Identifying factors affecting green organizational culture in secondary schools

Subject Areas :

Sima Zareiyan ¹ , Alireza Ghasemi Zad ² , Farahnaz mashayekh ³ , امین باقری کراچی ⁴ , pari mashaywkh ⁵

1 - PhD. Student, Department of Educational Administration, Kazerun Branch, Islamic Azad University, Kazerun, Iran.
2 - Associate Professor, Department of Educational Administration, Kazerun Branch, Islamic Azad University, Kazerun, Iran.
3 - Assistant professor, Department of Educational Administration, Kazerun Branch, Islamic Azad University, Kazerun, Iran.
4 - Associate Professor, Department of Educational Sciences, Farhangian University, Tehran, Iran.
5 - Assistant professor, Department of Educational Administration, Kazerun Branch, Islamic Azad University, Kazerun, Iran.

Received: 2025-02-16 Accepted : 2025-05-23 Published : 2025-07-07

Keywords: Green organizational culture, green schools, environment, high schools.,

Abstract :

Purpose: Regarding environmental risk management, one of the tasks assigned to schools is to implement a green culture. The main objective of this research is to identify the factors affecting green organizational culture in secondary schools in Fars province.

Method: The present research is a qualitative descriptive-exploratory study that was conducted using the Atride-Sterling (2001) style content analysis method. The research population in this section is the principals of high schools in Fars Province, environmental experts. The purposive sampling method was to interview key individuals and experts (managers, environmental experts) to the extent of theoretical saturation. The research tool was a semi-structured interview. To validate and ensure the quality of the data and interpretations made, Lincoln and Guba criteria were used with 4 axes: reliability, confirmability, repeatability, and verifiability.

Results: Based on the network of green organizational culture themes, the findings in the qualitative section are divided into three overarching themes under the titles: the structure of green organizational culture management (management dimension), the content of green organizational culture (behavioral dimension), and the context and background of green organizational culture (environmental dimension).

Conclusion: Since green organizational culture is defined as a shared collective belief among organizational members in an ecological and environmentally friendly style, the content factors of green culture refer to the belief and behavioral orientation of organizational members, organizational culture, and the style and attitude of educational organization managers toward green organizational culture.

References:

اسلامیه، فاطمه، اولادیان، معصومه و صفری، محمود. (1399). اولویت‌بندی مولفه‌های مدارس سبز با رویکرد فازی در نظام آموزش و پرورش ایران. رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 11(41)، 283-304.
اسلامیه، فاطمه، اولادیان، معصومه و صفری، محمود. (1398). طراحی مفهومی مدارس سبز در ایران. مدیریت مدرسه، 7(2)، 60-81.
دهقانی زاده، مرضیه و توکلی اله‌آبادی، مهناز. (1403). نقش فرهنگ‌سازمانی سبز، استراتژی نوآوری سبز و مقررات محیط‌زیستی در پیش‌بینی عملکرد سبز و مزیت رقابتی از طریق نوآوری سبز. فصلنامه علمی آموزش محیط زیست و توسعه پایدار، ۱۳(۱): ۵۷-۱۳.
راد، سید ابراهیم و جباری گیلانده، علیرضا. (1400). بررسی شیوه¬های ممکن برای نیل به اهداف دانشگاه سبز در دانشگاه فرهنگیان. علوم و تکنولوژی محیط زیست، 23(12): ۱۸۶-۱۶۹.
زارعی، مهسان، معتضدیان، فهیمه و خوش نویس، احمد میرزا کوچک. (1400). ارائه الگویی جهت ارزیابی تاثیر عوامل مهم مدرسه سبز بر یادگیری دانش آموزان. فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی، 15(2): 1-22.
سعیدی، علی و میبودی، حامد. (1401). چالش‌های ارزشیابی آموزش محیط‌زیست در مدارس سبز ایران و راهکارهایی برای بهبود وضعیت موجود. فصلنامه علمی آموزش محیط زیست و توسعه پایدار، 11(2): 107-117.
سپهوند، رضا، نظرپوری، امیر هوشنگ، سپهوند، مسعود و عارف نژاد، محسن. (1401). اثر اقدامات مدیریت منابع انسانی سبز بر نوآوری سبز با نقش میانجی فرهنگ سازمانی سبز (مورد مطالعه: مدیران و کارشناسان شرکت‌های کوچک فرآوری ضایعات). مجله علمی مدیریت فرهنگ سازمانی، 20(1): 71-100.
سروش نیا،حشمت الله.، حقیقت منفرد، جلال و سالاری، آناهیتا . (1403). تاثیر مدیریت سبز بر گرایش به بازاریابی پایدار در کسب‌وکارهای صنعتی کوچک و متوسط: نقش واسطه‌ای مشروعیت اجتماعی. مدیریت نوآوری و راهبردهای عملیاتی، ۵(۱): ۳۴-۵۳.
سپهوند، رضا، عارف نژاد، محسن، سپه وند، مسعود و فتحی چگنی، فریبرز. (1399). اثر سرمایه ساختاری سبز بر مدیریت پسماند صنعتی با نقش میانجی فرهنگ سازمانی سبز (مورد مطالعه: فولاد مبارکه اصفهان). پژوهش های محیط زیست، 11(22): 149-158.
شبیری، سیدمحمد و میبودی، حسین . (1392). ارزیابی آموزش محیطزیست در ایران و ارائه پیشنهاداتی برای بهبود وضعیت موجود. فصلنامه علوم محیطی، ۱۱(۱): ۱۳۰-۱۱۹.
خاکی قصر، آزاده. (2018). مدیریت مدرسه سبز: مقدمه¬ای بر پارادایم انجمن مدارس ابتدایی و پارک-های محلی. مدیریت مدرسه، 6(2)، 100-122.
عزیزی، بهزاد.، فاضل بخششی، محمود و خلیفه سلطانی، مرضیه. (1403). ارتباط مدیریت منابع انسانی سبز با پایداری سازمانی کارکنان ادارات ورزش و جوانان استان سیستان و بلوچستان با نقش میانجی فرهنگ سازمانی سبز. مدیریت منابع انسانی در ورزش، ۱۱(۲): ۲۵۱-۲۳۱.
غریبی، فاطمه. (1401). طراحی چارچوب مفهومی برای مدیریت مدرسه محور سبز. فصلنامه انگاره-های نو در تحقیقات آموزشی، 1(1)، 90-112.
فرمهینی فراهانی، محسن، کشاورز زاده، علی، و نصیری، زهره. (1396). ارائه چارچوبی برای برنامه ریزی مدارس سبز کشور. پژوهش های محیط زیست، 8(15)، 51-66.
قائمی، حامد و عسگری، محمد هادی. (1402). ارائه الگوی مدیریت منابع انسانی سبز با رویکرد فراترکیب. فصلنامه ارزش آفرینی در مدیریت کسب و کار، 3(1): 122-145.
میبودی، حسین، لاهیجانیان، اکرم الملوک، شبیری، محمد، جوزی، علیو عزیزی نژاد رضا. (1395). تدوین معیارهای استاندارد مدارس سبز در ایران. فصلنامه علمی - پژوهشی تعلیم و تربیت. ۳۲ (۳) :۱۰۷-۱۲۹.
مظاهری تهرانی، مینا، الوانی، سیدمهدی، واعظی، رضا، زاهدی، شمس السادات و قربانی زاده، وجه الله. (1401). الگوی مدیریت سبز برای سازمان¬های دولتی ایران. فصلنامه انجمن علوم مدیریت ایران، 17(68): 1-43.
نجاتی، نسرین و معطوفی، علیرضا و فرهادی محلی، علی. (۱۴۰۲). طراحی مدل سطح¬بندی ابعاد مدیریت منابع انسانی سبز با رویکرد خط مشی¬گذاری، مدیریت سبز، ۴(۲): ۴۱-۲۹.
یعقوبی، نورمحمد، دهقانی مسعود و احمدی فروغ. (1399). نقش فرهنگ سازمانی سبز در بهره‌وری منابع انسانی با میانجی‌گری عملکرد سبز در پرستاران بیمارستان امام رضا (ع) مشهد. مطالعات فرهنگی اجتماعی خراسان، 15 (2)، 149-178.
Abousoliman AD, Ali Zoromba M, El-Gazar HE. (2025). Greening Organizational Culture in Relation to Employees’ Green Human Resources Management; The Mediating Role of Environmental Commitment and Citizenship. Salud, Cienciay Tecnología; 5:1138.
Alzahrani, S. M. H., Hammersley-Fletcher, L., & Bright, G. (2016). Identifying Characteristics of a" Good School" in the British and Saudi Arabian Education Systems. Journal of Education and Practice, 7(27): 136-148.
Attride-Stirling, J. (2001). Thematic networks: an analytic tool for qualitative research. Qualitative research, 1(3): 385-405
Bukit, S., Ariastika, D., Noviati, Y., & Lubis, Y. (2023). Snowball Throwing Learning Model in Growing Questioning Skills of Elementary School Students: A Review. Journal Corner of Education, Linguistics, and Literature, 2(4), 343-351.
Bourke, N., Simmons, K., & Ousley, M. (2022). Green Schools: An Examination of Practices and Possibilities in Alabama. Interdisciplinary Journal of Environmental and Science Education, 18(4), e2292.
Chsan, I. Z., Pertiwi, S., & Hermawan, Y. (2023). Empowerment knowledge of elementary school teachers for supporting green schools. Journal of Community Service and Empowerment, 4(1), 139–144.
Daft, R. L. (2020). Organization theory & design. Cengage learning. thirteenth edition, United states.
Gürlek, M., & Tuna, M. (2018). Reinforcing competitive advantage through green organizational culture and green innovation. The service industries journal, 38(7-8), 467-491.
Harris, L. C., & Crane, A. (2002). The greening of organizational culture: Management views on the depth, degree and diffusion of change. Journal of organizational change management, 15(3), 214-234.
Kvale, S. (1996). Interviews: an introduction to qualitive research interviewing. Sage.
Ichsan, I. Z., Pertiwi, S., & Hermawan, Y. (2023). Empowerment knowledge of elementary school teachers for supporting green schools. Journal of Community Service and Empowerment, 4(1), 139-144.
Imran, M., Arshad, I., & Ismail, F. (2021). Green organizational culture and organizational performance: The mediating role of green innovation and environmental performance. Journal Pendidikan IPA Indonesia, 10(4), 515-530.
Istriari, I., & Murwaningsari, E. (2023). Effect of green organizational culture and green supply chain on company performance with profitability as moderation. Quantitative Economics and Management Studies, 4(1), 21-31.
Leithwood, K., & Louis, K. S. (2021). Organizational learning in schools: An introduction. In Organizational learning in schools (1-14). Taylor & Francis.
Lestari, A. S., La Fua, J., & Wahyuni, I. (2022, February). Building green schools through Adiwiyata school in Indonesia. In Proceeding International Conference on Religion, Science and Education (Vol. 1, pp. 51-58).
Olsson, D., Gericke, N., Boeve-de Pauw, J., Berglund, T., & Chang, T. (2019). Green schools in Taiwan–Effects on student sustainability consciousness. Global Environmental Change, 54, 184-194.
Rahman, B., & Maulina, H. (2019). Green school-based management model as a powerful alternative solution to overcome global climate change: A need assessment survey analysis of teacher in lampung, indonesia. In Journal of Physics: Conference Series, 11(55):86, IOP Publishing.
Ravasi, D., & Schultz, M. (2006). Responding to organizational identity threats: Exploring the role of organizational culture. Journal Academy of Management, 49(3), 433-458.
Robbins, S. P., & Coulter, M. (2007). Principles of management. Translated by Seyyed Mohammad Arabi and Mohammed Ali Hamid Rafiee and Behrouz Asrari Ershad, Fourth Edition, Tehran: Office of Cultural Studies.
Sundari, S., Abdurrahman, A., Hariri, H., Karwan, D., & Rahman, B. (2020). School-based quality improvement management for creating green schools in central Lampung secondary schools. In Journal of Physics: Conference Series (Vol. 1572, No. 1, p. 012057). IOP Publishing.
Vakalis, D., Lepine, C., MacLean, H. L., & Siegel, J. A. (2021). Can green schools influence academic performance? Critical Reviews in Environmental Science and Technology, 51(13), 1354-1396.
Van Velzen, C; Helbich, M. (2023). Green school outdoor environments, greater equity? Assessing environmental justice in green spaces around Dutch primary schools, Landscape and Urban Planning, 232: (1-9).

Full-Text:



فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی‌واحدگرمسار سال نوزدهم، شماره 1، بهار 1404 صص 57-26

 

 

 

 

 

 

شناسایی عوامل مؤثر بر فرهنگ سازمانی سبز در مدارس متوسطه

سیما زارعیان¹، علیرضا قاسمی زاد²، فرحناز مشایخ³، امین باقری کراچی⁴، پری مشایخ⁵ 

چکیده:

هدف: در خصوص مدیریت مخاطرات زیست محیطی، یکی از وظایف محوله به مدارس، اجرای فرهنگ سبز است، هدف اصلی این پژوهش، شناسایی عوامل مؤثر بر فرهنگ سازمانی سبز در مدارس متوسطه استان فارس است.

روش: پژوهش حاضر، یک مطالعه کیفی از نوع توصیفی-اکتشافی می­باشد، که با روش تحلیل مضمون به سبک آتراید استرلینگ (2001)، انجام شد. جامعه پژوهش در این بخش مدیران دبیرستان­های استان فارس و کارشناسان متخصص محیط­زیست می­باشند. روش نمونه­گیری هدفمند، مصاحبه با افراد کلیدی و متخصص (مدیران و کارشناسان متخصص محیط زیست)، در حد اشباع نظری به عمل آمد. ابزار پژوهش، مصاحبه نیمه‌ساختار یافته بود. برای اعتبارسنجی و اطمینان‌یابی از کیفیت داده‌ها و تفسیرهای صورت گرفته، با ملاک لینکلن و گوبا با 4 محور: اعتبار پذیری، تأیید پذیری، تکرار پذیری و اثبات­پذیری استفاده شد.

یافته­ها: یافته­ها بر اساس شبکه مضامین فرهنگ سازمانی سبز، در بخش کیفی به سه مضمون فراگیر تحت عناوین: ساختار مدیریت فرهنگ سازمانی  سبز )بعد مدیریتی) و محتوای فرهنگ سازمانی سبز )بعد رفتاری) بستر و زمینه  فرهنگ سازمانی سبز(بعد محیطی) تقسیم شده است.

نتیجه گیری: از آن جایی که فرهنگ سازمانی سبز را به­عنوان یک باور جمعی مشترک اعضای سازمان به یک سبک اکولوژیکی و دوستدار محیط زیست تعریف نموده­اند، عوامل محتوایی فرهنگ سبز  به باور و جهت­گیری رفتاری اعضاء سازمان، فرهنگ سازمانی، نگرش مدیران سازمان­های آموزشی نسبت به فرهنگ سازمانی سبز اشاره دارد.

کلیدواژه‌ها: فرهنگ سازمانی سبز، مدارس سبز، محیط زیست، مدارس متوسطه.

پذیرش مقاله: 2/3/ 1404                دریافت مقاله: 28/11/1403

مقدمه

امروزه جهان در اثر فعالیت های غیراستاندارد بشر، با مخاطرات زیست محیطی مختلفی مواجه است و جوامع مختلف ناگزیر به پیدا کردن راه­کارهایی برای مدیریت و مرتفع نمودن آن هستند. یکی از نهادهای اجتماعی و تاثیر گذار در هر جامعه، مدارس هستند، که عموماً به­دلیل جامعه آماری و ذی نفعان در زمان وقوع بحران، وظایف ویژه ای را عهده­دار می­شوند (بورک و همکاران⁶،2022). مسائل زیست محیطی یک واقعیت مهم در سراسر دنیا است، که در جامعه معاصر، مورد ‌توجه جدی و در دستور کار جهان قرار گرفته است؛ زیرا این محیط، نه تنها در بعد ملی بلکه در بعد جهانی نیز، تأثیر قابل توجهی بر کمیت و کیفیت زندگی انسان­ها در تمام سیاره‌ها دارد (ویستنا⁷ ، 2017). در این فرآیند که مبتنی بر چالش­ها و محدودیت­های موجود در بخش آموزش محیط زیست است، راه‌حل ها از طریق جریان سیاست-گذاری تحلیل و از طریق مبادی قانونی برای اجرا پیگیری می‌شوند. آموزش محیط زیست تلاش می‌نماید، تا دانش، نگرش و رفتار افراد را در جهت حمایت از محیط زیست توسعه دهد(میبودی، 1393).

مشکلات زیست محیطی به دلیل رشد روزافزون جمعیت و استفاده بی‌رویه بشر از منابع طبیعی به طور فزآینده‌ای در جهان گسترش یافته است (گریر و گرنت ⁸، 2016). از مسائل مصیبت ‌بار آن ایجاد مشکلات بس بزرگ برای ادامه حیات انسان است (لی⁹، 2019). عوامل متعددی در اوج‌گیری این مسایل و مشکلات نقش دارند، از جمله گرم شدن کره زمین، کاهش لایه اوزون، تخریب منابع طبیعی، جنگل زدایی، بیابان زایی، خشکسالی، از بین بردن گونه‌های زنده، بیماری شدید ناشی از بلایای زیست محیطی و بسیاری از مشکلات دیگر محیط زیستی که از دهه‌های گذشته پدیدار شده‌اند، اشاره کرد(آک‌من¹⁰ ، 2018؛ آلیاز¹¹ ، 2018). این در حالی است، که مسائل محیط زیستی در سراسر جهان با تاخیر وارد فعالیت­های مدارس شدند (هنس و همکاران¹² ، 2010). بررسی‌های انجام گرفته نشان از آن دارد، که سواد زیست محیطی نیاز به آموزش دارد (تس‌فای و همکاران ¹³، 2016). زیرا فقط با آموزش می‌توان سطح دانش، آگاهی و مهارت­های دانش­آموزان را در حفاظت از محیط زیست بالا برد (جیمز¹⁴ ، 2017؛ یانگ ¹⁵، 2017؛ هسو¹⁶ ، 2016؛ لی ، 2018). لذا اگر این آموزش از کودکی و در دبستان شروع شود، می‌تواند در فرد به صورت امری عادی و قابل درک درآمده و در برابر حفاظت از محیط زیست، واکنش معقولانه از خود نشان دهند (ویلسون¹⁷ ، 2015).

علاوه بر توانمندسازی ذهنی و آکادمیکی، مدارس نقش مهمی در توسعه مهارت‌های اجتماعی و عاطفی دانش‌آموزان ایفا می‌کنند. این مهارت‌ها شامل همکاری، تعامل مثبت و همدلی است که برای ساختن جامعه‌ای هماهنگ و هموار اجتماعی ضروری هستند. مدارس با ارائه فضاها و فعالیت‌های مشارکتی و همکاری، به دانش‌آموزان کمک می‌کنند، تا مهارت‌های اجتماعی قوی‌تری را تجربه کنند و به عنوان شهروندان مسئول و همکار در جامعه فعالیت کنند (الزهرانی و همکاران ¹⁸،2016). این مهارت‌ها دانش آموزان را قادر می‌سازد، تا در جوامع مختلف به خوبی عمل کنند و با چالش‌های مختلف زندگی روبرو شوند (بوکیت و همکاران¹⁹، ۲۰۲۳). مدارس و مؤسسات اجتماعی، به­عنوان محیط‌هایی برای تعلیم و تربیت کودکان، همواره تحت تأثیر تغییرات و تحولات بوده‌اند. برای دستیابی به موفقیت و پیشرفت، آن­ها نیازمند هماهنگی با توسعه جهانی بوده و به تغییرات ساختاری و محتوایی تنها نگاهی مثبت دارند و همواره به­عنوان سازمان­هایی پویا پیشگامان تغییر و انطباق با تحولات در سطح جهانی بوده­اند (لیتوود و لوئیز²⁰،2021).

سازمان­ها و مدارس نهادهای اجتماعی هستند، که برای هماهنگ کردن فعالیت­ها و دستیابی به اهداف مشترک از طریق تلاش­های جمعی طراحی شده­اند (دفت²¹،2020). آن­ها به عنوان بسترهایی برای ایجاد سیستم­های مدیریت آگاهانه و ساختارهای لازم برای دستیابی به اهداف به طور جمعی عمل می­کنند (رابینز و کولتر²²، 2019).  از طرفی دیگر، بی­شک مهمترین ویژگی مدارس، فرهنگ سالم و مثبت آن مدرسه است و شناخت فرهنگ سازمانی مدرسه از اهم مسئولیت مدیران آموزشی برای ارزیابی و برنامه ریزی موثر است (رحمان و مولینا²³، ۲۰۱۹). از آنجایی که جامعه بر پایداری محیطی تمرکز می­کند، مدارس یک نقطه کانونی مهم هستند. برنامه آموزشی، مکان فیزیکی، و فرهنگ سازمانی یک مدرسه یا سیستم مدرسه می‌تواند، کمک زیادی به سلامت دانش‌آموزان و تلاش برای ارتقای پایداری زیست ‌محیطی و رسیدگی به چالش‌های پاسخگویی زیست‌محیطی کند. نگرش­ها، ارزش­ها و نیازهای روان شناختی مخاطبان که در آن، برنامه انطباق و اثرات کاهش خطر تغییرات آب و هوایی که در آموزش اعمال می­شود، می­تواند، به عنوان یک فرهنگ سبز در نظر گرفته شود (بورک و همکاران²⁴،2022). 

مدارس سبز، مدارسی هستند، که اثرات زیست محیطی را کاهش می دهند، سلامت و عملکرد دانش آموزان را بهبود می بخشند و سواد پایداری را افزایش می­دهند. بنابر این ضروری است، تغییرات وسیعی در عرصه فرهنگ سازمانی مدارس، در راستای زیست محیطی صورت پذیرد، که به فرهنگ سازمانی سبز شهرت دارد. جهت ارتباط با تغییرات آب و هوایی، باید نگرش­ها، ارزش­ها و نیاز های روان شناختی مخاطبان که در آن، برنامه انطباق و اثرات کاهش خطر تغییرات آب و هوایی که در آموزش اعمال می­شود، را در نظر بگیرند، از این رو درک واکنش عموم به ویژه جامعه مدارس نسبت به این مشکل، توجه بیشتری را به خود جلب کرده است (رحمان و مولینا، 2019). 

توجه ویژه به مسائل زیست محیطی، در ادامه به شکل گیری مفهوم مهمی به نام فرهنگ سازمانی سبز منجر گردید. فرهنگ سازمانی سبز، زمینه تحقیقاتی نسبتاً جدیدی در حوزه سازمانی است و به سازمان­ها یادآور می­شود، که باید سبز بیندیشند و به دنبال سبز بودن باشند (آسوراتگون و کانتابوترا²⁵ 2023). پیش نیاز درک عمیق مفهوم و کاربرد فرهنگ سبز در سازمان، مستلزم فهم دقیق­تری از اهداف فرهنگ سازمانی سبز می­باشد، چرا که هدف اصلی فرهنگ سازمانی سبز، آگاهی بیشتر، اطلاع رسانی دقیق­تر و  تعامل سازنده­تر سازمان­ها، مدیران و کارکنان آنان با شرایط زیست محیطی است (ژانگ ²⁶و همکاران، 2023). به بیانی دیگر، ایجاد نوعی مسئولیت­پذیری، سیاست­گذاری و خط مشی سبز در قبال مسائل زیست محیطی، از مهم­ترین اهداف فرهنگ سازمانی سبز  است (پان²⁷ و همکاران، 2022). 

با توجه به نتایج حاصل از همایش­های جهانی استکهلم ۱۹۷۲، ریودوژانیرو ۱۹۹۲، و ژوهانسبورگ ۲۰۰۲ و تأکید بر حفاظت از منابع طبیعی، صرفه­جویی و دعوت از کلیه آحاد مردمی در تمام جوامع و کشورهای سراسر جهان به حرکت هماهنگ جهت دستیابی به توسعه پایدار و با توجه به تحولاتی که با فعالیت­هایی تحت عنوان «دستور کار ۲۱» در جهان آغاز شده است و تداوم دارد، در سال ۱۳۸۲ طرح نظام مدیریت سبز در کشور را سازمان حفاظت محیط زیست طراحی و تدوین کرد (سازمان حفاظت محیط زیست، ۱۳۸۲). با وجود تشکیل نظام مدیریت سبز در کشور، اجرای عملی مدارس سبز در ایران با تأخیر زمانی نسبتاً طولانی صورت گرفت. طی این دوره ستاد محیط­زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران با همکاری شرکت ستاره سبز جهان که یك تشکل غیردولتی است، طرح آموزش محیطزیست در مدارس (مدرسه سبز)، را اجرا کرد و در نهایت پس از چندین بازنگری در مجمع بنیاد اف.ای.ای. در اسفند ۱۳۸۸. به­عنوان شصت و نهمین عضو بنیاد مذکور انتخاب شد (شبیری و میبدی، ۱۳۹۲).

مدارس سبز، سازوکاری را برای صرفه‌جویی، حفاظت و حمایت از منابع طبیعی اصلی مانند آب و انرژی و به طور کلی محیط زیست به کار می‌گیرند. این مدارس، انرژی کارآمدی را بهره‌برداری می‌کنند و در نتیجه می‌توانند برای محیط زیست به شکلی مفید عمل کنند و بهبودی در محیط‌های یادگیری ارائه دهند. شناسایی عوامل و مؤلفه­های فرهنگ سازمانی سبز در مدارس متوسطه مستلزم ایجاد محیطی است، که در آن شیوه­های پایدار ارزش گذاری، ترویج و در عملیات روزانه و شیوه­های آموزشی مؤسسه ادغام شوند. این نوع فرهنگ می­تواند، به مدارس کمک کند، تا تأثیرات سوء محیطی خود را کاهش دهند، دانش­آموزان را در مورد پایداری آموزش دهند و به هدف اجتماعی گسترده­تر حفاظت از محیط زیست کمک کنند. دغدغه اجرایی سازی سبز بودن در بطن سازمان­ها، خصوصاً سازمان­های آموزشی که متولیان اصلی سیاست­های فرهنگی- اجتماعی، اقتصادی و سیاسی توسعه پایدار در جامعه هستند، چیزی جز تغییر در تشکیلات و فرآیندهای داخلی آن­ها در ارتباط با محیط پیرامونی الگوی فرهنگ سازمانی سبز برای سازمان­های آموزشی و بلاخص مدارس در ایران نیست. سروش نیا و همکاران (1403)، در پژوهش خود نشان دادند، که میان مدیریت سبز و عملکرد پایدار و نوآوری سبز رابطه معنادار و مثبتی وجود دارد، هم­چنین نوآوری سبز نقش واسطه­ای جزئی (را میان مدیریت سبز و عملکرد پایدار بازی می­کند. با توجه به یافته­های مطرح شده، می­توان نتیجه گرفت، که مدیریت سبز و نوآوری سبز می­توانند، بهبود عملکرد پایدار سازمانی را تسهیل کنند. هم­چنین، نوآوری سبز به عنوان عامل واسطه­ای نقش مهمی در ارتباط بین مدیریت سبز و عملکرد پایدار دارد. این نتایج نشان می­دهند، که اجرای استراتژی­های سبز و نوآور ی در سازمان­ها می­تواند، به بهبود عملکرد پایدار و مدیریت محیط زیست کمک کند.

عزیزی و همکاران (1403)، در پژوهشی تحت عنوان" ارتباط مدیریت منابع انسانی سبز با پایداری سازمانی کارکنان ادارات ورزش و جوانان استان سیستان و بلوچستان با نقش میانجی فرهنگ سازمانی سبز انجام دادند، نتایج حاکی از اثرات مثبت و مستقیم مدیریت منابع انسانی سبز و فرهنگ سازمانی سبز بر پایداری سازمانی بود. یافته دیگر پژوهش نشان داد، که مدیریت منابع انسانی سبز بر فرهنگ سازمانی سبز اثر مثبت و معنی دار دارد؛ هم­چنین اثر مثبت و غیرمستقیم مدیریت منابع انسانی سبز از طریق نقش واسطه­ای فرهنگ سازمانی سبز بر پایداری سازمانی نشان داده شد، هم­چنین، نتایج کلی نیز نشان داد، توجه به منابع انسانی سبز با تکیه بر فرهنگ سازمانی سبز یکی از روش­های تضمین توسعه پایدار سازمان­های ورزشی است. نجانی و همکاران (1403)، در پژوهشی تحت عنوان" طراحی مدل سطح­بندی ابعاد مدیریت منابع انسانی سبز با رویکرد خط مشی­گذاری نشان دادند، ابعاد آموزش و توسعه سبز، جبران خدمت سبز و نگهداشت سبز منابع انسانی در سطح اول و جذب و استخدام سبز، ارزیابی عملکرد سبز و کارگروهی سبز در سطح دوم، سازماندهی سبز، برنامه­ریزی منابع انسانی سبز و فرهنگ سازمانی سبز در سطح سوم و حمایت سبز مدیریت و تجزیه و تحلیل و طراحی سبز شغل در سطح چهارم قرار دارند و ابعاد جذب و استخدام سبز، نگهداشت سبز منابع انسانی در خوشه وابسته، ابعاد فرهنگ سازمانی سبز، تجزیه و تحلیل و طراحی سبز شغل در خوشه مستقل و بقیه ابعاد در خوشه پیوندی قرار گرفته­اند.

ایشسان و همکاران²⁸ (2023)، پژوهشی با عنوان: توانمندسازی دانش معلمان دوره ابتدایی برای حمایت از مدارس سبز انجام دادند. هدف از این فعالیت غلبه بر مشکل دانش پایین معلمان دوره ابتدایی در ارتباط با تلاش برای ایجاد مدارس سبز است. نتایج این فعالیت خدمات اجتماعی نشان می­دهد، که نمره دانش و نگرش معلمان در رابطه با مدرسه سبز افزایش یافته است. میانگین نمره دانش در ابتدا 79/24 و به 62/32 افزایش یافت و نگرش معلمان از 92/82 به 67/86 برای مبحث مدرسه سبز افزایش یافت. فعالیت‌های مدرسه سبز که می‌تواند، در فعالیت‌های آینده به کار رود، آشنایی دانش‌آموزان با توانایی تفکیک زباله است. ایستریاری و مروانینگساری ²⁹(2023)، پژوهشی با عنوان: تأثیر فرهنگ سازمانی سبز و زنجیره تأمین سبز بر عملکرد شرکت با سودآوری به عنوان تعدیل انجام دادند. نتایج این مطالعه نشان می‌دهد، که رابطه بین تأثیر مثبت فرهنگ سبز سازمانی بر عملکرد شرکت و سودآوری، تأثیر مثبت فرهنگ سبز سازمانی را بر عملکرد شرکت تقویت می‌کند. این به دلیل رنگ سبز است، فرهنگ سازمانی مستلزم آن است، که کارکنان به طور مؤثر و کارآمد برای کاهش تأثیر زیان­های عمده بر سازمان کار کنند، محیطی که انتظار می­رود، اهداف شرکت محقق شود. در حالی که زنجیره تأمین سبز نشان می­دهد، که تأثیر مثبتی بر عملکرد شرکت ندارد. سودآوری قادر به تقویت مثبت تأثیر زنجیره تأمین سبز بر عملکرد شرکت نیست زیرا در اجرای آن به نوآوری نیاز است. ون والزن و هلبیچ³⁰ (2023)، پژوهشی با عنوان: محیط های سبز مدرسه در فضای باز، برابری بیشتر؟ ارزیابی عدالت زیست محیطی در فضاهای سبز اطراف مدارس ابتدایی هلند انجام دادند. فضاهای سبز اطراف مدارس به سلامت و تندرستی کودکان کمک می­کند. نتایج نشان داد، که ارتباط قوی و معکوس بین محیط‌های فضای باز مدارس سبز و محله‌های کم‌درآمد و کم‌سواد وجود دارد. ابوسلیمان³¹ و همکاران (2023)، در پژوهشی به تأثیر رهبری تحول آفرین سبز بر رفتار سبز با نقش میانجی فرهنگ سازمانی سبز و نگرانی­های زیست محیطی پرداختند. یافته­های پژوهش نشان داد، رهبری تحول آفرین سبز بر رفتار سبز با نقش میانجی فرهنگ. 

با مرور پژوهش­های صورت گرفته در این حوزه، خلأ پژوهشی در ارتباط با شناسایی و ارائه یک الگوی جامع که به بررسی همه جانبه ابعاد و مؤلفه­های ساختاری، فرهنگ سازمانی سبز و مدیریت سبز در مدارس سبز پرداخته شده باشد، احساس می­شد. الگویی که علاوه بر همسوسازی وظایف سازمان­های آموزشی با رسالت توسعه پایدار، بتواند مصرف انرژی و سایر مصارف غیر ضروری را کاهش داده و بازخور مثبتی درجهت اصلاح فرهنگ سازمانی و حرکت به­سمت فرهنگ سازمانی سبز و تغییر و اصلاح باورها و الگوها و اجماع تفکرات سبز اندیشانه در راستای اصلاح الگوی مصرف استفاده بهینه از منابع با حفظ مواهب محیط زیست و مسئولیت­پذیری اجتماعی برای سازمان­های آمورشی و مدارس به ارمغان آورد. فقدان پژوهش­های علمی جامع در این زمینه خود منجر به کاهش چشم انداز مدیریت توسعه پایدار و کاهش بهره­وری در بخش عمومی جامعه در دهه­های اخیر شده است. متناسب و مرتبط بودن موضوع این تحقیق با اولویت­های موجود در قوانین و اسناد بالادستی کشور در حوزه محیط زیست از ویژگی­های برجسته پژوهش حاضر است.

سؤال تحقیق

عوامل مؤثر بر فرهنگ سازمانی سبز در مدارس متوسطه استان فارس کدام است؟

روش تحقیق

پژوهش حاضر، یک مطالعه کیفی از نوع توصیفی –اکتشافی می­باشد، که در بخش کیفی با روش تحلیل مضمون به سبک آتراید استرلینگ³²،2001)، انجام شده است. این روش با رویکردی نظام‌مند، داده‌های پژوهش را بررسی کرده و از طریق استخراج و تحلیل مضامین در سه سطح شامل مضامین پایه، سازمان‌دهنده و اصلی، به کشف الگوهای مفهومی و معانی پنهان در داده‌ها می‌پردازد. هدف از این فرایند، دستیابی به بینشی عمیق و جامع نسبت به پدیده مورد مطالعه است تا بتوان بر اساس یافته‌های حاصل، چارچوب نظری منسجم‌تری ارائه داد.

تکنیک تحلیل مضمون فرآیندی مبتنی بر«کدگذاری» است و محقق باید در یادگیری و انجام گام های مختلف در این استراتژی مانند آشنایی با داده ها، کدگذاری، تحلیل و طبقه بندی، مقایسه و ایجاد مضامین و نظریه پردازی توانا باشد. در این تحقیق ابتدا کدگذاری به صورت دستی و سپس به منظور پاسخ به سوال­های پژوهش، داده­های جمع آوری شده از مصاحبه­های نیمه ساختار یافته و اسناد مرتبط به صورت مکتوب پیاده سازی و با تجزیه و تحلیل خط به خط و پاراگراف به پاراگراف، کدهای اولیه شناسایی شدند. کدگذاری و فرآیند تحلیل مضمون با استفاده از شبکه مضامین آتراید و استرلینگ³³(2001) صورت گرفته است. این شبکه شبیه یک نقشه تارنما، سه دسته مضامین پایه (نکات کلیدی متن مستخرج از مصاحبه­ها و اسناد مرتبط)، مضامین سازمان­دهنده (مضامینی شامل ترکیب و خلاصه سازی مضامین پایه) و مضامین فراگیر (مضامین عالی در برگیرنده اصول حاکم بر متن به مثابه کل) را به گونه­ای نظامند با ارائه مضامین برجسته هر سطح به همراه ترسیم گرافیکی روابط بین آن­ها، درون مجموعه­ای از داده­ها نشان می­دهد.

روش جمع آوری داده­ها، از طریق ابزار مصاحبه نیمه‌ساختار یافته است. جهت گرد آوری اطلاعات لازم از مصاحبه نیمه ساختار یافته استفاده شد. مشارکت کنندگان پژوهش شامل دو گروه (متخصصین گروه مدیران و متخصصین حوزه محیط زیست) بود. روش نمونه­گیری هدفمند بود و تعداد نمونه تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت، که در مجموع با 23 نفر مصاحبه انجام شد. برای ثبت مصاحبه­ها از نکته­برداری و ضبط صدا به صورت هم­زمان استفاده شد، فرآیند نمونه­گیری شرکت­کنندگان به این صورت بود، که پس از مراجعه به نواحی چهارگانه آموزش و پرورش شیراز و گرفتن مجوز لازم و اخذ اطلاعات مدیران مدارس متوسطه با شرایط ذکر شده به­صورت تماس تلفنی طرح پژوهش معرفی و تمایل آن­ها به مصاحبه و وقت لازم برای حضور در مدارس هماهنگ گردید، هم­چنین با مراجعه به سازمان محیط زیست استان و اخذ مجوزهای لازم و اطلاعات کارشناسان متخصص در این حوزه با توجه به ویژگی­های مدنظر انجام شد و پس از هماهنگی لازم و در زمان مقرر به مدارس و محل کار آنان مراجعه شد. برای انجام مصاحبه­های پژوهش، پس از این که مدیران مدارس مذکور و کارشناسان حوزه محیط زیست، تمایل خود را برای انجام مصاحبه نشان دادند، فرآیند مصاحبه شروع شد. داده­ها با استفاده از مصاحبه­های عمیق نیمه ساختار یافته گردآوری و با استفاده از تحلیل مضمون مورد تحلیل قرار گرفت، برای اطمینان از روایی مصاحبه­ها، اعتمادسازی در مصاحبه­ها صورت گرفت. در این پژوهش در طی مصاحبه از شرکت­کنندگان سوالاتی در ارتباط با فرهنگ سازمانی سبز در  مدت زمان تقریبی بین 45 تا 60 دقیقه پرسیده شد و نتایج مصاحبه مجدداً با مصاحبه­شوندگان مرور شد.

سؤالات مصاحبه به این طریق بود که، از مدیران پرسیده شد، فرهنگ سازمانی از نظر شما چیست؟ فرهنگ سازمانی سبز از نظر شما چیست؟ ویژگی­های فرهنگ سازمانی سبز چیست؟ مدارس سبز چه ویژگی­هایی دارد؟ راهكار عملیاتی و کاربردی شما در مدرسه برای ایجاد فرهنگ سازمانی سبز و تشکیل مدارس سبز چیست ؟ هم­چنین سوالات از کارشناسان حوزه محیط زیست به این طریق بود که شاخص­ها و مولفه­های استاندارد محیط زیست در حوزه سازمان­ها چیست ؟ از نظر شما چگونه می­توان سازمان­های آموزشی را سبز نمود؟ جدول زیر به بررسی اطلاعات مشارکت­کنندگان می­پردازد.

جدول ۱. اطلاعات مشارکت­کنندگان در پژوهش

ردیف	پست سازمانی	سابقه مدیریت	مدرک -رشته	جنسیت	مقطع- ناحیه محل کار
1	مدیر	18سال	ارشد مدیریت	زن	متوسطه اول-ناحیه سه
2	هیات علمی دانشگاه	15سال	ارشد مدیریت	مرد	متوسطه دوم- ناحیه یک
3	مدیر	17سال	دکتری مدیریت	مرد	دانشگاه
4	مدیر	20سال	ارشد مدیریت	زن	متوسطه اول- ناحیه چهار
5	هیات علمی دانشگاه	22سال	دکتری مدیریت	زن	متوسطه اول- ناحیه دو
6	مدیر	16سال	ارشد برنامه ریزی	مرد	دانشگاه
7	مدیر	25سال	ارشد مدیریت	مرد	متوسطه اول- ناحیه چهار
8	هیات علمی دانشگاه	27سال	دکتری مدیریت	زن	دانشگاه
9	مدیر	19سال	ارشد برنامه ریزی	مرد	متوسطه اول- ناحیه یک
10	مدیر	18سال	ارشد مدیریت	زن	متوسطه اول
11	هیات علمی دانشگاه	25سال	دکتری مدیریت	مرد	دانشگاه
12	مدیر	15سال	ارشد برنامه ریزی	زن	متوسط دوم- ناحیه دو
13	مدیر	24سال	دکتری مدیریت	زن	متوسطه اول- ناحیه چهار
14	هیات علمی دانشگاه	26سال	ارشد برنامه ریزی	مرد	دانشگاه
15	مدیر	23سال	ارشد مدیریت	زن	متوسطه اول- ناحیه یک
16	مدیر	23سال	ارشد برنامه ریزی	مرد	متوسط دوم- ناحیه سه
17	هیات علمی دانشگاه	23سال	دکتری برنامه ریری	مرد	دانشگاه
18	مدیر	23سال	دکتری مدیریت	مرد	متوسط دوم- ناحیه چهار
19	کارشناس محیط زیست	18سال	ارشد محیط زیست	زن	اداره محیط زیست استان
20	کارشناس محیط زیست	19سال	ارشد محیط زیست	زن	اداره محیط زیست استان
21	کارشناس محیط زیست	22سال	دکتری محیط زیست	مرد	اداره محیط زیست استان
22	کارشناس محیط زیست	۲۵ سال	دکتری محیط زیست	مرد	اداره محیط زیست استان
23	کارشناس محیط زیست	23	ارشد محیط زیست	مرد	محیط زیست استان

 

به­منظور تجزیه و تحلیل داده­ها از استراتژی تحلیل مضمون،³⁴ به عنوان یکی از استراتژی­های پژوهش کیفی استفاده شده است. در این پژوهش به منظور بررسی قابلیت اعتماد ³⁵یافته­ها، از معیارهای چهارگانه پیشنهادی گوبا و لینکلن³⁶ (1981) استفاده شده است. در جدول زیر اعتبارپذیری این پژوهش را بر مبنای معیارهای بیان شده نشان می­دهیم و توافق درون موضوعی در سنجش پایایی پژوهش حاضر، از روش پایایی بازآزمون³⁷ برای مصاحبه­های انجام گرفته استفاده شده است. در پایایی بازآزمون از میان مصاحبه­های صورت گرفته، چند مصاحبه نمونه انتخاب شده و کدهای مشخص شده در دو فاصله زمانی باهم مقایسه می­شوند. بدین صورت که کدهایی که در دو فاصله زمانی، همگن و مشابه بودند، به عنوان توافق و کدهای غیرهمگن و غیرمشابه به عنوان کدهای غیرتوافق مشخص شده­اند. در این روش تعداد سه مصاحبه به عنوان نمونه انتخاب شد و با فاصله زمانی چهارده روز مجدداً کدگذاری و نتایج در جدول زیر ارائه شده­اند. با توجه به اینکه میزان پایایی بازآزمون 88 % بوده و این مقدار بنا به نظر کاول (۱۹۹۶)، وقتی بیشتر از 60% است، می­توان پایایی نتایج حاصل از کدگذاری مصاحبه­ها را در سطح زیادی دانست، قابلیت اعتماد کدگذاری­ها تأیید می­شود.

 

 

 

 

جدول ۲. معیارهای قابلیت اعتماد پژوهش

معیار ارزیابی	شر ح اقدام
قابل اعتبار (تحقق باورپذیری) به جای روایی38	طی چند ماه، مضامین با مطالعه مبانی نظری، پیشینه تحقیق، اهداف تحقیق و منابع مورد نظر انتخاب و تایید شدند. در طی پژوهش پیوسته تعامل رفت و برگشتی بین داده­ها و تحلیل از سوی پژوهشگر و گروه خبرگان که از دانش کافی درباره ابعاد موضوع پژوهش برخوردار بودند، انجام شد. استفاده از روش­های مختلف برای جمع آوری داده­ها: مصاحبه و بررسی متون ، هم­چنین ارائه بازخور در حین و بعد از مصاحبه­ها با مصاحبه شوندگان در جهت ارائه نقد و تصحیح اظهاراتشان
قابلیت انتقال (تحقق تعمیم پذیری39 ) به جای تعمیم	برای اطمینان از انتقال پذیری یافته­ها با دو متخصص در حوزه مدیریت مسائل زیست محیطی و فرهنگ سازمانی سبز در خصوص یافته­های پژوهش مشورت شد. همچنین اطلاعات کافی در مورد کادر مصاحبه شونده و خلاصه­ای از شرایط و مشکلات فرهنگ سازمانی و مدارس سبز در استان  ارائه شد
قابلیت اطمینان(تحقق تکرار پذیری) به جای پایایی40	تمام مراحل پژوهش با جزئیات و یادداشت­های حاصل از مطالعه اسناد مربوطه ثبت و ضبط شده است. جزئیات کافی در مورد چگونگی انجام مصاحبه، ضبط و پیاده سازی آن­ها و استفاده از نقل و قول­های مکرر در فرآیند تحلیل داده­ها ارائه و نمونه جدول کدگذاری اولیه و چگونگی شکل گیری مضامین پایه، سازمان دهنده و فراگیر درج شد.
قابلیت تأیید (تحقق مقایسه و تطبیق) به جای بی طرفی41	علاوه بر ثبت و ضبط دقیق جزئیات در تمامی مراحل انسجام درونی نتایج نیز سنجیده شد. به این صورت که فرآیند پژوهش به صورت مرحله به مرحله و روند دسته­بندی و کاهش داده­ها نشان داده شده است. ارائه جداول مختلف از کدگذاری اولیه تا مضامین فراگیر.

 

یافته‌ها

دراین فرآیند 313 کد، شامل 152 کد از مصاحبه­های نیمه ساختار یافته و 141 کد از اسناد مرتبط استخراج و سپس با حذف، تغییر، ادغام و اصلاح کدهای اولیه و در حین مطابقت با مبانی نظری، در نهایت مضامین پایه شناسایی شدند. در مجموع 43 مضمون پایه، 14 مضمون سازمان دهنده و 3 مضمون فراگیر به­دست آمد. در این پژوهش از این روش برای تحلیل و بیان یافته­ها استفاده شده که نمونه ای از روند صورت گرفته در این فرآیند در جداول ۳ و ۴ ارائه و سپس تحلیل و تفسیر داده­ها ارائه می­شود.

جدول ۳. نمونه­ای از کدهای مرتبط با تحلیل مضمون الگوی فرهنگ سازمانی سبز

کدهای استخراج شده	متن استخراج شده	ردیف
آموزش -تغییر باور -درک و تفکر و احساس نسبت به محیط زیست	ابتدا باید باورهای جامعه را نسبت به طبیعت تغییر داد و این تغییر نگاه فقط از طریق فرهنگ اتفاق می­افتد هرگونه تغییر و تحول بنیادی در سازمان تنها از طریق فرهنگ می­باشد، نیروی انسانی را در ادراک، تفکر و احساس در ارتباط با پایداری زیست محیطی، به شیوه­های صحیح آموزش داد.	1
اصلاح و وضع قوانین- انگیزش- پاداش های مادی و معنوی	در سازمان ها قوانین جدید وضع شود اما در این جا  آگاهی بخشی و شکل دهی به رفتار با انگیزش­های مادی و معنوی هم می تواند کارساز باشد.	2
دانش- آگاهی بخشی. سازمان­ها - اطلاع رسانی- سازماندهی-وحدت رویه در ساختارهای سازمان­های دولتی-– فناوری	میزان آگاهی­های زیست محیطی را باید افزایش داد- رابطه مثبت میان دانش و رفتار ایجاد شود. افزایش دانش در مورد محصولات سبز و محیط­زیست بوجود آید. آگاهی بیشتر، اطلاع رسانی دقیق تر و   تعامل سازنده تر سازمان­های دولتی باید با قوانینی که در مجلس اتفاق می­افتد باشد. مدیران و کارکنان آنان در سازمان­ها با شرایط زیست محیطی وحدت رویه و اتفاق نظر داشته باشند و اهداف با فن آوری، ساختار، سیاست­ها و عملکردها و محصولات سازمان باید کمک کننده باشند.	3
آموزش اندیشیدن سبز مدارس سبز- خطی مشی و سیاست گذاری دولت -حفاظت از محیط زیست- مسئولیت پذیری زیستی و محیطی	سبز اندیشیدن و به دنبال سبز بودن وحتی تصمیماتی که برای خرید محصولات سبز که برای سلامتی انسان­ها مفید است را باید نهادینه کنیم و این کار ابتدا در محیط آموزشی مدارس و سپس انتقال آن به خانواده­ها و جامعه اتفاق می­افتد -وقتی که استانداردهای مدارس با فرآیند فن­آورانه ترکیب شود. و مدارس سبز بوجود می­آید، تخریب محیط زیست و حتی انقراض برخی گونه­های گیاهی و جانوری کاهش پیدا می­کند و در این راستا مسئولیت­پذیری، سیاست­گذاری و خط مشی سبز در قبال مسائل زیست محیطی شکل می­گیرد.	4
تغییر رفتار – شناسایی رفتارهای مخرب زیست محیطی جهت کاهش اتلاف انرژی و آب و پسماندها	کلیه تخریب­های منابع و آلـوده سـازی محـیط زیست و هدر دادن آب و تولید زباله و پسماندها منبعث از رفتار انسانی است، لذا با اعمال تغییر در رفتار انسانی می­توان بسیاری از مشکلات زیست محیطی را کـاهش داد عوامل موثر بـر رفتار انسانی را شناسایی کرد.	5
برنامه ریزی  هماهنگی و ارتباطات بین بخشی - سیاست گذاری دولت- دگرگونی فرهنگی- تعهدات سازمانی- فرهنگ سازی-مسئولیت اجتماعی	برنامه‌ریزی جمعی مدیران و کارکنان که علاقه و دلبستگی به پیشرفت سازمان دارند، باعث ارتقای سطح سلامت و بهداشت و سبز شدن می­گردد. به نظر می آید برای فرهنگ سازمانی سبز ابتدا باید بین قسمت­های مختلف سازمان­ها هماهنگی ایجاد شود. با بخشنامه­ها و قوانین دولت، ­ساز و کارهایی برای ایجاد مسئولیت اجتماعی که به وظایف و تعهداتشان در قبال محیط زیست عمل نمایند، باید بوجود آید.	6
مقررات سخت گیرانه زیستی-تشکل مردمی-موفقیت سازمانی جلوگیری از تخریب زیست محیطی	به نظر می­رسد، مقررات سخت گیرانه زیست محیطی باید اعمال شود، مسئولیت پذیری و تعهد سازمان­ها در قبال مسائل زیست محیطی باید ایجاد شود. اگر سازمان­ها خصوصا سازمان­های آموزشی بخواهند در کسب اهداف خود، موفق باشند. باید با خانواده­ها و تشکل­های مردم نهاد در راستای جلوگیری از تخریب­ها و آسیب­های زیست محیطی و با هدف حفظ آن به فعالیت بپردازند.	7
کاهش زباله- مصرف صحیح آب –کاهش پسماند-مجوز مدارس سبز – همکاری های بین دستگاه های دولتی	شیوه­های حفط محیط زیست و کاهش پسماندها و زباله ، طریقه مصرف آب و راحت نمودن مجوز های ایجاد مدارس سبز را در مصوبات شوراهای عای آموزش و پرورش استانی قرار دهیم و همگان را ملزم به همکاری با سازمان های آموزشی نماییم	8
تقویت سه سطحی نگرش دانش رفتار دانش آموزان – مدرسان محیط زیست – اردوهای سبز	تقویت سه سطح دانش، نگرش و رفتارهای زیست محیطی دانش آموزان و دعوت ار مدرسان محیط زیست و اردوهای دانش آموزی با رویکرد حفاظت از محیط زیست باشد	9
الگو دهی زیستی – اولویت دادن به موضوعات بهداشت و تغذیه – شهروند محیط زیست	درآموزش هایی که به دانش آموزان میدهیم الگو دهی انجام شودو اولویت قرار دادن رفتار های بهداشتی و تغذیه سالم و آموزش اخلاق ریست محیطی در راس آموزش ها باشد و سعی شود شهروند محیط زیستی تربیت کنیم	10
طراحی ساختمان استاندارد مدارس- خیرین -مصارف بهینه حامل های انرژی – استانداردساختمانی -مدیریت بازیافت-	از خیرین در ساخت مدارس سبز با استانداردهای محیط زیستی کمک بگیریم طوری که در طراحی­های ساختمان­های آموزشی خلوص هوا و آب، آلودگی، سر و صدا میزان کنترل آکوستیک جهت کاهش آلودگی صوتی و ترافیک وباتری خورشیدی، همچنین میزان روشنایی فضاهای داخلی با بهره گیری از نور طبیعی مصرف انرژی از طریق به کارگیری منابع طبیعی و هدایت منابع استفاده شده به استفاده مجدد (استفاده از انرژی خورشیدی ) بازیافت لحاظ شود	11
تشکل های محیط زیستی-انجمن های مردم نهاد برنامه ریزی- زمانبندی شده – کاشت نهال – نظارت و ارزیابی	راه اندازی و تشکیل و فعال سازی شوراها، انجمن­های درون مدرسه ای و تشکل­های محیط زیستی مدرسه که با همکاری خانواده­ها و انجمن های مردم نهاد باشد. در این زمینه با برنامه ریزی­های زمانبندی شده می توان هم به پاکسازی محیط زیست پرداخت و هم در خود آموزشگاه به کاشت نهال توسط دانش آموزان پرداخت. البته باید توسط مسئولین مدرسه نیز نظارت و ارزیابی هم انجام شود.	12
استفاده از فناوری – نوآوری و خلاقیت – پاداش و امتیاز-معرفی- رسانه	میران بهره گیری مدرسه از فناوری برای کاهش مصرف انواع کاغذ، برق ، آب ، گاز و. و تشویق وارائه امتیازات مختلف به دانش آموزان و کارکنانی که در این زمینه نوآوری و خلاقیت های نوینی دارند . معرفی کارهای خلاقانه جهت اشاعه و الگوسازی در سطوح بالای سازمانی و رسانه­ها	13
جذب کارکنان سبز – طراحی فضای داخلی ساختمان - تعامل دبیران با دانش آموزان -محیط زیست	بکارگیری و جذب کارکنانی که ایده های سبز دارند وخلاقانه علم و محیط زیست را هنرمندانه جهت تدریس ارائه میدهند .و همچنین و در طراحی فضای داخلی ساختمان مدارس به منظور دستیابی به اهداف زیبایی شناختی ایده های نوین و کاربردی دارند و در این زمینه با دانش آموزان ارتباط مناسبی می گیرند	14
برنامه ریزی جهت رفع خستگی – تغییر تقویم آموزشی-تغییر ساعات حضور در مدرسه- تغییر دروس و آزمون ها ا – ارزیابی و گزارش دهی	برنامه ریزی سبز و آموزش به دانش آموزان در جهت ایجاد آرامش و امنیت روحی و نیز رفع خستگی و بی حوصله گی در آنان و حتی کادر اداری و اجرایی – تغییر تقویم آموزشی واجرایی و ساعات حضور در مدرسه و تغییر دروس وآزمون ها انجام شود و در کلیه موارد ذکر شده پیگیری و ارزیابی روتین از برنامه ها و گزارش دهی	15
مصرف بهینه – کاهش مصرف تولیدات پلاستیکی -تغیر بوفه مدارس – تغیر سرویس های دانش آموزی و خودرو های تک سرنشین -ارزیابی شیر آلات	نهادینه کردن روش درست و به جا در مصرف انواع منابع و هدر ندادن آن­ها (کاهش مصرف تولیدات پلاستیکی یکبار مصرف) – تغییر بوفه­های مدارس و ارائه غذای بهداشتی و سالم حتی توسط خود دانش آموزان فرهنگ سازی در جهت به حداقل رساندن استفاده از خودرو تک سرنشین و تغییر سرویس­های ایاب و ذهاب دانش آموزای- نظارت مستمر بر شیر آلات جهت عدم نشتی	16
داشتن بیانیه، چشم انداز، ماموریت فرهنگ سبز – مدیریت زباله – آموزش خرید به اندازه- قابلیت اجرایی قوانین –مدارس آلوده کنندگان محیط زیست شهری- شهروند محیط زیست	در سازمان­های آمورشی و مدارس سبز با فرهنگ سبز باید مثل سایر سازمان های دیگر بیانیه، مأموریت، چشم انداز و اهداف داشته باشد، که فرهنگ سبز را در تمام فعالیت ها و اقدامات لازم از مدیریت زباله (زمان آغاز آن تا دفع نهایی آن و برای کاهش عوارض اثرات زباله­ها بر سلامت، محیط زیست و زیبایی شناسی محیطی (آموزش به فراگیران در خرید به اندازه نیاز و نه بیشتر) در قالب این بیانیه­ها بیان شده و قابلیت اجرایی داشته باشد و تنها جنبه شعاری نداشته باشد. یکی از مهم ترین آلوده کننده­های محیط زیست شهری سازمان­های پرجمعیت مثل مدارس هستند دانش آموزان باید شهروند محیط زیستی تربیت شوند.	17
آموزش عدم شکار و انقراض حیوانات	آگاهی وفرهنگ سازی جمعی (آموزش های زیست محیطی مدارس در ارتباط با قوانین و مقررات زیست محیطی و شکار حیوانات و تاثیرات مخربی که این امر در جهت انقراض حیوانات و حذف آن ها از بوم به ارمغان می آورد.	18
تغییرات همسو با الگوهای پیشرفته جهانی- زیر ساخت ها – حمایت دولت	هر تغییری در فرهنگ سازمانی و سبز شدن باید همسو با تغییرات در سطوح بین المللی و سازمان هایی پیشرو در کشورها پیشرفته باشد و بومی سازی آن با فرهنگ خودمان انجام شود . البته زیر ساخت هاباید انجام شود ودولت حمایت نماید.قوانین تصویب شود.	19
کار تیمی- روحیه مشارکتی- ارتباطات بین سازمانی – نقش رهبران سازمانی-تعامل مدیر و کارکنان	فرهنگ سازمانی کار تیمی و روحیه مشارکتی را می طلبد . که البته باید تعامل خوبی بین رهبران سازمانی (مدارس) و کارکنان وجود داشته باشد و در این جا از نقش ارتباطات بین سازمانی برای رسبدن به اهداف سبز نیز نباید غافل شد .نقش مدیریت بسیار مهم است.	20
توانمند سازی کارکنان – خلاقیت – نوآوری– تغییرات ساختاری	توانمند سازی کارکنان برای رویارویی با تغییرات فرهنگی زیست محیطی در سازمان­ها بسیار مهم است. قبل از انجام باید آنان آموزش ببینند و بعد در ساختاری متفاوت کار کنند. زمینه برای خلاقیت و نوآوری و سیتم پاداش­دهی نیز باید در نظر گرفته شود.	21
فرهنگ پویا – فرهنگ رقابتی – دوری از سیستم های سنتی- زیستن حرفه ای	فرهنگ پویا و فعال و رقابتی سبز برای سازمان­های آموزشی باید ایجاد کنیم و از سیستم های سنتی جدا شویم این کار فقط مربوط به سازمان­های محیط زیست نمی­باشد. در این صورت می توانیم همسو با طبیعت باشیم و زیستن حرفه­ای خود را ساماندهی کنیم.	22
اخلاق زیسنی = رفتار ایده­آل حمایت مسئولان – زیر ساخت – تجهیزات-نگرش مدیریت-اولویت زیست محیطی	برای فرهنگ سازمانی سبز، اخلاق زیست محیطی و رفتار ایده ال را باید با روش های نوین و دستورالعمل ها و شیوه نامه های مختلف برای ذی نفعان آموزش و پرورش و لزوماً مدارس تعریف کنیم و در کنار آن زیر ساخت و تجهیزات مدارسمان را درست کنیم. مسئولان هم بابد در این مورد عزمی جزم داشته باشند و حفظ طبیعت در اولویت کارشان قرار گیرد. رهبری درست و اصولی است، که می تواند روابط بین کارکنان را بهبود بخشیده و اصول و قوانین فرهنگ سبز را برای آنان توصیح و توجیه نماید و احساس مثبت خود را نسبت به زیست بوم طبیعی و ملزم بودن همه عوامل منتقل سازد.	23
صرفه جویی اقتصادی- رفاه اجتماعی – رفاه سیاسی – محدودیت مواد تجدید پذیر	شاید مهم ترین تاثیراتی که فرهنگ سازمانی سبز می­تواند در بر داشته باشد بعد اقتصادی آن است، چراکه با در نظر گرفتن محدودیت های مواد و تجدید ناپذیر بودن بعضی از انرژی ها، در صورت رعایت پروتکل ها صرفه اقتصادی خیلی خوبی برای دولت و مردم خواهد داشت و در کل به رفاه اجتماعی و سیاسی منتهی می­شود.	24
توازن سیاست های زیست ملی با سیاست گذاری خارجی -پایبندی به محیط زیست	به نظر می­آید که اولین گام ، سیاست­گذاری­های دولت ها در تصویب اجرا و پایبندی به قوانین زیست محیطی و ملزم نمودن دستگاه های اجرایی به رعایت آن می باشد و قوه مجریه باید در این زمینه با سیاست گذاری های خارجی هم همگام باشد.	25
رویکرد دین شناسانه طبیت – احادیث و روایات احترام به محیط زیست	آموزش به کارکنان و دانش آموزان در مدارس و مراکز آموزشی از نظر احترام به طبیعت از نظر دین و آموزه­های دینی و اخلاقی به صورت احادیث و روایات در شکل­های پوستر و فیلم های آموزشی و لزوم رویکرد دین شناسی طبیعت و محیط زیست	26
تشویق به خرید مواد سالم و سبز – کاهش مواد پلاستیکی و ظروف یکبار مصرف- بازیافت – برنامه ریزی	کاهش زباله و بازیافت آن و تولیدات مواد سبز و تشویق افراد به خرید و مصرف محصولات سیز و ملزم نمودن مدارس و خانواده ها به استفاده از وسایل و تغذیه سالم و کاستن از مواد پلاستیکی و ظروف یکبار مصرف باید در قوانین و برنامه­های اجرایی مدارس قرار گیرد.	27
مدیریت تحولی – انگیزه دادن-تغییرات مثبت -کاهش هزینه ها – حس مالکیت به سازمان	سبک مدیریتی در مدارس سبز و ایجاد فرهنگ سازمانی سبز در مراکز آموزشی باید رهبری تحول‌ باشد یعنی مدیر باید به کارکنان مدرسه با روش­های مختلف  انگیزه دهد  تا تغییرات مثبتی را که نیاز است در مدرسه ایجاد شود بوجود آیدو منجر به  نوآوری، کاهش هزینه‌ها و افزایش حس مالکیت آنان نسبت به مدرسه شود. در این صورت است که مدیر می­تواند تغییراتی که در زمینه سبز شدن فرهنگ سازمانی دارد در مدرسه اجرایی نماید.	28
فرهنگ مصرف مواد غذایی سالم در مدارس – کاشت گل – آبیاری استاندارد – زیباسازی فضا	فرهنگ سازی جایگزین نمودن شیر و لبنیات سالم در غذای میان وعده داتش آموزان به جای مواد فاقد ارزش غذایی مثل چبپس و پفک و فست فود و برنامه ی زمانبندی کاشت گل و ابیاری بااستفاده از سیستم های استاندارد و زیباسازی فضای مدرسه.	29
توسعه پایدار فرهنگ سازمانی	محیط زیست ما زمانی خوب می شود که محیط طبیعی و فرهنگی ما انسان­ها خوب شود چون این ها  با هم مرتبط هستند  اگر جامعه  شادابی و پویایی می خواهیم باید این ساختار به صورت اصولی انجام شود.	30
فرهنگ استفاده از مواد سبز – تعطیل شدن مشاغل مضر محیط زیست – بنگاه های استناندارد و سبز	علاوه بر فرهنگ استفاده از محصولات سبز و سالم و الزامی بودن در مراکز آموزشی، بخش مهم نقش دولت در جلوگیری از تولید محصولات مضر برای طبیعت است. مشاغل آلوده کننده محیط زیست باید تعطیل شود. و سازمان های آموزشی و مدارس باید تمامی ملزومات مورد نیاز آموزشی و پرورشی و تغذیه­ای دانش آموزان را از بنگاه­هایی که آرم استاندارد و سبز را دارند خریداری نمایند.	31
مشروعیت اجتماعی فرهنگ سبز	باید در مدارس و سازمان­هایی آموزشی فرهنگ ارزشمندبودن افرادی که سازگار با محیط زیست هستند، از کلیه جهات نهادینه شود و افرادی که به آلوده نمودن محیط زیست عمدی و یا غیر عمدی پایبند به ارزش­های محیط زیستی نیستند  از نظر جامعه مورد نکوهش واقع شود و این اول در مدارس باید انجام گیرد تا در جامعه تسریع یابد.	32
شهروند سازمانی سبز – رضایت شغلی	به نظر می­اید یکی از بهترین فرهنگ سازی در مدارس این است، که در موقع خروج از کلاس­ها و یا دفاتر چراغ ها و سیستم ها سرمایشی و گرمایشی و کامپیوتر و پرینتر و دستگاه کپی را خاموش کنیم و از بسته بودن شیر آلات در سرویس­های بهداشتی دانش­آموزی و همکاران مطمئن شویم این کارها هم صرفه جویی اقتصادی دارد و هم از خطرات ناشی از اتصالات برق و یا آتش سوزی کم می­کند. همچنین استفاده مجدد از کاغذ و حذف آن در مبادلات اداری و به جای آن استفاده از پیام رسان ها ورسانه ها در ضمن در یک همچنین محیط پویا و مولد و مسئولیت پذیری ارتقای سازمانی و رضایت شغلی هم ایجاد می­شود.	33
کاهش هزینه ها – بهبود اقتصادی ، ملی و منطقه ای­	فرهنگ سازمانی سبز با توجه به صرفه جویی که در مصارف و هزینه­ها دارد مثلا در مصرف کاغذ و یا آب و برق و...می تواند، باعث شود، به اقتصاد سازمان­ها و حتی در سطح بین ملی و یا منطقه­ای کمک کرده و بهبود اقتصادی را شاهد باشیم.	34
نگرش سبز مدیران – تعامل مدارس و خانوا­ده­ها	عامل مهم در هر سازمانی مدیریت آن سازمان و خصوصا تفگرات و نگرش­های او است. اگر مدیر مدرسه نگرشی مثبت به فرهنگ سازی سبز داشته باشد و خانواده­ها و کارکنان با مدیریت همسو شوند، تعامل ایجاد شده در اجرایی شدن و غنی شدن فرهنگ سبز بسیار اثرگذار است.	35
تعهد- مسئولیت پذیری – یکپارچگی زیست بوم- قوانین بین المللی- سیاست ملی سبز	ما باید به این درک از محیط اطرافمان برسیم که هر کاری که در زمینه محیط زیست انجام می­دهیم بدون در نظر گرفتن یکپارچگی زیست بوم و دهکده زیستی بی معنا می باشد .تعهدات و مسئولیت دولت ها از انجام و رعایت قوانین بین المللی حائز اهمیت زیادی می باشد.سیاست کلی نظام باید سبز باشد	36
تعهد سازمانی – فرهنگ غنی- مسئولیت جمعی	وقتی که در یک مدرسه و سازمان آموزشی تعلق و دلبستگی به ارزش ها ورفتارهای متعهدانه وجود داشته باشد و همه ی همکاران سازمان شان را از آن خودشان بدانند عملکردها به سمت فرهنگ غنی تر ومسئولانه تر نسبت به محیط زیست و حفظ آن پیش می­رود و همه اعضا آن سازمان را خانه خود می­دانند که باید در نگهداری آن کوشا باشند.	37
بهبود رفتار سبز کارکنان	در مدارس با فرهنگ سازمانی سبز کارکنان منافع خود را برای منافع ذینفعان و پایداری سازمانی فدا می کنند. زمان بیشتری برای ارائه تدریس و فرایند یاددهی – یادگیری به دانش اموزان صرف می­کنند و تعامل بیشتری با همکاران خود دارند .	38
آموزش سبز – پاداش سبز	می­توانیم با افزایش آگاهی کارکنان مدارس و مراکز آموزشی از طریق آموزش اهداف سبززیست محیطی با لحاظ نمودن دوره های بدو خدمت و ضمن خدمت و ایجاد بستر مناسب کارگاهی و بازدید از مراکز سازمان محیط زیست و بروشور و نمایش فیلم چگونگی کار در محیط­های با فرهنگ زیست محیطی این آموزش ها را غنی تر نمود .همچنین جهت پاداش دهی به همکارانی که استاندارد های لازم را در تدریس و کار با دانش آموزان دارند از پاداش های سبز (محصولات سبز و یا خدمات سبز و ....) استفاده نمود.	39
نظارت و ارزیابی عملکرد سبز	در کلیه سازمان­ها (سازمان های آموزشی و مدارس) یکی از مهم ترین کارکردهای مدیریتی نظارت و ارزیابی می باشد که در این خصوص می بایست بطور مستمر کارکنان مورد ارزیابی واقع شده تا اطمینان حاصل شود که آنان طبق برنامه ریزی و قوانین سبز کارایی و اثر بخشی لازم را دارا باشند و هر جا که موردی مشاهده شود آنان را در مسیر درست قرار دهیم.	40
تغییر باورها و افکار – زیست بوم فرهنگی – تعاملات زیست محیطی ملی و منطقه­ای	به نظر می­آید کار فرهنگی چون افکار و باورها مد نظر است و چون فرهنگ را در باید افراد مختلفی قبول و رعایت نمایند پس اجماع نظر خیلی مهم بوده و در مورد فرهنگ زیست محیطی می بایست که تعاملات فرهنگی در سطح سازمان­ها و دولت­ها و منطقه با دستورالعمل­های یکسانی که همه به آن پایبند باشند، نیاز هست.	41
سواد فرهنگی- پایبندی به مسئولیت اجتماعی سازمان	فرهنگ زیست محیطی و  ارتقای سواد و دانش فرهنگ زیست محیطی نیروی انسانی در زمینه مسائل زیست محیطی و آموزش زیست محیطی در مدارس و مراکز آموزشی باید اشاعه یابد و رواج پیدا کند. کارکنان سازمان باید بدانند که رفتار و عملکرد هر کدامشان به صورت تک تک و یا دسته جمعی چه تأثیرات مثبت و یا منفی بر سازمان و یا بر جامعه دارد و مسئولیت آنان در این مورد چه می باشد و اخلاقاً به آن پایبند باشند.	42
سبز نمایی- سازماندهی ساختار	در مدارس و سازمان­های آموزشی گاها جهت حفاظت از محیط زیست و سبز بودن فرهنگ سازمانی در حد نصب بنر و انجام نمادین بعضی کارهاست و در واقع کار خاصی انجام نمی­شود. گرچه در مدارس و واحد آموزشی دیگر ساختارهای سنتی و مدیریت سنتی کارساز نیست و باید تحول اساسی ایجاد شود، اما کارها نباید جنبه شعاری داشته باشد و باید زیر ساخت­های مدرن برای کاهش هزینه­ها و ارائه خدمات با کیفیت سبز که کلیه کارکنان هم در این مورد توافق داشته باشند در نظر گرفته شود.	43
ارزیابی سازمان آموزشی- حسابرسی	مدارس سبز باید مرتباً شاخص­هایی کمی و کیفی ارزیابی فرهنگ سازمانی سبز را مد نظر داشته و توسط مدیریت مدرسه ارزیابی و سپس توسط ارزیابان ارزیابی شوند، زیرا در غیر این صورت شاخصی برای مقایسه بین گذشته و حال مدارس وجود نخواهد داشت و پیشرفت واحد آموزشی در دستیابی به اهداف مورد نظر زیست محیطی دیده نخواهد شد. هزینه­ها و فایده بررسی و برآورد انجام شود.	44
بهره وری سبز	با انجام برنامه­های مدیریت سبز و فرهنگ سبز در مصرف مواد و هزینه­ها به­طور چشمگیر و قابل ملاحظه ای هزینه­ها کاهش می­یابد و کیفیت خدمات و فعالیت ها افزایش می­یابد، زیرا از منابع طبیعی بطور صحیح استفاده می­شود  و سلامتی هم انسان و هم دیگر موجودات اعم از گیاهان و جانوران حفظ می شود.	45

 

جدول۴. مضامین پایه، سازمان دهنده و فراگیر در الگوی مدیریت سبز

مضامین پایه/ نشانگرها	مضامین سازمان دهنده/مولفه ها	مضامین فراگیر/عوامل
بیانیه مأموریت، چشم انداز و اهداف فرهنگ سبز	1-سیاست­گذاری و برنامه ریزی مبتنی بر حفظ منابع	ساختار مدیریت فرهنگ سازمانی  سبز )بعد مدیریتی)
برنامه­ریزی مصرف بهینه آب
برنامه­ریزی مصرف بهینه انرژی
مدیریت پسماند
برنامه ریزی تجهیزات و ساختمان سبز
برنامه ریزی وسایل نقلیه سرویس­های دانش آموزی
تحول در فرآیندهای سازمانی	2- سازماندهی ساختار و فرآیندهای سبز
ساختارهای سازمانی پویا و یادگیرنده
مدیریت هزینه­ها	3--تخصیص بهینه منابع در جهت کاهش هزینه­ها
بهره وری سبز
ایجاد انگیزش شغلی	4- رهبری متعهد به فرهنگ سازمانی سبز
نفوذ در جهت مشارکت و ارتباطات
پایش و نظارت بر حسن اجرای دستورالعمل­های سبز	5-- ارزیابی عملکرد سبز سازمان
حسابرسی سبز
جذب و استخدام سبز	6-مدیریت منابع انسانی سبز
آموزش سبز
پاداش سبز
ارزیابی عملکرد سبز کارکنان
فرهنگ خلاقیت ونوآوری سبز	1-فرهنگ سازمانی	محتوای فرهنگ سازمانی  سبز )بعد رفتاری)
فرهنگ پایبندی به مسئولیت اجتماعی سازمان
فرهنگ سازمانی  توسعه یافته سازمان
فرهنگ سازمانی پویا و دارای رضایت شغلی
فرهنگ سازمانی و تعهد سازمانی
فرهنگ سازمانی و بهبود رفتار کارکنان
رفتارهای شهروندی سازمانی سبز	2-الگوی روابط و رفتارهای سبز
عدم سبزنمای
سبک رهبری تحول گرا و اخلاق مدار	3--سبک و نگرش مدیران سبز
نگرش مثبت مدیران نسبت به فرهنگ سازمانی سبز
بهره­گیری از آموزه­های اعتقادی، ارزشی و بومی حاکم بر جامعه	1-بستر فرهنگی - اجتماعی	بسترو زمینه فرهنگ سازمانی سبز (بعد محیطی)
کسب مشروعیت اجتماعی سبز
خط مشی های وزارت خانه ودولت و اسناد بالادستی فرهنگ سازمانی سبز	2- بستر حقوقی - قانونی
ضمانت اجرایی قوانین و اسناد زیست محیطی
همسویی قوانین حقوقی محیط زیستی ملی با قوانین حقوقی بین المللی
سیاست ملّی سبز	۳-بستر سیاسی
دیپلماسی سیاسی سبز و مشارکت در کنوانسیون­های بین المللی
توسعه مناسبات و جلب مشارکت و همکاری­های هدفمند منطقه­ای و بین المللی
بهره­گیری مؤثر از فرصت­ها و مشوق های بین المللی
رشد اقتصادی و تحقق اقتصاد سبز	۴-بستر اقتصادی
بهبود رفاه و برابری اجتماعی و ارتقای محیط زیست
کاهش فعالیت­های اقتصادی مخرب  محیط زیست
فرهنگ سازمانی سبز در شرایط جهانی مسائل زیست محیطی	۵-بستر زیست محیطی
تغییر دیدگاه زیست محیطی ملی
تعهدات جوامع بین الملل  و دولت­ها و اجرای برنامه های زیست بوم

در این بخش ابعاد اصلی و فرعی پژوهش براساس متن اسناد و مصاحبه­های صورت گرفته مورد بررسی قرار گرفته است.

بحث و نتیجه­گیری

هدف پژوهش حاضر، شناسایی عوامل مؤثر بر فرهنگ سازمانی سبز در مدارس متوسطه استان فارس است. اولین مضمون، عوامل ساختاری (مدیریتی)، می­باشد، که مجموعه عواملی هستند، که علت و وجود برقراری نظام مدیریت فرهنگ سازمانی سبز در سازمان­های آموزشی می­شوند. هدف ما از بررسی عوامل ساختاری این است، که با برنامه­ریزی دقیق، سازماندهی مجدد ساختاری و تحول فرآیندی بتوانیم سازمان­های آموزشی و مدارسی پویا و منعطف­تری داشته باشیم. هم­چنین با تخصیص بهینه منابع، هماهنگی و ارتباطات دو جانبه را درسازمان تسهیل نموده تا با نظارت بر اجرایی شدن دستورالعمل­های سبز وحسابرسی عملکرد سازمان آرمان فرهنگ سازمانی سبز را در سازمان­های آموزشی و مدارس محقق نماییم. در مورد ساختار و فرآیندهای سبز، می­توان گفت، که ساختارهای سنتی سلسله مراتبی سازمان­های آموزشی دیگر توان مقابله و همراستایی با تغییرات پویای محیطی در دنیای جهانی شده را نداشته و برای بقای خود نیازمند »تحوّل اساسی در فرآیندهای اداری» منسوخ شده با رویکردی نوین هستند. بنابراین اصل ساختارهای سازمانی در انطباق با اصول فرهنگ سبز، با تعیین نقش­های جدید و یادگیری مداوم امری حیاتی است. هرچند با ظهور فناوری اطلاعات و تحول در پلتفرم­های نرم افزاری عملاً ساختارهای تمرکزگرای رسمی معنای خود را از دست داده­اند ولی هنوز هم مهم­ترین منابع یادگیری سازمانی، ارزیابی عملکرد سازمان و الگوبرداری از نمونه­های موفق جهانی هستند. از آن جایی که  فرهنگ مدرسه بر چگونگی یاددهی و یادگیری دانش­آموزان و حمایت اولیا از برنامه­های آموزشی و تربیتی مدرسه اثر گذار است. روح زندگی مدرسه­ای و فعالیت­های تحصیلی متأثر از فرهنگ مدرسه است و شکل­گیری انگیزه، تعهد، تلاش و تمرکز در مدارس به آن وابسته است (میرزمانی بافقی و همکاران، 1395). لذا تغییر و تحول در ساختار و فرآیندهای سبز مدرسه­ای اجتناب­ناپذیر می­باشد. این مضامین با پژوهش و یافته­های میبودی و همکاران (1394)، اسلامیه و همکاران (1398)، غلامي و همكاران( 1395)، آسوراتگون و کانتابوترا (2023)، ایستریاری و مروانینگساری ⁴²(2023)، همسو می­باشد.

دومین مضمون فراگیر، فرهنگ سبز (محتوای فرهنگ سازمانی سبز)، در مدارس استان فارس می­باشد. از آن جایی که فرهنگ سازمانی سبز را به عنوان یک باور جمعی مشترک اعضای سازمان به یک سبک اکولوژیکی و دوستدار محیط زیست تعریف نموده­اند، عوامل محتوایی فرهنگ سبز به باور وجهت­گیری رفتاری اعضاء سازمان، فرهنگ سازمانی، سبک و نگرش مدیران سازمان­های آموزشی نسبت به فرهنگ سازمانی سبز اشاره دارد. سازمان­ها از طریق فرهنگ  سازمانی سبز بر باور و رفتارهای کارکنان تأثیر می­گذارند، هم­چنین کیفیت ارتباطات سازمانی و خط مشی سازمان تعیین کننده میزان خلاقیت و مبدع بودن کارکنان است (طاهر و همکاران⁴³ ،2020).

برنامه­ریزی، سازماندهی و نظارت در جهت ایجاد باور و فرهنگ استفاده موثر از انرژی پاک خورشید در جهت روشنایی و گرمایش در مدارس جزء یکی از اصول فرهنگ سبز می­باشد. مدارس به لحاظ دارا بودن جمعیت زیاد دانش آموزی و مصرف بالای آب و اتلاف و هدر رفت آن در صورت داشتن سیستمی که بتواند آب مصرفی را دوباره به چرخه بازگرداند و تصفیه نماید می­تواند بر بسیاری از مشکلات در این زمینه تاثیر گذار باشد. هم­چنین طراحی سقف­های شیب­داری که جمع آوری آب باران در مخزن­های مختلف نیز می­تواند بسیار کارساز باشد. این مضامین با پژوهش و یافته­های ابتکار و فانی(1394)،   رن و همکاران (2010)، حسین⁴⁴ (2017) ، ژانگ و چابای (2020)، ون والزن و هلبیچ⁴⁵ (2023) همسو می­باشد.

سومین مضمون فراگیر، عوامل بستر سازی سبز (بستر فرهنک سازمانی سبز) در مدارس استان فارس می­باشد. شرایط محیطی به زیرساخت­ها و حتی ارتباطات سازمان­های آموزشی و مدارس با جامعه پیرامونی و سایر ارگان­های دیگر و حتی بین­الملل اشاره دارد. در این گروه هفت مضمون اصلی «بستر فرهنگی - اجتماعی» «بستر حقوقی – قانونی»، «بستر زیر ساخت­های سبز»، «بستر اقتصادی»، «بستر بهینه­سازی مصرف»، «بستر کاربرد فناوری در مدیریت انرژی»، «بستر آموزش پایدار»  قرار دارند.

در خصوص بستر فرهنگی – اجتماعی می­توان عنوان نمود، که در بردارنده مضامین فرعی بهره­گیری از »آموزه­های اعتقادی و ارزشی حاکم بر جامعه و هنجارهای فرهنگی سبز جامعه و کسب مشروعیت اجتماعی» است. در فرهنگ ملی ما احترام به طبیعت و اهمیت آن در رشد و تعالی انسان­ها بارها مورد تأکید قرار گرفته و به ویژه در آموزه­های دین ضرورت توجه به محیط زیست و حفاظت از آن را به کرات می­توان یافت. در ادبیات ما توصیه­های مؤکدی در زمینه احترام به طبیعت و ضرورت ارج گذاری به تک تک موجودات هستی وجود دارد (زاهدی، 1395). از منظر دیگر این بعد مشروعیت اجتماعی به معنای میزان تناسب فعالیت­های سازمان با ارزش­ها، باورها، هنجارها و قوانین اجتماعی است (کارملو و همکاران⁴⁶، ۲۰۱۶). مدیران ارشد سازمان مسئول ایجاد هماهنگی، آگاهی بخشی و تعامل میان کارکنان در ارتباط با عوامل زیست محیطی بوده و با سیاست­گذاری مناسب منجر به تحقق مسئولیت اجتماعی می­شوند (استفان و فلورانسی⁴⁷،2014). فرهنگ سازمانی سبز با ایجاد آگاهی، اطلاع رسانی و تعامل میان کارکنان سازمان در خصوص محیط و عوامل محیطی و سیاست­گذاری و خط مشی­های سبز، دنبال ایجاد مسئولیت اجتماعی بین آن­هاست و به گونه­ای آن­ها را هدایت می­کند، که به وظایف و تعهداتشان در قبال محیط عمل نمایند، اگر چه درجه تغییرات در فرهنگ­های سازمانی متفاوت و قابل بحث است ، اما آن چه مهم است، مسئولیت­پذیر شدن سازمان­ها در قبال محیط زیست به واسطه اقدامات و عملیات خود می­باشد (هریس و کرین ، ۲۰۰۲). این مضامین  با پژوهش و یافته­های اسلامیه و همکاران (۱۳۹۷)، چائو هانگ⁴⁸ (2019)، بروک و همکاران⁴⁹ (2022)، ایشسان و همکاران⁵⁰ (2023) همسو می­باشد.

در دنیای کنونی هر سازمانی که از طریق بازنگری در فرهنگ سازمانی­اش به هم سویی با محیط و تغییرات مداوم رقبا توجه نکند، محکوم به شکست خواهد بود و تلاش در جهت بکارگیری مثبت عوامل فرهنگی مذکور موجبات پویایی و رشد سازمان را در پی خواهد داشت و در نهایت، به اهمیت فرهنگ سازمانی سبز و باورها و عملکرد سبز اندیشیدن در مدارس و نقش حیاتی­ای که محیط زیست برای آینده بشریت دارد، توجه شود.

منابع

اسلامیه، فاطمه، اولادیان، معصومه و صفری، محمود. (1399). اولویت‌بندی مولفه‌های مدارس سبز با رویکرد فازی در نظام آموزش و پرورش ایران. رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 11(41)، 283-304.

اسلامیه، فاطمه، اولادیان، معصومه و صفری، محمود. (1398). طراحی مفهومی مدارس سبز در ایران. مدیریت مدرسه، 7(2)، 60-81.

دهقانی زاده، مرضیه و توکلی اله‌آبادی، مهناز. (1403). نقش فرهنگ‌سازمانی سبز، استراتژی نوآوری سبز و مقررات محیط‌زیستی در پیش‌بینی عملکرد سبز و مزیت رقابتی از طریق نوآوری سبز. فصلنامه علمی آموزش محیط زیست و توسعه پایدار، ۱۳(۱): ۵۷-۱۳.

راد، سید ابراهیم و جباری گیلانده، علیرضا. (1400). بررسی شیوه­های ممکن برای نیل به اهداف دانشگاه سبز در دانشگاه فرهنگیان. علوم و تکنولوژی محیط زیست، 23(12): ۱۸۶-۱۶۹.

زارعی، مهسان، معتضدیان، فهیمه و خوش نویس، احمد میرزا کوچک. (1400). ارائه الگویی جهت ارزیابی تاثیر عوامل مهم مدرسه سبز بر یادگیری دانش آموزان. فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی، 15(2): 1-22.

سعیدی، علیو میبودی، حامد. (1401). چالش‌های ارزشیابی آموزش محیط‌زیست در مدارس سبز ایران و راهکارهایی برای بهبود وضعیت موجود. فصلنامه علمی آموزش محیط زیست و توسعه پایدار، 11(2): 107-117.

سپهوند، رضا، نظرپوری، امیر هوشنگ، سپهوند، مسعود و عارف نژاد، محسن. (1401). اثر اقدامات مدیریت منابع انسانی سبز بر نوآوری سبز با نقش میانجی فرهنگ سازمانی سبز (مورد مطالعه: مدیران و کارشناسان شرکت‌های کوچک فرآوری ضایعات). مجله علمی مدیریت فرهنگ سازمانی، 20(1): 71-100.

سروش نیا،حشمت الله.، حقیقت منفرد، جلال و سالاری، آناهیتا . (1403). تاثیر مدیریت سبز بر گرایش به بازاریابی پایدار در کسب‌وکارهای صنعتی کوچک و متوسط: نقش واسطه‌ای مشروعیت اجتماعی. مدیریت نوآوری و راهبردهای عملیاتی، ۵(۱): ۳۴-۵۳.

سپهوند، رضا، عارف نژاد، محسن، سپه وند، مسعود و فتحی چگنی، فریبرز. (1399). اثر سرمایه ساختاری سبز بر مدیریت پسماند صنعتی با نقش میانجی فرهنگ سازمانی سبز (مورد مطالعه: فولاد مبارکه اصفهان). پژوهش های محیط زیست، 11(22): 149-158.

شبیری، سیدمحمد و میبودی، حسین . (1392). ارزیابی آموزش محیطزیست در ایران و ارائه پیشنهاداتی برای بهبود وضعیت موجود. فصلنامه علوم محیطی، ۱۱(۱): ۱۳۰-۱۱۹.

خاکی قصر، آزاده. (2018). مدیریت مدرسه سبز: مقدمه­ای بر پارادایم انجمن مدارس ابتدایی و پارک­های محلی. مدیریت مدرسه، 6(2)، 100-122.

عزیزی، بهزاد.، فاضل بخششی، محمود و خلیفه سلطانی، مرضیه. (1403). ارتباط مدیریت منابع انسانی سبز با پایداری سازمانی کارکنان ادارات ورزش و جوانان استان سیستان و بلوچستان با نقش میانجی فرهنگ سازمانی سبز.  مدیریت منابع انسانی در ورزش، ۱۱(۲): ۲۵۱-۲۳۱. 

غریبی، فاطمه. (1401). طراحی چارچوب مفهومی برای مدیریت مدرسه محور سبز. فصلنامه انگاره­های نو در تحقیقات آموزشی، 1(1)، 90-112.

فرمهینی فراهانی، محسن، کشاورز زاده، علی، و نصیری، زهره. (1396). ارائه چارچوبی برای برنامه ریزی مدارس سبز کشور. پژوهش های محیط زیست، 8(15)، 51-66.

قائمی، حامد و عسگری، محمد هادی. (1402). ارائه الگوی مدیریت منابع انسانی سبز با رویکرد فراترکیب. فصلنامه ارزش آفرینی در مدیریت کسب و کار، 3(1): 122-145.

میبودی، حسین، لاهیجانیان، اکرم الملوک، شبیری، محمد، جوزی، علیو عزیزی نژاد رضا. (1395). تدوین معیارهای استاندارد مدارس سبز در ایران. فصلنامه علمی - پژوهشی تعلیم و تربیت. ۳۲ (۳) :۱۰۷-۱۲۹.

مظاهری تهرانی، مینا، الوانی، سیدمهدی، واعظی، رضا، زاهدی، شمس السادات و قربانی زاده، وجه الله. (1401). الگوی مدیریت سبز برای سازمان­های دولتی ایران. فصلنامه انجمن علوم مدیریت ایران، 17(68): 1-43.

نجاتی، نسرین و معطوفی، علیرضا و فرهادی محلی، علی. (۱۴۰۲). طراحی مدل سطح­بندی ابعاد مدیریت منابع انسانی سبز با رویکرد خط مشی­گذاری، مدیریت سبز، ۴(۲): ۴۱-۲۹.

یعقوبی، نورمحمد، دهقانی مسعود و احمدی فروغ. (1399). نقش فرهنگ سازمانی سبز در بهره‌وری منابع انسانی با میانجی‌گری عملکرد سبز در پرستاران بیمارستان امام رضا (ع) مشهد. مطالعات فرهنگی اجتماعی خراسان، 15 (2)، 149-178.

Abousoliman AD, Ali Zoromba M, El-Gazar HE. (2025). Greening Organizational Culture in Relation to Employees’ Green Human Resources Management; The Mediating Role of Environmental Commitment and Citizenship. Salud, Cienciay Tecnología; 5:1138.

Alzahrani, S. M. H., Hammersley-Fletcher, L., & Bright, G. (2016). Identifying Characteristics of a" Good School" in the British and Saudi Arabian Education Systems. Journal of Education and Practice, 7(27): 136-148.

Attride-Stirling, J. (2001). Thematic networks: an analytic tool for qualitative research. Qualitative research, 1(3): 385-405

Bukit, S., Ariastika, D., Noviati, Y., & Lubis, Y. (2023). Snowball Throwing Learning Model in Growing Questioning Skills of Elementary School Students: A Review. Journal Corner of Education, Linguistics, and Literature, 2(4), 343-351.

Bourke, N., Simmons, K., & Ousley, M. (2022). Green Schools: An Examination of Practices and Possibilities in Alabama. Interdisciplinary Journal of Environmental and Science Education, 18(4), e2292.

Chsan, I. Z., Pertiwi, S., & Hermawan, Y. (2023). Empowerment knowledge of elementary school teachers for supporting green schools. Journal of Community Service and Empowerment, 4(1), 139–144.

Daft, R. L. (2020). Organization theory & design. Cengage learning. thirteenth edition, United states.

Gürlek, M., & Tuna, M. (2018). Reinforcing competitive advantage through green organizational culture and green innovation. The service industries journal, 38(7-8), 467-491.

Harris, L. C., & Crane, A. (2002). The greening of organizational culture: Management views on the depth, degree and diffusion of change. Journal of organizational change management, 15(3), 214-234.

Kvale, S. (1996). Interviews: an introduction to qualitive research interviewing. Sage.

Ichsan, I. Z., Pertiwi, S., & Hermawan, Y. (2023). Empowerment knowledge of elementary school teachers for supporting green schools. Journal of Community Service and Empowerment, 4(1), 139-144.

Imran, M., Arshad, I., & Ismail, F. (2021). Green organizational culture and organizational performance: The mediating role of green innovation and environmental performance. Journal Pendidikan IPA Indonesia, 10(4), 515-530.

Istriari, I., & Murwaningsari, E. (2023). Effect of green organizational culture and green supply chain on company performance with profitability as moderation. Quantitative Economics and Management Studies, 4(1), 21-31.

Leithwood, K., & Louis, K. S. (2021). Organizational learning in schools: An introduction. In Organizational learning in schools (1-14). Taylor & Francis.

Lestari, A. S., La Fua, J., & Wahyuni, I. (2022, February). Building green schools through Adiwiyata school in Indonesia. In Proceeding International Conference on Religion, Science and Education (Vol. 1, pp. 51-58).

Olsson, D., Gericke, N., Boeve-de Pauw, J., Berglund, T., & Chang, T. (2019). Green schools in Taiwan–Effects on student sustainability consciousness. Global Environmental Change, 54, 184-194.

Rahman, B., & Maulina, H. (2019). Green school-based management model as a powerful alternative solution to overcome global climate change: A need assessment survey analysis of teacher in lampung, indonesia. In Journal of Physics: Conference Series, 11(55):86, IOP Publishing.

Ravasi, D., & Schultz, M. (2006). Responding to organizational identity threats: Exploring the role of organizational culture. Journal Academy of Management, 49(3), 433-458.

Robbins, S. P., & Coulter, M. (2007). Principles of management. Translated by Seyyed Mohammad Arabi and Mohammed Ali Hamid Rafiee and Behrouz Asrari Ershad, Fourth Edition, Tehran: Office of Cultural Studies.

Sundari, S., Abdurrahman, A., Hariri, H., Karwan, D., & Rahman, B. (2020). School-based quality improvement management for creating green schools in central Lampung secondary schools. In Journal of Physics: Conference Series (Vol. 1572, No. 1, p. 012057). IOP Publishing.

Vakalis, D., Lepine, C., MacLean, H. L., & Siegel, J. A. (2021). Can green schools influence academic performance? Critical Reviews in Environmental Science and Technology, 51(13), 1354-1396.

Van Velzen, C; Helbich, M. (2023). Green school outdoor environments, greater equity? Assessing environmental justice in green spaces around Dutch primary schools, Landscape and Urban Planning, 232: (1-9).

 

 

 

 

---

[1] ۱-  دانشجوی دکتری، گروه مدیریت آموزشی، واحد کازرون، دانشگاه آزاد اسلامی، کازرون، ایران. [e-mail]

[2] ۲- دانشیار، گروه مدیریت آموزشی، واحد کازرون، دانشگاه آزاد اسلامی، کازرون، ایران (نویسنده مسئول). [e-mail]

[3] - استادیار، گروه مدیریت آموزشی، واحد کازرون، دانشگاه آزاد اسلامی، کازرون، ایران. [e-mail]

[4]  - دانشیار، گروه آموزش علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران. [e-mail]

[5]  - استادیار، گروه مدیریت آموزشی، واحد کازرون، دانشگاه آزاد اسلامی، کازرون، ایران. [e-mail] 

[6] - Bourke et al

[7]  - Visna

[8]  - Greer & Grant

[9]  -Lee

[10]  - Ackman

[11]  - Alloy

[12]  - Hans et al

[13]  - Tesfaye et al

[14]  - James

[15]  - Young

[16]  - Hsu

[17]  - Wilson

[18] -Alzahraniet al 

[19]  -Bukit et al

[20] -Leithwood & Louis 

[21]  -Daft

[22] - Robbins & Coulter 

[23] - Rahman & Maulina

[24] -Bourke et al

[25]  -Asuratgun & Kanthabutra

[26]  -Zhang

[27]  -Pan

[28]  -Ichsan et al

[29]  -Istriari & Murwaningsari

[30] - Van Velzen & Helbich

[31] - Abousoliman

[32] - Attride-Stirling

[33]  - Attride-Sterling

[34]  - Thematic Analysis

[35]  - Credibility

[36]  - Guba & Lincoln

[37]  - test - retest reliability

[38]  -Credibility (plausibility) instead of validity

[39]  -.Transferability instead of generalizability

[40]  -Reliability (repeatability) instead of stability

[41]  -Ability to approve (comparability) instead of neutrality

[42] - Istriari & Murwaningsari

[43] - Tahir

[44]  - Hussain

[45]  -Van Velzen & Helbich

[46]  - Carmelo

[47]  - Stefano& Fiorentino

[48]  - Chao-Hung

[49]  -Bourke

[50]  -Ichsan 

Identifying factors affecting green organizational culture in secondary schools

Sima Zareiyan ¹,Alireza Ghasemi Zad² , Farahnaz Mashayekh³,Amin Bagheri Kerachi⁴, Pary Mashayekh⁵

 

Abstract:

Purpose: Regarding environmental risk management, one of the tasks assigned to schools is to implement a green culture. The main objective of this research is to identify the factors affecting green organizational culture in secondary schools in Fars province.

Method: The present research is a qualitative descriptive-exploratory study that was conducted using the Atride-Sterling (2001) style content analysis method. The research population in this section is the principals of high schools in Fars Province, environmental experts. The purposive sampling method was to interview key individuals and experts (managers, environmental experts) to the extent of theoretical saturation. The research tool was a semi-structured interview. To validate and ensure the quality of the data and interpretations made, Lincoln and Guba criteria were used with 4 axes: reliability, confirmability, repeatability, and verifiability.

Results: Based on the network of green organizational culture themes, the findings in the qualitative section are divided into three overarching themes under the titles: the structure of green organizational culture management (management dimension), the content of green organizational culture (behavioral dimension), and the context and background of green organizational culture (environmental dimension).

Conclusion: Since green organizational culture is defined as a shared collective belief among organizational members in an ecological and environmentally friendly style, the content factors of green culture refer to the belief and behavioral orientation of organizational members, organizational culture, and the style and attitude of educational organization managers toward green organizational culture.

Keywords: Green organizational culture, green schools, environment, high schools.

---

[1] - PhD. Student, Department of Educational Administration, Kazerun Branch, Islamic Azad University, Kazerun, Iran.

[2]  - Associate Professor, Department of Educational Administration, Kazerun Branch, Islamic Azad University, Kazerun, Iran.

[3]  - Assistant professor, Department of Educational Administration, Kazerun Branch, Islamic Azad University, Kazerun, Iran.

[4]  - Associate Professor, Department of Educational Sciences, Farhangian University, Tehran, Iran.

[5]  - Assistant professor, Department of Educational Administration, Kazerun Branch, Islamic Azad University, Kazerun, Iran.