Subject Areas : geographical and environmental
1 - Assistant Professor, Department of Soil Conservation and Watershed Management Research, Kerman Agricultural and Natural Resource Research Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization, Kerman, Iran.
Keywords:
Abstract :
1) Ahmadi, H. 2007. Applied Geomorphology, 1 volume (water erosion), fifth edition, Tehran university publications, 714p. (In Persian)
2) Babur, E., Uslu, Ö. S., Battaglia, M. L., Diatta, A., Fahad, S., Datta, R., Fahad, S., Datta, R., Hye, M., Hussain, G.S & Danish, S. 2021. Studying soil erosion by evaluating changes in physico-chemical properties of soils under different land-use types. Saudi Society of Agricultural Sciences, 20(3): 190-197.
3) De Boer, D.H. and G. Grosb. 1996. Specific sediment yield and drainage basin scale. IAHS Publication, 236 pages.
4) Duiker, S.W., Flanagan, D.C. and Lal, R., 2001. Erodibility and Infiltration Characteristics of Five Major Soils of Southwest Spain, Catena, 45(2): 103-121.
5) Fathizadeh, H, Karimi, H., Tavakoli, M., 2016. The Role of Sensitivity to Erosion of Geological Formations in Erosion and Sediment Yield (Case Study: Sub-Basins of Doiraj river in ilam province), Journal of Watershed Management, Volume 7, No. 13, Spring and Summer.
6) Hang, J. J.; Lin, C. P. & Y. M. Wang, 2013. Determination of soil erodibility index for Taiwan mountainous area. Research Journal of Applied Sciences. Engineering and Technology. Department of Civil Engineering. National Pingtung University of Sciences and
7) Kamphorst, A., 1987. A small rainfall simulator for the determination of soil erodibility, Netherlands Journal of Agricultural Science 35: 407-415.
8) Kasheki, M.T., 2001. Water erosion and its role in desertification of arid regions, Case Study: Bajestan Kavir Watershed, Proceedings of National Conference on Soil Erosion and Sustainable Development, Khorasan, February 2002: 398-409.
9) Kumar, P.S., T. Praveen and M.A. Prasad. 2015. Simulation of sediment yield over un-gauged stations using MUSLE and fuzzy model. Aquatic Procedia, 4: 1291-1298.
10) Lamba, J., Karthikeyan, K. G. and Thompson, A. M. (2015). Apportionment of suspended sediment sources in an agricultural watershed using sediment fingerprinting. Geoderma, (239), 25-33.
11) Martz, L.W., 1992. The Variation of Soil Erodibility With Slope Position in a Cultivated Canadian Prairie Landscape. Earth Surf. Proc. Landf. 17: 543-556.
12) Meyer, L.D. and Harmon, W.C, 1984. Susceptibility of Agricultural Soil to Interrill Erosion, Journal Soil Science Society of America, 48: 1152-1157.
13) Mohammad Khan, Sh., Pirani, P., Riahi, S., & Geravand, F. 2019. Evaluation of entropy model efficiency in erosion zoning with geomorphologic approach (Case Study: Kand watershed in Upstream Latian Dam). Geographical Planning of Space Quarterly Journal, 9(34), 85-98. (In Persian)
14) Morady, H. R., and Saidian, H., 2010. Comparing the Most Important Factors in the Erosion and Sediment Production in Different Land Uses, Journal of Environmental Science and Engineering, 4: No. 11: 1-11.
15) Morgan, R. P. C., 1995: Soil Erosion and Conservation. John Wiley and Sons, Newtork, 198 p.
16) Morgan, R.P.C. 2005. Soil erosion and con-servation, Third Edition, Blackwell Publishing Company, 304 pp.
17) Palazon, L., Latorre, B., Gaspar, L., Blake, W. H., Smith, H. G. and Navas, A. (2015). Comparing catchment sediment fingerprinting procedures using an auto-evaluation approach with virtual sample mixtures. Science of the Total Environment, (532), 456–466.
18) Parysow, P., Wang, G., Gertner, G. and Anderson, A.B., 2002. Spatial Uncertainty Analysis for Mapping Soil Erodibility Based on Joint Sequential Simulation, Journal of Catena, 53:65-78.
19) Rienks, S.M., Botha, G.A. and Hughes, J.C., 1999. Some Physical and Chemical Properties of Sediments Exposed in a Gully (Donga) in Northern KwaZulu-Natal, South Africa and Their Relationship to the Erodibility of the Colluvial Layers, Catena, 39: 11-31.
20) Saeediyan, H, Moradi, H, R, Feiznia, S, Bahramifar, N., 2014. The role of main slope aspects on Some Soil Physical and Chemical Properties (Case Study: Gachsaran and Aghajari Formations of Koohe Gagh and Margha watersheds of izeh township), Journal of Watershed Management, Volume 5, No. 9, Spring and Summer. (In Persian)
21) Saeediyan, H, Moradi H. R., 2022. Comparison of the interaction effect of land use, precipitation intensity and erosion in Gachsaran and Aghajari formations (Case study: Margha and Kuhe Gach watersheds in Izeh city), Applied Sedimentology, 10(19): 203- 212. (In Persian)
22) Shabani, F.; Kumar, L. & A. Esmaeili, 2014. Improvement to the prediction of the USLE K factor. Geomorphology 204, 229 - 234.
23) Shin, S.S., S.D. Park and K.S. Lee. 2013. Sediment and hydrological response to vegetation recovery following wildfire on hillslopes and the hollow of a small watershed. Journal of Hydrology, 499: 154-166.
24) Shojaee, Gh., 2005. The relationship between land use changes and soil erosion and sediment production in a part of Zayandehrud watershed, Tarbiat Modares University, M.Sc. thesis on watershed management, 92 p.
25) Terrence, J. T., George, R.F. and Kenneth, G.R., 2001: Soil Erosion, John Wiley and Sons NC, USA, 338p.
26) Zehtabian, Gh. 1999. Comparison of runoff and sediment content in Marl Lehbari Formation using a rain-simulation device in the Golam Mort Sub-basin, Tehran University, Research Deputy, Applied Design, 107 p. (In Persian)
27) Zhang, s.li., Peng, W., and Yu, B. 2004: Erodibility of agricultural soils on the loess Plateau of China. Soil and tillage research. 76: 157-165.
28) Zhou, H., Chang, W. and Zhang, L. 2016. Sediment sources in a small agricultural catchment: A composite fingerprinting approach based on the selection of potential sources. Geomorphology, (266), 11-19.
29) Zhen, W., Yi, Zeng., Cai, L., Hua, Y., Shuxia, Y., Ling, W., Zhihua, Shi. 2021. Telecoupling cropland soil erosion with distant drivers within China, Journal of Environmental Management, Volume 288, 15 June 2021, 112395.
مجله علوم جغرافيايي، دانشگاه آزاد اسلامي واحد مشهد، دوره 21، شماره 51 ، تابستان 1404، صص 113-100
ارزیابی نوع ارتباط بین تولید رسوب و خصوصیات فیزیکی خاک با استفاده از رگرسیون تک متغیره
حمزه سعيديان- استادیار پژوهشی بخش تحقیقات حافظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کرمان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرمان، ایران(نویسنده مسئول)
دريافت: 29/2/1400 پذيرش: 22/6/1402 چاپ: 13/5/1404
چکیده
فرسايش و پيامدهاي منفي ناشي از آن اگر چه سابقهاي به قدمت شروع زندگي انسان بر روي كره خاكي دارد، اما سرعت تاثير آن بر اكوسيستم، از اوايل قرن بيستم فزوني يافته و تولید رسوب نیز كاملاً نقش مخرب خود را بهصورت عملي نمايان ساخته است. در اين تحقيق نمونهبرداري تولید رسوب در 6 نقطه و با 3 تكرار و در شدتهاي مختلف بارش 75/0، 1 و 25/1 ميليمتر در دقيقه در سه كاربري مرتع، منطقه مسكوني و اراضي كشاورزي در حوزه آبخیز کوه گچ شهرستان ایذه به كمك دستگاه شبیه ساز باران انجام شد و به همین تعداد نمونهبرداری رسوب، نمونهبرداری از خصوصیات فیزیکی خاک انجام گرفت. نتایج نشان داد که در مجموع در سازند گچساران و در هر سه کاربری مرتع، کشاورزی و مسکونی و در هر سه شدت 75/0، 1 و 25/1 میلی متر در دقیقه، ماسه خیلی ریز خاک در 2 مورد رابطه عکس و در 7 مورد رابطه مستقیم و رس خاک نیز در 1 مورد رابطه عکس و در 8 مورد رابطه مستقیم با تولید رسوب از خود نشان داد و سیلت خاک نیز رابطه عکس نشان نداد و در 9 مورد رابطه مستقیم از خود نشان داد و شن خاک نیز در 8 مورد رابطه عکس و در 1 مورد رابطه مستقیم و رطوبت خاک نیز در 4 مورد رابطه عکس و در 5 مورد رابطه مستقیم از خود با تولید رسوب نشان داد.
واژهگان کلیدی: رس خاک، تولید رسوب، سیلت خاک، کوه گچ
مقدمه
امروزه حفاظت خاک و مبارزه با فرسایش از ضروریترین اقداماتی است که باید به آن توجه خاصی شود به این منظور نیاز است اطلاعات کاملی از مناطق حساس به فرسایش وجود داشته باشد، چرا که برای مدیران و سیاستگذاران، آمار و اطلاعات بهمنظور مدیریت موفق و برنامهریزی، فوقالعاده ضروری است (لامبا و همکاران، 2015؛ پالازون و همکاران، 2015). وقوع فرسایش در نواحی مختلف موجب از دست رفتن خاکهای حاصلخیز و تخریب اکوسیستمهای طبیعی میشود (محمد خان و همکاران، 2019). ضمنا فرسایش خاک بر روی اراضی زراعی ناشی از بر هم کنش بین طبیعت و فعالیتهای انسانی است (زن و همکاران، 2021) که در سالهای اخیر افزایش یافته است. كاربري اراضي به هر دو مسئله استفاده از اراضي و مديريت به كار رفته براي اراضي بر ميگردد و به دليل فعاليتهاي استفاده از اراضي فاكتورهاي ديگر را تحت تاثير قرار داده و از همه فاكتورها مهم تر و موثرتر است (مورگان، 1995؛ ترنس و همكاران، 2001). ضمنا نوع استفاده از اراضی یکی از مهمترین روش های جلوگیری از فرسایش خاک است (سعیدیان و مرادی، 2022). در ايران نيز ميزان تخريب خاك و هدر رفت آب با شدت و مقدار دخالتهاي منفعت طلبانه انسان در طبيعت نسبت مستقيم دارد (كاشكي، 2001). اندازهگیری و تعیین مقدار فرسایش و رسوب در مقیاس کرت و حوزه آبخیز همواره به سهولت میسر نمیشود. استفاده از کرتهای دائمی یا موقتی برای اندازهگیری و مطالعه عوامل موثر در فرسایش خاک و تولید رسوب بسیار مفید میباشند (مورگان، 2005). در طي سالیان متمادی محققین مختلف روابط متعددی بین مشخصههای حوزه آبخیز اعم از اقلیم، زمین شناسي، کاربری اراضي، هیدرولوژی و غیره ارائه دادهاند (دبور و گروسب، 1996؛ شین و همکاران، 2006؛ کومار و همکاران، 2015). هانگ و همکاران (2013) نتیجه گرفتند که فرسایشپذیری، با درشتی یا سبكی بافت خاك نسبت معكوس دارد. آنها دریافتند که بیشترین مقدار فرسایش پذیری، مربوط به بافت رس سیلتی و کمترین آن مربوط به خاك سنگریزه دار است. شعبانی و همکاران (2014) به این نتیجه رسیدند که بین عامل فرسایشپذیری خاك و درصد شن، شن خیلی ریز، ماده آلی و آهك همبستگی معنیدار وجود دارد. آنها همچنین بیان کردند که گنجاندن درصد کربناتها و شیب در معادله برآورد عامل فرسایشپذیری خاك، باعث بهبود تخمین آن می شود. زو و همکاران (2016) به منظور تعیین مناطق حساس به رسوبدهی در حوضه کوچکی از جیانگسو تکنیک منشایابی رسوب را بهکار گرفتند. مطالعات آنها نشان داد زمینهای کشاورزی نسبت به دیگر اراضی حساسیت بیشتری نسبت به رسوبدهی دارند. بابور و همکاران (2021) بیان کردند که خاکهای مرتعی به دلیل مقدار رس زیاد در مقایسه با مناطق ساحلی که فرسایش بیشتری دارند، در برابر فرسایش مقاوم هستند. كشور ايران نيز از تغييرات شديد در نوع كاربري اراضي مصون نمانده و كاهش وسعت اراضي جنگلي و مرتعي و تبديل آنها به كاربريهاي كشاورزي، تجاري و مسكوني و تشديد سيلاب و افزايش ميزان فرسايش سالانه خاك براين امر دلالت دارد. لذا بررسي ارتباط بين كاربريهاي مختلف و فرسايش پذيري در راستاي مديريت صحيح و بهينه آنها ضروري است (شجاعي، 2005). سازند گچساران از مهمترين سازندهاي زمين شناسي زون زاگرس در سنوزوئيك ميباشند. سازند گچساران دارای حساسیت بالایی نسبت به فرسايش و رسوب میباشد (فتحی زاده و همکاران، 2016). این سازند حدود 1600 متر بستر داشته و از نظر سنگ شناسي مشتمل بر نمك، انيدريت، مارنهاي رنگارنگ آهك و مقداري شيل ميباشد. سن گچساران ميوسن پاييني ميباشد (احمدی، 2007). هدف این پژوهش بررسی ارتباط بین تولید رسوب و خصوصیات فیزیکی خاک میباشد که میتواند در تشخیص علت صحیح فرسایش در حوزههای مختلف آبخیز نقش مهم و بسزایی را ایفاء کند.
مواد و روش ها
معرفی محدوده مورد مطالعه
مناطق مورد مطالعه، بخشي از حوزه آبخيز كوه گچ شهرستان ايذه در استان خوزستان است كه داراي 1202 هكتار مساحت ميباشند. منطقه كوه گچ داراي مختصات جغرافيايي 49 درجه و 45 دقیقه و 27 ثانیه تا 49 درجه و 47 دقیقه و 9 ثانیه شرقي و 31 درجه و 50 دقیقه و 27 ثانیه تا 31 درجه و 53 دقیقه و 32 ثانیه شمالي ميباشند. ميانگين درجه حرارت سالانه منطقه مورد مطالعه 8/20 درجه سانتي گراد است و ميانگين بارندگي سالانه بالغ بر 636 ميليمتر است. ميانگين رطوبت نسبي سالانه 41 درصد ميباشد. طول دوره خشك 184 روز، كه شروع آن فروردينو پايان آن مهر ماه است (مرادی و سعیدیان، 2010).
شكل 1- موقعيت منطقه مورد مطالعه در استان و ايران
خصوصیات فیزیکی خاک از اجزای مهم خاک میباشند که میتوانند نقش بسیار مهمی در تولید رسوب در خاکهای مختلف در حوزههای آبخیز داشته باشند. در این پژوهش با استفاده از شبیهساز باران به بررسی نوع ارتباط خصوصیات فیزیکی خاک در سه کاربری مرتع، کشاورزی و مسکونی با توجه به تغییرات زیاد خصوصیات فیزیکی خاک در آنها پرداخته شد و نهایت با توجه به تغییرات رسوب در سه کاربری یاد شده روابط قابل قبول و منطقی بهدست آمد. به منظور بررسي رسوب نهشتههاي سازند گچساران در منطقه مورد مطالعه از يك دستگاه شبيه ساز باران صحرايي استفاده شد. مساحت پلاتهای آزمایشی برابر 625 سانتيمتر مربع و در سطح هموار (شيب نزدیک صفر درصد) انتخاب گرديد (مرادی و سعیدیان، 2010). برای تامین شدّت بارش یکنواخت در طول آزمایش و فراهم نمودن شرایط یکسان برای کلیّه آزمایشات از دستگاه شبیه ساز باران استفاده گرديد (زهتابیان، 1999). در این تحقیق، نمونهها به صورت تصادفی مشخص و برداشت شد. با توجه به هزینه و زمان، در سازند گچساران در 6 سطح (6 مكان جداگانه) و هر سطح سه تكرار براي بهكارگيري بارانساز مشخص و به همين تعداد نمونه رسوب برداشته شد. در سازند گچساران سه نقطه در كاربري مرتع، دو نقطه در كاربري زراعي و يك نقطه در كاربري مسكوني مي باشد. در کنار هر پلات نمونه خاک سطحی (0 تا 20 سانتیمتر) به منظور آزمایشهای فیزیکی خاك برداشت شد و سپس به آزمایشگاه منتقل گرديد. نمونه ها در آزمايشگاه براي ارزيابي خصوصيات فیزکی خاك شامل رس، سیلت، شن، ماسه خیلی ریز و رطوبت خاک به روشهایی که در ادامه می آید در آزمایشگاه تجزيه شدند (سعیدیان و همکاران، 2014). در مجموع حدود 18 آزمایش خاک برای به دست آوردن رس خاک و 18 آزمایش برای بهدست آوردن سیلت خاک و 18 آزمایش برای تعیین شن خاک و 18 آزمایش برای تعیین درصد ماسه خیلی ریز خاک و 18 آزمایش برای تعیین رطوبت خاک انجام شدند. روش هاي اندازه گيري به كار رفته عبارتند از رس، شن و سیلت به روش هيدرومتري، درصد ماسه خیلی ریز توسط الك و همچنين رطوبت وزنی از اختلاف خاک قبل و بعد از خشک کردن توسط آون در دمای 105 درجه سانتیگراد تعیین گرديد (مرادی و سعیدیان، 2010). ضمنا شبيه ساز باران مورد استفاده براي اندازه پلات 625 سانتيمتر مربع طراحي شده و به راحتي قابل حمل است. اين شبيه ساز باران براي تعيين خصوصيات فرسايشي خاك، رواناب، ميزان نفوذ آب و همچنين براي تحقيقات خاك مناسب بوده و استفاده از آن بهمنظور تعيين رسوب نهشتههاي سطحي در صحرا روشي استاندارد محسوب ميگردد (کامفورست، 1987). در فواصل زمانی 10 دقيقه که با توجه به شرایط متفاوت در کاربریهای مختلف انتخاب شد، میزان رسوب خارج شده از پلات جمعآوری و در ظروف شمارهگذاری شده بهصورت جداگانه نگهداری شد. پس از اتمام آزمایش، نمونهها به آزمایشگاه منتقل و رسوب موجود اندازهگيري شد. بدین ترتیب، نتایج میزان رسوب در فواصل زمانی10 دقيقه برای هر آزمایش حاصل گرديد. بهمنظور انجام کلیّه تجزیه و تحلیلهای آماری از نرم افزار SPSS و EXCEL استفاده گرديد و سپس مدلهای نهایی با توجه به ضرایب رگرسیونی، سطح معنیداری و آمارههای F و t تعیین گرديدند. بررسی خصوصیات فیزیکی خاک به دلیل شناخت فرآیندهای خاک ساز و تاثیر آن بر پوشش گیاهی، خصوصیات ژئومرفولوژیکی منطقه و فرسایش و به لحاظ اجرای طرحهای مدیریتی پایدار حائز اهمیت میباشد. فرسایش پذیری خاک بیانگر سهولت جدا شدن ذرات خاک و انتقال آنهاست این عامل ممکن است تحت تاثیر ویژگیهای مختلف فیزیکی خاک قرار گیرد. در این تحقیق برای تعیین نوع ارتباط بین تولید رسوب و خصوصیات فیزیکی خاک مانند درصد رس، سیلت، شن، ماسه خیلی ریز و رطوبت از رگرسیون تک متغیره استفاده شد و روابط بین رسوب – رس، رسوب – سیلت، رسوب – شن، رسوب – ماسه خیلی ریز و رسوب - رطوبت در شدتهای بارش 75/0، 1 و 25/1 میلی متر در دقیقه به دست آمدند. ضمناً مبنای انتخاب شدتهای مختلف بارش شبیهسازی شده، شدت بارش غالب منطقه مورد مطالعه میباشد.
نتایج
نوع رابطه بین تولید رسوب با خصوصیات فیزیکی خاک با کمک رگرسیون تک متغیره در جدولهای 1 تا 9 آورده شده است.
جدول 1 - رابطه بین تولید رسوب با خصوصیات فیزیکی خاک در شدت بارش 75/0 میلی متر در دقیقه
نوع کاربری | نوع رابطه | مدلهای به دست آمده از رگرسیون تک متغیره | R | Sig | آماره t | آماره F |
مرتع | رسوب - ماسه خیلی ریز | Se = - 22.99 + 0.35 svf | 43/0 | 237/0 | 29/1 | 67/1 |
مرتع | رسوب - رس | Se = 6.475 + 0.003 cly | 006/0 | 989/0 | 015/0 | 000/0 |
مرتع | رسوب - سیلت | Se = 4.431 + 0.062 slt | 28/0 | 459/0 | 783/0 | 613/0 |
مرتع | رسوب - شن | Se = 9.825 – 0.059 sa | 27/0 | 467/0 | 77/0- | 59/0 |
مرتع | رسوب - رطوبت | Se = 6.558 – 0.007 Wn | 007/0 | 986/0 | 018/0- | 000/0 |
ماسه خيلي ريز (svf)، درصد سيلت (slt)، درصد رس ( cly)، درصد شن (sa)، درصد رطوبت نسبي (Wn)، تولید رسوب (Se)، ضریب رگرسیونی (R)، سطح معنی داری (Sig)
جدول 2 - رابطه بین تولید رسوب با خصوصیات فیزیکی خاک در شدت بارش 75/0 میلی متر در دقیقه
نوع کاربری | نوع رابطه | مدلهای به دست آمده از رگرسیون تک متغیره | R | Sig | آماره t | آماره F |
کشاورزی | رسوب - ماسه خیلی ریز | Se = 14.3 - 0.033 svf | 18/0 | 727/0 | 375/0- | 141/0 |
کشاورزی | رسوب - رس | Se = 10. 5 + 0.045 cly | 42/0 | 396/0 | 949/0 | 902/0 |
کشاورزی | رسوب - سیلت | Se = 11.54 + 0.002 slt | 009/0 | 986/0 | 019/0 | 000/0 |
کشاورزی | رسوب - شن | Se = 12.518 – 0.024 sa | 31/0 | 540/0 | 670/0- | 449/0 |
کشاورزی | رسوب - رطوبت | Se = 11.673 – 0.061 Wn | 03/0 | 952/0 | 064/0- | 004/0 |
ماسه خيلي ريز (svf)، درصد سيلت (slt)، درصد رس ( cly)، درصد شن (sa)، درصد رطوبت نسبي (Wn)، تولید رسوب (Se)، ضریب رگرسیونی (R)، سطح معنی داری (Sig)
جدول 3 - رابطه بین تولید رسوب با خصوصیات فیزیکی خاک در شدت بارش 75/0 میلی متر در دقیقه
نوع کاربری | نوع رابطه | مدلهای به دست آمده از رگرسیون تک متغیره | R | Sig | آماره t | آماره F |
مسکونی | رسوب - ماسه خیلی ریز | Se = - 1.268 + 0.138 svf | 98/0 | 118/0 | 32/5 | 31/28 |
مسکونی | رسوب - رس | Se = 8.37 + 0.051 cly | 88/0 | 314/0 | 86/1 | 46/3 |
مسکونی | رسوب - سیلت | Se = 7.9 + 0.028 slt | 89/0 | 296/0 | 99/1 | 96/3 |
مسکونی | رسوب - شن | Se = 10.07 – 0.022 sa | 99/0 | 090/0 | 001/7- | 01/49 |
مسکونی | رسوب - رطوبت | Se = 8.77 + 0.198 Wn | 78/0 | 422/0 | 28/1 | 64/1 |
ماسه خيلي ريز (svf)، درصد سيلت (slt)، درصد رس ( cly)، درصد شن (sa)، درصد رطوبت نسبي (Wn)، تولید رسوب (Se)، ضریب رگرسیونی (R)، سطح معنی داری (Sig)
جدول 4 - رابطه بین تولید رسوب با خصوصیات فیزیکی خاک در شدت بارش 1 میلی متر در دقیقه
نوع کاربری | نوع رابطه | مدلهای به دست آمده از رگرسیون تک متغیره | R | Sig | آماره t | آماره F |
مرتع | رسوب - ماسه خیلی ریز | Se = - 37.38 + 0.561 svf | 61/0 | 079/0 | 05/2 | 21/4 |
مرتع | رسوب - رس | Se = 7.748 + 0.096 cly | 13/0 | 725/0 | 366/0 | 134/0 |
مرتع | رسوب - سیلت | Se = 5.587 + 0.093 slt | 38/0 | 309/0 | 097/1 | 20/1 |
مرتع | رسوب - شن | Se = 14.321 – 0.1 sa | 42/0 | 259/0 | 22/1- | 50/1 |
مرتع | رسوب - رطوبت | Se = 10.171 – 0.221 Wn | 18/0 | 635/0 | 497/0- | 247/0 |
ماسه خيلي ريز (svf)، درصد سيلت (slt)، درصد رس ( cly)، درصد شن (sa)، درصد رطوبت نسبي (Wn)، تولید رسوب (Se)، ضریب رگرسیونی (R)، سطح معنی داری (Sig)
جدول 5 - رابطه بین تولید رسوب با خصوصیات فیزیکی خاک در شدت بارش 1 میلی متر در دقیقه
نوع کاربری | نوع رابطه | مدلهای به دست آمده از رگرسیون تک متغیره | R | Sig | آماره t | آماره F |
کشاورزی | رسوب - ماسه خیلی ریز | Se = 30.2 - 0.187 svf | 74/0 | 090/0 | 22/2- | 94/4 |
کشاورزی | رسوب - رس | Se = 15.86 - 0.042 cly | 28/0 | 582/0 | 598/0- | 357/0 |
کشاورزی | رسوب - سیلت | Se = 10.23 + 0.122 slt | 46/0 | 352/0 | 05/1 | 1/1 |
کشاورزی | رسوب - شن | Se = 14.75 + 0.002 sa | 01/0 | 974/0 | 035/0 | 001/0 |
کشاورزی | رسوب - رطوبت | Se = 15.35 – 0.476 Wn | 17/0 | 737/0 | 361/0- | 130/0 |
ماسه خيلي ريز (svf)، درصد سيلت (slt)، درصد رس ( cly)، درصد شن (sa)، درصد رطوبت نسبي (Wn)، تولید رسوب (Se)، ضریب رگرسیونی (R)، سطح معنی داری (Sig)
جدول 6 - رابطه بین تولید رسوب با خصوصیات فیزیکی خاک در شدت بارش 1 میلی متر در دقیقه
نوع کاربری | نوع رابطه | مدلهای به دست آمده از رگرسیون تک متغیره | R | Sig | آماره t | آماره F |
مسکونی | رسوب - ماسه خیلی ریز | Se = - 26.81 + 0.56 svf | 99/0 | 046/0 | 78/13 | 1/190 |
مسکونی | رسوب - رس | Se = 12.72 + 0.22 cly | 92/0 | 242/0 | 5/2 | 28/6 |
مسکونی | رسوب - سیلت | Se = 11.26 + 0.106 slt | 83/0 | 369/0 | 53/1 | 34/2 |
مسکونی | رسوب - شن | Se = 19.65 – 0.089 sa | 96/0 | 162/0 | 83/3- | 6/14 |
مسکونی | رسوب - رطوبت | Se = 14.39 + 0.866 Wn | 85/0 | 350/0 | 63/1 | 67/2 |
ماسه خيلي ريز (svf)، درصد سيلت (slt)، درصد رس ( cly)، درصد شن (sa)، درصد رطوبت نسبي (Wn)، تولید رسوب (Se)، ضریب رگرسیونی (R)، سطح معنی داری (Sig)
جدول 7 - رابطه بین تولید رسوب با خصوصیات فیزیکی خاک در شدت بارش 25/1 میلی متر در دقیقه
نوع کاربری | نوع رابطه | مدلهای به دست آمده از رگرسیون تک متغیره | R | Sig | آماره t | آماره F |
مرتع | رسوب - ماسه خیلی ریز | Se = - 90.34 + 1.30 svf | 50/0 | 161/0 | 56/1 | 45/2 |
مرتع | رسوب - رس | Se = 15.71 + 0.082 cly | 04/0 | 914/0 | 112/0 | 013/0 |
مرتع | رسوب - سیلت | Se = 12.22 + 0.128 slt | 18/0 | 626/0 | 51/0 | 26/0 |
مرتع | رسوب - شن | Se = 23.94 – 0.132 sa | 19/0 | 607/0 | 538/0- | 289/0 |
مرتع | رسوب - رطوبت | Se = 15.537 + 0.156 Wn | 04/0 | 905/0 | 123/0 | 015/0 |
ماسه خيلي ريز (svf)، درصد سيلت (slt)، درصد رس ( cly)، درصد شن (sa)، درصد رطوبت نسبي (Wn)، تولید رسوب (Se)، ضریب رگرسیونی (R)، سطح معنی داری (Sig)
جدول 8 - رابطه بین تولید رسوب با خصوصیات فیزیکی خاک در شدت بارش 25/1 میلی متر در دقیقه
نوع کاربری | نوع رابطه | مدلهای به دست آمده از رگرسیون تک متغیره | R | Sig | آماره t | آماره F |
کشاورزی | رسوب - ماسه خیلی ریز | Se = 0.544 + 0.254 svf | 38/0 | 452/0 | 833/0 | 694/0 |
کشاورزی | رسوب - رس | Se = 18.40 + 0.125 cly | 32/0 | 535/0 | 677/0 | 459/0 |
کشاورزی | رسوب - سیلت | Se = 14.45 + 0.187 slt | 27/0 | 604/0 | 562/0 | 316/0 |
کشاورزی | رسوب - شن | Se = 25.18 – 0.098 sa | 34/0 | 501/0 | 738/0- | 545/0 |
کشاورزی | رسوب - رطوبت | Se = 18.53 + 2.64 Wn | 37/0 | 464/0 | 808/0 | 653/0 |
ماسه خيلي ريز (svf)، درصد سيلت (slt)، درصد رس ( cly)، درصد شن (sa)، درصد رطوبت نسبي (Wn)، تولید رسوب (Se)، ضریب رگرسیونی (R)، سطح معنی داری (Sig)
جدول 9 - رابطه بین تولید رسوب با خصوصیات فیزیکی خاک در شدت بارش 25/1 میلی متر در دقیقه
نوع کاربری | نوع رابطه | مدلهای به دست آمده از رگرسیون تک متغیره | R | Sig | آماره t | آماره F |
مسکونی | رسوب - ماسه خیلی ریز | Se = - 22.33 + 0.599 svf | 88/0 | 305/0 | 92/1 | 7/3 |
مسکونی | رسوب - رس | Se = 19.86 + 0.198 cly | 70/0 | 501/0 | 998/0 | 996/0 |
مسکونی | رسوب - سیلت | Se = 16.31 + 0.148 slt | 98/0 | 110/0 | 7/5 | 01/33 |
مسکونی | رسوب - شن | Se = 27.31 – 0.108 sa | 98/0 | 096/0 | 55/6- | 95/42 |
مسکونی | رسوب - رطوبت | Se = 21.51 + 0.695 Wn | 57/0 | 608/0 | 706/0 | 499/0 |
ماسه خيلي ريز (svf)، درصد سيلت (slt)، درصد رس ( cly)، درصد شن (sa)، درصد رطوبت نسبي (Wn)، تولید رسوب (Se)، ضریب رگرسیونی (R)، سطح معنی داری (Sig)
شکل 3- مقایسه رسوب در کاربریهای مختلف
شکل 4- مقایسه رسوب درکاربریهای مختلف
شکل 5- مقایسه رسوب در کاربریهای مختلف
بحث
تعیین نوع رابطه بین تولید رسوب و خصوصیات فیزیکی خاک میتواند در حوزههای آبخیزی که مشکل تولید رسوب دارند راه گشا باشد. در بعضی از حوزههای آبخیز خاک مقاوم در مقابل فرسایش وجود ندارد بنابراین با راهحل های موقتی مثل افزایش پوشش گیاهی و سایر راهحلهای مورد استفاده در آبخیزداری مشکل نه تنها حل نمیشود و گاهی بدتر هم میشود و علت شکست اکثر پروژههای آبخیزداری نیز همین است که علت تشخیص داده نمیشود و فقط راهحل موجود آبخیزداری برای کاهش تولید رسوب را فقط بهکار می برند بدون اینکه مشکل اصلی را تشخیص داده و بهطور کلی حل کنند. بنابراین در این تحقیق سعی شده است که نوع رابطه بین تولید رسوب و خصوصیات فیزیکی خاک به صورت جزئی بررسی شود و در حوزههایی که خاک مقاوم وجود ندارد و کاملاً مشکل فرسایش ناشی از خاک میباشد این روش میتواند در تشخیص مشکل و ارائه راه حل اساسی مفید و موثر باشد. در سازند گچساران و در شدت بارش 75/0 میلی متر در دقیقه در کاربری مرتع، تولید رسوب با ماسه خیلی ریز خاک رابطه مستقیم از خود نشان داد یعنی با افزایش ماسه خیلی ریز خاک، تولید رسوب زیاد شده است که با نتایج تحقیق داکر و همكاران (2001) مطابقت دارد و رس خاک نیز در این شدت با تولید رسوب رابطه مستقیم از خود نشان داد یعنی با افزایش رس خاک، تولید رسوب زیاد میشود اگر مقدار رس خاك خيلي زياد باشد (بيشتر از 40% درصد) خاكدانههاي كوچكي ايجاد خواهد شد و به آساني فرسوده ميگردند و همچنین سیلت خاک نیز با تولید رسوب رابطه مستقیم از خود نشان داد یعنی با افزایش سیلت خاک، تولید رسوب افزایش مییابد که با نتایج تحقیق میر و هارمن (1994) مطابقت دارد و شن خاک نیز با تولید رسوب رابطه عکس از خود نشان داد یعنی با افزایش شن خاک، تولید رسوب کاهش مییابد و رطوبت خاک نیز با تولید رسوب رابطه عکس از خود نشان داد یعنی با افزایش رطوبت خاک تولید رسوب کاهش مییابد. در سازند گچساران و در شدت بارش 75/0 میلی متر در دقیقه در کاربری کشاورزی، تولید رسوب با ماسه خیلی ریز خاک رابطه عکس از خود نشان داد یعنی با افزایش ماسه خیلی ریز خاک، تولید رسوب کم شده است و رس خاک نیز در این شدت با تولید رسوب رابطه مستقیم از خود نشان داد یعنی با افزایش رس خاک، تولید رسوب زیاد میشود و همچنین سیلت خاک نیز با تولید رسوب رابطه مستقیم از خود نشان داد یعنی با افزایش سیلت خاک، تولید رسوب افزایش مییابد و شن خاک نیز با تولید رسوب رابطه عکس از خود نشان داد یعنی با افزایش شن خاک، تولید رسوب کاهش مییابد و رطوبت خاک نیز با تولید رسوب رابطه عکس از خود نشان داد یعنی با افزایش رطوبت خاک تولید رسوب کاهش مییابد. در سازند گچساران و در شدت بارش 75/0 میلی متر در دقیقه در کاربری مسکونی، تولید رسوب با ماسه خیلی ریز خاک رابطه مستقیم از خود نشان داد یعنی با افزایش ماسه خیلی ریز خاک، تولید رسوب زیاد شده است و رس خاک نیز در این شدت با تولید رسوب رابطه مستقیم از خود نشان داد یعنی با افزایش رس خاک، تولید رسوب زیاد میشود و همچنین سیلت خاک نیز با تولید رسوب رابطه مستقیم از خود نشان داد و شن خاک نیز با تولید رسوب رابطه عکس از خود نشان داد. همچنین رطوبت خاک نیز با تولید رسوب رابطه مستقیم از خود نشان داد. در سازند گچساران و در شدت بارش 1 میلی متر در دقیقه در کاربری مرتع، تولید رسوب با ماسه خیلی ریز خاک رابطه مستقیم از خود نشان داد. رس خاک نیز در این شدت با تولید رسوب رابطه مستقیم از خود نشان داد و همچنین سیلت خاک نیز با تولید رسوب رابطه مستقیم از خود نشان داد. شن خاک نیز با تولید رسوب رابطه عکس از خود نشان داد و رطوبت خاک نیز با تولید رسوب رابطه عکس از خود نشان داد یعنی با افزایش رطوبت خاک تولید رسوب کاهش می یابد. در سازند گچساران و در شدت بارش 1 میلی متر در دقیقه در کاربری کشاورزی، تولید رسوب با ماسه خیلی ریز خاک رابطه عکس از خود نشان داد و رس خاک نیز در این شدت با تولید رسوب رابطه عکس از خود نشان داد یعنی با افزایش رس خاک، تولید رسوب کم میشود که با نتایج تحقیق میر و هارمن (1994) و زانگ و همكاران (2004) مطابقت دارد و همچنین سیلت خاک نیز با تولید رسوب رابطه مستقیم از خود نشان داد و شن خاک نیز با تولید رسوب رابطه مستقیم از خود نشان داد و رطوبت خاک نیز با تولید رسوب رابطه عکس از خود نشان داد. در سازند گچساران و در شدت بارش 1 میلی متر در دقیقه در کاربری مسکونی، تولید رسوب با ماسه خیلی ریز خاک رابطه مستقیم از خود نشان داد و رس خاک نیز در این شدت با تولید رسوب رابطه مستقیم از خود نشان داد و همچنین سیلت خاک نیز با تولید رسوب رابطه مستقیم از خود نشان داد و شن خاک نیز با تولید رسوب رابطه عکس از خود نشان داد و رطوبت خاک نیز با تولید رسوب رابطه مستقیم از خود نشان داد. در سازند گچساران و در شدت بارش 25/1 میلی متر در دقیقه در کاربری مرتع، تولید رسوب با ماسه خیلی ریز خاک رابطه مستقیم از خود نشان داد یعنی با افزایش ماسه خیلی ریز خاک، تولید رسوب زیاد شده است و رس خاک نیز در این شدت با تولید رسوب رابطه مستقیم از خود نشان داد یعنی با افزایش رس خاک، تولید رسوب زیاد میشود و همچنین سیلت خاک نیز با تولید رسوب رابطه مستقیم از خود نشان داد یعنی با افزایش سیلت خاک، تولید رسوب افزایش مییابد و شن خاک نیز با تولید رسوب رابطه عکس از خود نشان داد یعنی با افزایش شن خاک، تولید رسوب کاهش مییابد و رطوبت خاک نیز با تولید رسوب رابطه مستقیم از خود نشان داد یعنی با افزایش رطوبت خاک تولید رسوب افزایش مییابد. در سازند گچساران و در شدت بارش 25/1 میلی متر در دقیقه در کاربری کشاورزی، تولید رسوب با ماسه خیلی ریز خاک رابطه مستقیم از خود نشان داد یعنی با افزایش ماسه خیلی ریز خاک، تولید رسوب زیاد شده است و رس خاک نیز در این شدت با تولید رسوب رابطه مستقیم از خود نشان داد یعنی با افزایش رس خاک، تولید رسوب زیاد میشود و همچنین سیلت خاک نیز با تولید رسوب رابطه مستقیم از خود نشان داد یعنی با افزایش سیلت خاک، تولید رسوب افزایش مییابد و شن خاک نیز با تولید رسوب رابطه عکس از خود نشان داد یعنی با افزایش شن خاک، تولید رسوب کاهش مییابد و رطوبت خاک نیز با تولید رسوب رابطه مستقیم از خود نشان داد یعنی با افزایش رطوبت خاک تولید رسوب افزایش مییابد. در سازند گچساران و در شدت بارش 25/1 میلی متر در دقیقه در کاربری مسکونی، تولید رسوب با ماسه خیلی ریز خاک رابطه مستقیم از خود نشان داد یعنی با افزایش ماسه خیلی ریز خاک، تولید رسوب زیاد شده است و رس خاک نیز در این شدت با تولید رسوب رابطه مستقیم از خود نشان داد یعنی با افزایش رس خاک، تولید رسوب زیاد میشود و همچنین سیلت خاک نیز با تولید رسوب رابطه مستقیم از خود نشان داد یعنی با افزایش سیلت خاک، تولید رسوب افزایش مییابد و شن خاک نیز با تولید رسوب رابطه عکس از خود نشان داد یعنی با افزایش شن خاک، تولید رسوب کاهش مییابد و رطوبت خاک نیز با تولید رسوب رابطه مستقیم از خود نشان داد یعنی با افزایش رطوبت خاک تولید رسوب افزایش مییابد. در مجموع در سازند گچساران و در هر سه کاربری مرتع، کشاورزی و مسکونی و در هر سه شدت 75/0، 1 و 25/1 میلی متر در دقیقه، ماسه خیلی ریز خاک در دو مورد رابطه عکس و در هفت مورد رابطه مستقیم با تولید رسوب از خود نشان داد و رس خاک نیز در یک مورد رابطه عکس و در هشت مورد رابطه مستقیم از خود نشان داد و سیلت خاک نیز رابطه عکس نشان نداد و در نه مورد رابطه مستقیم از خود نشان داد و شن خاک نیز در هشت مورد رابطه عکس و در یک مورد رابطه مستقیم از خود نشان داد و رطوبت خاک نیز در چهار مورد رابطه عکس و در پنج مورد رابطه مستقیم از خود در تولید رسوب نشان داد. ضمنا در کاربری مرتع و در هر سه شدت یاد شده ماسه خیلی ریز خاک با تولید رسوب در هر سه مورد دارای رابطه مستقیم میباشد که با نتایج تحقیق داکر و همكاران (2001) مطابقت دارد. در کاربری کشاورزی و در هر سه شدت یاد شده ماسه خیلی ریز خاک با تولید رسوب در دو مورد دارای رابطه عکس و در یک مورد داری رابطه مستقیم میباشد. توليد رسوب در اين كاربري رابطه معكوسي را با ماسه خيلي ريز نشان ميدهد كه با تحقيقات مارتز (1992) مغايرت دارد ولي با نتايج داکر و همكاران (2001) و پاری سو و همكاران (2002) مطابقت دارد. ضمناً در کاربری مسکونی و در هر سه شدت یاد شده سیلت خاک با تولید رسوب در هر سه مورد دارای رابطه مستقیم می باشد که با نتایج تحقیق رینکس و همكاران (1999) مطابقت دارد.
نتیجه گیری
نتایج نشان داد که در مجموع در سازند گچساران و در هر سه کاربری مرتع، کشاورزی و مسکونی و در هر سه شدت 75/0، 1 و 25/1 میلی متر در دقیقه، ماسه خیلی ریز خاک در دو مورد رابطه عکس و در هفت مورد رابطه مستقیم با تولید رسوب از خود نشان داد و رس خاک نیز در یک مورد رابطه عکس و در هشت مورد رابطه مستقیم با تولید رسوب از خود نشان داد و سیلت خاک نیز رابطه عکس نشان نداد و در نه مورد رابطه مستقیم با تولید رسوب از خود نشان داد و شن خاک نیز در هشت مورد رابطه عکس و در یک مورد رابطه مستقیم با تولید رسوب از خود نشان داد و رطوبت خاک نیز در چهار مورد رابطه عکس و در پنج مورد رابطه مستقیم از خود در تولید رسوب نشان داد. این تحقیق نشان داد که دانستن اطلاعات جامعتر در مورد نحوه رفتار رسوب با خصوصیات فیزیکی خاک میتواند در مدیریت جامعتر حوزههای آبخیز موثرتر باشد. بنابراین توصیه میشود رفتار رسوب در ارتباط با خصوصیات فیزیکی خاک در حوزههای مختلف آبخیز بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد.
منابع
1) Ahmadi, H. 2007. Applied Geomorphology, 1 volume (water erosion), fifth edition, Tehran university publications, 714p. (In Persian)
2) Babur, E., Uslu, Ö. S., Battaglia, M. L., Diatta, A., Fahad, S., Datta, R., Fahad, S., Datta, R., Hye, M., Hussain, G.S & Danish, S. 2021. Studying soil erosion by evaluating changes in physico-chemical properties of soils under different land-use types. Saudi Society of Agricultural Sciences, 20(3): 190-197.
3) De Boer, D.H. and G. Grosb. 1996. Specific sediment yield and drainage basin scale. IAHS Publication, 236 pages.
4) Duiker, S.W., Flanagan, D.C. and Lal, R., 2001. Erodibility and Infiltration Characteristics of Five Major Soils of Southwest Spain, Catena, 45(2): 103-121.
5) Fathizadeh, H, Karimi, H., Tavakoli, M., 2016. The Role of Sensitivity to Erosion of Geological Formations in Erosion and Sediment Yield (Case Study: Sub-Basins of Doiraj river in ilam province), Journal of Watershed Management, Volume 7, No. 13, Spring and Summer.
6) Hang, J. J.; Lin, C. P. & Y. M. Wang, 2013. Determination of soil erodibility index for Taiwan mountainous area. Research Journal of Applied Sciences. Engineering and Technology. Department of Civil Engineering. National Pingtung University of Sciences and
7) Kamphorst, A., 1987. A small rainfall simulator for the determination of soil erodibility, Netherlands Journal of Agricultural Science 35: 407-415.
8) Kasheki, M.T., 2001. Water erosion and its role in desertification of arid regions, Case Study: Bajestan Kavir Watershed, Proceedings of National Conference on Soil Erosion and Sustainable Development, Khorasan, February 2002: 398-409.
9) Kumar, P.S., T. Praveen and M.A. Prasad. 2015. Simulation of sediment yield over un-gauged stations using MUSLE and fuzzy model. Aquatic Procedia, 4: 1291-1298.
10) Lamba, J., Karthikeyan, K. G. and Thompson, A. M. (2015). Apportionment of suspended sediment sources in an agricultural watershed using sediment fingerprinting. Geoderma, (239), 25-33.
11) Martz, L.W., 1992. The Variation of Soil Erodibility With Slope Position in a Cultivated Canadian Prairie Landscape. Earth Surf. Proc. Landf. 17: 543-556.
12) Meyer, L.D. and Harmon, W.C, 1984. Susceptibility of Agricultural Soil to Interrill Erosion, Journal Soil Science Society of America, 48: 1152-1157.
13) Mohammad Khan, Sh., Pirani, P., Riahi, S., & Geravand, F. 2019. Evaluation of entropy model efficiency in erosion zoning with geomorphologic approach (Case Study: Kand watershed in Upstream Latian Dam). Geographical Planning of Space Quarterly Journal, 9(34), 85-98. (In Persian)
14) Morady, H. R., and Saidian, H., 2010. Comparing the Most Important Factors in the Erosion and Sediment Production in Different Land Uses, Journal of Environmental Science and Engineering, 4: No. 11: 1-11.
15) Morgan, R. P. C., 1995: Soil Erosion and Conservation. John Wiley and Sons, Newtork, 198 p.
16) Morgan, R.P.C. 2005. Soil erosion and con-servation, Third Edition, Blackwell Publishing Company, 304 pp.
17) Palazon, L., Latorre, B., Gaspar, L., Blake, W. H., Smith, H. G. and Navas, A. (2015). Comparing catchment sediment fingerprinting procedures using an auto-evaluation approach with virtual sample mixtures. Science of the Total Environment, (532), 456–466.
18) Parysow, P., Wang, G., Gertner, G. and Anderson, A.B., 2002. Spatial Uncertainty Analysis for Mapping Soil Erodibility Based on Joint Sequential Simulation, Journal of Catena, 53:65-78.
19) Rienks, S.M., Botha, G.A. and Hughes, J.C., 1999. Some Physical and Chemical Properties of Sediments Exposed in a Gully (Donga) in Northern KwaZulu-Natal, South Africa and Their Relationship to the Erodibility of the Colluvial Layers, Catena, 39: 11-31.
20) Saeediyan, H, Moradi, H, R, Feiznia, S, Bahramifar, N., 2014. The role of main slope aspects on Some Soil Physical and Chemical Properties (Case Study: Gachsaran and Aghajari Formations of Koohe Gagh and Margha watersheds of izeh township), Journal of Watershed Management, Volume 5, No. 9, Spring and Summer. (In Persian)
21) Saeediyan, H, Moradi H. R., 2022. Comparison of the interaction effect of land use, precipitation intensity and erosion in Gachsaran and Aghajari formations (Case study: Margha and Kuhe Gach watersheds in Izeh city), Applied Sedimentology, 10(19): 203- 212. (In Persian)
22) Shabani, F.; Kumar, L. & A. Esmaeili, 2014. Improvement to the prediction of the USLE K factor. Geomorphology 204, 229 - 234.
23) Shin, S.S., S.D. Park and K.S. Lee. 2013. Sediment and hydrological response to vegetation recovery following wildfire on hillslopes and the hollow of a small watershed. Journal of Hydrology, 499: 154-166.
24) Shojaee, Gh., 2005. The relationship between land use changes and soil erosion and sediment production in a part of Zayandehrud watershed, Tarbiat Modares University, M.Sc. thesis on watershed management, 92 p.
25) Terrence, J. T., George, R.F. and Kenneth, G.R., 2001: Soil Erosion, John Wiley and Sons NC, USA, 338p.
26) Zehtabian, Gh. 1999. Comparison of runoff and sediment content in Marl Lehbari Formation using a rain-simulation device in the Golam Mort Sub-basin, Tehran University, Research Deputy, Applied Design, 107 p. (In Persian)
27) Zhang, s.li., Peng, W., and Yu, B. 2004: Erodibility of agricultural soils on the loess Plateau of China. Soil and tillage research. 76: 157-165.
28) Zhou, H., Chang, W. and Zhang, L. 2016. Sediment sources in a small agricultural catchment: A composite fingerprinting approach based on the selection of potential sources. Geomorphology, (266), 11-19.
29) Zhen, W., Yi, Zeng., Cai, L., Hua, Y., Shuxia, Y., Ling, W., Zhihua, Shi. 2021. Telecoupling cropland soil erosion with distant drivers within China, Journal of Environmental Management, Volume 288, 15 June 2021, 112395.
