Providing a business leadership model in knowledge-based companies

Subject Areas : Industrial Management

Somayeh Sarbazqadim ¹ , Majid Bagherzadeh Khajeh ² , Kamaladdin Rahmani Youshanlouei ³

1 -
2 - استادیار گروه مدیریت، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
3 - Assistant Professor of Industrial Management, Islamic Azad University, Tabriz

Received: 2025-03-05 Accepted : 2025-04-23 Published : 2025-09-24

Keywords: Keywords: Business, Knowledge-Based Companies, Leadership.,

Abstract :

Abstract

The aim of this research is to present a business leadership model in knowledge-based companies using thematic analysis approach. In this section, the research field included senior managers of knowledge-based companies, small and medium-sized businesses in Tabriz and academic experts, 26 of whom were selected using theoretical sampling. Then, a semi-structured interview was conducted with them and the resulting data reached theoretical saturation. In order to analyze the data, the Brown and Clarke (2006) framework and MAXQDA software were used, and finally, the importance and ranking of themes were performed using Fuzzy Delphi. Thus, the findings indicate that the five main criteria, leadership skills with 199 points (29%), leadership personality components with 132 points (20%), organizational environmental leadership components with 130 points (19%), leadership approaches, 112 points (17%), and leadership ethical interactions with 103 points (16%) are effective on business leadership and in terms of importance, leadership skills have obtained the first rank, leadership personality components have the second rank, organizational environmental leadership components have the third rank, leadership approaches have the fourth rank, and leadership ethical components have the fifth rank. At the end, practical suggestions were presented for the statistical community based on the results of the research.

References:

منابع :
Ahmadi, M., & Sofiabadi, M. (2024). Examining leadership styles and their compatibility with human resources systems. The First International Conference on Psychology, Educational Sciences, Management, and Social Sciences, Tabriz. (in Persian)#
Amar, A. D., & Hlupic, V. (2016). Leadership for knowledge organizations. European Journal of Innovation Management, 19(2), 239-260. #
Atashi, A., & Colleagues. (2018). A model for leadership in Iranian knowledge-based organizations. Organizational Behavior Studies, 7(3), 31. (in Persian) #
Dinha, J. E., Lord, R. G., Gardner, W. L., Meuser, J. D., Liden, R. C., & Hu, J. (2020). Leadership theory and research in the new millennium: Current theoretical trends and changing perspectives. Leadership Quarterly, 25(1), 36-62. #
Ghafouri, M. H., Elyasi, M., Amiri, M., & Seyed Naqavi, M. A. (2012). Identifying dimensions of organizational leadership in Iranian knowledge-based companies transitioning to rapid growth: A multiple case study. Entrepreneurship Development, 11(4), 118-121. (in Persian) #
Ghafouri, S. M. H., Elyasi, M., Amiri, M., & Seyed Naqavi, M. A. (2019). Comparative study of effective leadership styles on the success of Iranian knowledge-based startups - Multiple case study. Technology Development Management Quarterly, 7(4). (in Persian) #
Hasanzadeh Amiri, M. (2020). Organizational leadership development in the wisdom model. The Fifth International Conference on Innovation and Research in Educational Sciences, Management, and Psychology, Tehran. (in Persian) #
Jabbari, M. R., Dorani, K., & Rahimi-Nejad, A. (2019). Explanation of leadership styles and communication skills of managers. Quarterly Journal. (in Persian) #
Marx, T. G. (2015). The impact of business strategy on leadership. Journal of Strategy and Management, 8(2), 110-126. https://doi.org/10.1108/JSMA-06-2014-0042#
McClure, K., Jacobucci, R., & Ammerman, B. A. (2021). Are items more than indicators? An examination of psychometric homogeneity, item-specific effects, and consequences for structural equation models. #
Mumford, T. V., Campion, M. A., & Morgeson, F. P. (2007). The leadership skills strataplex: Leadership skill requirements across organizational levels. The Leadership Quarterly, 18(2), 154-166. #
Saffie, N. A. M., & Rasmani, K. A. (2016, July). Fuzzy Delphi method: Issues and challenges. In 2016 International Conference on Logistics, Informatics and Service Sciences (LISS) (pp. 1-7). IEEE. #
Salem, S. (2020). Designing a knowledge-based leadership model (Case study: Knowledge-based companies in Isfahan). PhD Thesis in Business Administration, Organizational Behavior and Human Resource Management, University of Isfahan, 1-322. #
Salem, S., Teimouri, H., Mosharraf Jowadi, M. H., & Shaemi Barzaki, A. (2020). Analysis of knowledge-based leadership patterns in knowledge-based companies. Strategic Research on Social Issues in Iran, 10(1), 99-118. (in Persian) #
Shahrahmani, S., Hedayee, A., & Heydari Abravan, M. J. (2023). Investigating Likert's leadership style and its relationship with organizational culture improvement in industrial knowledge-based companies in Tehran. Behavioral Studies and Organizational Excellence Quarterly, 1(1). (in Persian) #
Shirini, N. (2021). Examining the impact of strategic leadership on organizational effectiveness in Iranian knowledge-based companies. Applied Educational Leadership Quarterly, 2(4). (in Persian) #
Smith, G. T., & Combs, J. E. S. S. I. C. A. (2010). Issues of construct validity in psychological diagnoses. Contemporary Directions in Psychopathology: Scientific Foundations of the DSM-V and ICD-11, 205-222. #
Zia, B., & Karami Zandi, S. (2023). The role of leadership in implementing an agile business model. The Sixth International Conference on Management, Accounting, and Economics in Sustainable Development, Mashhad. Retrieved from https://civilica.com/doc/1904786 (in Persian) #

Full-Text:



 

 

 

 

 

ارائه الگوی رهبري كسب و كار در شرکت های دانش بنیان

 

سمیه سربازقدیم

دانشجوی دکتری، گروه مدیریت صنعتی ، واحد بین الملل ارس ، دانشگاه آزاد اسلامی ، تبریز، ایران

مجید باقرزاده خواجه (نویسنده مسئول)

استادیار، گروه مدیریت صنعتی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

Email: [e-mail]

کمال الدین رحمانی یوشانلویی

استادیار، گروه مدیریت صنعتی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

 

 

 

                     تاریخ دریافت: 15/12/1404  * تاریخ پذیرش 03/02/1404

 

         چکيده

در عصر اقتصاد دانش‌محور، شرکت‌های دانش‌بنیان به‌عنوان موتور محرک نوآوری و توسعه اقتصادی، نیازمند سبک‌های رهبری اثربخش و متناسب با ویژگی‌های پویای خود هستند. هدف پژوهش حاضر، ارائه الگویی بومی برای رهبری کسب‌وکار در شرکت‌های دانش‌بنیان است تا مدیران بتوانند ضمن تقویت نوآوری، بهره‌وری و رقابت‌پذیری، مسیر رشد پایدار را هموار سازند. این پژوهش با رويکرد تحلیل مضمون انجام شده است. در اين بخش میدان پژوهش دربرگیرنده مديران ارشد شرکتهای دانش بنیان کسب و کار های کوچک و متوسط شهرتبریز و خبرگان دانشگاهي بوده که 26 نفر از آنها با روش نمونه گیری نظری انتخاب شدند. سپس با آنها مصاحبۀ نیمه ساختار يافته انجام گرفت و داده های حاصله به اشباع نظری رسید. به منظور تجزيه وتحلیل داده ها از چارچوب براون و کلارک(2006)و از نرم افزار MAXQDA  و برای روایی از CVR ، پایایی پرسشنامه از آلفای کرونباخ استفاده شد. در نهایت توسط دلفی فازی اهمیت و رتبه بندی مضامین انجام گرفت. بدين ترتیب يافته ها حاکي از آن است پنج معیار اصلی ، مهارت های رهبری با 199 امتیاز(%29)، مولفه های شخصیتی رهبری  با 132 امتياز ( 20 %)، ،مولفه های رهبری محیطی سازمان با 130امتياز ( 19 %)، رویکردهای رهبری، 112 امتياز ( %17)، تعاملات اخلاقی رهبری با103امتياز ( 16 %) روی رهبری  کسب و کار موثر بوده و از نظر اهمیت رتبه اول مهارت های رهبری، مولفه های شخصیتی رهبری رتبه دوم ، مولفه های رهبری محیطی سازمان رتبه سوم ، رویکردهای رهبری رتبه چهارم، مولفه های اخلاقی رهبری رتبه پنجم ، را کسب نموده اند. در نهایت، الگوی رهبری کسب‌وکار دانش‌بنیان ارائه شده است که می‌تواند به‌عنوان چارچوبی کاربردی برای مدیران، سیاست‌گذاران و کارآفرینان دانش‌محور مورد استفاده قرار گیرد.

کلمات کلیدی: رهبري، شرکت های دانش بنیان، كسب و كار.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-       مقدمه

توجه دانشمندان رشتۀ مدیریت به اقتصاد دانش‌محور، ریشه در مبانی جدید اقتصادی دارد که خلق ارزش را مبتنی بر توانمندی شرکت‌ها در خلق و انتشار دانش می‌داند. در حالی که دانش منبعی استراتژیک در ایجاد مزیت رقابتی است، رهبری سرمایه های فکری به توسعۀ عملکرد و بهبود شاخص‌های بهره‌وری در سازمان‌ها کمک می‌کند؛ ازاین‌رو منطقی است که در اقتصاد دانش‌محور امروز، مدیران رویکردی اثربخش‌تر برای مدیریت سرمایه‌های فکری خود در پیش گیرند. دانش در سازمان‌ها در حوزه‌های مختلفی وجود دارد؛ از جمله در سطوح مدیریتی، کارکنان، فرهنگ و سیستم‌ها و رویه‌های سازمانی. نقش اساسی دانش در سازمان‌ها کمک به بهبود عملکرد سازمان است. دانش سازمانی تنها حاصل‌ جمع‌شدن دانش تک‌تک نیروی انسانیِ سازمان نیست؛ بلکه برایندی سیستماتیک از دانش سرمایه های فکری سازمان است که از طریق تسهیم دانش بین نیروی کار به‌عنوان رویه‌ای کاربردی در حل مسائل سازمانی، خود را نشان می‌دهد. این تحقيق، الگوي رهبری  كسب و كار را بررسی می‌کند امروزه سازمانها با تحولات زیادی در محیط کسب و کار خود مواجه شده اند. گستره ی تحولات به حدی رسیده است که بسیاری از سازمانها به تجدیدنظر در برنامه های مرتبط با خود نیاز دارند. دلیل این امر، موفقیت و بقاء در محیط کسب و کار امروزی می باشد و به همین دلیل است که محققان، بیش از گذشته به پژوهش در موضوعات مربوط به رهبري  روی آورده اند. رهبری همواره جزئی از وظایف چهارگانه مدیریت تلقی شده است. فایول این وظایف چهارگانه را شامل کنترل، برنامه ریزی، هماهنگی و رهبری می داند. اکنون رهبری نه تنها جزئی از این وظایف چهارگانه مدیریت که پیش نیازی اساسی برای تحقق اثربخشی سازمانهای دانش مدار شمرده شده است.  مطالعات گذشته، ریشه رهبری را نه در جهان معاصر که در روزگاران کهنی همچون ایران و روم باستان نشان می دهند. این مطالعات همچنین نشان میدهند که این رهبران بوده اند که در جهان باستان، قبایل را شکل می دادند و عامل موفقیت نظامهای اجتماعی بودند. از این رو محققان حوزه مدیریت معتقدند که مطالعه رهبری، به واقع هنر تاریخ نگاری است. در حال حاضر ادبیات موضوعی رشته مدیریت به علت بیش از حد پرداختن به موضوعات مدیریتی همچون کنترل و هماهنگی و نادیده گرفتن جایگاه و اهمیت رهبری در سازمانها به چالش گرفته شده است.

مروری بر کتب مدیریتی این موضوع را آشکار میسازد که این کتب رایج در رشته مدیریت همواره نکاتی مشابه را با خود دارند که جز سردرگرمی و گاه پیامهای متناقض چیزی برای مدیران به ارمغان نمیآورد. در عین حال میتوان عنوان کرد که رهبری در حوزههای خرد و کلان نقشی غیر قابل انکار دارد که غیاب آن، سازمانها در اجرای اثربخش تغییرات ناتوان هستند (Atashi, 2018).  یکی از اصول اساسی تئوری رهبری کسب وکار این است که این رهبران به طور همزمان در پی برآورده ساختن نیازهای بنیادین و همچنین تمایلات عالی بشری است تا از این طریق هم راهکارهای نوآورانهتری را نسبت به مسائل ارائه بدهند و هم محیط کسب و کار را برای نیروی انسانی جذابتر سازند .(Ahmadi, 2024) یکی از اصول اساسی تئوری رهبری کسب وکار این است که این رهبران به طور همزمان در پی برآورده ساختن نیازهای بنیادین و همچنین تمایلات عالی بشری است تا از این طریق هم راهکارهای نوآورانهتری را نسبت به مسائل ارائه بدهند و هم محیط کسب و کار را برای نیروی انسانی جذابتر سازند .(Amar & Hlupic, 2016) به واقع این رهبران رفتارهای کاریزماتیک را به خدمت میگیرند تا ستاده بهتری برای سازمانهایشان به ارمغان بیاورند. بر این اساس اثربخشی این دسته از رهبران به میزان نفوذشان بر زیردستان سنجیده میشود و اینکه چقدر زیردستان واقعا این دسته از رهبران را افرادی مورد احترام و قابل تحسین میدانند. این رهبران پلی بین ارزشهای فردی نیروی انسانی و عمکرد سازمانی میزنند و زیردستان را بر میانگیزانند تا سهم بیشتری در تحول و تغییر سازمانهایشان بازی کنند .(Dinha, 2020). بنابراین، برای سازمان ها به ویژه سازمان های دانش بنیان، بسیار حیاتی است که رهبران مدافع خلق و اشتراک دانش داشته باشند. بر این اساس، مهمترین چالش رهبری دانش مدار کسب و کار، هدایت و طراحی سیستمهای متوازن کسب وکار است که به طور مداوم، خلق و کاربرد دانش را برای دستیابی به مزایای رقابتی پایدار به کار میبرند (Jabbari, 2019) . رهبری کسب و کار، چشم انداز دانشی پیش روی کسب و کار شرکت را ایجاد و برای دستیابی به آن، از تمامی کارکنان دانشی حمایت میکند. درحقیقت، رهبری کسب و کار دانش مدار هر نگرش یا عملی (گروهی یا فردی و عینی و ضمنی) است که دانش جدید و مهم را در روش هایی که درنهایت، موجب تفکر و پیامدهای دست جمعی میشود، تهیج میکند تا خلق، تسهیم و استفاده شود .(Salem, 2020) این رهبران میکوشند محیطی بدون ترس و مبتنی بر اعتماد ایجاد کنند که اعضای آن حاضرند دانش خود را بایکدیگر به اشتراک بگذارند محیطی که به حداکثرسازی دانش منجر شود و دانش را به سمت نوآوری سوق دهد.(Marx, 2021)  هر سازمان با توجه به اهداف و مقاصد خاص خود، از الگویی رهبری منحصربه فرد به منظور تحقق اهداف خاص خود بهره مند میباشد که شرکتهای دانش بنیان نیز از این مساله مستثنی نیستند. شرکت دانش‌بنیان یا شرکت متمرکز بر دانش، به شرکت‌هایی گفته می‌شود که دانش و فناوری، جزئی جدایی‌ناپذیر از دارایی آن‌ها باشد (Ghafouri, 2019).  طبق آیین نامه مصوب، شرکت های دانش بنیان، اهدافی نظیر، ترغیب هیئت علمی دانشگاه ها و واحدهای پژوهشی برای فعالیت های بیشتر در رفع نیاز جامعه و امکان افزایش درآمد اعضای هیئت علمی، تجاری سازی یافته های پژوهشی، افزایش درآمدهای اختصاصی دانشگاه ها و واحدهای پژوهشی موضوع کلی فعالیت دانش بنیان را دنبال میکنند. شرکتهای دانش بنیان یکی از اساسی ترین کارها در مقوله اقتصاد مقاومتی است و مورد تائید و تصدیق همه اطراف مسائل کشور قرارگرفته است (Mumford, 2020) . سهم صنایع دانش بنیان در اشتغال دانش آموختگان دانشگاهی کشورهای مختلف و سهم 20 تا 50 درصدی صنایع دانشبنیان در خلق مشاغل جدید از یکسو و از سوی دیگر شکل گیری فضای رقابتی در بازارهای جهانی و ظهور اکوسیستم های مدرن کسب وکار و جایگاه شرکتهای دانش بنیان و نوآور در مواجه با این فضای رقابتی، موجب شده است تا در سالهای اخیر مقوله مدیریت شرکتهای دانش بنیان و نوآور به واسطه نقش این قبیل از شرکتها در گذار جوامع از عصر صنعتی به عصر اطلاعات بیش ازپیش مورد توجه قرار گیرد (Ghafari, 2018) نیلی پور طباطبائی و همکاران (2017) اژدری و همکاران (2016) بر این باورند که علیرغم توجه روزافزون به مدیریت شرکتهای دانش بنیان، مقوله رهبری کسب و کار در این شرکتها کمتر مورد توجه قرار گرفته است(Zia, 2023).

مهمترین دسته از عوامل اثرگذار بر رشد و پایداری شرکتهای دانش بنیان را میتوان : ویژگی مؤسسان، مشخصات عمومی شرکت، ایده محوری شرکت، نیروی انسانی، بازار و رقابت سازماندهی، زیرساختها، منابع انسانی ،تأمین مالی و عوامل محیطی برشمرد. سازمانهای دانش بنیان به دلیل اینکه خلاق، خودانگیخته، سیار، یادگیرنده، مستقل، متفکر، انعطاف پذیر، دارای اعتماد به نفس و دورنگر هستند از منابع انسانی دیگر سازمانها متمایزند(2020  Salem,). رهبری کسب و کار در این نوع سازمانها باید متعهد باشد که از طریق طراحی درست مشاغل، فرصتها، روابط سازمانی، ایجاد جو روانی نشاط آفرین و ویژه با اعمال نوعی مدیریت متناسب با شرایط روحی پژوهشگران، زمینه بروز و تقویت بهره وری آنها را فراهم نماید(Shirini, 2021). 

در رهبری کسب‌وکار، هفت اصل مهم وجود دارد که به‌عنوان مسئولیت‌های رهبری شناخته می‌شوند. این اصول به‌طور مستقیم بر موفقیت و تأثیر رهبر در سازمان تأثیر می‌گذارند. رهبری با تعیین اهداف تجاری و دستیابی به آن‌ها آغاز می‌شود. عدم دستیابی به اهداف تجاری، یکی از دلایل اصلی شکست مدیریتی است. این مسئولیت بر برنامه‌ریزی استراتژیک، بازار، محصولات، خدمات، افراد، بازدهی و رقابت تأثیر می‌گذارد. نوآوری و بازاریابی نیز از اصول مهم است. هدف یک کسب‌وکار، ایجاد و حفظ مشتری است. نوآوری مداوم در محصولات و خدمات، کلید جذب و حفظ مشتری است. برنامه‌ریزی استراتژیک در واقع برنامه‌ریزی بازاریابی است. رهبران باید توانایی حل مشکلات و تصمیم‌گیریرا داشته باشند. حل مشکلات و توانایی تصمیم‌گیری، برای موفقیت بسیار مهم است. هر هدف تحقق نیافته، مشکلی است که حل نشده است. استفاده بهینه از منابع محدود، به‌ویژه منابع انسانی و مالی، در حوزه‌هایی که بیشترین کمک را به موفقیت شرکت می‌کنند، ضروری است. این به اولویت‌بندی و تمرکز بر وظایف کلیدینیاز دارد. زمان، کمیاب‌ترین منبع است و روش اختصاص آن، عامل تعیین‌کننده در دستیابی به اهداف است.  تشویق دیگران و الهام‌ب خشی نیز از وظایف مهم است. بهترین رهبران کسانی هستند که رهبران دیگری را تربیت می‌کنند. آنها افراد را تشویق می‌کنند تا ابتکار عمل داشته باشند و از آزادی عمل برای پیشبرد اهداف استفاده کنند. در نهایت، عمل کردن و نتیجه گرفتناز مهم‌ترین مسئولیت‌های رهبری است. توانایی رسیدن به نتایج مورد انتظار، عامل اصلی تعیین‌کننده موفقیت است. رهبران باید به‌طور مداوم به دنبال دستیابی به نتایج باشند(, 2012 Ghafouri). هدف از انجام این تحقیق ارائه الگوی رهبري كسب و كار در شرکت های دانش بنیان می باشد.

فصل 1:        2- روش شناسی تحقیق

 این پژوهش از نظر هدف، از نوع مطالعات توسعه ای- کاربردی  به شمار می رود و از نظر ماهیت داده ها، از نوع پژوهش های کیفی و از نظر قطعیت داده ها، از نوع اکتشافی است. از نظر روش، تحقیق ترکیبی (کیفی- کمی) می باشد. برای اين منظور، ابتدا به گردآوری داده های کیفی پرداخته می شود و با توصیف جنبه های مختلف پديده مورد مطالعه شناسايی می شوند. با استفاده از این شناسايی اولیه، امکان صورت بندی فرضیه ها يا سؤالاتی درباره پديده مورد مطالعه فراهم می شود. در مرحله بعدی می توان از طریق گردآوری داده های کمی، فرضیه ها يا سؤالات را مورد آزمون قرار داد.

الف ) روش پژوهش در بخش کیفی:

هر پژوهشی مبتنی بر نوعی جهت گیری فلسفی، روش شناسی و روش است. جهت گیری فلسفی نوعی جهان بینی است که مبنا و هدایت گر روش شناسی و روش تحقیق است. در این پژوهش از روش تحلیل مضمون استفاده شده است. 

ب) تحلیل مضمون 

تحلیل مضمون روشی است برای شناسايی و درک اشتراکات مربوط به موضوعی که درباره اش صحبت شده يا نوشته شده است. اين اشتراکات ضرورتاً به خودی خود مهم يا معنادار نیستند. الگوهای معانی که تحلیل مضمون امکان شناسايی آنها را برای محقق فراهم می سازد بايد در رابطه با موضوع يا سؤالات تحقیق مهم باشند. تحلیل مضمون صرفاً محدود به شمارش کلمات يا عبارت آشکار مرتبط به سؤالات و اهداف تحقیق نمی باشد بلکه فراتر از اين رفته و بر شناسايی و توصیف ايده های آشکار و ضمنی درون داده ها يعنی مضامین تمرکز می کند. سپس کدها به عنوان معرف مضامین شناسايی شده استخراج و به داده های خام خلاصه شده برای تحلیل های بعدی ارتباط داده می شوند. چنین تحلیلی ممکن است دربرگیرنده مقايسه فراوانی کد، شناسايی تقارن کدها و ترسیم گرافیکی روابط بین کدها درون مجموعه داده ها باشد. در تحلیل مضمون محقق هم می تواند معانی آشکار داده ها را گزارش دهد و هم معانی، باورها و ايده های پنهان کلمات، عبارات و جملات را استخراج کند. کدها با مضامین که واحد تحلیل و اغلب گسترده تر هستند تفاوت دارند. مضامین از درون کدها استخراج می شوند و با تحلیل تفسیری داده ها توسعه می يابند؛ ضمن اينکه بحث درباره پديده مورد بررسی با توجه با مضامین استخراج شده انجام می شود نه کدها( Amiri et al , 2013).

د) روش دلفی فازی:

روش دلفی برای نخستین بار توسط دالکی و هلمر در سال 1963 ارائه شد. این تکنیک، روشی پیمایشی مبتنی بر نظرهای متخصصان است و سه خصوصیت اصلی دارد که عبارت اند از:  پاسخ بی نام، تکرار و بازخورد کنترل شده و درنهایت پاسخ گروهی آماری. این تکنیک، روشی نظام مند به منظور جمع آوری و هماهنگی قضاوتهای آگاهانه گروهی از متخصصان درباره سؤال یا موضوعی خاصی است (Shafiee, 2017). در بسیاری از موقعیت های واقعی، قضاوت متخصصان نمی‌تواند به صورت اعداد کمّی قطعی بیان و تفسیر شود؛ به عبارت دیگر داده ها و اعداد قطعی به منظور مدل کردن سیستمهای دنیای واقعی به علت ابهام و عدم قطعیت موجود در قضاوت تصمیم گیرندگان ناکافی است. در این راستا به منظور غلبه بر این مشکل »نظریه مجموعه های فازی « ابزار مناسبی برای مقابله با ابهام و عدم قطعیت موجود در فرآیند تصمیم گیری است. بنابراین در این پژوهش از روش دلفی فازی به منظور تأیید و غربالگری شاخصهای شناسایی شده استفاده گردیده است .

جدول شماره (1): طیف نه درجه فازی برای ارزش گذاری شاخص‌ها

معادل قطعی	متغیر زبانی	مقیاس عدد فازی
1	خیلی بی اهمیت	(1،1،1)
2	خیلی بی اهمیت تا بی اهمیت	(1،2،3)
3	بی اهمیت	(2،3،4)
4	بی اهمیت تا اهمیت متوسط	(3،4،5)
5	متوسط	(4،5،6)
6	متوسط تا با اهمیت	(5،6،7)
7	بااهمیت	(6،7،8)
8	با اهمیت تا خیلی با اهمیت	(7،8،9)
9	خیلی با اهمیت	(9،9،8)

در گام بعدی ميانگين‌هاي فازي نمرات افراد حساب شده است براي محاسبه ميانگين نظرات 26  پاسخ‌دهنده، ميانگين فازي بصورت زير محاسبه گردیده است.

رابطه (1)

   

 

        

        

اندیس i به فرد خبره اشاره دارد. به طوری که

 : میانگین فازی معیار j ام

 : مقدار ارزیابی خبره i ام از معیار j ام

: حداقل مقدار ارزیابی­ها برای معیار j ام

: میانگین هندسی مقدار ارزیابی­ خبرگان از عملکرد معیار j ام

: حداکثر مقدار ارزیابی­ها برای معیار j ام

در واقع این روش‌های تجمیع، روش‌هایی تجربی هستند که توسط پژوهشگران مختلف ارائه شده‌اند. برای نمونه یک روش مرسوم برای تجمیع مجموعه‌ای از اعداد فازی مثلثی را کمینه l و میانگین m و بیشینه u در نظر گرفته‌اند.

رابطه (2)

 

(Hsu et al ,2013)

 

در این مطالعه ما از روش میانگین فازی استفاده کرده‌ایم. میانگین فازی n عدد فازی مثلثی با محاسبه شده است

رابطه (3)

   

که در این رابطه عدد فازی مثلثی  معادل فازی دیدگاه خبره k ام پیرامون معیار i ام است.

برای فازی‌زدایی از روش مرکز سطح به صورت زیر استفاده شده است.

رابطه (4)

  

ه)جامعه آماری 

در این پژوهش کیفی، جامعه آماری شامل خبرگان شرکت‌های دانش‌بنیان آشنا به رهبری کسب‌وکار، مدیران و کارشناسان شرکت‌های کوچک و متوسط تبریز، کارآفرینان برتر و اعضای هیئت علمی با تجربه در این زمینه بوده است. در بخش کمی، کارکنان شرکت‌های دانش‌بنیان کوچک و متوسط تبریز مورد بررسی قرار گرفتند. نمونه آماری شامل 26 نفر از مدیران و معاونان آشنا با رهبری کسب‌وکار بود که با روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. جمع‌آوری داده‌ها از طریق مصاحبه نیمه‌ساختارمند انجام شد و از دو پرسشنامه برای شناسایی مضامین و رتبه‌بندی معیارها با استفاده از دلفی فازی استفاده گردید.

و)روش تجزیه و تحلیل اطلاعات

در این پژوهش به منظور تجزیه و تحلیل داده های به دست آمده از مصاحبه ها( مرحله کیفی)، از فرایند سه مرحله ای کدگذاری باز، محوری و انتخابی مطابق با فرایند نظریه تحلیل مضمون استفاده شده است.  در مرحله کمی تجزيه و تحليل داده هاي پژوهش در دو سطح آمار توصيفي و استنباطي صورت گرفت. در سطح آمار توصيفي با استفاده از مشخصه هاي آماري نظير فراواني، درصد، ميانگين و انحراف معيار به تجزيه و تحليل داده ها پرداخته و در سطح آمار استنباطي به منظور تحلیل داده ها، از مدل یابی معادلات ساختاری با رویکرد حداقل مربعات جزئی استفاده شد. معادله ساختاری یک تحلیل چند متغیری و از خانواده رگرسیون چند متغیری یا به بیان دقیق تر بسط مدل خطی کلّی است که امکان آزمون همزمان مجموعه ای از معادلات رگرسیون را فراهم می کند. از نرم افزار SPSS برای تحلیل توصیفی داده ها و انجام آزمون های پایایی و از نرم افزار SMART PLS  برای مدل یابی معادلات ساختاری استفاده شده است. معادله ساختاری یک تحلیل چند متغیری و از خانواده رگرسیون چند متغیره یا به بیان دقیق تر بسط مدل خطی کلّی است که امکان آزمون همزمان مجموعه ای از معادلات رگرسیون را فراهم می کند. دو رویکرد برای برآورد پارامترهای یک مدل معادلات ساختاری وجود دارد که شامل رویکرد مبتنی بر کوواریانس و رویکرد مبتنی بر واریانس است. هر دو رویکرد، مدل تحقیق را در قالب دو مؤلفه برآورد می کند. مؤلفه اول یک مدل اندازه گیری است که روابط بین متغیرهای مشاهده شده و متغیرهای مکنون را برای آن ها برآورد تقریبی به کار می رود، تعریف می کند. مؤلفه دوم، یک مدل ساختاری است که ساختار علّی مفروض بین متغیرهای مکنون را مشخص می کند .(Shahhoseyni, 2023)  حجم نمونه بالا و نرمال بودن توزیع داده ها دو پیش شرط مهم برای استفاده از رویکرد مبتنی بر کوواریانس است. در مقابل حساسیت اندک به حجم نمونه و توزیع نرمال داده ها نیز دو ویژگی مهم رویکرد مبتنی بر واریانس تلقی می شود در تحقیق حاضر رویکرد مبتنی بر واریانس استفاده شده است. در بررسی مدل اندازه گیری با استفاده از این روش، پایایی و روایی آن مورد اندازه گیری می گیرد. پایایی مدل اندازه گیری با استفاده از محاسبه پایایی تک بعدی (بارهای عاملی) و سازگاری درونی و روایی مدل اندازه گیری در دو بخش روایی همگرا و روایی واگرا مورد بررسی قرار می گیرد. در بررسی مدل ساختاری نیز برازش مدل ساختاری و ضرایب مسیر مورد اندازه گیری قرار می گیرد. لازم به ذکر است بررسی مدل اندازه گیری به مثابه تحلیل عاملی تأییدی و بررسی مدل ساختاری به مثابه تحلیل مسیر در رویکرد مبتنی بر کوواریانس است. همچنین برای اولویت بندی مولفه ها و معیارهای اصلی الگوی رهبری کسب و کار از روش دلفی در محیط فازی استفاده گردیده است.

د) روايي¹ و پايايي² ابزار سنجش

ز) روایی صوری³ ( ظاهری )

روائی صوری از نگاه گروه هدف (یا همان پاسخ دهندگان ) پرسشنامه را مورد ارزیابی قرار می دهد و ربطی به متخصصین ندارد ، پاسخ دهندگان به این سوالات پاسخ می دهد که:آیا ابزار طراحی شده بصورت ظاهری با هدف مطالعه مرتبط است ؟ روایی صوری به صورت کیفی در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفته است. از این رو برای یافتن دشواري در درک عبارات و کلمات، تناسب و ارتباط مطلوب شاخصها، احتمال وجود ابهام و برداشت های نارسا از عبارات و یا وجود نارساییهایی که ممکن است در معانی کلمات وجود داشته باشد پرسشنامه در بین 10 نفر از پاسخ دهندگان توزیع شد و نقطه نظرات آنان در پرسشنامه اعمال و جملات دارای ابهام از نظر آنان تغییر داده شد.

ح) روایی محتوا ⁴

در روایی محتوا گروه هدف، خبرگان و متخصصان حوزه مورد بررسی هستند که اشراف علمی لازم در مورد موضوع مورد بررسی را دارند. جهت تعیین روایی محتوای ابزار در هر پژوهش از دو روش کيفي و کمي روایی محتوا استفاده می شود.که در این پایان نامه از هر دو روش روایی محتوای کیفی و کمی استفاده شده است.

در روایی محتوایی کیفی گروه هدف خبرگان و متخصصان حوزه مورد بررسی هستند که اشراف علمی لازم در مورد موضوع مورد بررسی را دارند. در این صورت پرسشنامه از طریق صاحبنظران در زمینه رهبری کسب و کار و روایی آن مورد تایید قرار گرفت. این مفهوم توسط شاخص نسبت روایی محتوا⁵ (CVR) در این پژوهش اندازه گیری می شود.این شاخص توسط لاوشه⁶ طراحی شده است. جهت محاسبه این شاخص از نظرات کارشناسان متخصص در زمینه محتوای آزمون مورد نظر استفاده شده است از آنجا که تمامی سوالات CVR بالاتر ازعدد مورد نظر بودند بنابراین روایی محتوای کمی پرسشنامه تایید گردید.

روایی سازه ای این موضوع را بررسی می کند که آیا مولفه و سوالات مورد نظر توانایی تشکیل مقیاس را دارند یا برخی از آن ها نامرتبط اند. این نوع روایی اغلب روایی عاملی نیز نامیده می شود و دلیل آن نیز نحوه ی ارزیابی این نوع روایی با روش های تحلیل عاملی است.سازه ی نامناسب سازه ای است که توافق نظری در محتوای آن وجود ندارد. روایی سازه از طریق روایی همگرا در این پژوهش عملیاتی شده و مورد تایید قرار گرفته است .

برای سنجش پایایی در این تحقیق از روش آلفای کرونباخ بهره جسته و برای اطمينان بيشتر و به منظور برآورد همسانی درونی بين سئوال ها و مؤلفه ها، از روش محاسبه آلفای کرونباخ در يك پيش تست استفاده شد با استفاده از داده هاي بدست آمده از اين پرسش نامه ها به كمك نرم افزار آماري SPSS ميزان آلفاي كرونباخ محاسبه شد.نتایج حاصل از این تجزیه و تحلیل در جدول (2)نشان داده شده است.

 

  جدول شماره (2): پایایی پرسشنامه با آلفای کرونباخ

معيار	تعداد سوالات	آلفای کرونباخ
رویکردهای رهبری	5	0/791
مولفه های محیطی رهبری	6	0/812
مهارتهای رهبری	9	0/781
مولفه های شخصیتی رهبری	6	0/831
تعاملات اخلاقی رهبری	6	0/788
کل پرسشنامه	32	0/802

 ازانجایی که پایایی مقادیر تمامی پرسشنامه ها از 0.7 بیشتر می باشند  لذا پایایی  پرسشنامه ها تایید می شوند.

3- نتایج و بحث

پژوهش حاضر با هدف ارائه الگوی رهبری در شرکت‌های دانش‌بنیان انجام شده است. برای شناسایی شاخص‌ها و معیارهای موثر در این الگو، از مصاحبه با مدیران، کارشناسان و اساتید دانشگاه استفاده شده است. داده‌ها با روش تحلیل محتوای کیفی و کدگذاری کلارک و براون تجزیه و تحلیل شدند. در این فرآیند، محتوای مصاحبه‌ها به متن تبدیل شده و پاسخ‌ها بر اساس سوالات تحقیق طبقه‌بندی شدند. پس از کدگذاری اولیه، کدها بازبینی و تم‌های فرعی و اصلی تعریف شدند. داده‌های جمع‌آوری شده از مصاحبه با ۲۶ نفر مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و کدهای اولیه استخراج شدند.

جدول شماره (3) : تم هاي اصلي و فرعي مستخرج از متون مصاحبه ها با خبرگان

رديف	تم اصلي(مقولات اصلی )	تعداد كد	تم فرعي ( کدهای اولیه)	ارجاعات
1	رویکردهای رهبری	5	رهبری مشارکتی	112
2	رهبری الگو محور
3	رهبری مبتنی بر اعتماد
4	رهبری جسور و با اراده
5	رهبری فروتنانه
6	مولفه‌های رهبری محیطی سازمان	6	ایجاد فرهنگ سازمانی نوآورانه	130
7	ایجاد ساختار سازمانی چابک
8	سیستم‌های پاداش و انگیزشی مناسب
9	رعايت انضباط و ديسيپلين کاری
10	تخصیص مناسب و بهینه منابع در سازمان
11	ایجاد بستر ساختاری و کنترلی
12	مهارت‌های رهبری	9	مهارت‌های ارتباطی قوی	199
13	توانایی ایجاد تیم‌های قوی
14	مدیریت بحران
15	مدیریت تغییر
16	توانمندسازی زیردستان
17	مهارتهای رهبر دانش مدار
18	استفاده از ظرفيتهای بالقوه خارج از سازمان
19	ایجاد استراتژیهای زیرساخت محور مانند استانداردسازی ومدیریت کيفيت
20	استراتژیهای تا مين مالی و حفظ بازار
21	مولفه‌های شخصیتی رهبر	6	دیدگاه آینده‌نگر و نوآورانه	132
22	خلاقیت و نوآوری
23	انعطاف‌پذیری و سازگاری با تغییر
24	اشتیاق به یادگیری
25	ایجاد فضای امن برای ایده‌ها
26	اشاعه فرهنگ ژرف نگری و نکته سنجی در سازمان
27	تعاملات اخلاقی رهبری	6	تدوين انتظارات اخلاقی مثبت	103
28	تدوين وظايف افـراد بـرای مشارکت در اهداف مسئولانه اجتماعی
29	بيان صريح و شفـاف در مـورد ارزشها و هنجارهای گروه
30	پاسخگوی اعمال خود بودن با توجه به آموزشهای دينی
31	داشتن وجدان کاری
32	داشتن عدالت و انصاف

در جدول (3) مشاهده میشود که کدهای به دست آمده در مرحله قبل، در قالب مفهوم و مقوله های کلی تر جایگذاری شده اند که بر این اساس پنج مقوله اصلی برای شناسایی شاخص ها و معیارهای رهبري كسب و كار در شرکت های دانش بنیان تعیین شده است که عبارت اند از: رویکردهای رهبری ، مولفه‌های محیطی رهبری سازمان ، مهارت‌های رهبری، مولفه‌های شخصیتی رهبر ، تعاملات اخلاقی رهبری در شکل (5) نمای کلی از مضامین اصلی استخراج شده، نشان داده شده است.

 

شکل شماره (1) : نمای کلی از مضامین اصلی استخراج شده

همانطوريكه ملاحظه ميشود بيشترين وزن معیارهای اصلی را ، مهارت های رهبری با 199 امتیاز(%29) و بعد از آن مولفه های شخصیتی رهبری  با 132 امتياز ( 20 %) و بعد از آن ،مولفه های رهبری محیطی سازمان با  130امتياز ( 19 %) و بعد از آن رویکردهای رهبری، 112 امتياز ( 17%) و بعد از آن تعاملات اخلاقی رهبری با103 امتياز ( 15 %)  تشكيل داده اند 

 

 

شکل شماره (2) :خروجی نرم افزار برای مدل مفهومی مستخرج از مصاحبه ها در بخش کیفی

 

آزمون همگن بودن به معنای این است که کلیه سوالات اندازه‌گیری‎کننده یک متغیر یا مولفه، حول یک مفهوم می‌چرخند. اگر بار عاملی که همان ضریب هبستگی بین متغیر مکنون و آشکار (سوالات هر متغیر) است بالای 4/0 شود، می‌توان ادعا نمود آن سوال با سوالات دیگر همگن می‌باشد McClure, 2015)). در غیر این صورت سوال باید از مدل پژوهش حذف گردیده و اصطلاحا مدل اصلاح گردد.

 

شکل شماره (3) : مدل پژوهش در حالت تخمین ضرایب استادارد (بار عاملی )

 

شکل شماره (4): مدل پژوهش در حالت تخمین ضرایب استادارد(t-value)

با توجه به شکل فوق، نتایج حاکی از آن است که بار عاملی تمامی سوالات مدل از نقطه برش 4/0 بالاتر هستند. در ادامه به بررسی پایایی و روایی ابزار اندازه‌گیری پرداخته شد. پایایی شرط لازم ولی ناکافی است. پس ابتدا به بررسی پایایی ابزار اندازه‌گیری و سپس روایی ابزار اندازه‌گیری گردید.

-آزمون بررسی کیفیت مدل اندازه‌گیری

در رویکرد واریانس‌محور، مانند کواریانس‌محور، شاخص‌های برازش دقیق وجود ندارد. محققان تلاش کرده‌اند تا شاخص‌های برازشی برای PLS ارائه دهند، اما این آزمون‌ها با انتقادات مواجه شده‌اند. به‌جای شاخص‌های برازش، آزمون‌هایی برای ارزیابی کیفیت مدل‌های درونی و بیرونی استفاده می‌شود. از جمله این آزمون‌ها، روایی متقاطع شاخص اشتراکی سازه (CV COM) است که کیفیت مدل بیرونی را می‌سنجد. این شاخص با مقادیر 0/02و 0/15و 0/35 به ترتیب ضعیف، متوسط و قوی ارزیابی می‌شود.

جدول شماره (4): آزمون روایی متقاطع شاخص اشتراکی سازه

متغیر	SSO	SSE	Q² =1-SSE/SSO
تعاملات اخلاقی رهبری	4890/000	3080/000	0/370
رهبری کسب وکار	1925/022	947/604	0/508
رویکردهای رهبری	3465/053	2005/000	0/421
مهارت های رهبری	4235/003	2211/000	0/477
مولفه های شخصیتی رهبر	2770/000	1308/000	0/527
مولفه های محیطی رهبری	2571/340	1030/000	0/599

نتایج جدول برای متغیرهای رهبری کسب وکار بیشتر از 35/0 است و می‎توان ادعا کرد مدل بیرونی برای متغیرها از کیفیتی بسیار قوی برخوردار است و این نشان داد سوالات از قدرت پیش‎بینی بسیار بالایی در اندازه‎گیری متغیرهای خود برخوردارند. حال بعد از سنجش کیفیت مدل بیرونی، نوبت به تجزیه و تحلیل مدل درونی (ساختاری) پژوهش می‌رسد.

برای ارزیابی مدل درونی (ساختاری) از ضریب‌تعیین متغیرهای درون‌زا (R2) استفاده می‌شود. آزمون مربوط به واریانس تبیین شده به بررسی دقت پیش‌بینی رفتار متغیرهای درون‌زا توسط ترکیب خطی متغیرهای برون‌زا می‌پردازد. آنچه امروزه مورد قبول تمامی محققین قرار دارد سه مقدار 19/0، 33/0 و 67/0 یعنی دقت پیش‌بینی ضعیف، متوسط و قوی می‌باشد. در همین راستا محقق برای متغیرهای درون‌زا R2 را محاسبه نموده و آنها را بر اساس این سه مقدار تفسیر می‌کند.

جدول شماره (5): جدول واریانس تبیین شده از متغیرهای درون‎زا

متغیر	R Square (R2)
رهبری کسب وکار	0/995

شاخص نیکویی برازش (GOF) نیز به عنوان جمع‌بندی کننده دو مدل بیرونی و درونی است که اگر مقدار آن بالای 36/0 شود، آنگاه مدل کلی پژوهش در PLS و نتایج آن دقتی برابر با 97% نتایج کواریانس محورها دارد. البته برای این شاخص سه مقدار 1/0، 25/0 و 36/0 را به ترتیب به عنوان کیفیت کلی ضعیف، متوسط و قوی ارائه شده است.

 

 

با توجه به مقدار بدست آمده برای آزمون نکوئی برازش (896/0)، کیفیت مدل کلی بسیار قوی است و مقدار GOF بسیار بیشتر از 35/0 است. بنابراین می‌توان ادعا نمود که دقت و کیفیت بسیار مناسب است.

الف: آزمون و تحلیل مسیر مدل

آنالیز مسیر در این بخش با تکیه بر نرم افزار PLS انجام شده است. این نرم افزار هر یک از سازه های تحقیق را به صورت یک متغیر آنالیز می کند در این صورت با تکیه بر بخش های قبلی سازه های تشکیل شده در قالب یک متغیر مشاهده گر تحلیل می شود. همچنین از آنجا که تعداد سازه ها و مسیر ها در مدل مفهومی تحقیق زیاد است نرم افزار PLS مناسب ترین نرم افزار برای تحلیل مسیر در این تحقیق است. 

جدول شماره (6): خلاصه نتایج تحلیل عاملی تاییدی متغیر های تحقیق

سازه های فرعی و معیار اصلی	بار عاملی	tآماره	نتیجه تحلیل مسیر
LA
LA1	0/549	13/035	معنی دار
LA2	0/676	18/339	معنی دار
LA3	0/663	20/633	معنی دار
LA4	0/655	17/718	معنی دار
LA5	0/620	14/746	معنی دار
LA6	0/638	17/009	معنی دار
LA6	0/638	17/148	معنی دار
LA6	0/695	24/222	معنی دار
LA6	0/582	13/403	معنی دار
LI	بار عاملی	tآماره	نتیجه تحلیل مسیر
LI1	0/463	8/180	معنی دار
LI2	0/546	9/166	معنی دار
LI3	0/643	14/123	معنی دار
LI4	0/584	12/662	معنی دار
LI5	0/466	7/746	معنی دار
LI6	0/548	9/806	معنی دار
LI7	0/569	10/934	معنی دار
LI8	0/566	10/816	معنی دار
LS	بار عاملی	tآماره	نتیجه تحلیل مسیر
LS1	0/651	16.444	معنی دار
LS2	0/579	11.937	معنی دار
LS3	0/532	9/742	معنی دار
LS4	0/437	7/366	معنی دار
LS5	0/490	9/621	معنی دار
LS6	0/497	8/874	معنی دار
LS7	0/572	10/581	معنی دار
LS8	0/462	8/227	معنی دار
LS9	0/450	7/450	معنی دار
LS10	0/563	12/231	معنی دار
LS11	0/464	8/933	معنی دار
LP	بار عاملی	tآماره	نتیجه تحلیل مسیر
LP1	0/511	8/212	معنی دار
LP2	0/576	11/346	معنی دار
LP3	0/536	6/080	معنی دار
LP4	0/532	11/082	معنی دار
LP5	0/455	6/601	معنی دار
LP6	0/525	10/022	معنی دار
LP7	0/475	7/305	معنی دار
LP8	0/593	10/964	معنی دار
LE	بار عاملی	tآماره	نتیجه تحلیل مسیر
LE1	0/690	17/660	معنی دار
LE2	0/745	21//750	معنی دار
LE3	0/647	14/765	معنی دار
LE4	0/815	36/481	معنی دار
LE5	0/671	18/350	معنی دار
LE6	0/412	7/497	معنی دار
LE7	0/450	7/852	معنی دار
LE8	0/511	9/788	معنی دار

*حد متوسط بر اساس طیف لیکرت  از بین اعدا 1 تا 5 عدد 3 خواهد بود

با توجه به جدول فوق، ملاحظه میشود که تمامی مضامین اصلی استخراج شده از مصاحبه ها و پرسشنامه در تجزیه وتحلیل آماری مورد تأیید واقع شده و  مولفه ها ، ابعاد و شاخصهاي شناسایی شده ازنظر نمونه بررسی شده نیز در بحث معیارهای الگوی رهبری کسب و کار شرکتهای دانش بنیان اثرگذار هستند.

کلیه ابعاد مبنی بر اینکه روی الگوی رهبری کسب و کار شرکتهای دانش بنیان تاثیر معنی داری دارند زیرا سطح معنی داری کمتر از 5 صدم بوده به عبارت دیگر "تاثير معیارهای پنج گانه رویکردهای رهبری، مولفه های محیطی رهبری، مهارتهای رهبری، مولفه های شخصیتی رهبری، تعاملات اخلاقی رهبری در الگوی رهبری کسب و کار شرکتهای دانش بنیان  تایید شد.

جدول شماره (7): نتایج آزمون t براي مضامین اصلی

نام مسیر	بار عاملی	آماره t	نتیجه تحلیل مسیر
رهبری کسب و کار-> رویکردهای رهبری	0/260	23/300	معنی داری
رهبری کسب و کار-> مهارت های رهبری	0/269	24/434	معنی داری
رهبری کسب و کار-> مولفه های شخصیتی رهبر	0/280	19/668	معنی داری
رهبری کسب و کار-> مولفه های محیطی رهبری	0/297	22/571	معنی داری
تعاملات اخلاقی رهبری -> رهبری کسب و کار	0/265	22/414	معنی داری
رویکردهای رهبری-> رهبری کسب و کار	0/652	21/652	معنی داری
مهارت های رهبری -> رهبری کسب و کار	0/740	24/977	معنی داری
مولفه های شخصیتی رهبر-> رهبری کسب و کار	0/701	21/195	معنی داری
مولفه های محیطی رهبری->  رهبری کسب و کار	0/727	22/834	معنی داری
تعاملات اخلاقی رهبری-> رهبری کسب و کار	0/758	28/530	معنی داری

با توجه به نتایج به دست آمده در جدول (6) ضریب ده مسیر مثبت و آماره t آن مسیرها  بزرگتر از مقدار بحرانی است (96/1). لذا فرض صفر رد شده و در نتیجه ادعای مطرح شده تایید می‌گردد .

 

شکل شماره (5): مدل نهایی تحقيق

ج: اولویت بندی معیارهای شناسایی شده با استفاده از روش دلفی فازی

نتیجه نهایی محاسبات با استفاده از نرم افزار اکسل به شرح جدول زیر میباشد

جدول شماره (8) : وزن معیارهای اصلی الگوی رهبری کسب و کار برای شرکتهای دانش بنیان

معیار­ها	نام معیارها	وزن معیار­ها
C1	رویکردهای رهبری	0/188
C2	مولفه های محیطی رهبری	0/209
C3	مهارتهای رهبری	0/295
C4	مولفه های شخصیتی	0/213
C5	تعاملات اخلاقی رهبری	0/ 95

 

شکل شماره (6) :نمودار رادار وزن معیارهای اصلی الگوی رهبری کسب و کار برای شرکتهای دانش بنیان

 

در شکل(6) اهمیت معیارهای اصلی ارائه الگوی رهبري كسب و كار در شرکت های دانش بنیان از نظر نمونه آماری به ترتیب وزن آنها ،رتبه اول مهارت های رهبری ،  مولفه های شخصیتی رهبری رتبه دوم ، مولفه های رهبری محیطی سازمان رتبه سوم  رویکردهای رهبری رتبه چهارم، مولفه های اخلاقی رهبری رتبه پنجم ، را کسب نموده اند.

ازآنجاييکه رهبری کسب‌ و کار به معنای نفوذ در افراد است و می‌توان از طریق یک رهبری مؤثر، موفقیت یک کسب‌وکار را تضمین کرد و  مبحث اين پژوهش به طورکلي مرتبط با منابع انساني و رفتار سازماني است، پیشنهادهايي که ارائه ميشود به صورت تکنیکي يا فني نیست بلکه جنس رفتاری خواهند داشت. اين پژوهش پس از بررسيهای همه جانبه و عوامل اثرگذار بر رهبری کسب وکار  در بافت شرکتهای دانشبنیان به اين نتیجه دستيافت که مديران شرکتهای دانشبنیان با توجه به شايستگيها، مهارتها و ويژگيهايي که دارا هستند، نمونه عملي يک رهبر کسب وکار ميباشند. آنها همواره يادگیری را حمايت نموده و جوی مناسب دانش و فعالیتهای دانشي ايجاد مينمايند.

 اعمال، رفتار و خصوصیات آنها همواره به صورت الگويي برای ساير کارکنان مدنظر قرار ميگیرد. چنین رهبراني در بستر شرکتهای دانشبنیان با ويژگيهای خاصي نظیر توانایی ایجاد تیم‌های قوی ، مدیریت تغییر، مهارتهای رهبر دانش مدار، استفاده از ظرفيتهای بالقوه خارج از سازمان، دیدگاه آینده‌نگر و نوآورانه، خلاقیت و نوآوری، پاسخگوی اعمال خود بودن با توجه به آموزشهای دينی، داشتن وجدان کاری، داشتن عدالت و انصاف و... بسیار موفق ظاهر ميشوند. اما مواردی چون وضعیت اقتصادی، فرهنگي اجتماعي و... به عنوان متغیرهای مداخله گر فعالیت آنها را با اما و اگرهايي مواجه ميکند. که البته با اتخاذ راهبرد هايي نظیر مهارت‌های ارتباطی قوی و ایجاد استراتژیهای زیرساخت محور مانند استانداردسازی ومدیریت کيفيت، مدیریت بحران، استراتژیهای تامين مالی و حفظ بازار، استفاده از ظرفیت های برون سازماني و... ميتوان بر آنها فايق آمد و تقويت رهبری کسب وکار را رقم زد. نهايتاً رهبری کسب وکار ميتواند پیامدهايي چون بهبود عملکرد شرکت و مزيت رقابتي، ایجاد فرهنگ سازمانی نوآورانه، ایجاد ساختار سازمانی چابک، رهبری مشارکتی، رهبری الگو محور، رهبری مبتنی بر اعتماد، رهبری جسور و با اراده، رهبری فروتنانه بهبود کیفیت زندگي کاری و... را به ارمغان آورد. ازاین رو پیشنهادهای ذیل برای تلفیق با نتایج فوق ارائه میگردد. اهمیت و لزوم توجه به ويژگيها و نیازهای خاص کارکنان مشغول در شرکتهای دانشبنیان که اصليترين سرمايه و مزيت رقابتي شرکتهای دانشبنیان ، تمرکز رهبر کسب وکار بر ويژگيهای شخصي خود و برندسازی شخصي با توجه به موضوع الگو بودن رهبر خلاق و کارآفرین برای کارکنان، برگزاری دوره های آموزشي برای مدیر و کارکنان شرکتهای دانشبنیان، توجه به ابزارهايي همچون انگیزش و اعتماد به نفس، صداقت و ویژه گی های الهام بخش، استقبال از ايده های نو و ارتباط شفاف با تاکید بر گوش دادن فعال، اصلاح شیوه برخورد با اشتباهات کارکنان در راستای حل مسئله و  تقويت ريسک پذيری و اعتماد به نفس کارکنان.

4-منابع

Ahmadi, M., & Sofiabadi, M. (2024). Examining leadership styles and their compatibility with human resources systems. The First International Conference on Psychology, Educational Sciences, Management, and Social Sciences, Tabriz. (in Persian)

Amar, A. D., & Hlupic, V. (2016). Leadership for knowledge organizations. European Journal of Innovation Management, 19(2), 239-260. 

Atashi, A., & Colleagues. (2018). A model for leadership in Iranian knowledge-based organizations. Organizational Behavior Studies, 7(3), 31. (in Persian)

Dinha, J. E., Lord, R. G., Gardner, W. L., Meuser, J. D., Liden, R. C., & Hu, J. (2020). Leadership theory and research in the new millennium: Current theoretical trends and changing perspectives. Leadership Quarterly, 25(1), 36-62. 

Ghafouri, M. H., Elyasi, M., Amiri, M., & Seyed Naqavi, M. A. (2012). Identifying dimensions of organizational leadership in Iranian knowledge-based companies transitioning to rapid growth: A multiple case study. Entrepreneurship Development, 11(4), 118-121. (in Persian)

Ghafouri, S. M. H., Elyasi, M., Amiri, M., & Seyed Naqavi, M. A. (2019). Comparative study of effective leadership styles on the success of Iranian knowledge-based startups - Multiple case study. Technology Development Management Quarterly, 7(4). (in Persian)

Hasanzadeh Amiri, M. (2020). Organizational leadership development in the wisdom model. The Fifth International Conference on Innovation and Research in Educational Sciences, Management, and Psychology, Tehran. (in Persian)

Jabbari, M. R., Dorani, K., & Rahimi-Nejad, A. (2019). Explanation of leadership styles and communication skills of managers. Quarterly Journal. (in Persian)

Marx, T. G. (2015). The impact of business strategy on leadership. Journal of Strategy and Management, 8(2), 110-126. https://doi.org/10.1108/JSMA-06-2014-0042

McClure, K., Jacobucci, R., & Ammerman, B. A. (2021). Are items more than indicators? An examination of psychometric homogeneity, item-specific effects, and consequences for structural equation models. 

Mumford, T. V., Campion, M. A., & Morgeson, F. P. (2007). The leadership skills strataplex: Leadership skill requirements across organizational levels. The Leadership Quarterly, 18(2), 154-166. 

Saffie, N. A. M., & Rasmani, K. A. (2016, July). Fuzzy Delphi method: Issues and challenges. In 2016 International Conference on Logistics, Informatics and Service Sciences (LISS) (pp. 1-7). IEEE. 

Salem, S. (2020). Designing a knowledge-based leadership model (Case study: Knowledge-based companies in Isfahan). PhD Thesis in Business Administration, Organizational Behavior and Human Resource Management, University of Isfahan, 1-322. 

Salem, S., Teimouri, H., Mosharraf Jowadi, M. H., & Shaemi Barzaki, A. (2020). Analysis of knowledge-based leadership patterns in knowledge-based companies. Strategic Research on Social Issues in Iran, 10(1), 99-118. (in Persian)

Shahrahmani, S., Hedayee, A., & Heydari Abravan, M. J. (2023). Investigating Likert's leadership style and its relationship with organizational culture improvement in industrial knowledge-based companies in Tehran. Behavioral Studies and Organizational Excellence Quarterly, 1(1). (in Persian)

Shirini, N. (2021). Examining the impact of strategic leadership on organizational effectiveness in Iranian knowledge-based companies. Applied Educational Leadership Quarterly, 2(4). (in Persian)

Smith, G. T., & Combs, J. E. S. S. I. C. A. (2010). Issues of construct validity in psychological diagnoses. Contemporary Directions in Psychopathology: Scientific Foundations of the DSM-V and ICD-11, 205-222. 

Zia, B., & Karami Zandi, S. (2023). The role of leadership in implementing an agile business model. The Sixth International Conference on Management, Accounting, and Economics in Sustainable Development, Mashhad. Retrieved from https://civilica.com/doc/1904786 (in Persian) .

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Providing a Business Leadership Model in Knowledge-Based Companies

 

Somayeh Sarbazqadim

PhD Candidate, Department of Industrial Management, Aras International Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran

Majid Bagherzadeh Khajeh (Corresponding Author)

Assistant Professor, Department of Industrial Management, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran

[e-mail]

Kamaluddin Rahmani Yushanlui

Assistant Professor, Department of Industrial Management, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran

 

Abstract

In the era of knowledge-based economy, knowledge-based companies, as the driving force of innovation and economic development, require effective leadership styles that are appropriate to their dynamic characteristics. The aim of the present study is to present a native model for business leadership in knowledge-based companies so that managers can pave the way for sustainable growth while strengthening innovation, productivity, and competitiveness. This study was conducted using a thematic analysis approach. In this section, the research field included senior managers of knowledge-based companies, small and medium-sized businesses in Tabriz, and academic experts, 26 of whom were selected using theoretical sampling. Then, semi-structured interviews were conducted with them, and the resulting data reached theoretical saturation. For data analysis, the Brown and Clarke (2006) framework and MAXQDA software were used, and for validity, CVR was used, and Cronbach's alpha was used for questionnaire reliability. Finally, the importance and ranking of themes were performed using Fuzzy Delphi. Thus, the findings indicate that five main criteria, leadership skills with 199 points (29%), leadership personality components with 132 points (20%), organizational environmental leadership components with 130 points (19%), leadership approaches, 112 points (17%), and ethical leadership interactions with 103 points (16%) are effective on business leadership and in terms of importance, leadership skills have obtained the first rank, leadership personality components have the second rank, organizational environmental leadership components have the third rank, leadership approaches have the fourth rank, and ethical leadership components have the fifth rank. Finally, a knowledge-based business leadership model has been presented that can be used as a practical framework for managers, policymakers, and knowledge-based entrepreneurs.

Keywords: Business, Knowledge-Based Companies, Leadership.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

[1] . Validity

[2] - Reliability

[3] -Face Validity

[4]  -Content Validity

[5] . Content Validity Ratio

[6]  - Lawshe

---