for contact and fumigant toxicity induced by essential oils of Rosmarinus officinalis and Lavandula officinalis on adults of Tetranychus urticae

اسانس Essential oils	زیست سنجی Bioassay	F	P- value	24-h LC50 Confidence Lim LC90 (Upper- Lower)	Slope ± SE	χ2 (df=3)
رزماری Rosmarinus officinalis	تماسی Contact toxicity	36.41*	0.0045	0.679 (0.549-0.821)	4.11±0.72a	4.162
	تنفسی Fumigant toxicity	27.56*	0.0071	1.931(1.684-2.362)	1.87±0.13c	3.971
اسطوخودوس Lavandula officinalis	تماسی Contact toxicity	30.54*	0.0483	0.852 (0.937-0.992)	2.87±0.64b	3.874
	تنفسی Fumigant toxicity	15.42*	0.0397	2.125 (1.837-2.629)	1.15±0.10d	4.068

 

بحث

مشتقات گیاهی ابزار­های مفید و مطلوبی در اکثر برنامه‌های مدیریت آفات هستند زیرا می‌توانند مؤثر و اغلب مکمل دشمنان طبیعی باشند. متابولیت‌های ثانویه گیاهان نقش مهمی در دفاع از گیاهان در برابر گیاهخواران دارند و به­عنوان تنظیم‌کننده‌های رشد یا ضد­تغذیه، نقش خود را ایفا می‌کنند (هاشمی­نیا و همکاران، 2011). استـفاده از کنه‌کش‌های شیمیایی باعث ایجاد عوارض جانبی منفی بر موجودات غیر­هدف و محیط زیست می‌شود و بیشتر گونه‌های کنه­ها، مانند کنه تارتن دولکه‌ای، Tetranychus urticae Koch، در حال مقاوم شدن به این مواد شیمیایی هستند (Ebadollahi et al., 2014). یافته‌های پـژوهش حـاضر نشـان می‌دهـنـد کـه دو گیاه دارویی مورد بررسی، در غلظـت‌هـای بالاتر، سمی‌تر بوده و سبب مرگ و میر بیشتر می‌شوند. آزمایشات متعددی اثرات کنه­کشی اسانس گونه‌های مختلف گیاهان روی کنه‌های تار­عنکبوتی را تأیید نموده است. هرچند تفاوت‌هایی در زمینه کمیت و کیفیت این تأثیرگذاری وجود دارد؛ ولی در بین راسته­های مختلف گیاهی افراد خانواده Lamiaceae با داشتن طیفی از خواص حشـره­کشـی و کنه­کشی از پتانسیل خوبی جهت استفاده برنامه‌های کنترل آفات برخوردار هستند (Ebadollahi et al., 2014؛ Kaveh et al., 2025؛ Zeshan et al., 2014). کـاوه و همکاران (۲۰۲۵) سمیت تنفسی و دور­کنندگی اسانس گیاهان رزماری، تاتوره، مریم گلی سهندی و آویشن دنایی را بر روی کنه دو­نقطه‌ای آزمایش نمودند. در پژوهش مورد نظر، مهم‌ترین ماده مؤثر تشکیل دهنده این گیاهان به ترتیب منتول، وربنون، آلفا-پینن، کارواکرول و تیمول گزارش گردید. همچنین طبق نتایج، اسانس آویشن دنایی سبب بیشترین میزان مرگ و میر روی موجودات بالغ کنه دو­نقطه‌ای گردید و LC50 آن برابر با µl/L 21/1 اندازه‌گیری شد (Kaveh et al., 2025). Aissaoui و همکاران (2021)، تحقیقی را با هدف تعیین ترکیب شیمیایی گیاه رزماری و اثر کنه‌کشی آن بر روی کنه دو نقطه‌ای و شکارگر آنPhytoseiulus persimilis  انجام دادند. در ابتدا ترکیبات اصلی در اسانس گیاه رزماری شناسایی شدند که شامل α-پینن (64/%32)، β-هومولن (71/%8) و کامفن (95/%5) بودند. نتایج نشان داد که اسانس گیاه رزماری از سمیت بالایی روی کنه آفت نسبت به شکارچی آن برخوردار است به طوری­که میزان مرگ‌ومیر در دوز %4 بر روی کنه گیاهخوار و کنه شکارگر به ترتیـب 80% و 11/16% بود. البـته کاهـش در باروری مـاده‌ها، تفـریخ تخـم‌ها و ظهـور حشـرات بالغ در کنه تارتن دولکه‌ای نیز گزارش گردید (Aissaoui et al., 2021). Zeshan و همکاران (2024) تحقیقی در راستای تعیین اثربخشی اسانس‌های مختلف علیه کنه تارتن دولکه‌ای انجام دادند. نتایج نشان داد که اسانس‌ها سطوح مختلفی از سمیت را برای کنه تارتـن دولکـه‌ای ایجـاد می‌کنـند. طبـق نتـایـج، اسـانـس اسـطوخـودوس (L. officianlis) حـداکثر سمیت %95 را علیه کنه تارتن دولکه‌ای ایجاد نمود. اما اسانس سیترونلا جاوا (Cymbopogan winterianus) سمیت %90 را نشان داد. البته کنه تارتن دولکه‌ای به اسانس برگ میخک (Syzygium aromaticum) نسبت به اسانس هل (Elettaria cardamum) حساسیت بیشتری نشان داد (Zeshan et al., 2014). در پژوهشی دیگر تأثیر اسانس‌گیاهان علف لیمو، نعناع، رزماری، مرزنجوش، رازیانه و گشنیز و گل بابونه علیه کنه تارتن دولکه‌ای مورد بررسی قرار گرفت. طبق نتایج، اسانس‌های بابونه، گشنیز، نعناع و رزماری به­عنوان مؤثرترین عوامل، علیه تخم‌ها و حشرات بالغ کنه تارتن دولکه‌ای معرفی شدند. در همین راستا میانگین تعداد تخم‌های گذاشته شده با افزایش غلظت اسانس‌ به شدت و به‌طور معنی‌دار کاهش یافت (Elhalawany and Dewidar, 2017). نکته قابل توجه این‌که سمیت به طریق تماسی نسبت به سمیت تدخینی در دز کمتری از اسانس رزماری اتفاق افتاد که با نتایج عباداللهی و همکاران (2014)، مطابقـت دارد (Ebadollahi et al., 2014). در مورد اسانـس اسطوخودوس نیز همین نتیجه به-دست آمد.

 

نتیجه‌گیری

با توجه به نتیجه این آزمایش و سایر آزمایشات مشابه می‌توان از ترکیبات گیاهی نظیر اسانس‌های رزماری و اسطوخودوس به­عنوان عواملی مؤثر به منظور کنترل کنه تارتن دو نقطه‌ای استفاده نمود. استفاده از این ترکیبات گیاهی می‌تواند جایگزینی مناسب برای ترکیبات شیمیایی سنتتیک باشد و اثرات ناخواسته آنها را کاهش دهد.

 

منابع References

جمشیدی، م.، طلوع، ن.، جعفرلو، م. و هاشمی­نیا، س. م. 1401. اثرات کشندگی و دورکنندگی اسانس گیاهان نعناع، بومادران و اسطوخودوس روی حشرات زنبور بالغ گونه Bracon hebetor. زیست شناسی جانوری 14(3): 61-70.

جوشقانی، ر.، مهرآفرین، علی. و لبافی، م. ر. 1396. تغییرات فیتوشیمیایی و مورفوفیزیولوژیکی اسطوخودوس در پاسخ به بسترهای مختلف کشت. فصلنامه گیاهان دارویی 16(4): 141-153. 

دارنهال، ا.، جمشیدی، م.، جعفرلو، م. و هاشمی­نیا، س. م. 1399. اثرات حشره‌کشی و دورکنندگی قسمت‌های مختلف گیاه بومادران روی شپشه دندانه‌‌دار برنج (Coleoptera, Silvanidae) Oryzaehilus surinamensis L.. گیاهپزشکی کاربردی 7(1): 60-53.

رضایی، ا.، آرمیده، ش.، میرفخرایی، ش.، فروزان، م. و میچاود، و. ج. پ. ۱۴۰۲. اثر کشنـدگی کنه‌کـش‌هـای آبرون اسپید و کنه مایت روی کنه تارتن دو لکه‌ای Tetranychus urticae و کنه‌های شکارگر Amblyseius swirskii و Phytoseiulus persimilis در شرایط آزمایشگاهی. تحقیقات آفات گیاهی ۱۳(۱): 25-38.

صادق، م.، زعفریان، ف.، اکبرپور، و. و عمادی، م. 1399. تأثیر کود شیمیایی و غیر­شیمیایی بر میزان ماده خشک رزماری در رقابت با علفهای هرز. به­زراعی کشاورزی 22(1): 135-148.

قاسمی، ا. و حاجی­زاده. ج. 1400. فون و کلید شناسایی کنه­های پیش استیگمای (Acari: Prostigmata) مرتبط با گلخانه­ها در شهرستان رشت. تحقيقات آفات گياهی 11(1): 14- 1.

مظفریان، س.، چاره­گـانی، ح.، عبدالهی، م. و رضـائی، ر. 1398. تأثیر برخی از عنـاصر پرمصـرف بر فـعالیـت نمـاتد ریشه­گرهی Meloidogyne javanica در بادمجان Solanum melongena L.. پژوهش­های حفاظت گیاهان ایران 33(4): 397-408.

هاشمی­نیا، س. م. 1400. تاثیرسمیت تنفسی اسانس رزماری Rosmarinus officinalis L. روی حشره بالغ شپشه برنج Sitophilus oryzae L.،کنفرانس ملی کشاورزی و امنیت غذایی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک.

Aissaoui, A.B., Amrani, A.E., Zantar, S. and Annaz, H. 2021.Toxicity of Rosmarinus officinalis essential oil to the pest Tetranychus urticae Koch (Acari: Tetranychidae) and its predator Phytoseiulus persimilis Athias-Henroit (Acari: Phytoseiidae). International Journal of Innovative Approaches in Agricultural Research 5:1-16. https://doi.org/10.29329/ijiaar.2021.339.1.

Ebadollahi, A., Jalali Sendi, J., Aliakbar, A. and Razmjou, J. 2014. Chemical composition and acaricidal effects of essential oils of Foeniculum vulgare Mill. (Apiales: Apiaceae) and Lavandula angustifolia Miller (Lamiales: Lamiaceae) against Tetranychus urticae Koch (Acari: Tetranychidae). Psyche: A Journal of Entomology 2014(3): 1-6. https://doi.org/10.1155/2014/424078

Elhalawany, A.S. and Dewidar A.A. 2017. Efficiency of some plant essential oils against the two-spotted spider mite, Tetranychus urticae Koch and the two predatory mites Phytoseiulus persimilis (A.-H.), and Neoseiulus californicus (McGregor). Egyptian Academic Journal of Biological Sciences 10(7): 135–147.

FAO. 2020. FAO Statistical Database (FAOSTAT), Web site at URL: http://www.faostat.fao.org.

Feroz, A. 2020. Efficacy and cytotoxic potential of deltamethrin, essential oils of Cymbopogon citratus and Cinnamonum camphora and their synergistic combinations against stored product pest Trogoderma granarium (Everts). Journal of Stored Products Research 87(6): 101614. https://doi.org/10.1016/j.jspr.2020.101614.

Hasheminia, S.M., Jalali Sendi, J., Talebi Jahromi, Kh. and Moharramipour, S. 2013. Effect of milk thistle, Silybium marianum, extract on toxicity, development, nutrition, and enzyme activities of the small white butterfly, Pieris rapae. Journal of Insect Science 13(1):1-10. https://doi.org/10.1673/031.013.14601.

Isman, M.B. 2020. Botanical insecticides in the twenty-first century-fulfilling their promise? Annual Review of Entomology 7(65): 233-249. https://doi.org/10.1146/annurev-ento-011019-025010.

Kaveh, M., Khajehali, J., Poorjavad, N., Rahimmalek, M. and Izadi, H. 2025. Essential oils of some Lamiaceae plants: analysis and their activity against Tetranychus urticae (Acari: Tetranychidae). Persian Journal of Acarology 14(1): 11–25.

Kim, D.H., Kim, S.I., Chang, K.S. and Ahn, Y.J. 2002. Repellent activity of constituents identified in Foeniculum vulgare fruit against Aedes aegypti (Diptera: Culicidae). Journal of Agricultural and Food Chemistry 50: 6993–6996. https://doi.org/10.1021/jf020504b.

Kumar, S.V., Chinniah, C., Muthiah, C. and Sadasakthi, A. 2010. Management of two spotted spider mite Tetranychus urticae Koch. a serious pest of brinjal, by integrating biorational methods of pest control. Journal of Biopesticides 3(1): 361-368.

Lucia, A., Licastro, S., Zerba, E., Gonzalez, A.P. and Masuh, H. 2009. Sensitivity of Aedes aegypti adults (Diptera: Culicidae) to the vapors of Eucalyptus Essential oils. Bioresource Technology 100: 83–87. https://doi.org/10.1016/j.biortech.2009.02.075.

Magierowicz, K., Gorska-Drabik, E. and Golan, K. 2019. Effects of plant extracts and essential oils on the behavior of Acrobasis advenella (Zinck.) caterpillars and females. Journal of Plant Diseases and Protection 127: 63-71. https://doi.org/10.1007/s41348-019-00275-z.

Meck, E.D., Walgenbach, J.F. and Kennedy, G.G. 2012. Association of Tetranychus urticae (Acari: Tetranychidae) feeding and gold fleck damage on tomato fruit. Crop Protection 42: 24-29. https://doi.org/10.1016/j.cropro.2012.07.027.

Mutthuraju, G.P. 2013. Investigations on host plant resistance mechanisms in brinjal (Solanum melongena Linn.) to two-spotted spider mites, Tetranychus urticae Koch (Acari: Tetranychidae). PhD Thesis, University of Agricultural Sciences, Bengaluru, 120p.

Nabi, A.K., Pınar, H.G., Elif, A. and Ayşenur, K. 2019. Life table of Tetranychus urticae (Koch) (Acari: Tetranycidae) on different Turkish eggplant cultivars under controlled conditions. Acarologia 59(1): 12-20. https://doi.org/10.24349/acarologia/20194307.

Oladosu, Y., Rafii, M.Y., Arolu, F., Chukwu, S.C., Salisu, M.A., Olaniyan, B.A. and Muftaudeen, T.K. 2021. Genetic diversity and utilization of cultivated eggplant germplasm in varietal improvement. Plants 10(8): 1714. https://doi.org/10.3390/plants10081714.

Rao, K.S., Vishnupriya, K. Ramaraju, R. and Poornima, K. 2018. Effect of abiotic factors on the population dynamics of two-spotted spider mite, Tetranychus urticae Koch and its predatory mite, Neoseiulus longispinosus (Evans) in brinjal ecosystem. Journal of Experimental Zoology 21(2): 797-800. https://doi.org/10.9734/ijecc/2023/v13i113236.

Roh, H.S., Lim, E.G., Kim, J. and Park, Ch.G. 2011. Acaricidal and oviposition deterring effects of santalol identified in sandalwood oil against two-spotted spider mite, Tetranychus urticae Koch (Acari: Tetranychidae). Journal of Pest Science 84: 495-501. https://doi.org/10.1007/s10340-011-0377-y.

Upson, T., Andrews, S., Harriott, G., King, C. and Langhorne J. 2004. The Genus Lavandula. London: Timber Press.

Zeshan, A., Cagáň, Ľ., Abbas, A., Eisa, M.A.S. and Jabran, A. 2024. Efficacy of different essential oils against the two spotted spider mites Tetranychus utricae (Acari: Tetraychidae) under laboratory conditions. Ukrainian Journal of Ecology 14(1): 8-16. https://doi.org/10.15421/2024_543.

 9