Application of meta-synthesis technique in identifying the valuation components of startup companies from the perspective of venture capitalists

Subject Areas : Accounting

Mehdi Niazi ¹ , Farzin Rezaei ² , Hosein Etemadi ³ , غلامرضا کردستانی ⁴

1 - PhD Student, Accounting Department, Qazvin Branch, Islamic Azad University, Qazvin, Iran
2 - Associate Professor, Department of Accounting, Qazvin Branch, Islamic Azad University, Qazvin, Iran (Corresponding Author)
3 - Professor, Department of Accounting, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
4 - Professor, Department of Accounting, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran

Received: 2024-12-16 Accepted : 2025-06-08 Published : 2025-08-21

Keywords: Valuation, startup company, venture capitalists.,

Abstract :

The aim of the research is to apply the meta-synthesis technique in identifying the valuation categories of startup companies from the perspective of venture capitalists. The researcher, using a systematic review and meta-synthesis approach, analyzed the results and findings of previous researchers and identified the effective factors by performing the 7 steps of the Sandelowski and Barroso method. Out of 580 articles, 47 articles were selected based on the CASP method. The correlation of experts' views was obtained by calculating the Holstey coefficient of 0.854. The p-Scott index was obtained as 0.831. The Cohen's kappa index was obtained as 0.783. The Krappendorff alpha was estimated as 0.926. The results of analyzing the data collected in the ATLAS TI software resulted in the identification of 115 primary concepts in 20 indicators in 4 dimensions. The identified dimensions are management factors including knowledge and competency indicators, production potential, project management potential, time management, human resources, business model, technical potential. Conditions for generating innovative ideas including intellectual property indicators, manufacturing process, financial and economic, laws and licenses. Financing including business angel indicators, CVC and facilitators, banks, venture capital and crowdfunding. Environmental factors including market indicators, competitive advantage, institutional support and social and cultural factors.

References:

1[ پهله، بهزاد؛ مظفر، میربرگ کار. چیرانی، ابراهیم؛ نشتایی، رضا. (1400). بررسی مدل‌های ارزشیابی شرکت‌های استارتاپی و شناسایی ابعاد، معیارها و شاخصه‌ای ارزشیابی برای شرکت‌های استارتاپی در مرحله ایده در ایران. مجله دانش سرمایه‌گذاری، 37، 395-409.
]2[ فرمهینی فراهانی، صدیقه؛ خمسه، عباس؛ بیات ترک، امیر. (1403). واکاوی ابعاد و مؤلفه‌های مؤثر بر تعیین ارزش استارتاپ ها با رویکرد ارزش گذاری فناوری سبز، مطالعات مدیریت سبز، 5، 79-97.
]3[ کریمی، عاطف؛ لعل بار، علی. (1402). نگاهی مروری به تأمین مالی استارت اپ ها: چالش‌ها و راهکارها، هفتمین همایش بین المللی دانش و فناوری هزاره سوم اقتصاد، مدیریت و حسابداری ایران، تهران.
4[ کفشدوزمحمدی، فاطمه؛ حسینی نیا، غلام حسین؛ میگون پوری، محمدرضا؛ و وظیفه دوست، حسین. (1400). علم سنجی و ارائه مسیر پژوهش‌های آتی توسعه اکوسیستم کسب‌وکارهای استارت آپی. پژوهش نامه علم سنجی، 7(2 (پیاپی 14))، 51-76.
]4[ گلشنی، علی؛ ادب، حسین؛ سرآبادانی، ابوالقاسم. (1402). راهبردهای ارزش‌گذاری فناوری استارتاپ‌های ایرانی. فصلنامه ارزش آفرینی در مدیریت کسب‌وکار، 3(3), 180-197.
[5] Ang, Y.Q., Chia, A., Saghafian, S. (2022). Using Machine Learning to Demystify Startups’ Funding, Post-Money Valuation, and Success. In: Babich, V., Birge, J.R., Hilary, G. (eds) Innovative Technology at the Interface of Finance and Operations. Springer Series in Supply Chain Management, Springer, Cham, 11.
[6] Bernstein, S., Giroud, X., & Townsend, R. R. (2016). The impact of venture capital monitoring. The Journal of Finance, 71, 1591–1622. [7] Berre, M. (2023). Hierarchical and Segmented Approaches to Startup Valuation: What They Are. Why They Work. In: Derindere Köseoğlu, S. (eds) A Practical Guide for Startup Valuation. Contributions to Finance and Accounting. Springer, Cham.
[8] Block, J. H., De Vries, G., Schumann, J. H., & Sandner, P. (2014). Trademarks and venture capital valuation. Journal of Business Venturing, 29(4), 525–542.
[9] Colombo, M.G., Montanaro, B. & Vismara, S. (2023). What drives the valuation of entrepreneurial ventures? A map to navigate the literature and research directions. Small Bus Econ 61, 59–84.
[10] Dhochak, M., & Doliya, P. (2020). Valuation of a startup: Moving towards strategic approaches. Journal of Multi-Criteria Decision Analysis, 27(1–2), 39–49.
[11] Guckenbiehl, P., Corral de Zubielqui, G., & Lindsay, N. (2021). Knowledge and innovation in start-up ventures: A systematic literature review and research agenda. Technological Forecasting and Social Change, 172.
[12] Hernandez, J. C., & Sánchez, A. (2021). Start-up valuation and the role of big data analytics. Journal of Business Research, 126, 883–892.
[13] Hidayat, S. E., Bamahriz, O., Hidayati, N., Sari, C. A., & Dewandaru, G. (2022). Value drivers of startup valuation from venture capital equity-based investing: A global analysis with a focus on technological factors. Borsa Istanbul Review, 22(4), 653–667.
[14] Hura, J., Al-Rabeei, S., Korba, P., Hovanec, M., Šváb, P. (2023). Possible Methods of Valuing Startups. In: Knapčíková, L., Peraković, D. (eds) 6th EAI International Conference on Management of Manufacturing Systems. EAI/Springer Innovations in Communication and Computing. Springer, Cham.
[15] Keogh, D., & Johnson, D. K. N. (2021). Survival of the funded: Econometric analysis of startup longevity and success. Journal of Entrepreneurship, Management and Innovation, Fundacja Upowszechniająca Wiedzę i Naukę “Cognitione”, 17(4), 29–49.
[16] Khan, N., Qu, H., Qu, J., Wei, C., & Wang, S. (2021). Does venture capital investment spur innovation? A cross-countries analysis. SAGE Open, 11(1).
[17] Köhn, A. (2018). The determinants of startup valuation in the venture capital context: A systematic review and avenues for future research. Management Review Quarterly, 68(1), 3–36.
[18] Köseoğlu, S.D., Patterson, A. (2023). Introduction to Startup Valuation: From Idea to IPO. In: Derindere Köseoğlu, S. (eds) A Practical Guide for Startup Valuation. Contributions to Finance and Accounting. Springer, Cham.
[19] Li, L., Li, X., & Guo, Q. (2021). A systematic review of start-up valuation methods: Evidence from China. Journal of Small Business Management, 59(2), 228–246.
[20] Momtaz, P.P. (2024). Decentralized finance (DeFi) markets for startups: search frictions, intermediation, and the efficiency of the ICO market. Small Bus Econ.
[21] Moro-Visconti, R. (2024). The Valuation of Artificial Intelligence-Driven Startups. In: Artificial Intelligence Valuation. Palgrave Macmillan, Cham.
[22] Roig, A., & Vicen, C. (2020). Startup valuation. Master Thesis, HEC Paris.
[23] Sandelowski, M., & Barroso, J (2007) Handbook for Synthesizing Qualitative Research. Springer: New York.
[24] Shill, L. E., & Kaur, S. (2020). Start-up valuation: An empirical study. International Journal of Entrepreneurial Behavior and Research, 26(7), 1747–1758.
[25] Skala, A. (2019). Digital Startups in Transition Economies, Challenges for Management, Entrepreneurship and Education.
[26] Tellez, J.C., Rafiuddin, A. (2023). Startup Valuation Based on the Real Options Approach. In: Derindere Köseoğlu, S. (eds) A Practical Guide for Startup Valuation. Contributions to Finance and Accounting. Springer, Cham.
[27] Usmani, F., Sarim, M., Ghayas, A. (2023). Analysis of Startup Valuation Methods: Understanding the Investor’s Perspective. In: Derindere Köseoğlu, S. (eds) A Practical Guide for Startup Valuation. Contributions to Finance and Accounting. Springer, Cham.
[28] Üzgün, Y. O. (2022). Firm valuation approach with data envelopment analysis -Borsa İstanbul example. Doctoral Thesis, Ankara Hacı Bayram Veli University, Institute of Graduate Studies.
[29] Üzgün, Y.O. (2023). Startup Valuation with Data Envelopment Analysis. In: Derindere Köseoğlu, S. (eds) A Practical Guide for Startup Valuation. Contributions to Finance and Accounting. Springer, Cham.
[20] Zhang, C., & Zhang, L. (2014). The financing challenges of startups in China. International Business and Management, 9(2), 130-137.

Full-Text:



        مجله مدیریت توسعه و تحول 61 (1404) 15-1         

        

کاربست تکنیک فراترکیب در شناسایی مقوله‌های ارزشگذاری شرکت‌های استارتاپی از منظر سرمایه‌گذاران‌خطرپذیر

مهدی نیازی1، فرزین رضایی2،*، حسین اعتمادی3، غلامرضا کردستانی4

1دانشجوی دکتری، گروه حسابداری، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران

2دانشیار، گروه حسابداری، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران (عهده‌دار مکاتبات)

استاد، گروه حسابداری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران 

استاد، گروه حسابداری، دانشگاه بین المللی امام خمینی، قزوین، ایران

تاریخ دریافت: 26/09/1402 تاریخ پذیرش نهایی: 18/03/1404

 

چکیده

هدف تحقیق کاربست تکنیک فراترکیب در شناسایی مقوله‌های ارزشگذاری شرکت ‌های استارتاپی از منظر سرمایه گذاران خطرپذیر است. محقق با به‌کارگیری رویکرد مرور نظام‌مند و فراترکیب، به تحلیل نتایج و یافته‌های محققین قبلی دست‌زده و با انجام گام‌های 7 گانه روش ساندلوسکی و باروسو، به شناسایی عوامل مؤثر پرداخته است. از بین 580 مقاله، 47 مقاله بر اساس روش CASP انتخاب شد. میزان همبستگی دیدگاه خبرگان با محاسبه ضریب هولستی  854/0 بدست آمده است. شاخص پی-اسکات 831/0 بدست آمده است. شاخص کاپای کوهن 783/0 بدست آمده است. آلفای کرپیندروف 926/0 برآورد گردیده است. نتایج حاصل از تحلیل داده‌های گرداوری شده در نرم‌افزار ATLAS TI  منتج به شناسایی 115 مفهوم اولیه در 20 شاخص در 4 بعد شناسای شد. ابعاد شناسایی‌شده عبارت‌اند از عوامل مدیریتی شامل شاخص‌های دانش و صلاحیت‌ها، پتانسیل تولید، پتانسیل مدیریت پروژه، مدیریت زمان، منابع انسانی، مدل کسب‌وکار، پتانسیل فنی. شرایط تولید ایده نوآورانه شامل شاخص‌های مالکیت معنوی، فرآیند ساخت، مالی و اقتصادی، قوانین و مجوز. تأمین مالی شامل شاخص‌های فرشتگان کسب‌وکار، CVC و تسهیل کنندگان، بانک‌ها، سرمایه‌گذاری مخاطره آمیز و سرمایه‌گذاری مردمی. عوامل محیطی شامل شاخص‌های بازار، مزیت رقابتی، حمایت‌های نهادی و عوامل اجتماعی و فرهنگی.

 

واژه‌های اصلی: ارزش‌گذاری، شرکت استارتاپ، سرمایه‌گذاران خطرپذیر.

1-مقدمه

در سال‌های اخیر، استارتاپ‌ها به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل توسعه اقتصادی و نوآوری در بازارهای جهانی شناخته شده‌اند ]7[. در این میان، سرمایه‌گذاران خطرپذیر نقش کلیدی در تأمین منابع مالی برای استارتاپ‌ها ایفا می‌کنند. این سرمایه‌گذاران با توجه به پتانسیل رشد و سودآوری شرکت‌های نوپا، در تصمیم‌گیری‌های خود نیازمند ارزیابی دقیق و جامع از ارزش این شرکت‌ها هستند ]17، 20[. اما یکی از چالش‌های اصلی در فرآیند سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌ها، شناسایی و ارزیابی عوامل مؤثر بر ارزشگذاری این شرکت‌ها می‌باشد که در ایران هنوز به طور کامل بررسی نشده است ]9[. به همین دلیل، شناسایی مقوله‌های مؤثر بر ارزشگذاری شرکت‌های استارتاپی توسط سرمایه‌گذاران خطرپذیر در ایران، یکی از موضوعات مهم و ضروری برای موفقیت این بازار به شمار می‌آید. ارزشگذاری شرکت‌های استارتاپی یکی از مراحل حیاتی در فرآیند تأمین مالی و جذب سرمایه است ]14[. این فرآیند به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا ارزش واقعی استارتاپ را شناسایی کرده و تصمیمات بهتری در زمینه سرمایه‌گذاری اتخاذ کنند. در حالی که استارتاپ‌ها به دلیل نوآوری‌های خود و عدم تجربه بلندمدت در بازار، معمولاً فاقد تاریخچه مالی قابل اتکا هستند،

[e-mail]*

 ارزشگذاری دقیق آنها می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. این چالش به ویژه در بازارهای نوظهور مانند ایران که استارتاپ‌ها هنوز در مراحل اولیه رشد خود قرار دارند، از اهمیت بیشتری برخوردار است. بدون یک ارزشگذاری دقیق و علمی، سرمایه‌گذاران نمی‌توانند ریسک‌های مربوط به سرمایه‌گذاری را به درستی ارزیابی کرده و استارتاپ‌ها نیز ممکن است از دسترسی به منابع مالی لازم برای رشد و توسعه خود محروم بمانند ]4[.

ارزشگذاری صحیح شرکت‌های استارتاپی همچنین بر موفقیت این شرکت‌ها در جذب سرمایه‌گذاران خطرپذیر تأثیر مستقیم دارد]25[. سرمایه‌گذاران خطرپذیر برای تصمیم‌گیری در مورد میزان سرمایه‌گذاری و شرایط آن، نیاز به ارزیابی دقیق پتانسیل رشد استارتاپ‌ها دارند. این فرآیند نه تنها برای سرمایه‌گذار بلکه برای بنیان‌گذاران استارتاپ‌ها نیز حائز اهمیت است، چرا که این ارزیابی می‌تواند تأثیر زیادی بر تصمیمات استراتژیک آنها، از جمله تعیین اهداف کسب‌وکار، استراتژی‌های بازاریابی و توسعه محصول، و حتی نحوه جذب استعدادهای انسانی داشته باشد. در نتیجه، ارزشگذاری دقیق و معتبر نه تنها موجب جذب منابع مالی مناسب برای استارتاپ‌ها می‌شود، بلکه به ایجاد اعتماد در بین تمام ذینفعان، از جمله تیم مدیریتی، سرمایه‌گذاران، و مشتریان، کمک می‌کند ]18[.

در عرصه استارتاپ‌ها، عوامل مختلفی می‌توانند بر ارزشگذاری یک شرکت تأثیرگذار باشند. این عوامل شامل ویژگی‌های داخلی شرکت مانند مدل کسب‌وکار، تیم مدیریتی، توانمندی‌های فناورانه، محصول یا خدمات ارائه شده و همچنین ویژگی‌های خارجی مانند شرایط اقتصادی و سیاسی بازار، رقبا، تقاضا، و حتی سطح پذیرش اجتماعی از نوآوری‌ها هستند ]6[. در این میان، سرمایه‌گذاران خطرپذیر باید بتوانند این مقوله‌ها را به دقت شناسایی کرده و بر اساس آن‌ها، تصمیمات مالی و استراتژیک خود را اتخاذ کنند. از سوی دیگر، عدم شناخت کامل و دقیق این مقوله‌ها ممکن است باعث سرمایه‌گذاری‌های ناکارآمد و یا حتی شکست استارتاپ‌ها شود  ]28، 29[.

با توجه به رشد روزافزون استارتاپ‌ها در ایران، ضرورت دارد که مقوله‌های مؤثر بر ارزشگذاری استارتاپ‌ها به دقت شناسایی شود. ایران به عنوان یک بازار در حال توسعه، با ویژگی‌های خاص اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خود مواجه است که این ویژگی‌ها می‌توانند تأثیر زیادی بر فرآیند ارزشگذاری شرکت‌های نوپا داشته باشند ]1[. از سوی دیگر، سرمایه‌گذاران خطرپذیر در ایران با چالش‌هایی نظیر محدودیت‌های قانونی، نوسانات اقتصادی، و محیط‌های کسب‌وکار غیرپایدار روبه‌رو هستند که شناسایی دقیق عوامل تأثیرگذار بر ارزشگذاری استارتاپ‌ها در این کشور را پیچیده‌تر می‌کند. بنابراین، شناسایی این مقوله‌ها می‌تواند به بهبود فرآیندهای تصمیم‌گیری در زمینه سرمایه‌گذاری کمک کند ]3[.

در این راستا، تحقیقات و مطالعات مختلفی در سطح جهانی و حتی در برخی کشورهای در حال توسعه صورت گرفته است که به شناسایی عوامل مؤثر بر ارزشگذاری استارتاپ‌ها پرداخته‌اند. با این حال، در کشور ایران، با توجه به شرایط خاص بازار و اکوسیستم استارتاپی، تحقیقات جامع و کاربردی در این زمینه انجام نشده است. بنابراین، تحقیق در مورد مقوله‌های مؤثر بر ارزشگذاری استارتاپ‌ها در ایران، علاوه بر تکمیل خلاهای موجود در ادبیات علمی، می‌تواند به ارائه راهکارهای عملی و کاربردی برای سرمایه‌گذاران خطرپذیر ایرانی کمک کند ]6[.

یکی از مسائلی که باید در این زمینه به آن توجه شود، تفاوت‌های موجود در ارزیابی استارتاپ‌ها در کشورهای مختلف است ]27[. به طور معمول، سرمایه‌گذاران خطرپذیر در کشورهای پیشرفته از مدل‌های پیچیده و پیشرفته‌ای برای ارزیابی استارتاپ‌ها استفاده می‌کنند که ممکن است در ایران کاربرد محدودی داشته باشند. لذا شناسایی مقوله‌های خاص و ویژه‌ای که در ایران بر ارزشگذاری تأثیر دارند، می‌تواند به سرمایه‌گذاران کمک کند تا ارزیابی بهتری از وضعیت واقعی استارتاپ‌ها داشته باشند و تصمیمات بهتری اتخاذ کنند ]18[.

نتیجه‌گیری از این بررسی‌ها می‌تواند به ایجاد چارچوب‌های مدیریتی و استراتژیک برای استارتاپ‌ها و سرمایه‌گذاران خطرپذیر ایرانی کمک کند. به عبارت دیگر، اگر مقوله‌های مؤثر بر ارزشگذاری به درستی شناسایی شوند، سرمایه‌گذاران می‌توانند با توجه به این عوامل، استراتژی‌های مناسبی را برای حمایت از استارتاپ‌ها و مدیریت ریسک‌های مربوط به سرمایه‌گذاری در این شرکت‌ها اتخاذ کنند. همچنین، استارتاپ‌ها نیز می‌توانند با آگاهی از این مقوله‌ها، نقاط قوت و ضعف خود را شناسایی کرده و در جهت جذب سرمایه‌گذار اقدام کنند ]5[.

در نهایت، شناسایی مقوله‌های مؤثر بر ارزشگذاری شرکت‌های استارتاپی در ایران، علاوه بر تأثیرات مستقیم بر بازار سرمایه‌گذاری، می‌تواند به رشد و توسعه اکوسیستم استارتاپی کشور کمک کند  ]15[. با بهبود فرآیندهای ارزشگذاری و افزایش دقت سرمایه‌گذاری، می‌توان انتظار داشت که تعداد بیشتری از استارتاپ‌های موفق در ایران ظهور کرده و رشد یابند، که در نهایت به توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور کمک خواهد کرد. استفاده از تکنیک فراترکیب در شناسایی مقوله‌های ارزشگذاری شرکت‌های استارتاپی به منظور تحلیل و تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از مطالعات مختلف می‌تواند به شناخت جامع‌تری از عوامل مؤثر بر این فرآیند کمک کند. این تکنیک با ترکیب و تجزیه‌وتحلیل نتایج پژوهش‌های پیشین، به محققان امکان می‌دهد که مقوله‌های مشترک و متمایز را شناسایی کرده و آن‌ها را در یک چارچوب یکپارچه و منسجم ارائه دهند. از آنجا که ارزشگذاری استارتاپ‌ها به دلیل نوآوری، ریسک بالا و فقدان اطلاعات مالی دقیق، فرایند پیچیده‌ای است، فراترکیب به محققان این امکان را می‌دهد که مقوله‌های مؤثر در این فرآیند را با دقت بیشتری شناسایی کرده و درک بهتری از عوامل کلیدی که سرمایه‌گذاران خطرپذیر هنگام ارزیابی استارتاپ‌ها در نظر می‌گیرند، به دست آورند.این مدل می‌تواند به سرمایه‌گذاران کمک کند تا با توجه به مجموعه‌ای از مقوله‌های معتبر و اثبات‌شده، تصمیمات بهتری در زمینه تخصیص منابع مالی اتخاذ کنند. علاوه بر این، بنیان‌گذاران استارتاپ‌ها نیز می‌توانند از این مقوله‌ها برای بهبود ویژگی‌ها و توانمندی‌های خود بهره‌برداری کنند و در جذب سرمایه‌گذاران موفق‌تر باشند. به طور کلی، کاربست تکنیک فراترکیب در این حوزه، به ارتقای کیفیت فرآیند ارزشگذاری و در نتیجه افزایش بهره‌وری اکوسیستم استارتاپی کمک می‌کند.  بنابراین پژوهش به دنبال پاسخی برای این سؤال است  که مقوله‌های مؤثر بر ارزشگذاری شرکت‌های استارتاپی از منظر سرمایه گذاران خطرپذیر با استفاده از تکنیک فراترکیب چیست؟

2-مبانی نظری و پیشینه پژوهش

2-1-مروری بر ادبیات

2-1-1- ارزشگذاری شرکت‌های استارتاپی

ارزشگذاری شرکت‌های استارتاپی فرآیند تعیین ارزش مالی یک استارتاپ است که با توجه به ویژگی‌ها و ریسک‌های خاص این نوع شرکت‌ها، از روش‌ها و مدل‌های خاصی استفاده می‌شود ]13[. برخلاف شرکت‌های بزرگ‌تر و مستقر، استارتاپ‌ها معمولاً دارایی‌های ملموسی ندارند و بیشتر بر نوآوری، مدل کسب‌وکار، تیم مدیریتی، پتانسیل رشد و بازار هدف خود تأکید دارند. به همین دلیل، ارزشگذاری استارتاپ‌ها نیازمند در نظر گرفتن عواملی مانند درآمدهای پیش‌بینی‌شده، رشد بازار، رقبا، کیفیت تیم و ریسک‌های خاص صنعتی است]10[. در این فرایند، معمولاً از روش‌هایی همچون روش درآمد آینده، مقایسه با شرکت‌های مشابه (روش مقایسه‌ای) و مدل‌های مبتنی بر ریسک استفاده می‌شود  ]24[.

علاوه بر این، ارزشگذاری استارتاپ‌ها معمولاً به دلیل کمبود اطلاعات تاریخی و نوسانات بالای بازار، دارای عدم دقت قابل توجهی است. در این راستا، سرمایه‌گذاران و مؤسسات مالی به دقت ارزیابی می‌کنند که آیا استارتاپ توانایی جذب سرمایه، افزایش سودآوری، و حفظ موقعیت رقابتی را در آینده دارد یا خیر. برای این منظور، در کنار تجزیه و تحلیل مالی، بررسی عوامل کیفی نظیر تیم مؤسس، فرهنگ سازمانی و ظرفیت نوآوری نیز ضروری است ]16[. بنابراین، ارزشگذاری یک استارتاپ بیش از یک فرآیند ریاضی است؛ بلکه ترکیبی از تحلیل‌های بازار، ریسک‌ها و چشم‌اندازهای بلندمدت است که تعیین‌کننده موفقیت یا شکست آن در بازار خواهد بود]8[.

2-1-2- سرمایه­گذاران خطرپذیر

سرمایه‌گذاران خطرپذیر افراد یا مؤسساتی هستند که به شرکت‌های نوپا و استارتاپ‌ها که پتانسیل رشد بالایی دارند، اما در عین حال ریسک بالایی نیز دارند، سرمایه‌گذاری می‌کنند]22[. این سرمایه‌گذاری‌ها معمولاً در مراحل ابتدایی رشد شرکت صورت می‌گیرد و سرمایه‌گذاران خطرپذیر انتظار دارند که در ازای سرمایه‌گذاری خود، سهمی از مالکیت شرکت را به‌دست آورند]12[. هدف اصلی این نوع سرمایه‌گذاری‌ها، شناسایی و حمایت از استارتاپ‌هایی است که به دلیل نوآوری‌های خود پتانسیل بالایی برای رشد و سودآوری در بازارهای آینده دارند. سرمایه‌گذاران خطرپذیر در ازای تحمل ریسک‌های بالای سرمایه‌گذاری، به‌دنبال کسب بازدهی بالا و سهام قابل توجه از شرکت‌های موفق هستند ]30[.

سرمایه‌گذاران خطرپذیر علاوه بر تأمین مالی، معمولاً در مراحل مختلف رشد استارتاپ‌ها به عنوان مشاور و راهنما عمل کرده و در تصمیمات استراتژیک شرکت‌ها مشارکت می‌کنند]11[. آن‌ها به‌دقت روی تیم مدیریتی، مدل کسب‌وکار، پتانسیل بازار و ریسک‌های موجود در صنعت مورد نظر ارزیابی می‌کنند. این نوع سرمایه‌گذاری‌ها معمولاً برای استارتاپ‌هایی که به دنبال رشد سریع و توسعه سریع محصولات یا خدمات خود هستند، مناسب است. با این حال، چون ریسک‌های بالایی دارند، سرمایه‌گذاران خطرپذیر انتظار دارند که در صورت موفقیت، بازدهی بسیار بالایی داشته باشند و در صورت شکست، ریسک از دست دادن سرمایه نیز وجود دارد ]19[.

2-2-مروری بر پیشینه پژوهش

بر اساس تحقیقات انجام‌شده فرمهینی و همکاران (1403) در پژوهشی با عنوان واکاوی ابعاد و مؤلفه‌های مؤثر بر تعیین ارزش استارتاپ­ها با رویکرد ارزش‌گذاری فناوری سبز نشان دادند از مهم‌ترین عوامل موفقیت یک استارتاپ ارزش‌گذاری آن است. از طرفی به دلیل گذار به نوع جدید اقتصاد کارآمد در منابع پایدار نقش فناوری سبز به‌طور فزاینده‌ای در حال رشد است ]2[. گلشنی و همکاران (1402) در پژوهشی با عنوان راهبردهای ارزش‌گذاری فناوری استارتاپ‌های ایرانی نتیجه گرفتند توسعه و ترویج گفتمان ارزش‌گذاری فناوری، تبدیل دانش موجود در حوزه فناوری به دانش مطلوب و قابل ارزش‌گذاری، رهبری و مدیریت ایده، سیستم جامع ارزیابی فناوری، فرهنگ‌سازی، رگولاتوری و تنظیم‌گری در بازار فناوری و بومی‌سازی ارزش‌گذاری فناوری بوده است. بنابراین این راهبردها، در عین توجه به مسائل محیطی و فرهنگی ایران، می‌توانند به توسعه و پیشرفت استارتاپ‌های ایرانی در فرآیند ارزش‌گذاری فناوری کمک کنند و نقش مهمی در توسعه اقتصادی کشور ایفا کنند ]4[. کریمی و همکاران (1402) در پژوهشی با عنوان نگاهی مروری به تأمین مالی استارت­آپ­ها: چالش‌ها و راهکارها مشخص کردند استارت­آپ­ها، با توانایی‌های نوآوری و انعطاف‌پذیری خود، به‌عنوان پیشگامان اصلی تغییرات و تحولات اقتصادی در جهان مدرن شناخته می‌شوند. اما یکی از چالش‌های اساسی برای این استارت­آپ­ها، تأمین منابع مالی است. فرآیند جذب سرمایه برای یک استارت­آپ، علاوه بر تبدیل ایده به عمل، یکی از مراحل چالش‌برانگیز است که تصمیم‌گیری‌های صحیح در آن می‌تواند تفاوت بسیاری را در مسیر رشد و پیشرفت این شرکت‌ها ایجاد کند ]3[. پهله و همکاران (1400) در پژوهشی با عنوان بررسی مدل‌های ارزشیابی شرکت‌های استارتاپی و شناسایی ابعاد، معیارها و شاخصه‌ای ارزشیابی برای شرکت‌های استارتاپی در مرحله ایده در ایران مشخص کردند برای ارزشیابی از روش‌هایی مانند ارزش‌گذاری کارت امتیازی، ارزش‌گذاری دیو برکس، تجمیع عوامل ریسک می‌توان استفاده کرد ]1[. موروویسکونتی¹ (2024) در پژوهشی با عنوان ارزش‌گذاری استارتاپ­های مبتنی بر هوش مصنوعی مشخص کرد استارت‌آپ‌های نوآورانه هوش مصنوعی، شرکت‌هایی تازه تشکیل‌شده بدون سود عملیاتی و سابقه، و با پتانسیل رشد بالا هستند که معمولاً در سال‌های اولیه زندگی، نقدینگی زیادی را برای تأمین مالی توسعه، در مقابل حداقل دارایی‌های قابل وثیقه جذب می‌کنند ]21[. کوزاگلو و همکاران² (2023) در پژوهشی با عنوان مقدمه‌ای بر ارزش‌گذاری استارتاپ: از ایده تا عرضه اولیه عمومی سهام نشان دادند ارزش‌گذاری استارت‌آپ‌ها جنبه‌ای حیاتی از سفر کارآفرینی است و نیاز به درک عمیق اکوسیستم پیچیده و پویایی دارد که استارت‌آپ‌ها در آن فعالیت می‌کنند ]18[. تلز و همکاران³ (2023) در پژوهشی با عنوان ارزش‌گذاری استارتاپ بر اساس رویکرد گزینه‌های واقعی مشخص کردند تصمیمات اتخاذشده توسط مدیران بر اساس رویکردهای سنتی می‌تواند انعطاف‌ناپذیر باشد زیرا آن‌ها بر اساس معیارهای مستقیم هستند. یک چارچوب کلی ارزش‌گذاری کسب‌وکار راه‌اندازی را بر اساس رویکرد گزینه‌های واقعی پیشنهاد می‌کند که «چرخه گزینه‌ها برای استارت‌آپ‌ها» را برای ارزیابی سناریوهای مختلف کسب‌وکار راه‌اندازی معرفی می‌کند ]26[.

3-روش پژوهش

پژوهش حاضر ازنظر اینکه به دنبال شناسایی مقوله‌های مؤثر بر ارزشگذاری شرکت‌های استارتاپی از منظر سرمایه گذاران خطرپذیر  با رویکرد فراترکیب است ازنظر رویکرد کلی مطالعه‌ای کیفی بوده و با روش تحقیق کتابخانه‌ای، با تکنیک فراترکیب در حوزه ارزشگذاری صورت گرفته است. فراترکیب یکی از انواع روش‌های زیرمجموعه فرامطالعه است که از طریق مرور نظام‌مند منابع برای استخراج، ارزیابی، ترکیب و در صورت نیاز، جمع‌بندی آماری تحقیقاتی می‌پردازد که قبلاً پیرامون یک حیطه موضوعی خاص به انجام رسیده‌اند. به‌واقع در فراترکیب اطلاعات و یافته‌های استخراج‌شده از مطالعات دیگر با موضوع مرتبط و مشابه موردبررسی و تحلیل قرار می‌گیرد. در این زمینه داده‌های گردآوری شده از این مطالعات به‌صورت کیفی و نه کمی است. درنتیجه نمونه موردنظر برای فراترکیب، منتخب و بر اساس ارتباط آن‌ها با سؤال پژوهش تشکیل می‌شود. فراترکیب فقط مرور یکپارچه اصول کیفی مورد یا تجزیه‌وتحلیل داده ثانویه و داده اصلی از مطالعات منتخب نیست، بلکه تحلیل یافته‌های این مطالعات است. به‌منظور تحلیل از نرم‌افزار ATLAS TI استفاده‌شده است. مراحل اصلی فراترکیب ازنظر سندلوسکی و باروسو به شرح ذیل می‌آید (شکل 1):

 

 

شکل (1): فرایند انجام فراترکیب ]23[

4-یافته‌های پژوهش

همان‌گونه که ذکر شد، تحلیل فراترکیب دربردارنده هفت گام است. در این بخش نتایج مربوط به هر یک از گام‌های این تحلیل به‌صورت جداگانه ارائه می‌شود.

مرحله اول: تنظیم سؤالات اساسی پژوهش

نخستین گام درروش سندولوسکی و باروسو ]23[، تنظیم پرسش‌های پژوهش است. این پرسش‌ها عموماً بر اساس چهار پارامتر چه چیزی، چه کسی، چه زمانی و چگونه؛ قابل تنظیم است. پس‌ازآنکه سؤالات پژوهش بر اساس هدف پژوهش تنظیم شد مرحله بررسی نظام‌مند متون آغاز می‌شود. جدول 1 پاسخ به این پرسش‌های بنیادین و اساسی مربوط به روش فراترکیب را نشان می‌دهد:

جدول (1): پرسش‌های پژوهش

پارامتر	پرسش پژوهش
چه چیزی (What)	شناسایی مؤلفه‌های  ارزشگذاری شرکت‌های استارتاپی از منظر سرمایه گذاران خطرپذیر
چه‌کسی (Who)	آثار مختلف اعم از کتاب، مقاله، گزارش در زمینه ارزشگذاری شرکت‌های استارتاپی از منظر سرمایه گذاران خطرپذیر
(When) چه وقت	دربرگیرنده تمامی آثار در سال‌های   2000 تا 2024
چگونه (How)	بررسی موضوعی، شناسایی و یادداشت برداری، نکته‌های کلیدی، تحلیل مفاهیم

 

 

 

جدول (2): معرفی کلیدواژه‌های مناسب برای انجام مرحله دوم روش فراترکیب

معادل فارسی مفاهیم کلیدی	واژگان کلیدی لاتین جستجو شده
ارزش گذاری شرکت	Company valuation
ارزشگذاری شرکت‌های استارتاپی از منظر سرمایه گذاران خطرپذیر	Valuation of startup companies from the perspective of venture capitalists
ارزشگذاری شرکت‌های استارتاپی	Valuation of startup companies

مرحله دوم: بررسی نظام‌مند متون

برای گردآوری داده‌های پژوهش از داده‌های ثانویه به نام اسناد و مدارک گذشته استفاده می‌شود. همان‌گونه که پیش‌تر بیان گردید، پایگاه‌های پژوهشی موردتوجه دو پایگاه مطرح Scopus و Web of Science بوده که در این دو پایگاه بر مجموعه پایگاه‌های انتشاراتی زیر تمرکز ویژه‌ای گردید:

Emerald insight- Springer Link- Science Direct- Taylor & Francis Online- SAGE journals- Wiley Online Library

به‌علاوه درزمینه مقالات فارسی نیز پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی و پرتال جامع علوم انسانی موردتوجه قرار گرفت.

مرحله سوم: جستجو و انتخاب متون

در جدول 3 گام‌های طی شده به‌منظور پالایش مقالات استخراج‌شده مشاهده می‌گردد. مبتنی بر این جدول به‌منظور پالایش مقالات مستخرج از ادبیات، چهار مرحله طی گردید که مرحله آخر مبتنی بر نظرات 5 خبره ناظر در این پژوهش بود. این خبرگان به‌منظور سنجش کیفیت نهایی مقالات مبتنی بر رویکردی که در ادامه معرفی می‌گردد، نظرات خود را برای هر مقاله نهایی غربال‌شده ارائه نموده و مقالاتی که از حدنصاب اعمال‌شده امتیاز پایین‌تری کسب نموده بودند از فرایند حذف شدند (شکل 2).

---

[1]  Moro-Visconti

[2]  Köseoğlu et al.

[3]  Tellez et al.

 

 

شکل (2): ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽ و اﻧﺘﺨﺎب

پس از حذف مطالعات نامتناسب با اهداف و سؤالات پژوهش، محقق باید کیفیت روش‌شناختی پژوهش‌ها را ارزیابی کند. هدف از این گام حذف پژوهش‌هایی است که محقق به یافته‌های ارائه‌شده در آن‌ها اعتمادی ندارد. ابزاری که معمولاً برای ارزیابی کیفیت مطالعات اولیه تحقیق کیفی استفاده می‌شود "برنامه مهارت‌های ارزیابی حیاتی" است که با طرح ده سؤال کمک می‌کند تا دقت، اعتبار و اهمیت مطالعات کیفی تحقیق مشخص گردد. این سؤالات بر موارد زیر تمرکز دارند: 1. اهداف تحقیق 2. منطق روش‌شناسی 3. طرح تحقیق 4. روش نمونه‌برداری 5. جمع‌آوری داده‌ها 6. انعکاس‌پذیری (که به رابطه بین محقق و مشارکت‌کنندگان اشاره دارد) 7. ملاحظات اخلاقی 8. دقت تجزیه‌وتحلیل داده‌ها 9. بیان واضح و روشن یافته‌ها 10. ارزش تحقیق (جدول 3).

جدول (3): مقالات منتخب

کد مقاله	عنوان
S01	واکاوی ابعاد و مؤلفه‌های مؤثر بر تعیین ارزش استارتاپ ها با رویکرد ارزش گذاری فناوری سبز
S02	Money chasing hot industries? Investor attention and valuation of venture capital backed firms.
S03	Start-up valuation: An empirical study
S04	A Comprehensive Analysis of Startup Valuation Models: Insights from Meta-Synthesis
S05	Start-Up Valuation Solving the Valuation Puzzle of New Business Ventures
S06	تأمین مالی در شرکت‌های استارتاپ
S07	Using Machine Learning to Demystify Startups’ Funding, Post-Money Valuation, and Success
S08	Should Investors Bet on the Jockey or the Horse? Evidence from the Evolution of Firms from Early Business Plans to Public Companies
S09	The value of investor attention in predicting stock returns
S10	Startup valuation
S11	مقدمه‌ای بر ارزشگذاری استارت آپ ها و کسب و کارهای نوپا
S12	Hierarchical and Segmented Approaches to Startup Valuation: What They Are. Why They Work
S13	The relevance of financial versus non-financial information for the valuation of venture capital-backed firms
S14	Does venture capital investment spur innovation? A cross-countries analysis
S15	نگاهی مروری به تأمین مالی استارت اپ ها: چالش‌ها و راهکارها
S16	Valuation of Start-up Companies.
S17	Startup valuation by venture capitalists: An empirical study Indonesia firms.
S18	راهبردهای ارزش‌گذاری فناوری استارتاپ‌های ایرانی
S19	Funding patterns and firm performance in Korean start-ups
S20	Startup Valuation Based on the Real Options
S21	Trademarks and venture capital valuation.
S22	The Financial Driver of Business Cycle Synchronization
S23	The impact of stage and ownership structure on start-up valuation.
S24	Analysis of Startup Valuation Methods: Understanding the Investor’s Perspective
S25	Startup Valuation with Data Envelopment Analysis
S26	Start-up valuation methods: A review
S27	The determinants of startup valuation in the venture capital context: A systematic review and avenues for future research
S28	شناسایی و طبقه بندی مکانیزم های تعامل شرکت‌های بزرگ با استارتآپ های فناورانه از طریق فراترکیب فعالیت‌های سرمایه گذاری سازمانی
S29	Possible Methods of Valuing Startups
S30	What drives the valuation of entrepreneurial ventures? A map to navigate the literature and research directions
S31	The determinants of startup valuation in the venture capital context: a systematic review and avenues for future research
S32	Scorecard Valuation Methodology: Establishing the Valuation of Pre-revenue, Start-up Companies
S33	A systematic review of start-up valuation methods: Evidence from China.
S34	Valuation of Startups: A Machine Learning Perspective
S35	Value drivers of startup valuation from venture capital equity-based investing: A global analysis with a focus on technological factors
S36	Introduction to Startup Valuation: From Idea to IPO
S37	Valuation of a startup: Moving towards strategic approaches
S38	Startup valuation by venture capitalists: an empirical study
S39	Start-up valuation and the role of big data analytics.
S40	The Valuation of Artificial Intelligence-Driven Startups. In: Artificial Intelligence Valuation.
S41	Les facteurs strategiques inluençant l’evaluation des start-ups par les capitaux-risqueurs
S42	Startup Valuation. In: Startup Valuation
S43	How do venture capitalists make decisions?
S44	Startup Company Valuation: The State of Art and Future Trends,
S45	A comparative study of start-up valuation methods: An empirical analysis.
S46	Decentralized finance (DeFi) markets for startups: search frictions, intermediation, and the efficiency of the ICO market
S47	The Value Relevance of Financial Statements in the Venture Capital Market.

 

مرحله چهارم: استخراج اطلاعات

این مرحله شامل مرور مقالات باقیمانده و استخراج متون به‌منظور کدگذاری در مرحله بعد است. این گام متمرکز بر تفکیک نتایج و خروجی‌ها و تفاسیر این خروجی‌ها در کنار بحث و نتیجه‌گیری نهایی پژوهشگران است. در این مرحله 47 مقاله وارد نرم‌افزار ATLAS TI گردیده و به‌منظور بررسی اولیه به‌صورت پراکنده و گزینشی بخشی‌هایی از مقالات مطالعه و کدگذاری‌های تصادفی و پراکنده صورت گرفت تا مرحله آشنایی پژوهشگر با داده‌های موجود طی گردد. بدین ترتیب پژوهشگر با کلیات بحث و فضای حاکم بر آن آشنا گردید. در شکل 3 ابر کدگذاری تشکیل‌شده در نرم‌افزار ATLAS TI نشان داده‌شده است (شکل 3):

 

شکل(3): ابر کدهای تشکیل شده در نرم افزار

مرحله پنجم: تجزیه‌وتحلیل یافته‌های کیفی

 پژوهشگر در طول تجزیه‌وتحلیل، موضوعاتی را جستجو می‌کند که در میان مطالعه‌های موجود در فراترکیب پدیدار شده است. این مورد به‌عنوان (بررسی موضوعی) شناخته می‌شود. به‌محض اینکه موضوع‌ها شناسایی و مشخص شد، بررسی‌کننده، طبقه‌بندی‌ای را شکل می‌دهد و طبقه‌بندی‌های مشابه و مربوط را در موضوعی قرار می‌دهد که آن را به بهترین گونه توصیف می‌کند. موضوع‌ها اساس و پایه ایجاد توضیحات، الگوها و نظریه‌ها یا فرضیات را ارائه می‌کند. در این پژوهش، ابتدا تمام عوامل استخراج‌شده از مطالعات به‌عنوان شناسه در نظر گرفته و سپس با در نظر گرفتن معنای هر یک از آن‌ها، شناسه‌ها در مفهومی مشابه تعریف شد؛ سپس مفاهیم مشابه در مقولات تبیین‌کننده دسته‌بندی گردید تا به‌این‌ترتیب محورهای تبیین‌کننده شاخص‌های پژوهش در قالب مؤلفه‌های اصلی و فرعی پژوهش شناسایی شود. در جدول4 در ستون منبع، هر مقاله با حرف  C و شماره­گذاری مقاله مشخص شده است (جدول 4).

 

جدول (4): مقوله‌های اصلی و کدهای مربوطه

بعد	شاخص	مفهوم	منبع
تأمین مالی	فرشتگان کسب‌وکار	محدوده مختلف سرمایه گذاری	S11-S19-S39-S41
		جلب اعتماد فرشتگان کسب و کار	S11-S19-S17-S23-S40-S44-S8-S13-S29-S39
		سرمایه‌گذاران مکمل	S11-S19-S30-S4
		غیرسرمایه‌گذار	S6-S9-S38
	CVC و تسهیل کنندگان	سازگاری و پایایی	S6-S13-S31-S32-S35
		ایده جدید و تمرین	S9-S37-S8
		نوآوری بیرونی	S1-S2-S3-S4-S5-S6-S8-S19-S45-S47-S40
		اتحادیه	S44-S47
		تقارن	S1-S3-S5-S7-S14-S22-S47
	بانک‌ها	نقاط عطف پذیری بانک	S5-S7-S10-S16-S18-S26-S29-S30-S38-S41-S45-S46-S31-S38
		تسهبلات بانکی	S2-S4-S11-S12-S13-S20-S22-S27-S31-S32
		تأمین مالی از طریق وام	S3-S7-S10-S16-S18-S26-S29-S30-S38-S41-S45-S46-S31-S31
	سرمایه‌گذاری مخاطره آمیز	تخصص سرمایه گذاری	S38-S40-S44-S22
		تنوع پرتفولیو	S6-S17-S36-S43
		رتبه قراردادی	S17-S18-S25-S28-S30-S44-S4-S31-S1-S11-S38
		سودآفرینی	S5-S7-S10-S16-S18-S26-S29-S30-S38-S41-S45-S46-S31-S21
		قابلیت ارزیابی	S17-S18-S25-S28-S30-S44-S4-S31-S1-S11-S38-S13-S9-S2-S73
		همکاری در سرمایه‌گذاری	S1-S3-S39-S17-S26
		سرمایه‌گذاری بر اساس روابط	S1-S11-S18-S29
	سرمایه‌گذاری مردمی	بازاریابی	S1-S11-S33-S18
		سرمایه‌گذاری بر اساس ارزش‌افزوده	S1-S11-S15-S19
		مدل‌های مبتنی بر پاداش	S1-S11-S21-S25
		سرمایه‌گذاری اعتباری	S1-S11-S12-S19-S28-S36
عوامل مدیریتی	دانش و صلاحیت‌ها	استخراج دانش	S1-S11-S28-S33
		ترکیب بندی صحیح تیمی	S1-S40-S41-S11
		صلاحیت کسب‌وکار	S1-S41-S4-S3-S7
		قابلیت ترغیب دیگران	S1-S2-S5-S7-S9-S10-S11-S15-S40-S41
		صلاحیت‌های فناوری نوین	S4-S11-S7-S73
		توانمندی مدیریت تغییر	S1-S5-S38-S8
	پتانسیل تولید	انعطاف پذیری تولید	S1-S2-S40-S44
		ظرفیت تولید	S1-S3-S5-S6-S16-S22-S27-S32
		رعایت استانداردهای لازم تولید	S32-S38-S40-S44
		تطبیق تولید و نیاز مشتریان	S1-S3-S7-S12-S16-S43
		تولید در مقیاس مناسب	S1-S2-S6
	پتانسیل مدیریت پروژه	مدیریت هزینه	S11-S14-S17
		مدیریت کیفیت	S10-S17-S30-S8-S2
		بسترسازی و تهیه زیرساخت‌های لازم	S1-S2-S5-S9
		تعامل مناسب بین کارفرما و متخصصین	S3-S4-S8-S18
		ارائه پروپوزال و مستندسازی رویه پروژه	S1-S2-S6-S15-S7-S4-S5-S14
		مدیریت سود	S10-S17
	مدیریت زمان	تیم و چشم انداز	S1-S2-S5-S9
		شاخص‌های عملکردی	S16-S19-S28
		برنامه‌ریزی بلندمدت	S8-S17-S20-S22
		فرآیند ساخت	S14-S22-S29
		مرحله شروع	S17-S18-S26
		مرحله ساخت و فرآیندها	S1-S9-S16-S33
		زمان بندی و روندها	S34-S35
		تسهیم سهام	S1-S18-S21-S35
	منابع انسانی	همکاری متخصصین	S15-S27
		توانمندی منابع انسانی	S26-S28-S31
		رهبری اصولی منابع انسانی	S10-S17-S23-S6
		آموزش منابع انسانی	S16-S18-S22-S27
		کار تیمی	S9-S21-S36-S4-S8-S7
		نیروی انسانی با تجربه	S1-S2-S6
	مدل کسب‌وکار	شبکه سازی و روابط زنجیره‌ای کسب و کار	S10-S17
		برنامه‌ریزی کسب‌وکار و مدل‌های اقتصادی	S1-S2-S5-S9
		طراحی گزاره‌های ارزشمند	S13-S16-S22
		چشم انداز کسب و کار	S17-S25-S30
		آینده نگری و راهبرد کسب و کار	S18-S47-S4-S8
		شرکای کلیدی	S13-S35
		منابع کلیدی کسب و کار	S4-S18-S27
		ارزشمندی کسب و کار	S21-S27-S4
		تحولات حوزه فعالیت شرکت	S18-S22-S30-S35
	پتانسیل فنی	زمان بندی درست برای معرفی ایده نوآورانه	S1-S10-S15-S26
		شناسایی ارزش ویژه ایده نوآورانه	S15-S27
		عملکرد مناسب ایده نوآورانه	S26-S28-S31
		مدیریت دانش	S10-S17-S23
		فناوری پیشرفته	S1-S4-S6-S8-S16
		توسعه ایده نوآورانه جدید	S19-S21-S25-S33
		توسعه دانش اولیه	S16-S20-S27-S33
شرایط تولید ایده نوآورانه	مالکیت معنوی	ارزشمندی	S1-S11-S12-S19-S28-S36
		قوانین حمایت از ثبت ایده نوآورانه	S1-S11-S28-S33
		بازنگری قوانین مربوط به مالکیت فکری ایده نوآورانه	S1-S40-S41-S11
		امنیت تولید ایده نوآورانه	S31-S1-S10-S38
		ترجیحات سرمایه‌گذار	S40-S15-S6-S1- S25-S8-S11-S13-S7
		ثبت اختراع	S1-S3-S5-S7-S14-S22-S47
	فرآیند ساخت	بعد فیزیکی	S15-S4-S4-S9-S7-S25
		سرمایه موردنیاز	S11-S19-S39-S41
		چارچوب زمانی	S11-S19-S17-S23-S40-S10-S8-S4-S9-S7
		مقیاس پذیری	S11-S19-S30-S33
		شرکا و ذی نفعان	S5-S7-S10-S16-S18-S26-S29-S30-S38-S41-S45-S46-S31-S38
		وضعیت مساعد و هماهنگ	S2-S4-S11-S12-S13-S20-S22-S27-S31-S32
	مالی و اقتصادی	استراتژی مالی	S3-S7-S10-S16-S18-S26-S29-S30-S38-S41-S45-S46-S31-S38
		رویکرد و تصمیمات سرمایه‌گذاران	S38-S4-S6-S2
		سندیکا	S6-S9-S38
		استراتژی سرمایه داران	S6-S13-S31-S32-S35
		منابع مالی جایگزین	S9-S37-S8
		ارزشمندی	S1-S2-S3-S4-S5-S6-S8-S19-S38-S47
		منابع چندگانه	S44-S47
		میزان سرمایه‌گذاری	S9-S17-S36-S43-S6
		گرایش به خروجی سرمایه‌گذاران	S17-S18-S25-S28-S30-S44-S8-S31-S21-S11-S38
	قوانین و مجوز	مجوزهای دولتی	S5-S7-S10-S16-S18-S26-S29-S30-S38-S41-S45-S46-S31-S38
		قوانین و مقررات	S17-S18-S25-S28-S30-S44-S8-S31-S12-S11-S38-S13-S9-S2-S3
		قراردادهای رسمی	S1-S3-S39-S7-S4
عوامل محیطی	بازار	تطابق ایده نوآورانه و بازار	S1-S11-S18-S29-S9
		توسعه بازار	S1-S11-S33-S5-S7
		قیمت گذاری ایده نوآورانه‌ات و خدمات	S1-S11-S15-S19-S22-S5
		ثبات بازار و ورود به بازار	S1-S11-S21-S25-S2-S3
		اندازه بازار	S1-S11-S12-S19-S28-S36
		تبلیغات مؤثر	S1-S11-S28-S33-S4-S4
		واحدهای فروش	S1-S40-S41-S11-S38-S21-S1
		خدمات نوآورانه در بازاریابی	S1-S41-S4-S3-S7-S6
	مزیت رقابتی	بررسی ایده نوآورانه جایگزین	S1-S2-S5-S7-S9-S10-S11-S15-S40-S41-S33
		بررسی وضعیت رقبا	S4-S11-S7-S73
		توجه به اطلاعات واقعی و دروغین در بازار	S11-S19-S39-S41
		رصد کردن کالاهای وارداتی جایگزین	S11-S19-S17-S23-S40-S10-S8-S4-S9
	حمایت‌های نهادی	حمایت صنعت	S11-S19-S30-S33
		حمایت دولت	S7-S9-S38
		حمایت پارک‌های فناوری	S6-S13-S31-S32-S45
		حمایت دانشگاه	S9-S37-S8
	عوامل اجتماعی و فرهنگی	اطلاع رسانی ایده نوآورانه	S2-S4-S11-S12-S13-S20-S22-S27
		جهت گیری رسانه‌ای در جهت معرفی ایده نوآورانه	S3-S7-S10-S16-S18-S24-S29-S30-S38-S41-S45-S46-S31-S22
		استقبال مردم از ایده نوآورانه	S38-S4-S6-S10
		تطبیق ایده نوآورانه با عوامل فرهنگی و اجتماعی جامعه	S6-S9-S28
		حمایت معنوی از ایده نوآورانه در اجتماع	S6-S13-S31-S32-S35

 

مرحله ششم: کنترل کیفیت خروجی‌ها

میزان همبستگی دیدگاه خبرگان با محاسبه ضریب هولستی (PAO) یا «درصد توافق مشاهده‌شده» 854/0 بدست آمده است که مقدار قابل توجهی است. با توجه به ایراداتی که به روش هولستی وارد است شاخص پی-اسکات نیز محاسبه شده است که میزان آن 831/0 بدست آمده است. شاخص کاپای کوهن در این مطالعه 783/0 بدست آمده است. در نهایت نیز از آلفای کرپیندروف استفاده شده است و میزان آن در این مطالعه 926/0 برآورد گردیده است.

مرحله هفتم: جمع‌بندی نهایی

در این مرحله از روش فراترکیب، یافته‌های مراحل قبل ارائه می‌شود. در ادامه به شناسایی شاخص‌های پژوهش پرداخته می‌شود. از شاخص‌های استخراج‌شده از متون مقالات مرتبط، با حذف شاخص‌های هم‌معنی و پرتکرار و درنهایت با مقوله و دسته‌بندی شاخص‌های نهایی، 115 مفهوم و 20 شاخص در 4 بعد حاصل گردید. در این مرحله از کدگذاری، مقوله‌های اصلی و فرعی پژوهش مشخص شدند (شکل 4).

 

 

شکل (4): مقوله‌های ارزشگذاری شرکت‌های استارتاپی از منظر سرمایه گذاران خطرپذیر (مأخذ: یافته‌های تحقیق)

5-نتیجه گیری

به منظور شناسایی مقوله‌های ارزشگذاری شرکت‌های استارتاپی از منظر سرمایه گذاران خطرپذیر از تکنیک فراترکیب استفاده شد. 115 مفهوم و 20 شاخص در 4 بعد شناسایی شدند. 4 بعد اصلی عبارتند از عوامل مدیریتی، شرایط تولید ایده نوآورانه، تأمین مالی و عوامل محیطی. عوامل مدیریتی شامل شاخص های دانش و صلاحیت‌ها، پتانسیل تولید، پتانسیل مدیریت پروژه، مدیریت زمان، منابع انسانی، مدل کسب‌وکار، پتانسیل فنی. هورا و همکاران (2023)، بیان کردند رهبران اقتصادی در حال مقابله و جستجوی ابزارهای مؤثر برای مقابله با این بحران و شروع هر چه سریع‌تر اقتصاد و در عین حال کاهش هر چه بیشتر اثرات بحران هستند. با توجه به این واقعیت‌ها، استارت آپ های جدید در بخش‌های مختلف اقتصاد نقش مهمی در رشد اقتصادی خواهند داشت. اوسمانی و همکاران (2023)، نتیجه گرفتند استارت‌آپ‌ها در یک بازار بسیار پویا و پر نوسان فعالیت می‌کنند و پیش‌بینی دقیق رشد درآمد و سودآوری آینده را دشوار می‌سازد. این غیرقابل پیش بینی بودن می‌تواند منجر به بیش از حد یا کمتر از ارزش‌گذاری شرکت شود که می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر تأمین مالی و موفقیت آینده آن داشته باشد]29[. بر (2023)، ارزش استارتاپ را براساس شرایط مکانی، جغرافیایی و سیاسی بسیار متغیر دانست]7[. موروویسکونتی (2024)، ابزار نوین هوش مصنوعی را در ارزش‌گذاری استارتاپ مهم نشان دادند ]21[. پهله و همکاران (1400) مشخص کردند فرهنگ و قوانین ایران تأثیر زیادی بر ارزش‌گذاری استارتاپ دارند ]1[.

در ارزشگذاری شرکت‌های استارتاپی از منظر سرمایه‌گذاران خطرپذیر، عوامل مدیریتی نقش کلیدی در تصمیم‌گیری و پیش‌بینی موفقیت یا شکست یک استارتاپ ایفا می‌کنند. شاخص‌های دانش و صلاحیت‌های مدیریتی، از جمله تجربه و توانایی‌های حرفه‌ای مدیران، به عنوان عاملی تعیین‌کننده در ایجاد اعتماد سرمایه‌گذاران محسوب می‌شوند. مدیرانی که تسلط به دانش صنعت، درک مناسبی از بازار، و توانایی تصمیم‌گیری در شرایط پیچیده دارند، احتمال موفقیت استارتاپ را افزایش می‌دهند. از سوی دیگر، پتانسیل تولید و توانایی مدیریت پروژه به سرمایه‌گذاران اطمینان می‌دهد که تیم مدیریتی قادر به ارائه محصولات یا خدمات باکیفیت و به موقع است. مدیریت زمان و توانایی بهینه‌سازی منابع انسانی نیز شاخص‌های مهمی در ارزیابی توانمندی تیم مدیریتی هستند، چرا که این عوامل نشان‌دهنده قدرت اجرایی و انعطاف‌پذیری سازمان در مواجهه با چالش‌ها می‌باشند.

مدل کسب‌وکار، به عنوان یکی دیگر از عناصر حیاتی در عوامل مدیریتی، نشان‌دهنده توانایی استارتاپ در خلق و ارائه ارزش به مشتریان و سودآوری است. سرمایه‌گذاران خطرپذیر معمولاً به دنبال مدل‌های کسب‌وکاری هستند که نوآورانه، مقیاس‌پذیر و انعطاف‌پذیر باشند. در همین راستا، پتانسیل فنی شرکت، که شامل توانایی استفاده از فناوری‌های پیشرفته برای بهبود کارایی و رقابت‌پذیری است، نقش کلیدی در جذب سرمایه‌گذاران ایفا می‌کند. از این رو، ترکیب همه این عوامل مدیریتی نشان می‌دهد که تیم مدیریتی استارتاپ توانایی دارد در محیطی پویا و غیرقابل پیش‌بینی، به‌طور اثربخش عمل کند و مسیر رشد و توسعه را هموار سازد. به طور کلی، ارزیابی موفقیت شرکت‌های استارتاپی از منظر سرمایه‌گذاران خطرپذیر به شدت به این عوامل وابسته است و توجه به آن‌ها در طراحی و مدیریت استارتاپ‌ها ضروری است.

تأمین مالی شامل شاخص های فرشتگان کسب‌وکار، CVC و تسهیل کنندگان، بانک‌ها، سرمایه‌گذاری مخاطره آمیز و سرمایه‌گذاری مردمی. تأمین مالی در ارزشگذاری شرکت‌های استارتاپی از منظر سرمایه‌گذاران خطرپذیر، به عنوان یکی از مهم‌ترین شاخص‌های ارزیابی، نقش حیاتی در تعیین توانایی رشد و پایداری کسب‌وکار ایفا می‌کند. حضور فرشتگان کسب‌وکار، که معمولاً سرمایه اولیه و راهنمایی تخصصی ارائه می‌دهند، نقطه اتکای اولیه استارتاپ‌ها محسوب می‌شود و می‌تواند ارزش شرکت را در مراحل ابتدایی افزایش دهد. همچنین، نقش سرمایه‌گذاری شرکتی (CVC) و تسهیل‌کنندگان به عنوان عوامل کلیدی در تأمین منابع مالی و شبکه‌سازی، اهمیت بسزایی دارد. این نوع سرمایه‌گذاری علاوه بر تزریق منابع مالی، به شرکت‌ها امکان دسترسی به بازارهای جدید و شرکای تجاری را فراهم می‌آورد و بنابراین تأثیر مستقیمی بر ارزشگذاری و جذابیت استارتاپ دارد.

از سوی دیگر، بانک‌ها و روش‌های سنتی تأمین مالی همچنان در کنار سرمایه‌گذاری مخاطره‌آمیز و سرمایه‌گذاری مردمی نقش مهمی ایفا می‌کنند. بانک‌ها، با ارائه تسهیلات مالی و خطوط اعتباری، می‌توانند در ایجاد ثبات مالی برای استارتاپ‌ها مؤثر باشند، هرچند که معمولاً در مراحل رشد پایین‌تر ریسک‌پذیری کمتری دارند. در مقابل، سرمایه‌گذاری مردمی به استارتاپ‌ها اجازه می‌دهد تا با بهره‌گیری از حمایت جمعی، هم منابع مالی خود را تأمین کنند و هم ارتباط قوی‌تری با مشتریان بالقوه برقرار نمایند. به طور کلی، سرمایه‌گذاری مخاطره‌آمیز که ریسک‌پذیری بالایی دارد، یکی از اصلی‌ترین منابع تأمین مالی برای استارتاپ‌ها در مراحل رشد است. این نوع سرمایه‌گذاری معمولاً با حمایت‌های مدیریتی و شبکه‌سازی گسترده همراه است و ارزشگذاری استارتاپ‌ها را به میزان قابل‌توجهی افزایش می‌دهد. از این رو، ترکیب و تنوع منابع تأمین مالی نقش تعیین‌کننده‌ای در افزایش اعتماد سرمایه‌گذاران و جذب سرمایه‌های جدید دارد.

شرایط تولید ایده نوآورانه شامل شاخص های مالکیت معنوی، فرآیند ساخت، مالی و اقتصادی، قوانین و مجوز. شرایط تولید ایده نوآورانه یکی از عوامل اساسی در ارزشگذاری شرکت‌های استارتاپی از منظر سرمایه‌گذاران خطرپذیر است، زیرا نشان‌دهنده توانایی استارتاپ در ایجاد مزیت رقابتی و توسعه پایدار است. مالکیت معنوی، به‌ویژه حق اختراع، علائم تجاری و کپی‌رایت، از شاخص‌های کلیدی است که می‌تواند ایده‌های نوآورانه را به دارایی‌های قابل ارزش تبدیل کند و جذابیت سرمایه‌گذاری را افزایش دهد. این شاخص‌ها نه تنها از دارایی‌های فکری شرکت محافظت می‌کنند، بلکه به سرمایه‌گذاران اطمینان می‌دهند که استارتاپ توانایی حفظ موقعیت رقابتی خود در بازار را دارد. از سوی دیگر، فرآیند ساخت ایده، از مرحله توسعه مفهومی تا تجاری‌سازی، باید به شکلی نظام‌مند و مبتنی بر رویکردهای عملیاتی و فنی کارآمد باشد تا ارزشگذاری دقیق‌تری ارائه شود.

علاوه بر این، عوامل مالی و اقتصادی به‌عنوان پایه‌های اصلی برای پایداری و رشد استارتاپ، مورد توجه سرمایه‌گذاران قرار می‌گیرند. برنامه‌ریزی مالی شفاف و توانایی مدیریت منابع، نشان‌دهنده قابلیت استارتاپ در جذب سرمایه و بهینه‌سازی هزینه‌ها است. همچنین، قوانین و مجوزهای مرتبط با فعالیت شرکت می‌توانند نقش حیاتی در تسهیل یا محدودسازی روند رشد ایفا کنند. سرمایه‌گذاران معمولاً به استارتاپ‌هایی تمایل دارند که دارای مجوزهای قانونی معتبر و آگاهی کامل از چارچوب‌های حقوقی و نظارتی باشند، زیرا این موارد ریسک‌های احتمالی را کاهش می‌دهد. به طور کلی، شرایط تولید ایده نوآورانه به سرمایه‌گذاران خطرپذیر این اطمینان را می‌دهد که استارتاپ توانایی تبدیل نوآوری به ارزش اقتصادی پایدار را دارد و همین امر در جذب سرمایه و رشد بلندمدت شرکت تأثیرگذار است.

عوامل محیطی شامل شاخص های بازار، مزیت رقابتی، حمایت‌های نهادی و عوامل اجتماعی و فرهنگی. در ارزشگذاری شرکت‌های استارتاپی از منظر سرمایه‌گذاران خطرپذیر، عوامل محیطی نقش تعیین‌کننده‌ای در تحلیل پتانسیل رشد و موفقیت این شرکت‌ها دارند. شاخص‌های بازار، نظیر اندازه بازار، نرخ رشد، و تقاضای مشتریان، به عنوان نشانگرهای مهمی از ظرفیت ورود و رقابت استارتاپ در یک صنعت خاص در نظر گرفته می‌شوند. استارتاپی که در بازاری با پتانسیل بالا فعالیت می‌کند، نه تنها امکان جذب سرمایه بیشتری دارد، بلکه احتمال موفقیت آن نیز بیشتر است. در کنار آن، مزیت رقابتی مانند نوآوری در محصول یا خدمات، دسترسی به فناوری‌های پیشرفته، و تیم مدیریتی توانمند، نقش کلیدی در تمایز استارتاپ از رقبا و جلب نظر سرمایه‌گذاران ایفا می‌کند. سرمایه‌گذاران به دنبال استارتاپ‌هایی هستند که توانایی حفظ و توسعه مزیت‌های خود در طول زمان را داشته باشند. از سوی دیگر، حمایت‌های نهادی و عوامل اجتماعی و فرهنگی نیز از جنبه‌های مهم ارزیابی به شمار می‌روند. حمایت‌های نهادی مانند تسهیلات دولتی، معافیت‌های مالیاتی و زیرساخت‌های مناسب می‌توانند شرایط فعالیت استارتاپ‌ها را تسهیل کنند و ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش دهند. همچنین، محیط اجتماعی و فرهنگی، از جمله پذیرش اجتماعی نوآوری، فرهنگ کارآفرینی، و آمادگی جامعه برای استفاده از محصولات جدید، نقش مهمی در تقاضای بازار و رشد استارتاپ دارد. به‌طور کلی، سرمایه‌گذاران خطرپذیر در فرآیند ارزشگذاری، به بررسی جامع و سیستماتیک این عوامل می‌پردازند تا بتوانند سرمایه‌گذاری خود را به سمت شرکت‌هایی هدایت کنند که نه تنها پتانسیل رشد بالا، بلکه توانایی مدیریت چالش‌های محیطی را نیز دارند. برای ارزش‌گذاری شرکت‌های استارتاپی از منظر سرمایه‌گذاران خطرپذیر، چهار پیشنهاد کاربردی عبارتند از:

-سرمایه‌گذاران باید پیش از تصمیم‌گیری، شاخص‌های بازار مانند اندازه بازار، نرخ رشد، و روندهای مصرف را به‌طور کامل بررسی کنند. استفاده از ابزارهایی مانند مطالعات بازار، تحلیل رقبا، و پیش‌بینی روندهای آینده به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا جذابیت بازار هدف استارتاپ را بسنجند و ریسک‌های مرتبط با بازار را کاهش دهند.

-سرمایه‌گذاران باید به دنبال استارتاپ‌هایی باشند که مزیت‌های رقابتی منحصربه‌فرد و پایدار دارند، مانند فناوری پیشرفته، مدل کسب‌وکار نوآورانه، یا تیم مدیریتی باتجربه. همچنین، بررسی قابلیت استارتاپ در حفظ و توسعه این مزیت‌ها در برابر رقبا، یکی از معیارهای کلیدی در ارزش‌گذاری است.

-سرمایه‌گذاران باید میزان بهره‌مندی استارتاپ از حمایت‌های نهادی مانند قوانین حمایتی، زیرساخت‌های فناورانه، و دسترسی به منابع مالی یا تسهیلات دولتی را بررسی کنند. شناسایی فرصت‌های حاصل از این حمایت‌ها می‌تواند ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش داده و بازدهی را افزایش دهد.

-سرمایه‌گذاران باید به فرهنگ کارآفرینی منطقه، آمادگی جامعه برای پذیرش فناوری‌های نوین، و تمایل مشتریان برای استفاده از محصولات و خدمات استارتاپ توجه کنند. بررسی عوامل فرهنگی و اجتماعی به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا شرکت‌هایی را انتخاب کنند که بهتر می‌توانند با نیازها و خواسته‌های جامعه هدف خود تطبیق پیدا کنند و رشد پایدارتری داشته باشند.

در نتیجه ارزش‌گذاری شرکت‌های استارتاپی از منظر سرمایه‌گذاران خطرپذیر نیازمند تحلیل جامع و چندبعدی از عوامل محیطی، بازار، مزیت‌های رقابتی، و شرایط اجتماعی و نهادی است. سرمایه‌گذاران با ارزیابی دقیق شاخص‌های بازار و شناخت ظرفیت‌های رشد استارتاپ، همراه با بررسی مزیت‌های رقابتی پایدار و حمایت‌های نهادی، می‌توانند تصمیم‌گیری آگاهانه‌تری داشته باشند. همچنین، توجه به عوامل اجتماعی و فرهنگی مؤثر بر پذیرش استارتاپ توسط جامعه هدف، به درک عمیق‌تر از پتانسیل موفقیت شرکت کمک می‌کند. در مجموع، رویکردی سیستماتیک و مبتنی بر داده به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا ریسک‌ها را به حداقل برسانند و در شرکت‌هایی سرمایه‌گذاری کنند که توانایی رشد و ایجاد ارزش پایدار دارند.

منابع و ماخذ

[1]       پهله، بهزاد؛ مظفر، میربرگ کار. چیرانی، ابراهیم؛ نشتایی، رضا. (1400). بررسی مدل‌های ارزشیابی شرکت‌های استارتاپی و شناسایی ابعاد، معیارها و شاخصه‌ای ارزشیابی برای شرکت‌های استارتاپی در مرحله ایده در ایران. مجله دانش سرمایه‌گذاری، 37، 395-409.

[2]       فرمهینی فراهانی، صدیقه؛ خمسه، عباس؛ بیات ترک، امیر. (1403). واکاوی ابعاد و مؤلفه‌های مؤثر بر تعیین ارزش استارتاپ ها با رویکرد ارزش گذاری فناوری سبز، مطالعات مدیریت سبز، 5، 79-97.

[3]       کریمی، عاطف؛ لعل بار، علی. (1402). نگاهی مروری به تأمین مالی استارت اپ ها: چالش‌ها و راهکارها، هفتمین همایش بین المللی دانش و فناوری هزاره سوم اقتصاد، مدیریت و حسابداری ایران، تهران.

[4]       کفشدوزمحمدی، فاطمه؛ حسینی نیا، غلام حسین؛ میگون پوری، محمدرضا؛ و وظیفه دوست، حسین. (1400). علم سنجی و ارائه مسیر پژوهش‌های آتی توسعه اکوسیستم کسب‌وکارهای استارت آپی. پژوهش نامه علم سنجی، 7(2 (پیاپی 14))، 51-76.

[5]       گلشنی، علی؛ ادب، حسین؛ سرآبادانی، ابوالقاسم. (1402). راهبردهای ارزش‌گذاری فناوری استارتاپ‌های ایرانی. فصلنامه ارزش آفرینی در مدیریت کسب‌وکار، 3(3), 180-197.

[6]       Ang, Y.Q., Chia, A., Saghafian, S. (2022). Using Machine Learning to Demystify Startups’ Funding, Post-Money Valuation, and Success. In: Babich, V., Birge, J.R., Hilary, G. (eds) Innovative Technology at the Interface of Finance and Operations. Springer Series in Supply Chain Management, Springer, Cham, 11.

[7]       Bernstein, S., Giroud, X., & Townsend, R. R. (2016). The impact of venture capital monitoring. The Journal of Finance, 71, 1591–1622.

[8]       Berre, M. (2023). Hierarchical and Segmented Approaches to Startup Valuation: What They Are. Why They Work. In: Derindere Köseoğlu, S. (eds) A Practical Guide for Startup Valuation. Contributions to Finance and Accounting. Springer, Cham.

[9]       Block, J. H., De Vries, G., Schumann, J. H., & Sandner, P. (2014). Trademarks and venture capital valuation. Journal of Business Venturing, 29(4), 525–542.

[10]       Colombo, M.G., Montanaro, B. & Vismara, S. (2023). What drives the valuation of entrepreneurial ventures? A map to navigate the literature and research directions. Small Bus Econ 61, 59–84.

[11]       Dhochak, M., & Doliya, P. (2020). Valuation of a startup: Moving towards strategic approaches. Journal of Multi-Criteria Decision Analysis, 27(1–2), 39–49

[12]       Guckenbiehl, P., Corral de Zubielqui, G., & Lindsay, N. (2021). Knowledge and innovation in start-up ventures: A systematic literature review and research agenda. Technological Forecasting and Social Change, 172.

[13]       Hernandez, J. C., & Sánchez, A. (2021). Start-up valuation and the role of big data analytics. Journal of Business Research, 126, 883–892.

[14]       Hidayat, S. E., Bamahriz, O., Hidayati, N., Sari, C. A., & Dewandaru, G. (2022). Value drivers of startup valuation from venture capital equity-based investing: A global analysis with a focus on technological factors. Borsa Istanbul Review, 22(4), 653–667.

[15]       Hura, J., Al-Rabeei, S., Korba, P., Hovanec, M., Šváb, P. (2023). Possible Methods of Valuing Startups. In: Knapčíková, L., Peraković, D. (eds) 6th EAI International Conference on Management of Manufacturing Systems. EAI/Springer Innovations in Communication and Computing. Springer, Cham.

[16]       Keogh, D., & Johnson, D. K. N. (2021). Survival of the funded: Econometric analysis of startup longevity and success. Journal of Entrepreneurship, Management and Innovation, Fundacja Upowszechniająca Wiedzę i Naukę “Cognitione”, 17(4), 29–49.

[17]       Khan, N., Qu, H., Qu, J., Wei, C., & Wang, S. (2021). Does venture capital investment spur innovation? A cross-countries analysis. SAGE Open, 11(1).

[18]        Köhn, A. (2018). The determinants of startup valuation in the venture capital context: A systematic review and avenues for future research. Management Review Quarterly, 68(1), 3–36

[19]       Köseoğlu, S.D., Patterson, A. (2023). Introduction to Startup Valuation: From Idea to IPO. In: Derindere Köseoğlu, S. (eds) A Practical Guide for Startup Valuation. Contributions to Finance and Accounting. Springer, Cham.

[20]       Li, L., Li, X., & Guo, Q. (2021). A systematic review of start-up valuation methods: Evidence from China. Journal of Small Business Management, 59(2), 228–246.

[21]       Momtaz, P.P. (2024). Decentralized finance (DeFi) markets for startups: search frictions, intermediation, and the efficiency of the ICO market. Small Bus Econ.

[22]       Moro-Visconti, R. (2024). The Valuation of Artificial Intelligence-Driven Startups. In: Artificial Intelligence Valuation. Palgrave Macmillan, Cham.

[23]       Roig, A., & Vicen, C. (2020). Startup valuation. Master Thesis, HEC Paris.

[24]       Sandelowski, M., & Barroso, J (2007) Handbook for Synthesizing Qualitative Research. Springer: New York

[25]       Shill, L. E., & Kaur, S. (2020). Start-up valuation: An empirical study. International Journal of Entrepreneurial Behavior and Research, 26(7), 1747–1758.

[26]       Skala, A. (2019). Digital Startups in Transition Economies, Challenges for Management, Entrepreneurship and Education

[27]       Tellez, J.C., Rafiuddin, A. (2023). Startup Valuation Based on the Real Options Approach. In: Derindere Köseoğlu, S. (eds) A Practical Guide for Startup Valuation. Contributions to Finance and Accounting. Springer, Cham.

[28]       Usmani, F., Sarim, M., Ghayas, A. (2023). Analysis of Startup Valuation Methods: Understanding the Investor’s Perspective. In: Derindere  Köseoğlu, S. (eds) A Practical Guide for Startup Valuation. Contributions to Finance and Accounting. Springer, Cham.

[29]       Üzgün, Y. O. (2022). Firm valuation approach with data envelopment analysis -Borsa İstanbul example. Doctoral Thesis, Ankara Hacı Bayram Veli University, Institute of Graduate Studies.

[30]       Üzgün, Y.O. (2023). Startup Valuation with Data Envelopment Analysis. In: Derindere Köseoğlu, S. (eds) A Practical Guide for Startup Valuation. Contributions to Finance and Accounting. Springer, Cham.

[31]        Zhang, C., & Zhang, L. (2014). The financing challenges of startups in China. International Business and Management, 9(2), 130-137

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1