Investigating the effect of electronic financial literacy and financial confidence on the financial well-being of accounting students with the mediating role of financial behavior
Subject Areas : Financial and Behavioral Researches in Accounting
nassim shahmoradi
1
,
Elham Abooei Mehrizi
2
,
Somayeh Shirgholami
3
1 -
2 - PhD student , Department of accounting, Yazd Branch, Islamic Azad University, Yazd, Iran
3 - Master's degree, Department of accounting, Yazd Branch, Islamic Azad University, Yazd, Iran
Keywords: Electronic financial literacy, Financial behavior, Financial well-being, Financial certainty, Accounting students in Yazd,
Abstract :
Background and Purpose: This study examines the interplay between electronic financial literacy (EFL), financial confidence, and financial well-being among Yazd accounting students, considering the mediating role of financial behavior. EFL refers to the knowledge and skills required to effectively use digital tools for financial management, such as online banking, budgeting apps, and financial investment platforms. Accounting students often encounter complex financial systems in their education and future careers. Mastery of EFL can improve their financial decision-making and adaptability to modern financial technologies. Financial confidence is the self-assuredness individuals have regarding their financial knowledge and ability to manage finances effectively. Its impacts on students include enhancing proactive engagement with financial matters and reducing stress related to financial uncertainties. Financial well-being is a state where individuals feel secure and capable of meeting current and future financial obligations while enjoying life. Financial behavior is the actual practices and habits individuals adopt to manage their finances, such as saving, budgeting, investing, and spending.
Methodology: The study is a survey application. Structural equation modeling (SEM) was conducted using PLS software, while SPSS software was employed for providing complementary insights into the data. The statistical population of this research consisted of Yazd accounting students, and based on Cohen's formula, 195 students responded to the questionnaire. The sampling method in this research was stratified random sampling, and data were collected by field method. Respati's (2023) questionnaire was used. The questionnaire consists of two parts. The first part is devoted to demographic questions. The second part is related to measuring the variables of electronic financial literacy, which consists of 13 questions; financial confidence, which consists of 3 questions; financial well-being, which consists of 5 questions; and financial behavior, which consists of 3 questions.
Findings: The results revealed the following key relationships: EFL positively influenced financial behavior by equipping students with the knowledge and skills needed to manage their finances effectively, and financial behavior emerged as a significant predictor of financial well-being, highlighting the importance of planned financial actions in achieving economic stability. Financial behavior mediated the relationship between both EFL and financial well-being, as well as financial confidence and financial well-being. Financial confidence significantly impacted both financial behavior and financial well-being, underscoring its role in promoting prudent financial decisions.
Discussion: The findings highlight the pivotal role of EFL in fostering responsible financial behaviors, particularly among accounting students who are future professionals in the financial sector and underline the need for practical interventions to integrate these skills into their professional training. Moreover, financial confidence was identified as a critical factor influencing students' ability to implement their financial knowledge effectively. These results align with previous studies (e.g., Respati et al., 2023; Aulia et al., 2023) that emphasize the integration of financial literacy programs into educational curricula. Policymakers and educational institutions are encouraged to design targeted financial education programs that incorporate digital tools to enhance EFL and financial confidence among students. Universities could develop workshops on digital financial tools and confidence-building exercises and promote financial wellness programs to support students in adopting positive financial behaviors. The findings of this study highlight the significant interplay between electronic financial literacy, financial confidence, and financial well-being, with financial behavior serving as a vital mediator. EFL enhances students’ ability to navigate digital financial tools, promoting better decision-making and financial management, which directly contributes to their overall well-being. Financial confidence, characterized by trust in one’s financial knowledge and decision-making abilities, was also shown to positively influence financial well-being, primarily by empowering students to take proactive financial actions. The mediating role of financial behavior underscores that knowledge and confidence alone are insufficient. Translating these attributes into actionable habits, such as budgeting and saving, is key to achieving financial stability. These results are consistent with behavioral finance theories that stress the importance of habits in bridging the gap between knowledge and outcomes. Practically, these findings call for universities to incorporate digital finance training into curricula and establish programs to boost financial confidence and behavior among students. This study underscores the importance of enhancing EFL and financial confidence to improve financial well-being. Financial behavior acts as a bridge connecting these variables, providing actionable insights for educators and policymakers. By fostering a robust foundation of financial knowledge and confidence, institutions can empower students to achieve long-term financial stability.
1. Ahqaqi, & Zivodar. (2023). The effect of financial literacy on the financial behavior of senior tax auditors considering the mediating
role of financial socialization. Financial and Behavioral Research in Accounting, 3(2) . (In Persian) 2. Arifin, A. Z., Kevin, K., & Siswanto, H. P. (2017). The influence of financial knowledge, financial confidence, and income on financial behavior among the workforce in Jakarta. MIX: Jurnal Ilmiah Manajemen, 7(1), 154883.
3. Aryan, L., Alsharif, A., Alquqa, E., Ebbini, M., Alzboun, N., Alshurideh, M., & Al-Hawary, S. (2024). How digital financial literacy impacts financial behavior in Jordanian millennial generation. International Journal of Data and Network Science, 8(1), 117-124.
4. Aulia, A., Rahayu, R., & Bahari, A. (2023). The influence of digital financial literacy on financial well-being with financial behavior as a moderation variable: Communities in West Sumatra. Jurnal Akuntansi, 13(2), 141-149.
5.
Azaria, C., Susilaningsih, S., & Sudarno, S. (2024). An Integrated Perspective: The Impact of Digital Financial Knowledge and Self-Esteem on Financial Behavior in the Lives of College Students. Jurnal Kependidikan: Jurnal Hasil Penelitian dan Kajian Kepustakaan di Bidang Pendidikan, Pengajaran dan Pembelajaran, 10(1), 48-55.
6. Chaity, N. S., Kabir, S. B., Akhter, P., & Bokhari, R. P. (2024). How Financial Literacy Impacts Financial Well-Being: The Influence of Financial and Technical Efficacy. International Journal of Economics and Financial Issues, 14(2), 207-217.
7. Clarence, J., & Pertiwi, D. (2023). Financial Management Behavior Among Students: The Influence of Digital Financial Literacy. International Journal of Financial and Investment Studies (IJFIS), 4(1), 9-16.
8. Farrokh Bakht Foumani A., & Ahmadzadeh Z. (2022). The relationship between financial literacy and employee well-being with regard to the role of financial self-efficacy (Case study: financial staff of medical sciences in Guilan province). Scientific Journal of Modern Research Approaches in Management and Accounting , 5 (18), 136-150. (In Persian)
9.
Iramani, R., & Lutfi, L. (2021). An integrated model of financial well-being: The role of financial behavior. Accounting, 7(3), 691-700. 10. Jhonson, B., Andriani, R., Noviana, I., & Tamara, D. (2023). The influence of digital financial literacy on financial well-being through spending, saving, and investment behavior in Indonesia. Journal Of Business Studies and Mangement Review, 6(2), 157-168.
11. Marvaniya, N. M. (2023). A Study of Conceptual Framework and Need of Digital Financial Literacy in India. Journal of Research in Business and Management, 11(3), 261-264.
12. Mir, M. A. (2024). Digital Financial Literacy and Financial Well-Being. In Emerging Perspectives on Financial Well-Being (pp. 57-73). IGI Global.
13. Mohaghegh Kia, N., Barmaki, N., & Aghdami, A. (2020). Determining the level of financial literacy and its relationship with financial behavior and financial attitude (a case study of students of Parandak Institute of Higher Education). Accounting and Auditing Research , 13 (51), 187-198. (In Persian)
14. Naemati, K., & Askari, H. (2022). The effect of financial knowledge and financial behavior on social responsibility. Master’s thesis, Islamic Azad University, Marvdasht Branch. (In Persian)
15. Respati, D. K., Widyastuti, U., Nuryati, T., Musyaffi, A. M., Handayani, B. D., & Ali, N. R. (2023). How do students’ digital financial literacy and financial confidence influence their financial behavior and financial well-being?. Nurture, 17(2), 40-50.
16. Saadat, S., Yazdkhasti, & Sadeghi Arani. (2024). Investigating the Effect of Financial Literacy on Social Acceptance and Financial Self-Efficacy (Case Study: Middle School Students in Afghanistan). Educational Leadership Research , 8 (30), 96-129. (In Persian)
17. Sabri, M. F., Anthony, M., Wijekoon, R., Suhaimi, S. S. A., Abdul Rahim, H., Magli, A. S., & Isa, M. P. M. (2021). The influence of financial knowledge, financial socialization, financial behaviour, and financial strain on young adults’ financial well-being. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 11(12), 566-586.
18. Setiawan, M., Effendi, N., Santoso, T., Dewi, V. I., & Sapulette, M. S. (2022). Digital financial literacy, current behavior of saving and spending and its future foresight. Economics of Innovation and New Technology, 31(4), 320-338.
19.
shahier, O., samadi largani, M., mahfoozi, G., & Pourali, M. R. (2022). Investigating the Relationship between Personality Characteristics and Financial Well-Being and Financial Behavior of Iranian Association of Certified Public. Journal of Management Accounting and Auditing Knowledge, 11(44), 61-74.
20. Zoraya, I., Agustina, Y., Usman, B., & Afandy, C. (2023). The effect of financial literacy on the financial welfare of households of Genpro SMEs in Bengkulu City, Indonesia. Frontiers in Business and Economics, 2(1), 54-60.
Financial and Behavioral Researches in Accounting
Vol. 4, No. 4, Ser No. (15), Winter 2025, pp.1-20
Investigating the Effect of Electronic Financial Literacy and Financial Confidence on the Financial Well-Being of Accounting Students with the Mediating Role of Financial Behavior
Nasim Shahmoradi1*, Elham Abooei Mehrizi2, Somayeh Shirgholami3
| Received: 2024/12/05 Accepted: 2024/02/25 |
Extended Abstract
Background and Purpose: This study examines the interplay between electronic financial literacy (EFL), financial confidence, and financial well-being among Yazd accounting students, considering the mediating role of financial behavior. EFL refers to the knowledge and skills required to effectively use digital tools for financial management, such as online banking, budgeting apps, and financial investment platforms. Accounting students often encounter complex financial systems in their education and future careers. Mastery of EFL can improve their financial decision-making and adaptability to modern financial technologies. Financial confidence is the self-assuredness individuals possess regarding their financial knowledge and ability to manage finances effectively. Its impacts on students include enhancing proactive engagement with financial matters and reducing stress related to financial uncertainties. Financial well-being is a state wherein individuals feel secure and capable of meeting current and future financial obligations while enjoying life. Financial behavior is the actual practices and habits individuals adopt to manage their finances, such as saving, budgeting, investing, and spending.
Methodology: The study is a survey application. Structural equation modeling (SEM) was conducted using PLS software, while SPSS software was employed for providing complementary insights into the data. The statistical population of this research consisted of Yazd accounting students, and based on Cohen's formula, 195 students responded to the questionnaire. The sampling method in this research was stratified random sampling, with the data collected by field method. Respati's (2023) questionnaire was used, which consists of two parts: The first part deals with demographic questions, while the second part is related to measuring the variables of electronic financial literacy, which consists of 13 questions; financial confidence, encompassing 3 questions; financial well-being, covering 3 questions; and financial behavior, which capturing 5 questions.
Findings: The results revealed the following key relationships: EFL positively influenced financial behavior by equipping students with the knowledge and skills needed to manage their finances effectively. Also, financial behavior emerged as a significant predictor of financial well-being, highlighting the importance of planned financial actions in achieving economic stability. Financial behavior mediated the relationship between both EFL and financial well-being, as well as financial confidence and financial well-being. Financial confidence significantly impacted both financial behavior and financial well-being, underscoring its role in promoting prudent financial decisions.
Discussion: The findings highlight the pivotal role of EFL in fostering responsible financial behaviors, particularly among accounting students who are future professionals in the financial sector and underline the need for practical interventions to integrate these skills into their professional training. Further, financial confidence was identified as a critical factor influencing students' ability to implement their financial knowledge effectively. These results align with previous studies (e.g., Respati et al., 2023; Aulia et al., 2023) that emphasize the integration of financial literacy programs into educational curricula. Standard Setters and educational institutions are encouraged to design targeted financial education programs that incorporate digital tools to enhance EFL and financial confidence among students. Universities could develop workshops on digital financial tools and confidence-building exercises as well as promote financial wellness programs to support students in adopting positive financial behaviors. The findings of this study highlight the significant interplay between electronic financial literacy, financial confidence, and financial well-being, with financial behavior serving as a vital mediator. EFL enhances students’ ability to navigate digital financial tools, promoting better decision-making and financial management, directly contributing to their overall well-being. Financial confidence, characterized by trust in one’s financial knowledge and decision-making abilities, was also shown to positively influence financial well-being, primarily by empowering students to take proactive financial actions. The mediating role of financial behavior underscores that knowledge and confidence alone are insufficient. Translating these attributes into actionable habits, such as budgeting and saving, is key to achieving financial stability. These results are consistent with behavioral finance theories that stress the importance of habits in bridging the gap between knowledge and outcomes. Practically, these findings call for universities to incorporate digital finance training into curricula and establish programs to boost financial confidence and behavior among students. This study underscores the importance of enhancing EFL and financial confidence to improve financial well-being. Financial behavior acts as a bridge connecting these variables, providing actionable insights for educators and Standard Setters. By fostering a robust foundation of financial knowledge and confidence, institutions can empower students to achieve long-term financial stability.
Keywords: Electronic Financial Literacy, Financial Behavior, Financial Confidence, Financial Well-Being, Accounting Students
JEL Classification: G53, I22, M41
[1] . Assistant Professor, Department of Accounting, Yazd Branch, Islamic Azad University, Yazd, Iran (Corresponding Author). (Email: nasim.shahmoradi@iau.ac.ir)
[2] . PhD student, Department of Accounting, Yazd Branch, Islamic Azad University, Yazd, Iran
(Email: Elhamaboui@gmail.com)
[3] . Department of Accounting, Yazd Branch, Islamic Azad University, Yazd, Iran (Email: shirgholami4270@gmail.com)
DOI: 10.30486/FBRA.1403.1190573 
پژوهشهای مالی و رفتاری در حسابداری
دورۀ چهارم، شمارۀ چهارم، پیاپی 15، زمستان 1403، صفحۀ 20-1
بررسی تأثیر سواد مالی الکترونیکی و اطمینان مالی بر رفاه مالی دانشجویان حسابداری با نقش میانجی رفتار مالی
نسیم شاه مرادی1*، الهام ابوئی مهریزی2، سمیه شیرغلامی3
|
تاریخ پذیرش: 07/12/1403 |
|
رفتار مالی نسل جوان تأثیر بسیار زیادی بر اقتصاد جامعه در زمان حال و در آینده خواهد داشت. بنابراین، بسیار حائز اهمیت است که نسل جوان امروز سواد مالی الکترونیکی زیادی داشته باشند. هدف از پژوهش حاضر اندازهگیری تأثیر سواد مالی الکترونیکی و اطمینان مالی بر سطح رفاه مالی دانشجویان حسابداری با نقش میانجی نحوۀ رفتار مالی آنها میباشد. جامعۀ آماری این پژوهش شامل دانشجویان حسابداری شهر یزد به تعداد نامعلوم میباشد که با استفاده از روش نمونهگیری تصادفی در دسترس و با استفاده از فرمول کوهن حداقل حجم نمونه موردنیاز 180 نفر تعیین گردید و در نهایت 195 پرسشنامه برای تحلیل آماری استفاده شد. گردآوری دادهها با استفاده از پرسشنامۀ رسپاتی و همکاران (2023) انجام شده و سپس دادهها با استفاده از معادلات ساختاری و رویکرد حداقل مربعات جزئی و با نرمافزار (Smart-PLS) تجزیهوتحلیل شده است. نتایج پژوهش نشان میدهد وجود سواد مالی الکترونیکی منتجبه بهبود رفتارهای مالی در دانشجویان گردیده است و اطمینان مالی نیز منجربه افزایش سطح رفاه مالی و توسعۀ رفتار مالی آنان شده است. همچنین رفتار مالی بهعنوان متغیر میانجی بر بالا رفتن سطح رفاه مالی دانشجویان تأثیرگذار است.
کلیدواژهها: سواد مالی الکترونیکی، رفتار مالی، رفاه مالی، اطمینان مالی، دانشجویان حسابداری یزد
طبقهبندی موضوعی: M41, I22, G53
سواد مالی نقش مهمی در تضمین ثبات اقتصادی و مالی، هم برای افراد و هم برای اقتصاد کشور ایفا میکند. (رسپاتی و همکاران ، ۲۰۲۳). سواد مالی الکترونیکی را میتوان بهعنوان سطح درک فرد از همۀ آن چیزی که به سواد مالی مربوط است و با استفاده از فناوری الکترونیک شناسایی کرد. این موضوع شامل توانایی استفاده از فناوری برای دسترسی به خدمات مالی، تصمیمگیری آگاهانه و محافظت در برابر تقلب مالی، درک نحوۀ استفاده از زیرساختهای بانکداری برخط، کیف پولهای دیجیتال، برنامههای برنامهریزی مالی برای مدیریت هزینهها، سرمایهگذاری و همچنین شامل دانش شیوههای امنیت الکترونیک مانند حفاظت از اطلاعات شخصی و جلوگیری از سرقت هویت در عصر الکترونیک امروزی است. (مروانیا، ۲۰۲۳). چگونگی رفتار مالی نهتنها به دانش مالی بلکه به اطمینان مالی نیز نیاز دارد. اطمینان مالی با نحوۀ رفتار مالی مرتبط است و بر برنامهریزی و پسانداز تأثیر میگذارد. از طریق اطمینان مالی، نسل جوان میتواند رفتار مالی خود را مدیریت کند و در نتیجه رفاه آنها تا حد زیادی به آن بستگی دارد (رسپاتی و همکاران، ۲۰۲۳). سلامت مالی که اغلب بهعنوان رفاه مالی شناخته میشود، موضوع مهمی است که افراد را در تمام مراحل زندگی تحتتأثیر قرار میدهد. زمانی که فردی در وضعیت سلامت مالی قرار دارد، میتواند تعهدات مالی حال و آیندۀ خود را انجام دهد، برای رویدادهای پیشبینینشدۀ زندگی آماده شود و آینده را تضمین کند. تصمیمگیری مالی عاقلانه مستلزم داشتن سواد مالی است که منجربه رفتار مالی برنامهریزیشده میشود. اگر سیستم آموزشی بتواند اصول سواد مالی الکترونیکی را به نسل جوان بیاموزد، آنها به درک لازم از سیستم مالی و مسائل مالی مجهز میشوند و میتوانند به رشد اقتصادی فراگیر و توسعۀ پایدار کشور کمک کنند. همچنین کاهش سطح فقر از طریق افزایش رفاه مالی قابلدستیابی است (چیتی و همکاران، ۲۰۲۴). بنابراین، در تحقیق حاضر به بررسی تأثیر سواد مالی الکترونیکی و اطمینان مالی بر رفاه مالی دانشجویان حسابداری با نقش میانجی نحوۀ رفتار مالی پرداخته شده است و به این سؤال پاسخ داده شد که تا چه اندازه سواد مالی الکترونیکی و اطمینان مالی بر سطح رفاه مالی دانشجویان حسابداری نقش دارند؟ و آیا نحوۀ رفتار مالی دانشجویان حسابداری در این رابطه، نقش میانجی دارد؟
سواد مالی الکترونیکی به چند دلیل دارای اهمیت میباشد: اولاً، کشور بهسرعت در حال تبدیلشدن به یک اقتصاد الکترونیکی است، با افزایش قابلتوجهی در پذیرش خدمات مالی دیجیتالی مانند بانکداری همراه، کیف پول الکترونیک و زیرساختهای پرداخت برخط، داشتن دانش و مهارت لازم برای استفادۀ مؤثر، ایمن و کارآمد از این خدمات برای افراد مهم است. ثانیاً، سواد مالی الکترونیکی میتواند به افزایش رفاه مالی افراد در کشور کمک کند، خدمات مالی الکترونیکی میتواند دسترسی به خدمات مالی را برای افرادی که به دلیل وجود مؤسسههای مالی سنتی خدمات ضعیفی دارند، فراهم کند و همچنین میتواند اطمینان حاصل کند که این افراد قادر به استفادۀ مؤثر از این خدمات هستند. تقویت سواد مالی الکترونیکی برای کاربران خدمات مالی الکترونیکی و جامعۀ رو به رشد ضروری است. ثالثاً، سواد مالی الکترونیکی میتواند به افراد در تصمیمگیری مالی آگاهانه کمک کند. (مروانیا، ۲۰۲۳). با اینحال، علیرغم تکامل سریع امکانات الکترونیکی در صنعت مالی، دانش عمومی در حوزۀ مالی الکترونیک که بهعنوان سواد مالی الکترونیکی نیز شناخته میشود، افزایش نیافته است. از آنجاییکه سطح رفاه مالی افراد به چگونگی رفتارهای آنها بستگی دارد، درک رابطۀ حیاتی بین دانش مالی و رفتار مالی از اهمیت فراوانی برخوردار است. ترویج درک جامع از دانش مالی الکترونیکی، افراد را قادر میسازد تا انتخابهای آگاهانه داشته باشند، خطرات مرتبط با تراکنشهای الکترونیکی را کاهش دهند و از ظرفیت کامل ابزارهای مالی الکترونیکی برای رفتار مالی خود بهویژه برای بزرگسالان و جوانانی مانند دانشجویان دانشگاه استفاده کنند (آزاریا و همکاران، ۲۰۲۴). دانشجویان دانشگاه در برابر رفتار مصرفی آسیبپذیر هستند؛ زیرا الگوی مصرف افراد در سن دانشآموزی شکل میگیرد. علاوه بر این، دانشجویان بهراحتی با تبلیغات متقاعد میشوند، دوستان خود را دنبال میکنند، غیر واقعبین هستند و تمایل دارند که هزینههای سنگینی پرداخت کنند. سواد مالی با سطح دانش فرد در مورد مفاهیم اساسی امور مالی و توانایی بهکارگیری آنها برای تصمیمگیری صحیح ارتباط دارد؛ بنابراین دانشجویان باید درک درستی از سواد مالی داشته باشند که تأثیر مثبتی بر چگونگی رفتارهای مالی آنها داشته باشد (رسپاتی و همکاران، ۲۰۲۳). ازآنجاییکه آموزش مالی این ظرفیت را دارد که خودکارآمدی دانشجویان را به طور قابلتوجهی بالا ببرد. تشخیص نقش عزتنفس و اطمینان مالی دانشجویان بهعنوان یک متغیر کلیدی بسیار مهم است. (آزاریا و همکاران، ۲۰۲۴). بنابراین، توجه به سطح سواد مالی الکترونیکی و اطمینان مالی دانشجویان حسابداری و تأثیر آنها بر رفاه مالی، این پژوهش را نسبت به سایر پژوهشها متفاوت ساخته است. دانشجویان میتوانند بهراحتی با استفاده از تلفنهای هوشمند خود به زیرساختهای مالی و خرید دسترسی داشته باشند. آموزش مالی میتواند به آنان کمک کند تا از هزینههای بیهوده جلوگیری کرده و حتی میتوانند از فرصتها برای پسانداز و سرمایهگذاری استفاده کنند. دستآورد این پژوهش به دانشجویان کمک میکند تا بتوانند از طریق افزایش سطح سواد مالی الکترونیکی خود، رفاه مالی خود را ارتقا بخشیده و در راستای مدیریت امور مالی خود بهتر تصمیمگیری کنند.
در این مقاله، ابتدا در مقدمه کلیات تحقیق ارائه شده است. در بخش دوم به بیان مبانی نظری دربارۀ متغیرها پرداخته میشود و پیشینههای داخلی و خارجی تحقیق مطرح میگردد. در بخش سوم، روش پژوهش، روش گردآوری دادهها، ابزار گردآوری و نحوۀ تجزیهوتحلیل دادهها تشریح میشود. در بخش چهارم خلاصهای از نتایج آماری و جدولهای مربوط به تجزیهوتحلیل دادهها ارائه میگردد و در نهایت در بخش پنجم خلاصهای از نتایج بهدستآمده بیان میشود.
مبانی نظری و پیشنۀ پژوهش
سواد مالی الکترونیکی و رفاه مالی
سواد مالی الکترونیکی به سطح درک فرد در مورد خریدها و پرداختهای برخط با استفاده از گزینههای مختلف پرداخته و همچنین به سیستمهای بانکداری برخط اشاره دارد. سواد مالی الکترونیکی شامل دو مفهوم؛ یعنی سواد مالی و سیستمعاملهای دیجیتال است. به این ترتیب، سواد مالی الکترونیکی را میتوان بهعنوان سواد مالی در فناوری مالی الکترونیکی تفسیر کرد. ویژگیهای اجتماعی افراد بهعنوان مثال: شرایط اجتماعی- اقتصادی مانند درآمد و تحصیلات، میتواند بر سطح سواد مالی الکترونیکی آنها تأثیر بگذارد. میتوان سواد مالی الکترونیکی را بهعنوان آگاهی مناسب از ریسکهای مالی الکترونیکی، کنترل ریسک و استفادۀ عالی از دانش محصول مالی الکترونیکی در نظر گرفت (رسپاتی و همکاران، ۲۰۲۳). امروزه روشهای پرداخت دیجیتال، نرمافزارهای گوشی هوشمند و بانکداری اینترنتی بهطور کامل نحوۀ مدیریت پول مردم را تغییر داده است. با استفاده از اتصال اینترنتی ایمن، کاربران بانکداری برخط میتوانند طیف گستردهای از عملیات مالی ازجمله نظارت بر موجودی حسابها و انجام نقلوانتقال را انجام دهند و بهطور همزمان، پرداختهای بین بانکی، کیف پول گوشیهای هوشمند و ارزهای دیجیتال تنها تعدادی از راههایی هستند که سیستمهای پرداخت دیجیتال امکان تراکنشهای الکترونیکی را فراهم میکنند. قوانین امنیتی قوی، مانند احراز هویت و رمزگذاری چندمرحلهای، از کاربران در برابر سرقت هویت و کلاهبرداری محافظت میکند (میر، ۲۰۲۴). نوآوریهای الکترونیک در امور مالی منجربه افزایش ابزارهای مالی پیچیده و نوآورانه شده است. از سویی دیگر نحوۀ رفاه مالی یک ساختار ذهنی است که تحتتأثیر سواد مالی، وضعیت مالی عینی و رضایت مالی فرد قرار میگیرد. شاخصهای عینی و ذهنی رفاه مالی عبارتاند از درآمد، هزینه، بدهی، دارایی، دارایی خالص و نسبت بدهی به درآمد. افرادی که مدیریت رفتار مالی خوبی دارند از رفاه مالی برخوردار خواهند بود؛ زیرا میتوانند درآمد و هزینههای خود را مدیریت کنند و از هزینههای بیهوده جلوگیری کنند و حتی به سرمایهگذاری و پسانداز فکر کنند. (رسپاتی و همکاران، ۲۰۲۳). رفاه مالی شرایطی است که در آن فرد میتواند نیازهای زندگی را در حال حاضر و آینده برآورده کند، با آینده احساس امنیت کند، از زندگی لذت ببرد و با نیازهای غیرمنتظره در آینده کنار بیاید؛ بنابراین افزایش رفاه مالی به معنای فقرزدایی بوده و بر جنبههای مختلف زندگی انسان تأثیر میگذارد. رفاه مالی میتواند بر سلامت و وضعیت روانی فرد تأثیر بگذارد. مشکلات در رفاه مالی میتواند روابط اجتماعی و ناراحتی عاطفی را تشدید کند. رفاه مالی نشاندهندۀ وضعیت مالی است که در آن فرد یا خانواده منابع کافی برای داشتن یک زندگی راحت را دارند و از نظر مالی سالم، شاد و فارغ از نگرانی باشند. یکی از مؤلفههای کلیدی رفاه مالی، سواد مالی است. درک، مهارتهای مالی اولیه، اعتمادبهنفس و انگیزۀ پایههای سواد مالی را تعیین میکند. دانش، مهارتها و درک مالی اولیه در خانه و از طریق آموزش رسمی در مدرسه به دست میآید. درحالیکه آثار ناشی از آموزش مالی در طول زمان کاهش مییابد (ایرامانی و لطفی، 2021). بنابراین، دستیابی به رفاه مالی نهتنها به سواد مالی، بلکه به مهارتهای الکترونیکی و توانایی مدیریت امور مالی در زیرساختهای الکترونیکی بستگی دارد (اولیا و همکاران ، ۲۰۲۳).
اطمینان مالی و رفتار مالی
اطمینان مالی، خودباوری است که برای تصمیمگیری درست مالی لازم است. اطمینان مالی یک احساس اعتماد به تواناییهای مالی شخصی است، این اطمینان زمانی که تصمیمهای مالی اتخاذشده سودمند هستند، افزایش مییابد. اطمینان مالی، اعتقاد به دانش شخصی و توانایی مدیریت و کنترل امور مالی است. اعتماد و اطمینان برای عملکرد اقتصاد بسیار مهم است. خرجکردن، پسانداز، استقراض، سرمایهگذاری، به اطمینان مصرفکنندگان به اقتصاد آینده، امور مالی شخصی و اعتمادی که به مؤسسههای مالی مانند بانکها، بیمهها و شرکتهای کارت اعتباری، سرمایهگذاری و صندوقهای بازنشستگی دارند بستگی دارد. رفتار مالی شامل مدیریت پول، تصمیمگیری و رسیدگی به مسائل مالی است و تحتتأثیر عوامل مختلفی مانند تربیت، فرهنگ، شخصیت، تحصیلات، سطح درآمد و تجربیات شخصی قرار میگیرد. رفتار مالی نوعی فعالیت جاری، پویا و واکنشی با توانایی هدفمند و مدیریت ویژگیهای مؤثر رفتار و منش سازگار محیط است و میتواند افراد و سازمانها را به هدف مالی خود برساند (رسپاتی و همکاران، ۲۰۲۳). رفتار مالی پیشبینیکنندۀ قوی برای میزان رفاه مالی در زندگی جوانان است و نحوۀ مدیریت منابع مالی شخصی با انجام اقدامات متفاوت را نشان میدهد. افراد جوان همیشه قادر به اتخاذ تصمیمات مالی صحیح نیستند. جوانانی که میتوانند تصمیمهای مالی درستی بگیرند، در آینده با مشکلات مالی مواجه نخواهند شد و رفتارهای مالی مناسبی از خود نشان خواهند داد (صبری و همکاران ، ۲۰۲۱).
سواد مالی، اطمینان مالی و میزان درآمد ظاهراً تحتتأثیر رفتار مالی یک شخص است. این احتمال وجود دارد که افراد با منابع درآمد بیشتر، رفتار مالی مسئولانهتری از خود نشان دهند. دانش مالی را میتوان از طریق آموزش بهدست آورد، از جمله آموزش رسمی در مدارس، سمینارها و آموزش و تعلیم غیررسمی از روش رفتار والدین، دوستان، تجربۀ کاری و شخصی. دانش مالی توانایی درک، تجزیهوتحلیل، مدیریت امور مالی برای تصمیمگیریهای مالی صحیح و اجتناب از مشکلات مالی است. ازجمله عواملی که برای اندازهگیری مالی رفتاری استفاده میشوند، دانش مالی و اطمینان مالی است. بهطورکلی دانش مالی کمتر فرد ناشی از تحصیلات اندک است. آموزش خوب میتواند سواد مالی را بهبود بخشد که بر تصمیمگیری مالی مؤثرتر، اعتمادبهنفس، نگرش یا احساس اطمینان نسبت به توانایی یک فرد تأثیرگذار باشد. )آریفین و همکاران ، ۲۰۱۷).
در ادامه به برخی پژوهشهای انجامشده در این حوزه اشاره میگردد:
سعادت و یزدخواستی (۱۴۰۳) به بررسی تأثیر سواد مالی بر جامعهپذیری و خودکارآمدی دانشآموزان دورۀ متوسطه در افغانستان پرداختند. این پژوهش با روش توصیفی همبستگی انجام شد. جامعۀ آماری این پژوهش دانشآموزان دورۀ متوسطۀ شهر مزارشریف در سال۱۴۰۰ بودند دادهها از طریق همبستگی و مدل معادلات ساختاری با استفاده از نرمافزار (Spss۲۲)و( Amos۲۲) تحلیل گردید. نتایج نشان داد که سواد مالی والدین بر سواد مالی دانشآموزان تأثیر دارد و سواد مالی با جامعهپذیری مالی و خودکارآمدی مالی نیز ارتباط دارد.
نعمتی و عسکری (۱۴۰۲) به بررسی تأثیر دانش مالی و رفتار مالی بر مسئولیت اجتماعی پرداختند. جامعۀ آماری این پایاننامه مدیران و کارشناسان بخش حسابداری شرکتهای بورسی مستقر در استان فارس بوده است. برای تجزیهوتحلیل داده از تحلیل عاملی و مدلسازی معادلات ساختاری با استفاده از نرمافزار اسپیاساس و اسمارت پیالاس استفاده گردید. نتایج پژوهش نشان داد که دانش مالی بر مسئولیت اجتماعی شرکتها تأثیر معناداری دارد و رفتار مالی بر مسئولیت اجتماعی شرکتها اثرگذار است.
احقاقی و زیودار (۱۴۰۱)، تحقیقی با هدف بررسی تأثیر سواد مالی بر رفتار مالی حسابرسان ارشد مالیاتی با درنظرگرفتن نقش میانجی جامعهپذیری مالی انجام دادند. جامعۀ آماری پژوهش مشتمل بر کلیۀ حسابرسان ارشد مالیاتی اصفهان و شاهینشهر و میمه به تعداد ۱۴۲ نفر اعلام گردیده و دادههای گردآوریشده براساس تحلیل مسیر معادلات ساختاری در نرمافزار (AMOS) تجزیهوتحلیل شدند. نتایج نشان داد که سواد مالی حسابرسان ارشد مالیاتی بر رفتار مالی حسابرسان اثرگذار بوده است. همچنین نتایج آزمون سوبل بیانگر آن بود که سواد مالی بر رفتار مالی با نقش میانجی جامعهپذیری مالی، تأثیر دارد.
شهیر و همکاران (۱۴۰۱) در مورد ویژگیهای شخصیتی، رفاه مالی و رفتار جامعۀ حسابداران رسمی ایران تحقیقی را انجام دادند. در این پژوهش نمونۀ آماری شامل ۳۳۳ نفر از اعضای جامعۀ حسابداران رسمی ایران است. فرضیهها به روش ضریب همبستگی پیرسون، آزمونهای t و لوین، تحلیل عاملی تأییدی و مدل معادلات ساختاری با استفاده از نرمافزارهای (SPSS 22) و (SMART PLS) آزمون شدهاند. نتایج نشان داد که بین ویژگیهای شخصیتی با در نظر گرفتن متغیرهای جمعیتشناختی با رفاه مالی و رفتار مالی اعضای جامعۀ حسابداران رسمی ایران رابطۀ معنادار و معکوس وجود دارد. همچنین نتایج پژوهش حاکی از وجود رابطۀ معنادار و مستقیم بین رفاه مالی و رفتار مالی میباشد.
محققکیا و همکاران (۱۴۰۰)، طی پژوهشی به بررسی سواد مالی و رابطۀ آن با رفتار مالی و نگرش مالی پرداختند. این پژوهش در بین نمونهای شامل ۲۰۰ نفر از دانشجویان مؤسسۀ آموزش عالی پرندک بوده است، انجام گردید. بهمنظور تعیین میزان سواد مالی، رفتار مالی و نگرش مالی از پرسشنامههای استاندارد استفاده شده است و با نرمافزار (SPSS) تجزیهوتحلیل شده است. نتایج نشان داد که دانشجویان مؤسسل آموزش عالی پرند از سطح سواد مالی نسبتاً خوبی برخوردار هستند و ارتباط معناداری بین سواد مالی با رفتار و نگرش مالی وجود دارد.
فرخبخت فومنی و احمدزاده (۱۴۰۰)، سواد مالی و رفاه کارکنان مالی علوم پزشکی استان گیلان را باتوجه به نقش خودکارآمدی مالی بررسی کردند. جامعۀ آماری تحقیق شامل ۱۵۵ نفر از کارکنان شاغل در واحدهای مالی نظیر حسابدار، رئیس حسابداری، کارشناس مالی و کارشناس بودجه میباشد. روش تجزیهوتحلیل دادهها تحلیل عاملی تأییدی مرتبۀ اول و مرتبۀ دوم بوده است و از نرمافزارهای (Spss) و (Lisrel) برای تجزیهوتحلیل استفاده شده است. نتایج نشان داد سواد مالی بر خودکارآمدی مالی تأثیر مثبت و معناداری داشته است. سواد مالی و خودکارآمدی مالی بر رفاه تأثیر مثبت و معناداری دارد؛ همچنین سواد مالی از طریق خودکارآمدی مالی بر رفاه تأثیرش مثبت و معنادار است.
آریان و همکاران (۲۰۲۴) به تحلیل چگونگی تأثیر سواد مالی دیجیتال بر رفتار مالی در نسل هزارۀ اردن پرداختند. جامعۀ پژوهش شامل افرادی بود که بین سالهای ۱۹۸۱ و ۱۹۹۶ متولد شدهاند. پژوهش با روش پیمایشی و در بین ۶۲۷ فرد نسل هزاره از چندین شهر در اردن انجام گردید. برای برآورد رابطۀ بین متغیرهای تحقیق از مدلسازی معادلات ساختاری (SEM) استفاده شد و نتایج نشان داد که سواد مالی دیجیتال و ابعاد آن، یعنی دانش دیجیتال، تجربۀ دیجیتال، مهارتهای دیجیتال و آگاهی دیجیتال تأثیر مثبتی بر رفتار مالی داشته است.
جانسون و همکاران (۲۰۲۳) پژوهشی با عنوان تأثیر سواد مالی دیجیتالی بر رفاه مالی از طریق رفتار خرج کردن، پسانداز و سرمایهگذاری در اندونزی انجام دادند. این مطالعه یک نظرسنجی برخط بود که با حجم نمونۀ ۴۰۳ شرکتکننده انجام گرفته است. پرسشنامۀ برخط از شاخصهایی برای ارزیابی سواد مالی دیجیتال افراد، رفتار خرج کردن، رفتار پسانداز، رفتار سرمایهگذاری و رفاه مالی استفاده کرد که از طریق یک مطالعۀ مقطعی انجام شد. دادهها از طریق مدل معادلات ساختاری با استفاده از نرمافزار اسمارت پیالاس آزمون شدند و نتایج نشان داد سواد مالی دیجیتال با واسطهگری هزینه، پسانداز و رفتار سرمایهگذاری بر رفاه مالی اثرگذار است.
زورایا و همکاران (۲۰۲۳) تأثیر سواد مالی بر رفاه مالی فعالان خانگی در شهر بنگکولو را بررسی کردند. جامعۀ آماری این پژوهش ۱۵۰ نفر از فعالان خانگی بوده که از طریق پرسشنامه، دادهها جمعآوری شده است. این پژوهش از نوع تحقیق توصیفی با دادههای عددی است. برای تجزیهوتحلیل دادهها از نرمافزار پیالاس استفاده شد. نتایج نشان داد که رفتار مالی و دانش مالی تأثیر معنیداری بر رفاه مالی نداشتند درحالیکه نگرشهای مالی بر رفاه مالی فعالان خانوار تأثیر معنیداری نشان داده است.
کلارنس و پرتیوی (۲۰۲۳) به بررسی چگونگی تأثیر سواد مالی دیجیتال بر رفتار مدیریت مالی دانشجویانی پرداختند که از خدمات بانکداری دیجیتال در سورابایا استفاده میکنند. با استفاده از نرمافزار (SmartPLS 4) و تکنیک مدلسازی معادلات ساختاری به روش حداقل مربعات جزئی (PLS-SEM) تجزیهوتحلیل دادهها انجام شد. یافتههای این مطالعه نشان داد سواد مالی دیجیتال تأثیر قابلتوجهی بر رفتار خرجکردن و پسانداز دانشجویانی که از خدمات بانک دیجیتال در سورابایا استفاده میکنند، دارد.
اولیا و همکاران (۲۰۲۳) تحقیقی با هدف بررسی رابطۀ بین رفاه مالی و سواد مالی الکترونیکی با متغیر تعدیلکنندۀ رفتار مالی انجام دادهاند. دادههای بهدستآمده ۲۱۵ پاسخدهنده در منطقه سوماترای غربی بود. این پژوهش از نوع تحلیل کمی- تبیینی با روش پیمایشی بوده و دادههای جمعآوریشده با استفاده از برنامههای (SPSS) و (Smart-PLS) پردازش گردید. نتایج نشان داد تأثیر معناداری بین سواد مالی دیجیتال و رفاه مالی وجود دارد و رفتار مالی به طور قابلتوجهی رابطۀ بین سواد مالی دیجیتال و رفاه مالی مردم در غرب سوماترا را تعدیل میکند.
فرضیههای پژوهش
با توجه به اینکه اهداف این پژوهش بررسی تأثیرسواد مالی الکترونیکی و اطمینان مالی بر میزان رفاه مالی است و پیشبینی میگردد که رفتار مالی نیز بر این متغیرها اثرگذار باشد، فرضیهها به شرح زیر ارائه می گردد:
فرضیۀ اول: سواد مالی الکترونیکی بر رفتار مالی دانشجویان حسابداری اثرگذار است.
فرضیۀ دوم: رفتار مالی بر رفاه مالی دانشجویان حسابداری اثرگذار است.
فرضیۀ سوم: سواد مالی الکترونیکی از طریق رفتار مالی بر رفاه مالی دانشجویان حسابداری اثرگذار است.
فرضیۀ چهارم: اطمینان مالی بر رفتار مالی دانشجویان حسابداری اثرگذار است.
فرضیۀ پنجم: اطمینان مالی از طریق رفتار مالی بر رفاه مالی دانشجویان حسابداری اثرگذار است.
فرضیۀ ششم: اطمینان مالی بر رفاه مالی دانشجویان حسابداری اثرگذار است.
روششناسی پژوهش
بنابر پژوهش داناییفرد و همکاران (۱۳۸۳)، تحقیق کمی شامل یک رویکرد عددی یا آماری برای طراحی تحقیق است. پژوهش حاضر از لحاظ مبانی فلسفی پژوهش، اثباتگرایانه و از لحاظ جهتگیری کاربردی میباشد و همچنین رویکرد آن استقرایی و روش پژوهش کمی است که دادهها با استفاده از روش میدانی و با استفاده از راهبرد پیمایشی انجام میشود. هدف پژوهش توصیفی و ابزار گردآوری دادهها پرسشنامه میباشد. جامعۀ آماری شامل دانشجویان شهر یزد است و حجم نمونه با استفاده از فرمول کوهن به تعداد 180 نفر محاسبه گردید که بر این اساس 230 پرسشنامه بین جامعۀ آماری توزیع گردید که در نهایت 195 پرسشنامه مورد قبول بود. روش گردآوری مبانی نظری و پیشینهها، روش کتابخانهای است. دادههای بهدستآمده از پرسشنامهها در نرمافزار اکسل ذخیره گردیده و با استفاده از معادلات ساختاری و نرمافزار پیالاس مورد تحلیل قرار گرفته است. مدل مفهومی متغیرهای پژوهش به شکل(۱) میباشد.
شکل(۱). مدل مفهومی پژوهش براساس پژوهش رسپاتی و همکاران(۲۰۲۳)
پرسشنامه از دو قسمت مجزا تشکیل شده که قسمت اول سؤالات جمعیتشناختی و قسمت دوم مربوط به متغیرهای پژوهش و براساس پژوهش رسپاتی و همکاران (2023)، میباشد. سواد مالی الکترونیکی با 13 گویه، اطمینان مالی با 3 گویه، رفاه مالی با 3 گویه و رفتار مالی با 5 گویه و با استفاده از طیف لیکرت 5 گزینهای مورد سنجش قرار گرفته است.
همچنین ویژگی های جمعیتشناسی نمونه بررسی شده به شرح جدول(۱) میباشد.
جدول(۱). خلاصۀ نتایج آمار توصیفی مشخصات دموگرافیک
متغیر | گروه | فراوانی | درصد |
جنسیت | مرد | ۷۶ | ۳۹/۰ |
زن | ۱۱۹ | ۶۱/۰ | |
سن | بین ۱۸ تا ۲۴ سال | ۶۱ | ۳۱/۳ |
بین ۲۵ تا ۳۴ سال | ۶۶ | 8/33 | |
بین ۳۵ تا ۴۴ سال | ۳۸ | 5/19 | |
بین ۴۵ تا ۵۵ سال | ۲۵ | 8/12 | |
بالاتر از ۵۵ سال | ۵ | 6/2 | |
وضعیت شغلی | کمکحسابدار | ۲۸ | 4/14 |
حسابدار | ۵۳ | 2/27 | |
سرپرست حسابداری | ۱۵ | 7/7 | |
مدیر مالی | ۹ | 6/4 | |
حسابرس | ۸ | 1/4 | |
سایر | ۸۲ | 1/42 | |
دانشجوی مقطع | دیپلم و کاردانی | ۱۳ | 7/6 |
کارشناسی | ۹۵ | 7/48 | |
کارشناسیارشد | ۷۵ | 5/38 | |
دکترا | ۱۲ | 2/6 | |
سابقۀ شغلی | بین ۱ تا ۵ سال | ۸۸ | 1/45 |
| بین ۵ تا ۱۰ سال | ۲۵ | 8/12 |
| بین ۱۰ تا ۱۵ سال | ۴۰ | 5/20 |
| بیشتر از ۱۵ سال | ۴۲ | 5/21 |
جمع | ۱۹۵ | ۱۰۰ | |
یافتههای پژوهش
در این قسمت ابتدا نتایج توصیفی پژوهش ارائه گردیده و در ادامه نتیجۀ فرضیهها ارائه میشود.
شاخصهای توصیفی متغیرهای پژوهش
نتایج میانگین، انحراف معیار و واریانس متغیرهای پژوهش به شرح جدول(2) ارائه میگردد.
جدول(۲) .خلاصه نتایج شاخصهای توصیفی متغیرهای پژوهش
متغیر | تعداد | میانگین | انحراف معیار | واریانس |
سواد مالی الکترونیکی | ۱۹۵ | 651/3 | 720/0 | 157/0 |
اطمینان مالی | ۱۹۵ | 172/3 | 562/0 | 317/0 |
رفاه مالی | ۱۹۵ | 076/3 | 743/0 | 522/0 |
رفتار مالی | ۱۹۵ | 323/3 | 621/0 | 383/0 |
با استفاده از آزمون کولموگروف – اسمیرنوف و باتوجه به سطح معناداری که کوچکتر از05 /۰ است، در سطح اطمینان ۹۵ درصد فرض نرمال بودن متغیرهای اطمینان مالی و رفاه مالی تأیید شدند و در سطح اطمینان ۹۵ درصد فرض نرمال بودن متغیرهای سواد مالی الکترونیکی و رفتار مالی رد شدند.
جدول(۳). خلاصه نتایج آزمون کولموگروف - اسمیرنوف
متغیر | تعداد | آمارۀ z | سطح معناداری sig | نتیجه |
سواد مالی الکترونیکی | ۱۹۵ | 363/1 | 046/0 | غیرنرمال |
اطمینان مالی | ۱۹۵ | 035/0 | 200/0 | نرمال |
رفاه مالی | ۱۹۵ | 031/0 | 200/0 | نرمال |
رفتار مالی | ۱۹۵ | 056/2 | 001/0 | غیرنرمال |
تحلیلهای استنباطی شامل آزمون مدل بیرونی (مدل اندازهگیری)، آزمونهای سنجش پایایی، آزمونهای سنجش روایی، آزمون مدل درونی (مدل ساختاری)، ارزیابی برازش و کیفیت مدل و آزمون فرضیههای پژوهش به ترتیب در ادامه ارائه میگردد.
آزمون مدل بیرونی (مدل اندازهگیری)
در روششناسی مدل معادلات ساختاری، ابتدا به ساکن لازم است تا روایی سازه مورد مطالعه قرار گیرد. به این شکل که اگر مقدار آمارۀ t بالاتر از ۹۶/۱ و مقادیر P کوچکتر از ۰۵/۰ و بار عاملی بزرگتر از ۷/۰ باشد. در این صورت این گویه از دقت لازم برای اندازهگیری آن سازه یا متغیر مکنون برخوردار است. در جدول(۴) مقادیر بار عاملی برای گویههای هر متغیر آورده شده است.
جدول(۴). نتایج بررسی مقادیر بار عاملی سؤالات برای متغیرهای پژوهش
متغیر | گویه | بار عاملی | انحراف معیار | آمارۀ t | مقادیر P |
رفتار مالی | FBQ1 | 786/0 | 034/0 | 449/23 | 000/0 |
FBQ2 | 767/0 | 032/0 | 643/23 | 000/0 | |
FBQ3 | 841/0 | 024/0 | 109/35 | 000/0 | |
FBQ4 | 761/0 | 035/0 | 542/21 | 000/0 | |
FBQ5 | 738/0 | 044/0 | 751/16 | 000/0 | |
اطمینان مالی | FCQ1 | 887/0 | 020/ | 400/45 | 000/0 |
FCQ2 | 902/0 | 015/0 | 848/60 | 000/0 | |
FCQ3 | 836/0 | 028/0 | 406/30 | 000/0 | |
سواد مالی الکترونیکی | FDLQ1 | 407/0 | 078/0 | 208/5 | 000/0 |
FDLQ2 | 444/0 | 086/0 | 232/5 | 000/0 | |
FDLQ3 | 684/0 | 057/0 | 161/12 | 000/0 | |
FDLQ4 | 716/0 | 050/0 | 200/14 | 000/0 | |
FDLQ5 | 717/0 | 047/0 | 262/15 | 000/0 | |
FDLQ6 | 755/0 | 035/0 | 510/21 | 000/0 | |
FDLQ7 | 763/0 | 033/0 | 122/23 | 000/0 | |
FDLQ8 | 776/0 | 037/0 | 945/20 | 000/0 | |
FDLQ9 | 754/0 | 048/0 | 852/15 | 000/0 | |
FDLQ10 | 747/0 | 039/0 | 084/19 | 000/0 | |
FDLQ11 | 722/0 | 050/0 | 424/14 | 000/0 | |
FDLQ12 | 587/0 | 065/0 | 092/9 | 000/0 | |
FDLQ13 | 720/0 | 043/0 | 951/16 | 000/0 | |
رفتار مالی | FWQ1 | 906/0 | 014/0 | 232/16 | 000/0 |
FWQ2 | 886/0 | 019/0 | 755/45 | 000/0 | |
FWQ3 | 855/0 | 021/0 | 282/40 | 000/0 |
نتایج آزمون پایایی به سه روش: ضرایب آلفای کرونباخ، (rho_A) و پایایی مرکب در جدول(5) نشان داده شده است. مقدار آلفای کرونباخ و ( rho_A) و پایایی ترکیبی بیشتر از ۷/۰ نشانگر پایایی قابلقبول است، بنابراین پایایی مدل اندازهگیری مورد تأیید قرار گرفته است.
جدول(5). مقادیر شاخصهای سنجش پایایی
متغیر | آلفای کرونباخ (7/0<) | ضریب Rho (7/0<) | پایایی ترکیبی (7/0<) |
اطمینان مالی | 847/0 | 857/0 | 908/0 |
رفاه مالی | 873/0 | 884/0 | 922/0 |
رفتار مالی | 852/0 | 854/0 | 894/0 |
سواد مالی الکترونیکی | ۰.۹۲۱ | 924/0 | 934/0 |
در جدول(6) مقدار ضریب برای هریک از سازهها ارائه شده است. ازآنجاکه مقدار (AVE) برای همۀ متغیرها بیشتر از ۰۵/۰ است؛ بنابراین روایی همگرای مدل اندازهگیری در این آزمون تأیید میگردد.
جدول(6). مقادیر میانگین استخراجشده (AVE)
متغیر | میانگین واریانس استخراجشده (AVE) (0.5<) |
اطمینان مالی | 767/0 |
رفاه مالی | 798/0 |
رفتار مالی | 628/0 |
سواد مالی الکترونیکی | 585/0 |
نتایج ارائه شده در جدول(7) نشان میدهد که مقدار بار عاملی هر سؤال در متغیر خودش بیشتر از سایر متغیرها هست، بنابراین آزمون بار متقاطع تأیید میشود.
جدول(7). روش بارهای عاملی متقاطع
| اطمینان مالی | رفاه مالی | رفتار مالی | سواد مالی الکترونیکی |
FBQ1 | 633/0 | 617/0 | 796/0 | 506/0 |
FBQ2 | 602/0 | 557/0 | 784/0 | 428/0 |
FBQ3 | 661/0 | 673/0 | 837/0 | 351/0 |
FBQ4 | 549/0 | 516/0 | 798/0 | 497/0 |
FBQ5 | 580/0 | 510/0 | 745/0 | 460/0 |
FCQ1 | 884/0 | 639/0 | 694/0 | 345/0 |
FCQ2 | 901/0 | 664/0 | 659/0 | 338/0 |
FCQ3 | 840/0 | 639/0 | 656/0 | 460/0 |
FELQ3 | 365/0 | 271/0 | 421/0 | 702/0 |
FELQ4 | 351/0 | 263/0 | 441/0 | 752/0 |
FELQ5 | 349/0 | 352/0 | 425/0 | 772/0 |
FELQ6 | 341/0 | 386/0 | 432/0 | 800/0 |
FELQ7 | 427/0 | 410/0 | 525/0 | 798/0 |
FELQ8 | 296/0 | 263/0 | 429/0 | 813/0 |
FELQ9 | 344/0 | 417/0 | 436/0 | 769/0 |
FELQ10 | 332/0 | 346/0 | 412/0 | 765/0 |
FELQ11 | 311/0 | 391/0 | 362/0 | 708/0 |
FELQ13 | 194/0 | 302/0 | 409/0 | 765/0 |
FWQ1 | 679/0 | 915/0 | 625/0 | 492/0 |
FWQ2 | 665/0 | 892/0 | 689/0 | 406/0 |
FWQ3 | 692/0 | 872/0 | 636/0 | 296/0 |
نتایج ارائه شده در جدول(8) حاکی از آن است که سازهها (متغیرهای مکنون) در مدل، تعامل بیشتری با شاخصهای خود دارند تا با سازههای دیگر و این به آن معنی است که روایی واگرای مدل در حد مناسبی است.
جدول(8). روایی واگرا براساس معیار فورنل و لارکر
| اطمینان مالی | رفاه مالی | رفتار مالی | سواد مالی الکترونیکی |
اطمینان مالی | 876/0 |
|
|
|
رفاه مالی | 760/0 | 893/0 |
|
|
رفتار مالی | 765/0 | 728/0 | 793/0 |
|
سواد مالی الکترونیکی | 436/0 | 445/0 | 565/0 | 765/0 |
در جدول۹ مقادیر شاخص (HTMT) مشخص شده است که همۀ مقادیر کمتر از 9/۰ است؛ بنابراین روایی واگرای مدل تأیید میشود.
جدول(9). روایی واگرا براساس معیار HTMT
| اطمینان مالی | رفاه مالی | رفتار مالی | سواد مالی الکترونیکی |
اطمینان مالی |
|
|
|
|
رفاه مالی | 883/0 |
|
|
|
رفتار مالی | 898/0 | 840/0 |
|
|
سواد مالی الکترونیکی | 489/0 | 497/0 | 635/0 |
|
خروجیهای مدل اصلی (ضرایب مسیر و آمارۀ t)
با استفاده از مدل درونی میتوان به بررسی فرضیهها پرداخت. با مقایسۀ مقدار t محاسبهشده برای ضریب هر مسیر میتوان فرضیه را تأیید یا رد نمود. بدین ترتیب اگر مقدار قدرمطلق آمارۀ t بزرگتر از ۹۶/۱ گردد، در سطح اطمینان ۹۵% و درصورتیکه مقدار آمارۀ t بیشتر از ۵۸/۲ گردد، در سطح اطمینان ۹۹%، ضریب مسیر معنادار است. نتایج آزمون مدل مفهومی در حالت معناداری ضرایب در شکل(2) نشان داده شده است.
شکل(۲). مدل اصلی در حالت اعداد معناداری (t_value)
اعداد موجود بر روی مسیرها نشانگر مقدار (t-value) برای هر مسیر است. برای بررسی معنادار بودن ضرایب مسیر لازم است تا مقدار t هر مسیر بیشتر از ۹۶/۱ شود. در این تحلیل مقدار آمارۀ t برای کلیه مسیرها، بیشتر از ۹۶/۱ بوده و در نتیجه در سطح اطمینان ۹۵% معنادار هستند.
شکل(۳). مدل اصلی در حالت ضرایب مسیر
بهمنظور بررسی قدرت پیشبینی متغیرهای وابسته در مدل از آزمونهای (R2)، (F2) استفاده شده است. برای سنجش برازش کلی مدل از بین شاخصها، شاخصهای نیکویی برازش (GOF)، (SRMR)4، (NFI5)، ) (RMS THEHA6 بررسی شده است.
متغیرهای رفتار مالی و رفاه مالی به ترتیب با مقادیر ضریب تعیین (R2) ۶۵۱/۰ و ۶۳۰/۰ دارای قدرت تبیینپذیری متوسط هستند.
شاخص F2 برای یک متغیر مستقل، میزان تغییرات در برآورد متغیر وابسته را زمانیکه اثر آن متغیر حذف شود نشان میدهد. اندازۀ تأثیر مسیر اطمینان مالی با رفاه مالی ۲۶۹/۰ و ضعیف و مسیر اطمینان مالی با رفتار مالی ۹۵۲/۰ و قوی میباشد. همچنین اندازۀ تأثیر مسیر رفتار مالی با رفاه مالی۱۴۰/ ۰و ضعیف و مسیر سواد مالی الکترونیکی با رفتار مالی ۱۸۹/۰ و قوی است.
همچنین قدرت پیشبینی متغیرهای مکنون درونزا با معیار ضریب تعیین ( Q2) برای رفتار مالی و رفاه مالی با مقادیر ۳۷۷/۰ و ۴۶۹/۰ در سطح قوی میباشد که بیانگر برازش مناسب برای مدل ساختاری هستند و مقدار (GOF) محاسبه شده برای پژوهش 6۶6/۰ است که برازش قوی مدل پژوهش را مشخص میکند.
شاخصهای (SRMR)، (NFI)، (RMS THEHA) برای سنجش کلی مدل استفاده میشود. مقادیر بین ۰۸/۰ و ۱/۰ برای (SRMR)، مقادیر بیشتر از ۹/۰ برای (NFI) و مقادیر کمتر از ۱۲/۰ برای (RMS THEHA) نشاندهندۀ برازش مناسب هستند که مقادیر بهدستآمده در پژوهش به ترتیب ۰۷۶/۰، ۷۴۲/۰ و ۱۷۹/۰ می باشد و نشاندهندۀ برازش مناسب هستند.
آزمون فرضیههای پژوهش
باتوجهبه آزمونهای انجام شده و نتایج ارائهشده، خلاصة بررسی فرضیههای تحقیق به شرح جدول(10) بهدستآمده است.
جدول(10). خلاصه بررسی فرضیههای تحقیق
| ضریب مسیر | خطای استاندارد | آمارۀ t | مقادیر P | نتیجه |
سواد مالی الکترونیکی ← رفتار مالی | 288/0 | 061/0 | 675/4 | 000/0 | تأیید |
رفتار مالی ← رفاه مالی | 356/0 | 110/0 | 243/3 | 001/0 | تأیید |
اطمینان مالی ← رفتار مالی | 641/0 | 053/0 | 142/12 | 000/0 | تأیید |
اطمینان مالی ← رفاه مالی | 487/0 | 108/0 | 535/4 | 000/0 | تأیید |
سواد مالی الکترونیکی ← رفتار مالی ← رفاه مالی | 103/0 | 041/0 | 475/2 | 013/0 | تأیید |
اطمینان مالی← رفتار مالی ← رفاه مالی | 228/0 | 072/0 | 160/3 | 002/0 | تأیید |
پس از بررسی و تأیید مدل اصلی، فرضیههای مدل پژوهش ارزیابی شدند و اگر مقدار قدرمطلق آمارۀ t کوچکتر از مقدار ۹۶/۱ باشد فرض صفر نتیجه گرفته میشود و درصورتیکه مقدار قدرمطلق آمارۀ t بزرگتر از مقدار ۹۶/۱ باشد فرض صفر رد میشود. نتایج آزمون سوبل و مقادیر آمارۀp برای متغیرهای میانجی نشاندهندۀ اثر میانجیگری کامل متغیر رفاه مالی میباشد.
بحث و نتیجهگیری
نتایج بررسی فرضیۀ اول نشان داد سواد مالی الکترونیکی دانشجویان منجربه بهبود رفتارهای مالی آنان میگردد. سهولت دسترسی به خدمات مالی از طریق فناوریهای نوین مستلزم تعمیق سواد مالی الکترونیکی برای استفادۀ مؤثر از آنها و کنترل رفتارهای مالی مانند استقراض بیش از حد، چگونگی پسانداز، تصمیمهای سرمایهگذاری و اجتناب از سوءاستفاده از دادههای شخصی است. نتایج حاکی از آن است که ارتقای سواد مالی الکترونیکی از طریق دانش مالی، دانش الکترونیک، آگاهی از خدمات مالی الکترونیک، دانش عملی استفاده از خدمات مالی الکترونیک و تصمیمگیری در مورد خدمات مالی الکترونیک میتواند به ارتقای رفتارهای مالی افراد کمک کند. با درک نقش محوری سواد مالی الکترونیکی و تأثیر عمیق آن بر رفتار مالی، سیاستگذاران و مؤسسههای مالی به ابداع ارتباطات هدفمند ترغیب میشوند که شامل برنامههای آموزشی، منابع برخط و خلاقیت های آموزشی میباشد و برای افزایش مهارت افراد در درک ابزارها و فناوریهای مالی الکترونیک طراحی میشوند. نتایج این فرضیه با مطالعات اولیا و همکاران (۲۰۲۳) همسو میباشد. به دانشگاهها و فعالان حوزه آموزش جوانان پیشنهاد میگردد از طریق آموزش سواد مالی الکترونیکی، رفتار مالی دانشجویان را بهبود بخشند. همچنین با ارتقا دانش خدمات مالی دانشجویان حسابداری و آموزش استفاده صحیح از نرمافزارهای گوشی همراه، سطح رفتار مالی آنها را ارتقا دهند تا پیامدهای ناشی از رفتارهای مالی مخاطرهآمیز کاهش یابد.
نتایج بررسی فرضیۀ دوم نشان داد که چگونگی رفتارمالی بر میزان رفاه مالی اثرگذار است. توجه به سطح رفاه مالی در بین دانشجویان، آموزش مالی و سایر راهبردهای اطلاعرسانی با هدف ترویج شیوههای مالی کاربردی از اهمیت فراوانی برخوردار است. رفتار پسانداز، رفتار خرید، برنامهریزی بلندمدت و کوتاهمدت که همه از عوامل مؤثر بر رفتار مالی هستند در میزان رفاه مالی افراد اثرگذار هستند و بر وضعیت مالی و مهارتهای مدیریت مالی به صورت مستقیم نیز مؤثر می باشند و اساساً، افرادی که در امور مالی مسئولانهتر عمل میکنند و تعهد خود را به برنامهریزی مالی نشان میدهند، برای دستیابی به رفاه مالی بیشتر مستعد هستند. نتایج این آزمون با تحقیق اولیا و همکاران (۲۰۲۳) و گوسال و همکاران (۲۰۲۳) همجهت میباشد. در این راستا پیشنهاد میگردد دانشجویان از دسترسی به مشاوره در محیط دانشگاه برای کمک به تصمیمگیری در مورد مسائل مالی بهرهمند شوند. نتایج میتواند برای توسعۀ برنامههای آموزش مالی عملی استفاده شود که دانش و مهارتهای مالی مثبت را به دانشجویان ارائه میدهد و رفاه مالی آنها را بهبود میبخشد.
نتایج بررسی فرضیۀ سوم پژوهش نشان داد سواد مالی الکترونیکی قویتر از طریق رفاه مالی نیز منجربه بهبود رفتار مالی در دانشجویان میگردد. به بیان دیگر، وجود سواد مالی الکترونیکی منجربه بروز رفتارها و واکنشهای مالی مثبت و سازنده گردیده که در نتیجه آن، رفاه مالی افراد بهبود مییابد. در جهت افزایش رفاه مالی و بهبود وضعیت زندگی مالی دانشجویان، میتوان از عوامل مؤثر بر رفتارهای مالی بهره برد که از آن جمله، بهبود سواد مالی الکترونیکی از طریق دانش مالی، آگاهی از خدمات مالی الکترونیکی میباشند و میتوان گفت سواد مالی الکترونیکی نقش مهمی در دستیابی به سطوح بالای رفاه مالی ایفا میکند. ازآنجاییکه در آینده جوامع به دیجیتالی کردن بیشتر خدمات مالی ادامه خواهند داد، ارائۀ پشتیبانی و منابع لازم برای اطمینان از اینکه هیچکس به دلیل پیشرفتهای فناوری و عدم سواد استفاده از فناوریها از خدمات مالی مستثنی نمیشود، ضروری است. نتایج این فرضیه با تحقیق اولیا و همکاران (۲۰۲۳) همسو میباشد. به دانشگاهیان و فعالان در حوزۀ آموزش پیشنهاد میگردد به نقش حیاتی برنامههای آموزشی با هدف افزایش سواد مالی الکترونیکی در میان دانشجویان توجه شود تا با افزایش مهارت دانشجویان در استفاده از سکوهای الکترونیک برای برنامهریزی مالی، بودجهبندی و تصمیمگیری، رفتارهای آنان اصلاح شود و منجربه بهبود رفاه مالی آنها گردد.
نتایج بررسی فرضیۀ چهارم پژوهش نشان داد اطمینان مالی نیز منجربه بهبود رفتار مالی میگردد. فردی که سواد مالی پایین، اما اطمینان مالی زیادی داشته باشد، تمایل بیشتری به انجام رفتارهای مخاطرهآمیز مالی دارد. اطمینان مالی نقش اساسی در مدیریت رفتار مالی ایفا میکند. وقتی فردی اعتماد به نفس قوی دارد، تمایل دارد رفتار خود را بهخصوص در زمینۀ مالی بهخوبی و برنامهریزی شده مدیریت کند. تغییر باور، اعتمادبهنفس، آیندهباوری و شکوفایی در آینده از جمله مواردی هستند که میزان اطمینان مالی افراد را در جهت بهبود رفتارهای مالی مثل رفتار پسانداز و رفتارهای عقلایی در خرید را افزایش میدهند. نتایج این فرضیه با تحقیق اولیا و همکاران (۲۰۲۳) همسو و همجهت میباشد. به مشاوران حوزۀ آموزش و دانشگاهیان پیشنهاد میشود که راههای افزایش اطمینان مالی در افراد را در نظر بگیرند تا از این طریق به بهبود رفتارهای مالی دانشجویان و نسل جوان کمک نمایند.
نتایج بررسی فرضیۀ پنجم پژوهش نشان داد رفتار مالی رابطۀ بین اطمینان مالی و رفاه مالی را تقویت مینماید. رفاه دانشجویان زمانی حاصل میشود که اعتماد قوی به امور مالی خود داشته باشند. معمولاً دانشجویانی که بتوانند رفتار مالی خود را بهخوبی مدیریت کنند، از اعتماد به نفس قویتری برخوردار هستند و همین اعتماد به نفس قوی میتواند بر بهبود رفاه مالی آنان در حال و آینده تأثیر بهسزایی بگذارد. وجود اطمینان مالی منجربه بروز رفتار مالی مناسب در مواجه با موقعیتهایی که نیاز مدیریت دارد میشود که در همین راستا رفاه مالی افراد افزایش میباید. در نتیجه میتوان در جهت ارتقای رفاه مالی و بهبود رفتار مالی افراد، از عوامل مؤثر بر اعتماد به نفس استفاده نمود که میزان اطمینان مالی را در آنان تقویت کند. نتیجۀ این فرضیه با تحقیق اولیا و همکاران (۲۰۲۳) همجهت میباشد؛ همچنین این یافته با مطالعه انجامشدۀ جانسون و همکاران (۲۰۲۳) منطبق است. در این راستا به کارشناسان آموزش و استادان دانشگاه پیشنهاد میشود تلاش گردد تا سطح اطمینان مالی دانشجویان با آموزشهای لازم تقویت شود. آموزشهایی کاربردی در جهت افزایش اعتماد به نفس آنها نسبت به تضمین آیندۀ مالی که بر رفاه مالی دانشجویان در حال و آینده تأثیر بهسزایی میگذارد.
بررسی فرضیۀ ششم پژوهش نشان داد اطمینان مالی منجربه تقویت رفاه مالی دانشجویان میگردد. برای رسیدن به رفاه مالی، خودکنترلی قوی از بعد مالی و عاطفی موردنیاز است. زمانیکه اعتماد به نفس اندک باشد، اضطراب ایجادشده و بر وضعیت مالی افراد اثرگذار است. نتایج بهدستآمده همچنین حاکی از آن است که آیندۀ مالی دانشجویان میتواند تحتتأثیر اعتماد به توانایی آنها در مدیریت امور مالی تغییر کند. نتایج با پژوهش اولیا و همکاران (۲۰۲۳) همسو و همجهت است. به دانشگاهها و مؤسسههای آموزشی پیشنهاد میگردد برنامههای آموزشی و کنفرانسهایی در جهت افزایش اطمینان مالی دانشجویان نسبت به آینده مالی در نظر گرفته و برگزار گردد و یا در برنامههای درسی و یا کارگاهها به صورت مجزا به دانشجویان آموزش داده شود.
References
Mohaghegh Kia, N. , barmaki, N. & Eghdami, A. (2021). Measurment of Students Financial Literacy and its Relationship with Financil Behavior & Financial Attitude ( case study : students of Parandac Institue). Accounting and Auditing Research , 13 (51), 187-198. (In Persian)
[1] . استادیار،گروه حسابداری، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران (نویسندۀ مسئول) (nasim.shahmoradi@iau.ac.ir)
[2] . دانشجوی دکتری، گروه حسابداری، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران (Elhamabouei@gmail.com)
[3] . کارشناسی ارشد، گروه حسابداری، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران (shirgholami4270@gmail.com)
DOI: 10.30486/FBRA.1403.1190573
[4] . Square Root Mean Residual
[5] . Normed Fit Index
[6] . Root Mean Squared Theta
