Evaluation of the livability Conditions of the urban Regions of Kermanshah metropolis in economic, social and environmental dimensions based on the international livability literature
mehrangiz mohamadi
1
(
Malayer Azad university
)
Abbas Malek Hoseini
2
(
Islamic Azad University, Malayer, Iran
)
Keywords: urban livability, environmental dimension, social dimension, economic dimension, Kermanshah metropolis,
Abstract :
Considering the issues and problems related to metropolis and residential Regions in most parts of the world, solutions and views have been proposed. The most recent of these views is livability. Therefore, the present research, with an analytical-comparative approach and the use of Vikor technique, has sought to evaluate and determine the state of mental livability in 8 urban Regions of Kermanshah metropolis. At first, by using the environmental scanning method and the use of databases, indicators and items related to livability in the mental dimension in the form of 3 dimensions, 15 indicators and 93 variables have been identified. Considering that the survey research method is based on questionnaire distribution, the statistical population includes citizens living in 8 urban areas of Kermanshah, and the sample size is 384 people selected using Cochran's method. The techniques used in this research were Vikor (to determine the livability Conditions of Regions) and Shannon's entropy (to weight the research indicators). The results of the research show that, in the 3 dimensions examined, the livability of the metropolis of Kermanshah is not satisfactory, because the general livability of the 8 regions of Kermanshah shows that out of the 8 regions of Kermanshah, 50% of the regions (regions 8, 4 , 2 and 3) are in a very unfavorable and critical situation. The condition of region 6 is unfavorable and two regions 1 and 7 are in an average livability condition. Examining the situation of region 5 shows the very good condition of this region. Finally, suggestions have been made to improve the living conditions of the regions.
|
Journal of Regional Planning Autumn 2023. Vol 13. Issue 51 ISSN (Print): 2251-6735 - ISSN (Online): 2423-7051 https://jzpm.marvdasht.iau.ir/ |
|
Research Paper
Evaluation of the livability Conditions of the urban Regions of Kermanshah metropolis in economic, social and environmental dimensions based on the international livability literature
Mehrangiz Mohamadi1: PhD Student in Geography and Urban Planning, Malayer Branch Islamic Azad University, Malayer, Iran
Abbas Malek Hoseini: Associate Professor of Geography and Urban Planning, Malayer, Islamic Azad University, Malayer, Iran
Citation: 0 000000 DOI: 10.30495/JZPM.2021.26592.3787 DOR: |
Abstract | A R T I C L E I N F O |
Considering the issues and problems related to metropolis and residential Regions in most parts of the world, solutions and views have been proposed. The most recent of these views is livability. Therefore, the present research, with an analytical-comparative approach and the use of Vikor technique, has sought to evaluate and determine the state of mental livability in 8 urban Regions of Kermanshah metropolis. At first, by using the environmental scanning method and the use of databases, indicators and items related to livability in the mental dimension in the form of 3 dimensions, 15 indicators and 93 variables have been identified. Considering that the survey research method is based on questionnaire distribution, the statistical population includes citizens living in 8 urban areas of Kermanshah, and the sample size is 384 people selected using Cochran's method. The techniques used in this research were Vikor (to determine the livability Conditions of Regions) and Shannon's entropy (to weight the research indicators). The results of the research show that, in the 3 dimensions examined, the livability of the metropolis of Kermanshah is not satisfactory, because the general livability of the 8 regions of Kermanshah shows that out of the 8 regions of Kermanshah, 50% of the regions (regions 8, 4 , 2 and 3) are in a very unfavorable and critical situation. The condition of region 6 is unfavorable and two regions 1 and 7 are in an average livability condition. Examining the situation of region 5 shows the very good condition of this region. Finally, suggestions have been made to improve the living conditions of the regions.
| Received:2020/11/20 Accepted:2021/08/29 PP: 93-114
Use your device to scan and read the article online
Keywords: Urban Livability, Economic dimension, social dimension, environmental dimension, Kermanshah metropolis.
|
[1] Corresponding author: Mehrangiz Mohamadi, Email: mehrangizmohamadi8092@gmail.com, Tel: +989155719016
Extended Abstract
Introduction
The city of Kermanshah is the largest Kurdish city and the most important city in the central region of western Iran. Statistical studies show that the population of Kermanshah has only increased sevenfold in the past 55 years. While the horizontal growth of the city has increased more than 33 times during this period (Statistical yearbook of Kermanshah, 2020), in this period, the city of Kermanshah has in many cases distanced itself from the standards of a livable city and is currently facing challenges and problems. abundance such as severe air pollution and heat stress (Yavari, 2019), transportation and traffic problems (Amirian and Shahinifar, 2019), unemployment and crime, especially drugs (Samsam Shariat et al, 2018), the area of Kermanshah's worn-out tissue is 1050 hectares (about 10 percent), etc., factors that take away the existence of a lively and quality life from the people. Therefore, as can be seen, the city of Kermanshah is one of the cities that has experienced accelerated growth in recent decades, so that it seems that this development has not been carried out according to the needs and taking into account the internal capacities. Therefore, the lack of proper and logical planning will turn this city into a city in the not-so-distant future where it will be difficult to live in. Therefore, the current research is conducted based on the need for planning in the field of urban livability and improving the quality of life in the metropolis of Kermanshah, and an effort is made to determine the livability criteria and the status of this issue at the level of the city and different regions; Based on Vikor.
Methodology
The present research is based on practical purpose and based on analytical-comparative method. In general, according to the main goal of the research,which is determining the livability situation in the eight regions of Kermanshah metropolis. The general process of analyzing the indicators of this research includes the following steps: The first stage: determining and identifying indicators that determine the livability of Kermanshah metropolis. The second step: designing the questionnaire and distributing and collecting it. Third step: In this step, the weight and degree of importance of each indicator will be determined. Fourth step: Finally, to determine the livability of Kermanshah metropolitan areas, Vikor technique is used.
Results and Discussion
descriptive findings:Based on the descriptive findings obtained from the questionnaire analysis; 263 respondents to the questionnaire were male and 121 were female. The largest age group responding to the questionnaire, equal to 29.9%, were in the age group of 31 to 40 years, and the largest number of people in terms of education level had a diploma (153 people). Inferential findings: The survey of the general livability situation includes 5 economic indicators, 7 social indicators and 3 environmental indicators and the results related to 93 items based on the fact that 50% of the 8 regions of Kermanshah (regions 8, 4, 2 and 3) are in a very good condition. They are unfavorable and critical. The condition of region 6 is unfavorable and two regions 1 and 7 are in an average livability condition. Finally, the examination of the condition of region 5 shows the very good condition of this region.
Conclusion
In the present research, using the descriptive-analytical approach, the subjective livability status of Kermanshah metropolis at the level of 8 regions based on 3 economic, social and environmental dimensions in the form of 15 indicators and 93 items using Vikor technique has been investigated and analyzed. The results of the research findings indicate that; In terms of economic livability, only region 5 is in a suitable livability Conditions, the other 7 regions are in an unfavorable Conditions, the results related to social livability indicate a very good situation and the first rank of region 5 and also the region 3, with a score of 0, is in the eighth (last) position and the situation is completely unfavorable. The findings of environmental livability, indicate the favorable condition of region 5 and the very unfavorable livability of region 3. Finally, the general livability situation of Kermanshah metropolis indicates that the livability of this metropolis is unsuitable, which is in line with the results research of Sasanpour et al (2016), Rakhshani Nesab and Niri (2017), Ali Akbari et al. (2019). ), Thaqbi et al. (1401) is completely aligned.
مقاله پژوهشی
ارزیابی وضعیت زیست پذیری مناطق شهری کلانشهر کرمانشاه در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی بر اساس ادبیات جهانی زیست پذیری1
مهرانگیز محمدی 2: دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامهریزی شهری، واحد ملایر، دانشگاه آزاد اسلامی، ملایر، ایران.
عباس ملک حسینی: دانشیار گروه جغرافیا و برنامهریزی شهری، واحد ملایر، دانشگاه آزاد اسلامی، ملایر، ایران.
اطلاعات مقاله | چکیده |
تاریخ دریافت:30/08/1399 تاریخ پذیرش:07/06/1400 شماره صفحات: 114-93
از دستگاه خود برای اسکن و خواندن مقاله به صورت آنلاین استفاده کنید
واژههای کلیدی: زیست پذیری شهری،، بعد اجتماعی، بعد اقتصادی، بعد زیست محیطی، کلانشهر کرمانشاه.
|
با توجه به چالش ها و مشکلات مربوط به کلان شهرها و مناطق مسکونی در بیشتر نقاط جهان راهحلها و دیدگاههای مختلفی مطرح شده است؛ جدیدترین این دیدگاهها زیستپذیری می باشد. بنابراین پژوهش حاضر با رویکرد تحلیلی – تطبیقی و بهره گیری از تکنیک ویکور در پی ارزیابی و مشخص کردن وضعیت زیستپذیری ذهنی 8 منطقه شهری کلان شهر کرمانشاه بوده است. در ابتدا با استفاده از روش پویش محیطی و استفاده از بانک های اطلاعاتی شاخص ها و گویه های مربوط به زیست پذیری در بعد ذهنی در قالب 3 بعد، 15 شاخص و 93 متغیر شناسایی شده است. با توجه به اینکه روش پژوهش پیمایشی و مبتنی بر توزیع پرسشنامه بوده، جامعه آماری شامل شهروندان ساکن در 8 منطقه شهری کرمانشاه میباشد که حجم نمونه با استفاده از روش کوکران به تعداد 384 نفر انتخاب شده است. تکنیک های مورد استفاده در این پژوهش ویکور (برای مشخص کردن وضعیت زیست پذیری مناطق) و آنتروپی شانون (برای وزن دهی به گویه های پژوهش) بوده است. نتایج پژوهش بیانگر آن است، در 3 بعد مورد بررسی وضعیت زیست پذیری کلان شهر کرمانشاه رضایت بخش نمیباشد، زیرا بررسی وضعیت زیستپذیری کلی مناطق 8 گانه کرمانشاه گویایی آن است که از 8 منطقه کرمانشاه 50 درصد مناطق (مناطق 8، 4، 2 و 3) در وضعیت بسیار نامطلوب و بحرانی قرار دارند. وضعیت منطقه 6 نامطلوب و دو منطقه 1 و 7 در وضعیت متوسط زیستپذیری قرار دارند. بررسی وضعیت منطقه 5 گویای وضعیت بسیار مناسب این منطقه میباشد. در نهایت برای بهبود شرایط زیست پذیری مناطق پیشنهادهای ارائه شده است.
|
استناد: ....
DOI: 10.30495/JZPM.2021.26592.3787 DOR:
|
[1] · مقاله حاضر برگرفته از رساله دکتری با عنوان «رتبهبندی وضعیت زیستپذیری مناطق 8 گانه شهر کرمانشاه» میباشد که در دانشگاه آزاد ملایر در حال انجام است.
[2] نویسنده مسئول: مهرانگیز محمدی، پست الکترونیکی: mehrangizmohamadi8092@gmail.com ، تلفن: 09155719016
مقدمه
امروزه نیمی از جمعیت کره زمین در مراکز شهری زندگی می کنند و این روند شتابان شهرنشینی چالش های کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی همچون ناامنی، بیکاری، آلودگی ها، تسهیلات شهری نامناسب و ... را به دنبال داشته است (Sasanpour et al, 2017: 172). از سویی دیگر، به دلیل عدم توزیع عادلانه امکانات، تسهیلات و خدمات شهری در میان مناطق و محلات و اقشار مختلف شهر بر اساس نیازهای اساسی، کیفیت و پایداری زندگی شهری و شهروندان به خطر افتاده است (Baum-snow, 2020). امروزه رهیافتهای گوناگونی ازجمله پایداری، کیفیت زندگی، رشد هوشمند، نوشهر گرایی و زیست پذیری برای مواجهه با مسائل و چالش های شهری، مطرح شده است (khorasani & akbarian ronizi, 2021: 134). در این میان زیستپذیری با تکامل اولویتهای برنامهریزی و اهمیت پاسخ به نیازهای در حال افزایش جامعه پساصنعتی که در جستوجوی تسهیلات، امکانات و کیفیت زندگی بالاتر و بیشتر است، رونق گرفته است (Khafaeizadeh and Ilanlou, 2019: 224).
مفهوم زیستپذیری از اواخر قرن بیستم مورد توجه قرار گرفته است. زیرا در این زمان، فضاهای شهری دچار مسائلی چون کیفیت پایین محیط، آلودگی صوتی و هوا و ... شده بودند (Ziari et al, 2018: 570). به عبارت دیگر، به دلیل آگاهی از خطراتی مثل رشد سریع جمعیت، ازدحام و شلوغی، از بین رفتن زمینهای کشاورزی و فضاهای باز، کمبود مسکن معقول و مناسب، افزایش نابرابریهای اجتماعی و از بین رفتن حس تعلق به مکان، هویت مکانی و زندگی اجتماعی که کیفیت زندگی جوامع را تهدید میکنند، زیستپذیری به وجود آمده و رشد کرده است (Ahadnejhad Roshti & sajadi, 2019: 132)؛ بنابراین، همزمان هم از طرف مردم محلی و هم از جانب برنامهریزان برای ایجاد فضاهای زندگی پایدارتر، کاربردیتر و لذتبخشتر مورد حمایت قرار گرفته است، زیرا محلات زیستپذیر، حس بیشتری از تعلق به جامعه و مکان را القا میکنند و میزان مهاجرت از آنها نیز کم است. ازاینرو، برنامهریزان در همه سطوح به طور فزایندهای به زیستپذیری به عنوان استراتژی تجدید حیات محله، توسعه مجدد، تأمین مسکن قابلقبول، حفاظت از محیطزیست، بهبود امنیت و کاهش نرخ جرم و جنایت علاقهمندند (Larice, 2005: 58).
به طور کلی، زیستپذیری شهر را برای همه مردم در نظر میگیرد، طوری که برای سالمندان جذاب و ارزشمند و برای کودکان ایمن باشد (Yang, 2011: 1) و اصول کلیدی آن عبارت است از: عدالت، عزت، دسترسی، آرامش، مشارکت و توانمندسازی (Cities Plus, 2003: 33). امروزه زیست پذیری، نقشی اساسی در حیات و رشد شهرها و کیفیت زندگی شهروندان دارد. در این میان، شناسایی و درک نیازهای شهروندان و زیستپذیر سازی این سکونتگاهها، کیفیت زندگی در نواحی شهری را ارتقا میبخشد و زمینه دستیابی به توسعه پایدار را فراهم میسازد (soleimanimoghadam et al, 2019: 95). زیستپذیری، یک مفهوم کلی است که با تعدادی از مفاهیم و اصطلاحات دیگر مانند پایداری، کیفیت زندگی و کیفیت مکان و اجتماعهای سالم در ارتباط است. در بسیاری از متون مفهوم زیستپذیری با کیفیت زندگی بهصورت مترادف بیان شده است (Mc CANN, 2007: 188).
با توجه به مطالب مطرح شده درباره زیستپذیری، بررسی مطالعات انجام شده در زمینه زیستپذیری شهرهای ایران بیانگر وضعیت نامناسب زیستپذیری در شهرهای ایران است. طبق آمار رسمی کشور شهرنشینی از سال 1335 (31 درصد شهرنشین) تا 1395 (74 درصد شهرنشین) در ایران تحولات فراوانی را به خود دیده است. به موازات رشد شتابان میزان شهرنشینی، تعداد شهرها نیز از 199 شهر در سال 1335 به 1245 شهر در سال 1395 رسیده است(Statistical Centre of Iran, 2016). این افزایش جمعیت در ایران در ابعاد مختلف (اقتصادی، اجتماعی و زیستمحیطی) باعث اثرات نامطلوبی همانند توسعه نامطلوب فضایی – کالبدی شهرها، مهاجرتهای شدید روستا – شهری، هزینههای گزاف حملونقل و خدماترسانی شهری، اتلاف انرژی، آلودگیهای شدید هوا و صوتی، هدر دادن سرمایههای مادی و اجتماعی در شهر، تشدید جدایی گزینی اجتماعی، تخریب محیطزیست، عدم زیبایی و انسجام محیط شهر، بیهویتی اجتماعی و ناپایداری شده است. این روند رو به رشد شهرنشینی همچنان ادامه دارد، طوری که رشد جمعیت شهری و شهرنشینی در ایران، شهرها را بهشدت از معیارهای زیستپذیری، مؤلفههای آن و استانداردهای زیستمحیطی دور کرده است؛ بنابراین شهرنشینی معاصر ایران همانند بسیاری از کشورهای توسعهنیافته بازتاب فضایی تحول در سازمانیابی تولید و به طور مشخص بازتاب بسط سرمایهداری پیرامونی است. این جریان موجب بسط امکانات اشتغال و زندگی در برخی نقاط شهرها و کاهش این امکانات در نقاط دیگر شد که زمینه مهاجرتهای داخلی و شهری شدن جامعه ایران و هجوم سیلآسای مهاجران روستایی، اقشار شهری جویای کار و در جستجوی رفاه بیشتر را بهسوی شهرها سبب شد (Khazaee Nezhad, 2018: 246).
شهر کرمانشاه نهمین شهر پرجمعیت و یکی از کلانشهرهای ایران و مرکز استان کرمانشاه در ایران میباشد که دارای جمعیتی معادل 946651 نفر و مساحت 8387 هکتار است. شهر کرمانشاه بزرگترین شهر کردنشین و مهمترین شهر در منطقه مرکزی غرب ایران است بررسیهای آماری نشان میدهد جمعیت شهر کرمانشاه طی 55 سال گذشته تنها حدود هفت برابر شده است. درحالیکه رشد افقی شهر طی همین مدت بیش از 33 برابر شده است (Statistical yearbook of Kermanshah, 2020) در این دوره شهر کرمانشاه در بسیاری از موارد با معیارهای یک شهر زیست پذیری و پایدار فاصله گرفته و در حال حاضر با چالشها و مشکلات فراوانی از قبیل آلودگی شدید هوا و تنشهای گرمایی (Yavari, 2019)، مشکلات حملونقل و ترافیکی (Amirian and Shahinifar, 2019)، بیکاری و جرم و جنایت خصوصاً مواد مخدر (Samsam Shariat et al, 2018) وجود پهنههای وسیع از بافتهای فرسوده (مساحت بافت فرسوده کرمانشاه 1050 هکتار (حدود 10 درصد)، عدم تعادل ميان جمعيت و زیرساختهاي شهري، افت کار آیی شبکه معابر و دسترسیهاي اصلی و شریانی، افزایش تبدیل و تغيير کاربریها بیرویه باغات و اراضی زراعی درون و پیرامون شهر به کاربریهای مسکونی، تجاری و خدماتی، نابرابری مناطق شهری در برخورداری از سطوح و سرانههای عمومی شهری و ... روبهرو است، عواملی که وجود یک زندگی سرزنده و با کیفیت را از مردم گرفته است؛ بنابراین چنانکه مشاهده میشود، شهر کرمانشاه از جمله شهرهايي است كه در دهههاي اخير رشد شتابزدهای را تجربه كرده است، بهطوري كه به نظر ميرسد اين توسعه متناسب با نيازها و با در نظر گرفتن ظرفيتهاي دروني صورت نگرفته است، بنابراین نبود یک برنامهریزی درست و منطقی، این شهر را در آیندهای نه چندان دور به شهری تبدیل خواهد کرد که زیستن در آن دچار مشکل خواهد بود.
از اینرو پژوهش حاضر بر اساس نیاز به برنامهریزی در حوزه زیستپذیری شهری و بالا بردن کیفیت زندگی در کلانشهر کرمانشاه انجام و کوشش میشود تا ضمن مشخص کردن معیارهای زیستپذیری، به سؤال: وضعیت زیستپذیری در ابعاد مختلف در سطح مناطق کلانشهر کرمانشاه چگونه میباشد؟ پاسخ دهد.
پیشینه تحقیق و مبانی نظری
ایده کنونی شهر زیستپذیر از جهان غرب و احتمالاً با نظریات جاکوبز1 (۱۹۶۱) در کتاب مرگ و زندگی شهرهای بزرگ آمریکا شروع شد. اصطلاح شهر زیستپذیر برای اولین بار توسط بنیاد ملی هنر امریکا و برای برنامههای طراحی شهری مبتکرانه آنها به کار گرفته شد و در اواسط دهه ۱۹۷۰ مقبولیتی عام یافت و در انتشارات، دانشگاهها و برخی سازمانهای دولتی مورد توجه قرار گرفت و از این زمان به بعد، گسترشی جهانی یافت.
مطالعه زیستپذیری شهری در ایران به رساله دکتری بندر آباد با عنوان تدوین اصول الگوی توسعه فضایی و شکل شهر زیستپذیر ایرانی (مطالعه موردی مناطق ۱، ۱۵ و ۲۲ تهران) (Bandarabad, 2009) و در زمینه زیستپذیری روستایی به رساله دکتری محمدامین خراسانی در خصوص زیستپذیری روستایی با رویکرد کیفیت زندگی (Khorasani, 2012) باز میگردد. در سالهای پس از آن مطالعات متعددی در این زمینه انجام گردیده است که در ادامه مرتبطترین و جدیدترین پژوهشها انجام گرفته در زمینه زیستپذیری آورده شده است (جدول 1):
جدول 1. پیشینه مطالعاتی انجام شده درباره زیستپذیری
نویسنده (گان) | عنوان | یافتهها |
عابدینی و کریمی (1395) | سنجش زیستپذیری در شهرها بر اساس روش FANP (مطالعه موردی: نواحی 15گانه شهر ارومیه) | 9 درصد از مساحت نواحی در پهنه زیست پذیری خیلی کم؛ 38 درصد در زیستپذیری کم، 25 درصد در زیستپذیری متوسط، 13 درصد در زیستپذیری زیاد و 15 درصد در پهنه زیستپذیری خیلی زیاد قرار دارد. |
ساسان پور و همکاران (1396) | تحلیل قابلیت زیست پذیری در مناطق کلانشهر اهواز | وضعیت کلی زیست پذیری کلانشهر اهواز مناسب نمیباشد و پایینتر از حد جهانی است. همچنین از بین مناطق هشتگانه اهواز منطقه 7 بدترین و منطقه 2 دارای بهترین وضعیت زیستپذیری هستند. |
رخشانی نسب و نیری (1397) | ارزیابی وضعیت شاخصهای زیستپذیری از دیدگاه شهروندان (مورد شناسی: مناطق پنجگانه زاهدان) | وضعیت زیستپذیری در شهر زاهدان پایینتر از حد متوسط میباشد و از میان پنج منطقه شهر زاهدان منطقه 1 زیستپذیرترین و منطقه 4 بدترین منطقه به لحاظ برخورداری از شاخصهای مربوط به زیستپذیری میباشد. |
رهنما و همکاران (1398) | ارزیابی و سنجش زیست پذیری شهری در کلانشهر اهواز | از میان 8 منطقه کلانشهر اهواز 3 منطقه دارای وضعیت مطلوب، یک منطقه نیمه مطلوب و 4 منطقه دارای وضعیت زیستپذیری نامطلوبی بودهاند. منطقه 3 زیستپذیرترین و منطقه 5 ضعیفترین مناطق بودهاند. |
علیاکبری و همکاران (1399) | تحلیل و ارزیابی شاخصهای ادراکی زیستپذیری شهری مطالعه موردی: شهر یاسوج | وضعیت کلی زیستپذیری در سطح نواحی 4 گانه شهر یاسوج، نامناسب میباشد. به طوری که ناحیه 1 بهترین وضعیت و نواحی 2، 3 و 4 به ترتیب در رتبههای بعدی قرار گرفته است. |
قنبری و همکاران (1400) | تحلیلی بر زیست پذیری شهری با تأکید بر شاخص مسکن (مطالعه موردی: کلانشهر مشهد) | حدود 38 درصد مناطق شهر مشهد در سطح بسیار نامطلوب مسکن به لحاظ زیستپذیری شهری قرار دارند. منطقه 11 کلانشهر مشهد بهترین و منطقه 5 بدترین مناطق به لحاظ زیستپذیری میباشند. |
ثاقبی و همکاران (1401) | ارزیابی و سنجش زیستپذیری شهری و عوامل مؤثر بر آن (مورد مطالعه شهر بجنورد) | از نظر زیستپذیری شهری وضعیت شهر بجنورد در وضعیت مطلوبی قرار ندارد بهگونهای که وضعیت این شهر از نظر زیستپذیری شهری پایینتر از حد متوسط است. بعد اجتماعی دارای بیشترین میانگین و بعد زیستمحیطی دارای کمترین میانگین است |
زین2 و همکاران (2018) | بررسی وضعیت رضایتمندی شهروندان از زیستپذیری شهری در شهرهای منتخب چین | رضایت از کل ابعاد مربوط به زیستپذیری در سطح شهرهای چین متوسط هست (با میانگین 996/2). همچنین رضایتمندی نسبی از فاکتورهای: دسترسی به امکانات عمومی، محیط طبیعی جذاب، محیط اجتماعی - فرهنگی و نارضایتی نسبت به فاکتورهای: ایمنی شهری، بهداشت محیطی، حملونقل آسان وجود دارد. |
والکارسل آگویار و موریاس3 (2019) | ارزیابی و مدیریت زیست پذیری شهری: یک برنامهریزی هدف مبتنی بر شاخص ترکیبی | نتایج نشاندهنده تفاوتهای قابلتوجهی در میزان زیستپذیری بر اساس موقعیت جغرافیایی، جمعیت و سلسله مراتب عملکردی در اسپانیا است |
تان4 و همکاران (2020) | ارزیابی آلایندههای بالقوه سمی و زیستپذیری شهری در یک شهر وابسته بر منابع، چین | سطح زیست پذیری محدوده مورد مطالعه در حد متوسط و قسمتهای شرقی شهر، نسبت به قسمتهای غربی محدوده مورد مطالعه از زیست پذیری پایینی برخوردار میباشند. |
باسو5 و همکاران (2021) | ارزیابی شاخص زیستپذیری شهری بر اساس تغییرات کاربری زمین در یک شهر میان اندام هند (رایگانج) | نتایج نشان داد که بخش مرکزی و شرقی شهر با امتیاز زیست پذیری بالای 0.75 (مساحت 5.31 کیلومتر مربع) به عنوان زیستپذیرترین قسمت شهر شناسایی شدهاند. همچنین قسمت جنوب غربی شهر دارای وضعیت نامطلوبی به لحاظ شاخص زیست پذیری است. |
تعریف زیستپذیری از یک اجتماع به اجتماعی دیگر متفاوت است. زیستپذیری بر پایه مرور ادبیات بهعنوان یکراه برای توصیف راهحلهای دولتهای محلی و سازمانهای برنامهریزی محلی برای رسیدن به اهداف توسعه پایدار مندرج در کمسیون برانتلند میباشد (Bandarabad, 2010: 12). زیستپذیری در معنای اصلی و کلی خود به مفهوم دستیابی به قابلیت زندگی است و درواقع همان دستیابی به کیفیت برنامهریزی شهری خوب یا مکان پایدار است. پیرامون زیست پذیری بحثهای گستردهای در مورد پایداری، حملونقل، محیط سرزنده، ابعاد مختلف جامعه و ... میشود. بررسی تعاریف مربوط به زیستپذیری شامل آرایهای منظم از موضوعات و مسائل مختلف است که بر اساس مجموعه از اصول (دسترسی، برابری و مشارکت) هدایت میشوند. همه این موارد بیانگر آن است که زیستپذیری یک دیدگاه انسانمحور میباشد(Tsuang & Hui Peng, 2018:8) که شامل تعدادی از ویژگیهای محیط شهری است که بر جذابیت یک مکان تأثیر میگذارد. اصول کلیدی که به این موضوع مربوط میشوند عبارتاند از: تساوی حقوق (عدل)، شأن و مقام، دسترسی، محبت (دوستی)، مشارکت و توانمندسازی (Timmer & Seymoar, 2006, 2). این اصول کلیدی میتوانند راهحلهای مناسبی برای کاهش و یا حذف اثرات منفی افزایش ترافیک شهری و تراکم آن باشد که در بررسیهای انجام شده توسط کمیسیون اروپا6 به این موضوع اشاره شده است.
به باور ایوانز سکه زیستپذیری دو رو دارد که یکروی آن معیشت و پایداری بومشناختی روی دیگر آن است. در معیشت از یکسو، مشاغل باید به مسکن مناسب و معقول نزدیک باشد و از سوی دیگر درآمد آن متناسب با کرایهها و تأمین خدمات مختلف باشد. معیشت همچنین باید پایدار باشد، زیرا اگر کار و مسکن از روشی که به محیطزیست آسیب وارد کند تأمین شوند، به معنی به دست آوردن شغل به قیمت افت کیفیت زندگی است، زیرا شهروندان مجبورند فضاهای سبز و هوای قابلتنفس را در ازای به دست آوردن شغل از دست بدهند، بنابراین یک شهر زیست پذیر باید هر دو روی یک سکه را با هم داشته باشد و معیشت شهروندانش را در کنار حفاظت از کیفیت محیطزیست آنها تأمین کند (Evans, 2002:18).
معیارهای زیستپذیری با توجه به شرایط مکانی و زمانی مختلف، متفاوتاند؛ بنابراین، قابل تعویض با یکدیگر نیستند و باید توسط مردم در مکانها و در مقیاسهای زمانی مختلف مورد درک و سنجش قرار گیرند؛ اما به طور کلی در سطح جهانی ابعاد زیستپذیری در سه بعد اقتصادی، اجتماعی و زیستمحیطی قابل برسیاند؛ که هر کدام از این ابعاد دارای مؤلفههای خاص خود میباشند (EIU, 2020: 4). اقتصاد تأمینکننده مشاغل و درآمد بوده و برای سلامتی مردم حیاتی است همانند توانایی مردم برای تأمین خوراک، پوشاک، مسکن و همینطور برای تأمین نیازهای سطوح بالاتر مانند آموزش، بهداشت و تفریحات. همزمان باید استفاده اقتصاد از منابع موجود در محیطزیست به نحوی باشد که اطمینان از وجود منابع کافی برای نسلهای حال و آینده وجود داشته باشد؛ اما بهزیستی اجتماعی وابسته به عدالت است: توزیع اجتماعی و فضایی منابع اقتصادی و زیستمحیطی به صورت عادلانه، آزادی فردی و فرصتهای برابر از اجزای مهم بهزیستی اجتماعی هستند. محیطزیست، زیرساختی است که تأمینکننده منابع طبیعی، ظرفیت دفع زباله و ارتباط بین انسان و محیط طبیعی است. اگر کارکرد هر یک از این سه با اختلال مواجه گردد، سکونتگاههای انسانی میتوانند به سرعت دچار اضمحلال شوند و در نتیجه کاهش جمعیت، فقر، تضاد اجتماعی و افزایش میزان مسائل بهداشتی، زیستمحیطی از عواقب آن خواهد بود (Khorasani, 2012, 45).
ويلر7 بیان میدارد سه عنصر محیطی، اقتصادی و عدالت اجتماعی اساس زیست پذیر بودن یک شهر را نشان میدهند (Song, 2011: 5). سه بعد اصلی ذکر شده برای زیست پذیری کاملاً به یکدیگر وابسته بوده و از هم مستقل نیستند. برای مثال سلامتی محیط نمیتواند در خوشبختی جامعه مورد معامله قرار گیرد و برعکس (Stein, 2202: 4). ابعاد سهگانه طلایی زیستپذیری در شکل 1 نشان داده شده است:
شکل شماره 1. نگرش سنتی و جدید به ابعاد زیست پذیری و تعامل ابعاد زیستپذیری منبع: نگارندگان، 1401
مواد و روش تحقیق
پژوهش حاضر بر اساس هدف کاربردی بوده و بر اساس روش از نوع تحلیلی - تطبیقی میباشد. به طور کلی با توجه به هدف اصلی پژوهش که مشخص کردن وضعیت زیستپذیری در مناطق هشتگانه کلانشهر کرمانشاه میباشد. فرآیند کلی تجزیهوتحلیل شاخصهای این پژوهش شامل مراحل زیر میباشد:
مرحله نخست: تعیین و شناسایی شاخصهای مشخصکننده وضعیت زیستپذیری کلانشهر کرمانشاه: بر این اساس شاخصها و متغیرهای مرتبط با پژوهش با استفاده از مطالعات کتابخانه ای از طریق روش تحلیل محتوا ابعاد و معیارهای زیستپذیری بر اساس مطالعات داخلی و خارجی انجام شده مشخص شده است. بر این اساس زیست پذیری در 3 بعد اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی در قالب 15 شاخص و 93 گویه مورد برررسی قرار گرفته است (جدول 2).
جدول 2. ابعاد و شاخصهای مربوط به زیستپذیری شهری
بعد | شاخص | گویه |
اقتصادی | اشتغال، درآمد | 1- داشتن شغل مناسب و رضایتبخش. 2- داشتن درآمد مناسب و کافی. 3- وضعیت امنیت شغلی. 4- امکان خرید و اجاره مسکن با قیمت مناسب. |
مسکن | 1- بهداشتی و مناسب بودن مسکن (وجود حمام و سرویس بهداشتی مناسب در مسکن، وجود سیستم گرمایشی و سرمایشی مناسب در مسکن، مناسب بودن سیستم دفع فاضلاب مسکن، برخورداری مسکن از نور و روشنایی کافی)،2 - وضعیت اشرافیت (دید) مسکن نسبت به هم. 3- وجود اتاقهای مناسب و به اندازه در مسکن. 4- همجواری مسکن با کاربریهای سازگار (فضای سبز، مراکز خرید و ...). | |
کالاهای مصرفی | 1- میزان مصرف مایحتاج اولیه (پوشت، سبزی و ...). 2- میزان مصرف کالا و خدمات مورد نیاز (اثاث منزل، پوشاک، حمل و نقل، تحصیل و ...). 3- میزان تأمین مصرف انرژی (برق، گاز و ...). | |
حمل و نقل ترکیبی | 1- میزان استفاده از حمل و نقل عمومی (اتوبوس، تاکسی و ...). 2- وضعیت دسترسی به حمل و نقل عمومی. 3- وضعیت توزیع ایستگاههای حمل و نقل عمومی. 4- تعداد وسایل حمل و نقل عمومی.. 5- دسترسی مناسب به پارکینگ. 6- استفاده آسان قشر آسیبپذیر (سالمندان و کودکان و ...) از حمل و نقل عمومی. 7- وجود مسیرهای مناسب برای تردد عابر پیاده. 8-وجود مسیرهای مناسب جهت تردد افراد معلول و کمتوان و مسن. | |
امکانات و خدمات زیرساختی | 1- وضعیت سرعت و دسترسی به اینترنت در منطقه. 2- وضعیت خدمات عمرانی منطقه (آسفالت معابر، جدولگذاریها و ...). 3- وجود تعداد مناسب بانک، مراکز اداری و دسترسی به آن. 4- دسترسی به خدمات ایمنی و آتشنشانی. 5- مناسب بودن شبکه راه | |
اجتماعی | آموزش و آگاهی عمومی | 1- کافی و مناسب بودن تعداد مدارس و مراکز آموزشی. 2- کیفیت کادر آموزشی مدارس. 3- کیفیت امکانات آموزشی و رفاهی مدارس. 4- کیفیت دسترسی سالم (ایمن) دانشآموزان به مدارس. 5- دسترسی به کتابخانه در منطقه و منطقههای مجاور. 6- میزان آگاهی نسبت به حقوق شهروندی. |
بهداشت عمومی | 1- دسترسی به بیمارستان، درمانگاه و مراکز بهداشتی و درمانی. 2- کیفیت بیمارستان و درمانگاه (کارکنان، فضای مناسب و ...). 3- در دسترس و به اندازه بودن پزشک متخصص. 4- توانایی مالی جهت استفاده از خدمات پزشکی، 5- کیفیت بهداشت فردی و عمومی. 6- دسترسی به خدمات تخصصی درمانی (آزمایشگاه، رادیولوژی و ...).، 7- کیفیت عملکرد اورژانس 115. | |
اعتماد، مشارکت و همبستگی | 1- اعتماد به اهالی ساکن در منطقه. 2- اعتماد به شهرداری و شورای شهر. 3- اعتماد به نهادهای محلهای (بسیج، مسجد و ...). 4- تمایل به کمک به خانواده، دوستان و هم محلهایها در صورت نیاز به کمک. 5- عضویت در نهادهای اجتماعمحور.. 6- روحیه کار گروهی در بین اهالی. 7- میزان اثرگذاری زنان در تصمیمات و امور مربوط به منطقه. | |
پیوستگی و تعلق مکانی | 1- تمایل به زندگی در منطقه. 2- میزان حس دلتنگی در صورت دوری از منطقه. 3- میزان تمایل به اشتغال و سرمایهگذاری در منطقه. 4- از اینکه به دیگران بگویم در کجا (کدام منطقه و محله) زندگی میکنم افتخار میکنم. 5- امیدواری به بهبود وضعیت و شرایط زندگی در منطقه. 6- میزان تمایل به گذراندن اوقات فراغت در منطقه. 7- میزان برگزاری جشن و عزادارایها پرشور. | |
امنیت فردی و اجتماعی | 1- میزان وقوع جرائم خشن. 2- میزان وقوع جرائم غیر خشن. 3- میزان امنیت تردد زنان در طول شبانهروز. 4- میزان امنیت تردد پیاده در شب. 5- میزان امنیت عبور از جاده و خیابانها از نظر سرعت اتومبیلها. 6- وجود ساکنان با سابقه کیفری در منطقه. 7- وضعیت روشنایی منطقه در شب. 8- وجود فضاهای خالی و متروکه (پاتوقهای ناامن). 9- میزان رضایت از عملکرد نیروی انتظامی در منطقه. | |
تفریحات و اوقات فراغت | 1- وجود فضای بازی مناسب برای کودکان. 2- وجود سالن و مراکز ورزشی مناسب و با کیفیت. 3- وجود مکانهای مناسب برای پیادهروی و ورزش صبحگاهی. 4- وجود رستورانها و کافیشاپهای خوب و با کیفیت. 5- شرایط مناسب گذرانذن اوقات فراغت در منطقه، 6- مناسب بودن کیفیت اماکن فرهنگی، تاریخی و مدهبی در منطقه. | |
پویایی و سرزندگی | 1- دسترسی به مراکز خرید با پای پیاده. 2- وجود فضاهای جمعی و چهره به چهره وجود. 3- وجود مغازهها و کاربریهای فعال در شب. 4- وجود فضای کافی و مناسب در بازار برای حرکت و نشستن عابرین.. 5- امکان گذراندن اوقات فراغت در شب. 6- رضایت از شرایط زندگی در حال حاضر. 7- وجود تنوع رنگ مناسب در فضای خیابان ها | |
زیست محیطی | فضای سبز و باز | 1- وجود پارک (پارکهای) مناسب. 2- کیفیت پارکها و فضای سبز (وجود دستشویی، نیمکت و ...). 3- کمیت و توزیع پراکندگی مربوط به پارکها و فضای سبز. 4- کیفیت فضای بازی باز برای کودکان. 5- دسترسی مناسب به فضاهای باز و سبز. |
آلودگی | 1- آلودگی صوتی. 2- آلودگی هوا. 3- کیفیت جمعآوری و دفع پسماندهای شهری. 4- کیفیت جمعآوری و دفع فاضلاب. 5- کیفیت نظافت اماکن عمومی و خیابانها. 6- کیفیت از بین بردن و دفع حیوانات موذی. 7- میزان آلودگی منطقه شما به لحاظ نزدیکی به محل رهاسازی ضایعات و نخالههای ساختمانی. 8- میزان آلودگی ناشی از فعالیت صنایع. | |
کیفیت بصری (چشمانداز) | 1- وجود چشماندازهای زیبای طبیعی. 2- وجود چشماندازهای زیبای انسانساخت (مجسمه، نقاشی و ...). 3- وجود بافت ناکارآمد. 4- وضعیت شکل ظاهری و نمای ساختمانها. 6- آیا وضعیت معابر و خیابانها در منطقه (نورپردازی، مبلمان و...). 6- وجود نشانهها و نمادهای ملی و مذهبی خاص. 7- حفاظت و نگهداری از آثار تاریخی توسط شهرداری و سازمان میراث فرهنگی. |
مأخذ: مطالعات نگارندگان بر اساس تحقیقات داخلی و خارجی، 1401
مرحله دوم: بعد از مشخص شدن شاخصها و گویههای مرتبط، دادهها و اطلاعات مربوط به ابعاد و شاخصهای زیستپذیری از طریق طراحی پرسشنامه و توزیع آن جمع آوری شده است. در ابتدا روایی پرسشنامه با استفاده از نظرات کارشناسان و متخصصان و پایایی پرسشنامه محقق ساخته با استفاده از روش آلفای کورنباخ مورد تائید قرار گرفت. همچنین با توجه به اینکه امکان مطالعه تک تک افراد جامعه مربوط به مناطق کلانشهر کرمانشاه وجود نداشته از روش کوکران برای مشخص کردن نمونه آماری استفاده شده است(Hafez Nia, 2018: 144).. بداین صورت که در ابتدا بعد از مشخص شدن تعداد نمونه آماری متناسب با جمعیت هر منطقه تعداد نمونهها هر منطقه مشخص شده است (جدول 3).
مرحله سوم: در این مرحله وزن و درجه اهمیت مربوط به هر شاخص مشخص خواهد شد. به طور کلی تمامی شاخصهای که مشخصکننده وضعیت زیستپذیری کلانشهر کرمانشاه هستند به یک اندازه مهم نیستند و برخی شاخصها اهمیت بیشتری نسبت به شاخصهای دیگر دارند و بالعکس؛ بنابراین در این پژوهش پس از استانداردسازی دادههای جمعآوری شده مربوط به شاخصها، وزندهی آنها صورت میگیرد. در این پژوهش، از روش وزندهی آنتروپی شانون استفاده شد.
مرحله چهارم: در نهایت برای مشخص نمودن وضعیت زیستپذیری مناطق کلانشهر کرمانشاه از تکنیک تصمیمگیری چند شاخصه ویکور استفاده میشود. همچنین برای تحلیل و درک فضایی بهتر، وضعیت زیستپذیری در سطح مناطق از نرمافزار GIS جهت ترسیم نقشهها استفاده میشود.
مدل ویکور8: روش Vikor در سال 1988 توسط اپريكوويك و تزنگ ارائه و در سالهاي 2002 تا 2007 به بسط و توسعه آن پرداختند. این روش کارایی بالای در حل مسائل گسسته دارد (Opricovic & Tzang, 2004). مبناي روش ویکور برگرفته از روش برنامهريزي سازشي است. اين روش مبتني بر برنامهريزي توافقي مسائل تصميمگيري چند معیاره است. مبنای مدلهای توافقی توسط یو (1973) و زلنی (1982) ارائه شد (Buyukozkan & Ruan, 2008). منظور از توافق يا سازش جوابي است كه بر اساس توافق متقابل بين معيارها حاصل ميشود. روش فوق مسائلي با معيارهاي نامتناسب را مورد ارزيابي قرار ميدهد، در شرايطي كه فرد تصميمگيرنده قادر به شناسايي و بيان برتري يك مسئله در زمان شروع و طراحي آن نيست، اين روش ميتواند بهعنوان ابزاري مؤثر براي تصميمگيري در زمینههای مختلف بهخصوص برنامهريزي توسعه مطرح شود.
محدوده قلمرو پژوهش
کلانشهر کرمانشاه با وسعتی در حدود 8387 هکتار که با احتساب فضای پادگانها، پالایشگاه و کارخانههای آن، بالغ بر 10000 هکتار میباشد در منطقهای با مختصات جغرافیایی 34 درجه و 19 دقیقهی عرض شمالی از خط استوا و 47 درجه و 7 دقیقه طول شرقی از نصفالنهار گرینویج واقع شده است. متوسط ارتفاع شهر حدود 1322 متر از سطح آبهای آزاد برآورد گردیده است شهر کرمانشاه از نظر جایگاه طبیعی در مکانی بین نواحی زیستمحیطی رشد و گسترشیافته است. این شهر از شمال به ارتفاعات طاقبستان و پرآو و از جنوب به ارتفاعات کوه سفید محدود میگردد (مهندسین مشاور تدبیر شهر، 1383: 3). شهر کرمانشاه بر اساس نتایج سرشماري عمومی نفوس و مسکن سال 1395 با 946651 نفر جمعیت نهمین شهر پرجمعیت کشور است. این شهر که 3/87 درصد از جمعیت شهرستان کرمانشاه، معادل با 5/48 درصد از جمعیت کل استان کرمانشاه را در خود جای داده، به 8 منطقه رسمی شهرداری (جدول 3) و 136 محله عرفی تقسیم شده است (شکل 2). از این جمعیت تعداد 474073 نفر مرد و تعداد 472578 نفر زن بودهاند (Statistical Centre of Iran, 2016).
شکل شماره 2- موقعیت جغرافیایی کلانشهر کرمانشاه منبع: نگارندگان، 1401
جدول 3. مشخصات کلی (جمعیت؛ مساحت و ...) مربوط به مناطق 8 گانه کلانشهر کرمانشاه
منطقه | تعداد جمعیت | درصد جمعیت | مساحت (هکتار) | درصد مساحت به کل | تراکم نفر در هکتار | تعداد نمونه |
منطقه یک | 93376 | 9/9 | 1270 | 1/15 | 5/73 | 38 |
منطقه دو | 120381 | 7/12 | 847 | 1/10 | 1/142 | 49 |
منطقه سه | 166192 | 6/17 | 1470 | 5/17 | 113 | 67 |
منطقه چهار | 75486 | 8 | 924 | 11 | 7/81 | 31 |
منطقه پنج | 173837 | 4/18 | 1258 | 15 | 2/138 | 70 |
منطقه شش | 93372 | 9/9 | 597 | 1/7 | 4/156 | 38 |
منطقه هفت | 131421 | 9/13 | 1416 | 9/16 | 8/92 | 53 |
منطقه هشت | 92586 | 8/9 | 605 | 2/7 | 153 | 38 |
شهر کرمانشاه | 946651 | 100 | 8387 | 100 | 9/112 | 384 |
مأخذ: سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1395؛ واحد GIS سازمان کامپیوتر شهرداری کرمانشاه، 1400
بحث و یافتههای تحقیق
یافتههاي توصیفی: بر اساس یافتههای توصیفی به دست آمده از تحلیل پرسشنامه؛ 263 نفر از پاسخدهندگان به پرسشنامه مرد و تعداد 121 نفر زن بودهاند. بیشترین گروه سنی پاسخدهنده به پرسشنامه معادل 9/29 درصد در گروه سنی 31 تا 40 سال قرار داشتهاند همچنین بیشترین تعداد افراد به لحاظ سطح تحصیلات دارای مدرک دیپلم بودهاند (153 نفر). سایر ویژگیهای توصیفی به دست آمده در جدول 4 نشان داده شده است.
جدول 4. ویژگیهای توصیفی جامعه مورد مطالعه
ویژگی | جامعه آماری 946651 حجم نمونه 384 | |||||||||
جنسیت | مرد | درصد | زن | درصد |
| |||||
263 | 5/68 | 121 | 5/31 | |||||||
گروه سنی | زیر 20 سال | درصد | 21 تا 30 | درصد | 31 تا 40 | درصد | 41 تا 50 | درصد | بالای 51 | درصد |
19 | 9/4 | 89 | 2/23 | 115 | 9/29 | 91 | 7/23 | 70 | 2/18 | |
تحصیلات | بیسواد | درصد | زیر دیپلم | درصد | دیپلم | درصد | کارشناسی | درصد | ارشد و بالاتر | درصد |
16 | 2/4 | 40 | 4/10 | 153 | 8/39 | 121 | 5/31 | 54 | 14 | |
مدت سکونت | کمتر از 5 | درصد | 5 تا 9 سال | درصد | 10 تا 14 | درصد | 15 تا 19 | درصد | بیشتر از 20 | درصد |
52 | 5/13 | 54 | 1/14 | 72 | 8/18 | 55 | 3/14 | 151 | 3/39 | |
خانوار | 1 نفر | درصد | 2 نفر | درصد | 3 نفر | درصد | 4 نفر | درصد | 5 نفروبیشتر | درصد |
12 | 1/3 | 42 | 9/10 | 105 | 3/27 | 97 | 3/25 | 128 | 3/33 | |
منشاء | کرمانشاهی | درصد | غیر کرمانشاه | درصد |
| |||||
351 | 4/91 | 33 | 6/8 | |||||||
مأخذ: یافتههای پژوهش، 1401
یافتههاي استنباطی: در این پژوهش بعد از جمعآوری پرسشنامههای تکمیل شده؛ پاسخهای شهروندان وارد نرمافزار SPSS21 شده و میانگین هر شاخص در مناطق محاسبه شده است (میانگین پاسخهای شهروندان در سطح هر منطقه ماتریس خام و اولیه در روش آنتروپی شانون میباشد) (جدول 5). با توجه به اینکه تمامی شاخصهای که مشخصکننده وضعیت زیستپذیری کلانشهر کرمانشاه هستند به یک اندازه مهم نیستند و برخی شاخصها اهمیت بیشتری نسبت به شاخصهای دیگر دارند و بالعکس؛ با استفاده از روش آنتروپی شانون درجه اهمیت (وزن شاخصها) شاخصها مشخص شده است (جدول 6). در ادامه بر اساس ادبیات جهانی زیستپذیری (جدول 7) و با استفاده از تکنیک ویکور وضعیت زیستپذیری مناطق شهری کلانشهر کرمانشاه در ابعاد مختلف مشخص شده است. بر اساس یافتههای حاصل از جدول 6 بیشترین وزن و امتیاز مربوط به شاخصهای زیستپذیری به ترتیب برای شاخصهای تفریحات و اوقات فراغت، فضای سبز و پویایی و سرزندگی با اوزان 167/0، 158/0 و 103/0 میباشد. همچنین آلودگی با وزن 011/0 کمترین وزن را در میان شاخصها دارد.
جدول 5. شاخصهای زیستپذیری مناطق بر اساس میانگین پاسخ شهروندان (ماتریس اولیه)
منطقه | شغل | مسکن | کالا | حمل | زیرساخت | آموزش | بهداشتی | مشارکت | پیوستگی | امنیت | تفریحات | پویایی | فضای سبز | آلودگی | چشم انداز |
یک | 13/2 | 31/3 | 09/3 | 67/2 | 86/2 | 84/2 | 65/2 | 96/2 | 19/3 | 09/3 | 83/2 | 81/2 | 98/2 | 84/2 | 53/2 |
دو | 81/2 | 12/3 | 91/2 | 22/2 | 65/2 | 44/2 | 39/2 | 47/2 | 36/2 | 82/2 | 98/1 | 28/2 | 22/2 | 77/2 | 07/2 |
سه | 47/2 | 92/2 | 35/2 | 53/2 | 34/2 | 60/2 | 48/2 | 47/2 | 26/2 | 48/2 | 90/1 | 23/2 | 87/1 | 73/2 | 96/1 |
چهار | 50/2 | 20/3 | 76/2 | 75/2 | 52/2 | 50/2 | 57/2 | 51/2 | 68/2 | 40/2 | 49/2 | 34/2 | 17/2 | 95/2 | 43/2 |
پنج | 90/2 | 75/3 | 43/3 | 95/2 | 10/3 | 90/2 | 27/3 | 71/2 | 77/2 | 90/2 | 38/3 | 44/3 | 26/3 | 07/3 | 97/2 |
شش | 17/2 | 3 | 75/2 | 54/2 | 66/2 | 68/2 | 64/2 | 57/2 | 60/2 | 94/2 | 64/2 | 74/2 | 86/2 | 02/3 | 50/2 |
هفت | 45/2 | 05/3 | 89/2 | 38/2 | 98/2 | 32/2 | 93/2 | 58/2 | 88/2 | 66/2 | 91/2 | 69/2 | 81/2 | 74/2 | 09/3 |
هشت | 19/2 | 56/3 | 02/3 | 05/3 | 56/2 | 52/2 | 49/2 | 55/2 | 68/2 | 97/2 | 41/2 | 96/2 | 87/2 | 05/3 | 07/3 |
منبع: یافتههای پژوهش، 1401
جدول 6. اوزان به دست آمده برای شاخصهای پژوهش بر اساس روش آنتروپی شانون
شاخص | شغل | مسکن | کالا | حمل | زیرساخت | آموزش | بهداشتی | مشارکت | پیوستگی | امنیت | تفریحات | پویایی | فضای سبز | آلودگی | چشم انداز |
مقدار آنتروپی | 0.997 | 0.998 | 0.998 | 0.998 | 0.998 | 0.999 | 0.998 | 0.999 | 0.998 | 0.998 | 0.992 | 0.995 | 0.993 | 0.999 | 0.994 |
درجه انحراف | 0.003 | 0.002 | 0.002 | 0.002 | 0.002 | 0.001 | 0.002 | 0.001 | 0.002 | 0.002 | 0.008 | 0.005 | 0.007 | 0.001 | 0.006 |
وزن شاخصها | 0.063 | 0.036 | 0.053 | 0.051 | 0.040 | 0.026 | 0.052 | 0.018 | 0.054 | 0.036 | 0.167 | 0.103 | 0.158 | 0.011 | 0.133 |
منبع: یافتههای پژوهش، 1401
جدول 7. نمرات مربوط به وضعیت زیستپذیری بر اساس ادبیات جهانی
ارزش جهانی زیست پذیری | 100 – 80 | 80 – 70 | 70 - 60 | 60 – 50 | کمتر از 50 |
وضعیت زیست پذیری | قابلقبول (کاملاً مطلوب) | قابلتحمل (مطلوب) | متوسط | نامطلوب | کاملاً نامطلوب |
منبع: (EIU, 2020)
یافتههای تکنیک ویکور
در پژوهش حاضر برای مشخص کردن وضعیت زیست پذیری کلان شهر کرمانشاه در سطح مناطق در ابتدا در 3 بعد اقتصادی، اجتماعی و زیستمحیطی وضعیت تک به تک مناطق مشخص شده و در نهایت برای رسیدن به یک نتیجه قابل قبول در زمینه مشخص کردن وضعیت کلی زیست پذیری کرمانشاه نتایج 3 بعد با هم ترکیب شده و مناطق بر اساس ترکیب ابعاد با هم مقایسه شده اند.
بررسی وضعیت زیستپذیری اقتصادی: در پژوهش حاضر زیست پذیری اقتصادی در قالب 5 شاخص و 24 گویه مورد بررسی قرار گرفته است. بر این اساس بررسی وضعیت این بعد بر اساس تکنیک ویکور بیانگر تقسیم مناطق شهری کلانشهر کرمانشاه به دو دسته کاملاً مطلوب و کاملاً نامطلوب به لحاظ زیستپذیری اقتصادی است. بر این اساس تنها منطقه 5 با نمره ویکور 1 در رتبه اول و وضعیت کاملاً مطلوب قرار دارد. همچنین 7 منطقه شهری دیگر (5/87 درصد) به ترتیب مناطق 4، 7، 2، 8، 1، 3 و 6 با نمرات ویکور 415/0، 334/0، 263/0، 257/0، 161/0، 086/0 و 071/0 ضمن قرارگیری در رتبههای دوم تا هشتم (آخر) در وضعیت زیستپذیری بسیار نامطلوب قرار دارند (جدول 8)، (شکل 3).
بررسی وضعیت زیست پذیری اجتماعی: این بعد در قالب 7 شاخص و 49 گویه بر اساس تکنیک ویکور بررسی شده است. بر این اساس وضعیت زیست پذیری اجتماعی مناطق 8 گانه کرمانشاه با استفاده از تکنیک ویکور در جدول 8 نشان داده شده است. تحلیل این جدول بیانگر آن است که همانند نتایج بعد اقتصادی منطقه 5 با کسب نمره ویکور 1 در وضعیت کاملاً مطلوب و رتبه اول قرار دارد. همچنین منطقه سه با کسب نمره 0 در رتبه هشتم (آخر) و وضعیت کاملاً نامطلوب و بحرانی از لحاظ زیست پذیری اجتماعی قرار دارد. همچنین منطقه 1 با کسب نمره 725/0 در وضعیت مطلوب و رتبه دوم، منطقه 7 با کسب نمره 639/0 در وضعیت متوسط و رتبه سوم، منطقه 6 با نمره 532/0 ضمن قرارگیری در رتبه چهارم در وضعیت نامطلوب میباشد. در نهایت 3 منطقه 8، 4 و 2 ضمن قرارگیری در وضعیت کاملاً نامطلوب زیست پذیری اجتماعی با کسب نمرات ویکور 419/0، 359/0 و 063/0 رتبههای پنجم، ششم و هفتم را به دست آوردهاند (شکل 3).
بررسی وضعیت زیستپذیری بعد زیستمحیطی: زیست پذیری زیست محیطی در قالب 3 شاخص و 20 گویه مورد بررسی قرار گرفته است. بررسی وضعیت زیستپذیری زیستمحیطی مناطق شهری کلانشهر کرمانشاه بر اساس تکنیک ویکور نشان داد که 25 درصد مناطق یعنی مناطق 5 و 8 با کسب نمرات ویکور 1 و 837/0 ضمن قرارگیری در جایگاههای اول و دوم در وضعیت کاملاً مطلوب و مناسب هستند. منطقه 7 با کسب نمره 787/0 در رتبه سوم و وضعیت زیستپذیری مطلوب قرار دارد. دو منطقه 1 و 6 ضمن قرارگیری در وضعیت زیستپذیری زیستمحیطی متوسط با کسب نمرات نزدیک 662/0 و 630/0 در رتبههای چهارم و پنجم قرار دارند؛ و در نهایت 5/37 درصد مناطق یعنی سه منطقه 4، 2 و 3 ضمن قرارگیری در رتبههای ششم، هفتم و هشتم با کسب نمرات 286/0، 227/0 و 0 در وضعیت زیست پذیری زیستمحیطی کاملاً نامطلوب و بحرانی قرار دارند (جدول 8)، (شکل 3).
بررسی وضعیت زیستپذیری بعد کلی (ترکیب شاخصها): این بعد شامل ترکیب 5 شاخص اقتصادی، 7 شاخص اجتماعی و 3 شاخص زیستمحیطی و نتایج مربوط به 93 گویه میباشد. بررسی وضعیت زیستپذیری کلی مناطق 8 گانه کرمانشاه با استفاده از تکنیک ویکور گویایی آن است که از 8 منطقه کرمانشاه 50 درصد مناطق (مناطق 8، 4، 2 و 3) در وضعیت بسیار نامطلوب و بحرانی قرار دارند. وضعیت منطقه 6 نامطلوب و دو منطقه 1 و 7 در وضعیت متوسط زیستپذیری قرار دارند. در نهایت بررسی وضعیت منطقه 5 گویای وضعیت بسیار مناسب این منطقه میباشد. همچنین وضعیت رتبهبندی مناطق 8 گانه به ترتیب به این صورت میباشد: منطقه 5 با نمره 1 در جایگاه اول، منطقه 1 با کسب نمره 664/0 در رتبه دوم، منطقه 7 با کسب نمره 656/0 در جایگاه سوم، منطقه 6 با نمره ویکور 516/0 در رتبه چهارم، منطقه هشت با نمره 493/0 در رتبه پنجم، منطقه 4 با نمره 296/0 در رتبه ششم، منطقه 2 با نمره ویکور 112/0 در رتبه هفتم و در نهایت منطقه 3 با کسب نمره حداقلی نسبت به سایر مناطق (0) در رتبه آخر (هشتم) قرار میگیرد. (جدول 8)، (شکل 3).
جدول 8: وضعیت زیستپذیری مناطق شهری کرمانشاه در ابعاد 3 گانه و ترکیبی
منطقه | یک | دو | سه | چهار | پنج | شش | هفت | هشت |
نمره ویکور اقتصادی | 161/0 | 263/0 | 086/0 | 415/0 | 1 | 071/0 | 334/0 | 257/0 |
وضعیت زیست پذیری | کاملاً نامطلوب | کاملاً نامطلوب | کاملاً نامطلوب | کاملاً نامطلوب | کاملاً مطلوب | کاملاً نامطلوب | کاملاً نامطلوب | کاملاً نامطلوب |
رتبه زیست پذیری | 6 | 4 | 7 | 2 | 1 | 8 | 3 | 5 |
منطقه | یک | دو | سه | چهار | پنج | شش | هفت | هشت |
نمره ویکور اجتماعی | 725/0 | 063/0 | 0 | 359/0 | 1 | 532/0 | 639/0 | 419/0 |
وضعیت زیست پذیری | مطلوب | کاملاً نامطلوب | کاملاً نامطلوب | کاملاً نامطلوب | کاملاً مطلوب | نامطلوب | متوسط | کاملاً نامطلوب |
رتبه زیست پذیری | 2 | 7 | 8 | 6 | 1 | 4 | 3 | 5 |
منطقه | یک | دو | سه | چهار | پنج | شش | هفت | هشت |
نمره ویکور زیستمحیطی | 662/0 | 227/0 | 0 | 286/0 | 1 | 630/0 | 787/0 | 837/0 |
وضعیت زیست پذیری | متوسط | کاملاً نامطلوب | کاملاً نامطلوب | کاملاً نامطلوب | کاملاً مطلوب | متوسط | مطلوب | کاملاً مطلوب |
رتبه زیست پذیری | 4 | 7 | 8 | 6 | 1 | 5 | 3 | 2 |
منطقه | یک | دو | سه | چهار | پنج | شش | هفت | هشت |
نمره ویکور کلی | 664/0 | 112/0 | 0 | 296/0 | 1 | 516/0 | 656/0 | 493/0 |
وضعیت زیست پذیری | متوسط | کاملاً نامطلوب | کاملاً نامطلوب | کاملاً نامطلوب | کاملاً مطلوب | نامطلوب | متوسط | کاملاً نامطلوب |
رتبه زیست پذیری | 2 | 7 | 8 | 6 | 1 | 4 | 3 | 5 |
منبع: یافته های پژوهش، 1401
شکل 3: وضعیت زیستپذیری مناطق شهری کرمانشاه در ابعاد 3 گانه و ترکیبی (منبع: نگارندگان، 1401)
از نکات قابل توجه بر اساس یافتههای تکنیک ویکور ثابت بودن جایگاه منطقه 5 به عنوان رتبه اول و وضعیت زیستپذیری مناسب و قرار گرفتن منطقه 3 در رتبه هشتم (بجز بعد اقتصادی که در رتبه هفتم قرار دارد اما باز در وضعیت بسیار نامناسب زیستپذیری قرار دارد) میباشد. بررسی وضعیت میدانی منطقه 5 بیانگر آن است که محلات پردیس، دانش، پرواز، تکاور و ... در این منطقه واقع شدهاند که به لحاظ وضعیت قشر اجتماعی اکثرا مشاغل اداری یا نظامی را دارا میباشند و ساخت و ساز محلات به صورت مناسب و جدید میباشد همچنین در سطح این منطقه پارکها و فضای سبز مناسب وجود دارد. همچنین وضعیت منطقه 3 بیانگر وجود محلات شاطر آباد، جعفر آباد، فیض آباد و ... است که دارای بیشترین بافت فرسوده هستند و به لحاظ بعد اجتماعی اکثریت این مناطق حاشیه نشین و دارای مشاغل غیر رسمی هستند.
نتيجهگيري و ارائه پيشنهادها
در پژوهش حاضر با استفاده از رویکرد توصیفی- تحلیلی وضعیت زیستپذیری ذهنی کلان شهر کرمانشاه در سطح مناطق 8 گانه بر اساس 3 بعد اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی در قالب 15 شاخص و 93 گویه با استفاده از تکنیک ویکور و با توجه به ادبیات جهانی زیستپذیری مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. نتایج یافته های پژوهش، بیانگر آن است که؛ به لحاظ زیستپذیری اقتصادی تنها منطقه 5 در وضعیت زیستپذیری مناسب قرار دارد، 7 منطقه دیگر در وضعیت نامناسب قرار دارند، نتایج مربوط به زیستپذیری اجتماعی بر اساس ادبیات جهانی بیانگر وضعیت بسیار مناسب و رتبه اول منطقه 5 و همچنین منطقه سه با کسب نمره 0 در رتبه هشتم (آخر) و وضعیت کاملاً نامطلوب و بحرانی قرار دارد. یافتههای زیست پذیری زیست محیطی همانند نتایج مربوط به زیستپذیری اقتصادی و اجتماعی بیانگر وضعیت مناسب منطقه 5 و زیستپذیری بسیار نامطلوب منطقه 3 است. نهایتاً وضعیت کلی زیستپذیری کلانشهر کرمانشاه حاکی از نامناسب بودن زیستپذیری این کلانشهر است که این مورد با نتایج پژوهش های ساسان پور و همکاران (1396)، رخشانی نسب و نیری (1397)، علیاکبری و همکاران (1399)، ثاقبی و همکاران (1401) کاملاً همسو می باشد.
از مهمترین مشکلات مربوط به مناطق 3، 2، 4 و 8 میتوان به رایج بودن مشاغل غیررسمی، وجود بافتهای فرسوده و ناکارآمد، ساخت و سازهای غیر مجاز، نبود روشنایی مناسب و جرم جنایت اشاره کرد. همچنین میزان نرخ باسوادی در این مناطق نسبت به دیگر مناطق کمتر می باشد. همچنین از جمله مشکلات مربوط به مناطق 6 و 7 مشکلات ترافیکی و آلودگیهای زیست محیطی به دلیل نزدیکی مناطق صنعتی و کارگاهی را نام برد. در نهایت با توجه به یافتههای پژوهش در رابطه با زیستپذیری مناطق 8 گانه کرمانشاه پیشنهادهای زیر ارائه میگردد:
نتایج پژوهش گویای آن است که منطقه 3 نسبت به سایر مناطق کلانشهر کرمانشاه در وضعیت زیستپذیری بحرانیتری در تمام ابعاد قرار دارد. منطقه 3 دارای بیشترین درصد بیکاری (2/28 درصد)، کمترین نرخ باسوادی (2/82 درصد) همچنین مناطق حاشیهنشین جعفرآباد، فیضآباد و شاطر آباد که داری وضعیت زیستی نامناسب و شبکههای دسترسی مستهلک هستند در این منطقه قرار دارند. عدم وجود ترکیب مناسب کاربریها، نبود روشنایی مناسب معابر، بافتهای فرسوده و ... از مشکلات این منطقه شهری میباشند که باید این منطقه در اولویت اول برنامهریزی مدیران شهری قرار بگیرد.
از مهمترین مسائل و مشکلات مهم حال حاضر کلانشهر کرمانشاه وجود بافتهای فرسوده و ناکارآمد به مساحت 1228 هکتار (حدود 33/12 درصد از بافت کل شهر) در سطح 54 محله شهر کرمانشاه میباشد. بافت فرسوده و نابسامان شهر کرمانشاه با 1228 هکتار در حدود 33/12 درصد از بافتهای شهر کرمانشاه را در بر گرفته است. بافت قدیم شهر کرمانشاه، نرخ رشد جمعیت همواره منفی و سیر نزولی داشته و بین 5/0 و 2- درصد نوسان داشته است که نشان دهنده روند مهاجرت مستمر و جداییگزینی اکولوژیکی برون کوچی از این محدوده است و بر اساس سرشماري عمومی نفوس و مسکن در سال 1395 جمعیت آن در حدود 267970 نفر بوده است که 3/35 درصد از جمعیت کلانشهر کرمانشاه را در بر گرفته است. بنابراین میتوان نتیجه گرفت در صورت در اولویت قرار دادن مشکلات مربوط به این محلات و مناطق تا حدود زیادی بسیاری از مسائل و مشکلات اقتصادی، اجتماعی و زیستمحیطی مربوط به شهر کرمانشاه حل خواهد شد. از جمله فعالیتها و اقدامات مفید که در این زمینه میتوان اشاره کرد عبارتاند از: ایجاد فرصتهای شغلی برابر برای اقشار جامعه بسته به توانایی آنها خصوصاً در سطح مناطق و محلات حاشیهای شهر؛ جلوگیری از تغییرات بیرویه انواع کاربریها در این منطقه و تلاش برای افزایش کاربریهای خدماتی همانند کاربریهای تجاری، فضای سبز و آموزشی، بهداشتی؛ تلاش برای در اختیار قرار دادن تسهیلات ارزان قیمت و آموزشهای لازم برای ترغیب اهالی مناطق فرسوده برای بهسازی و نوسازی منازل مسکونی خود؛ تلاش در جهت استفاده از مشارکت مردمی و نظرات ساکنین مناطق قبل از اجرای طرحهای مربوط به مناطق و شروع فعالیتهای کالبدی و فیزیکی (این کار خود عاملی برای ایجاد و افزایش حس اعتماد اهالی نسبت به بدنه مدیریت شهری خواهد شد)؛ تقویت و ایجاد مراکز تجاری جدید جهت برآورده نمودن نیازها ساکنین در سطح محلات و مناطق و ... بنابراین در صورت حل مشکلات مربوط به این افراد و این مناطق از شهر کرمانشاه تا حدود زیادی میزان زیست پذیری و کیفیت زندگی نیز ارتقاء پیدا خواهد کرد.
تلاش برای جذب سرمایهگذاریهای بخش خصوصی و عمومی برای ایجاد مشاغل و افزایش اشتغالزایی در زمینه کاهش فقر و بیکاری از طریق دادن امتیازات خاص همانند عدم دریافت مالیات، دادن تسهیلات مناسب و ... خصوصاً در مناطق 3، 2 و 4 که در وضعیت زیستپذیری بسیار نامناسب قرار دارند.
تلاش در جهت رفع مشکلات مربوط به روشنایی در سطح معابر و کوچهها خصوصاً در مناطق 3، 8 و 2 که اهالی از نامناسب بودن این شرایط گلهمند بودهاند.
تلاش در جهت دفع مناسب فاضلابهای شهری و آبهای سطحی ناشی از بارندگیها خصوصاً در مناطق 3، 8 و 2 که وضعیت نامناسبتری نسبت به سایر مناطق دارند.
توجه ویژه به حل مشکلات ترافیکی مناطق 6 و 7 و تلاش در جهت کاهش مشکلات زیست محیطی از طریق توسعه فضای سبز و باز در این مناطق.
تلاش در جهت حفظ بافتهای سنتی و با ارزش در سطح مناطق خصوصاً مناطق مرکزی شهر.
ملاحظات اخلاقی:
پیروی از اصول اخلاق پژوهش: در مطالعه حاضر فرمهای رضایت نامه آگاهانه توسط تمامی آزمودنیها تکمیل شد.
حامی مالی: هزینههای مطالعه حاضر توسط نویسندگان مقاله تامین شد.
تعارض منافع: بنابر اظهار نویسندگان مقاله حاضر فاقد هرگونه تعارض منافع بوده است.
References
1. Abedini, A., & Karimi, R. (2017). Assess the Livability of Cities Based on F'ANP Method (Case Study: 15 Areas of Urmia). Journal of Environmental Studies, 42(4), 735-752. DOI: 10.22059/jes.2017.60938 [In Persian]
2. khorasani, A., & akbarian ronizi, S. R. (2021). Assessment of Livability in Peri Urban Villages: a Case Study of the Central District of Shiraz County. Regional Planning, 10(40), 133-146. [In Persian]
3. Aliakbari, E., Mokhtari Malek Abadi, R., & Mousavi, S. C. (2021). Analysis and Evaluation of Cognitive Urban Livablety (Case Study of Citizens of Yasuj City). Environmental Researches, 11(22), 27-44. [In Persian]
4. Amirian S, Shahinifar M. (2019). Relationship between Land Use Patterns and the Parameters Affecting the Sustainability of Urban Transport; a Case Study of Kermanshah City, Iran. GeoRes 2019; 34 (3), 437-444. [In Persian]
5. Bandarabad, A. (2009). Compilation of the principles and pattern of spatial development and the shape of the livable Iranian city (the study of areas 1, 15 and 22 of Tehran), PhD thesis, Islamic Azad University, Department of Science and Research, Tehran. [In Persian]
6. Bandarabad, A. (2010). Livable city from basics to meanings, Tehran, Azarakhsh. [In Persian]
7. Basu, T., Arijit, D., Paulo, P. 2021. Urban livability index assessment based on land-use changes in an Indian medium-sized city (Raiganj), Geocarto International, 13 (2): 56-74. doi.org/10.1080/10106049.2021.2002427
8. Baum-Snow, N., Henderson, J. V., Turner, M. A., Zhang, Q. & Brandt, L. (2020). Does investment in national highways help or hurt hinterland city growth?. Journal of Urban Economics, 115,103-124.
9. Buyukozkan, G., Ruan, D. (2008). Evaluation of software development projects using a fuzzy multicriteria decision approach, Mathematics and Computers in Simulation, 21 (77): 464-475. doi.org/10.1016/j.matcom.2007.11.015
10. Cities PLUS. (2003). A Sustainable Urban System: The Long-term Plan for Greater Vancouver. Vancouver, Canada: cities PLUS.
11. Ghanbari, M., Ajzae Shokuhi, M., Rahnam, M. R., & Kharazmi, O. A. (2021). The Analysis of Urban Livability with Emphasis on Housing Indicator (Case Study: Mashhad Metropolis). Geography and Urban Space Development, 8(1), 101-121. doi.org/10.22067/jgusd.2021.44445.0 [In Persian]
12. Hafez Nia, M.R. (2018). An introduction to research methods in humanities, Samit Publications, Tehran. [In Persian]
13. Khafaeizadeh, M., & Ilanlou, M. (2019). Reviews of environmental vulnerability component of cities using a hierarchical model (AHP) (study area: Bandar Imam Khomeini (RA)). Geography (Regional Planning), Volume 9, Number 2, pp. 223-238. [In Persian]
14. Khazaee Nezhad, F., Soleimani Mehrenjani, M., & Zanganeh, A. (2018). Assessment of the Status of Livability in Region 12 Neighborhoods of Tehran. Geography and Urban Space Development, Volume 5, Number 1,pp. 45-70. doi.org/10.22067/gusd.v5i1.65128 [In Persian]
15. Khorasani, M. A, (2012). Explaining the livability of peri-urban villages with the quality of life approach (a case study of Varamin city). PhD thesis in geography and rural planning, University of Tehran. [In Persian]
16. khorasani, A., & akbarian ronizi, S. R. (2021). Assessment of Livability in Peri Urban Villages: a Case Study of the Central District of Shiraz County. Regional Planning, 10(40), 133-146. [In Persian]
17. Larice, M, Z. (2005). Great neighborhoods: the livability and morphology high density neighborhoods in urban north America, PHD.
18. Management and Planning Organization of Kermanshah Province (2019). Statistical yearbook of Kermanshah city.
19. McCann, E. J. (2007). Inequlity and pplitic city-region: Questions of Livability and state strategy. International Journal of and Regional Research, 31 (1), 188-196. doi.org/10.1111/j.1468-2427.2007.00713.x
20. Opricovic, S., Tzeng, H. (2004). Decision Aiding Compromise solution by MCDM methods: A comparative analysis of VIKOR and TOPSIS. Journal of Operational Research, 18 (156): 455- 445. doi.org/10.1016/S0377-2217(03)00020-1
21. Portahari, M. (2019). The application of multi-criteria decision-making methods in geography, Samt Publications: Tehran. [In Persian]
22. Rahnama, M. R., Ganbari, M., Mohammadi Hamidi, S., & Hosseini, S. M. (2019). Evaluation and measurement of livability in Ahvaz metropolis. Sustainable city, 2(2), 1-17. DOI: 10.22034/jsc.2019.197229.1090 [In Persian]
23. Rakhshani Nasab, D. R., & Nayeri, N. (2018). Assessing the Status of Urban Viability Indicators from the Citizen's Point of View (Case Study: Five Districts of Zahedan City). Geography and Territorial Spatial Arrangement, 8(27), 55-74. DOI: 10.22111/gaij.2018.4090 [In Persian]
24. Sasanpoor, F., Movahed, A., & Latifi, O. (2017). Analysing the capacity of livability in metropolitan areas of Ahvaz. Urban Structure and Function Studies, 4(14), 141-161. [In Persian]
25. Sasanpour, F. Hatami, A, Babaei, S. (2017). Future Studies Urban bubble in Tehran metropolitan. Journal of Applied researches in Geographical Sciences, 17(47),171-189.DOI: 10.22080/shahr.1970.2087 [In Persian]
26. Soleimanimoghadam, P., Ghandhari, M., & piri, F. (2019). Analysing livabilty and vitality of urban eroded sturctures (A Case study of Ameri neighborhood of Ahvaz. Urban Structure and Function Studies, Volume 5, Number 17, pp. 93-114. DOI: 10.22080/shahr.1970.2112 [In Persian]
27. Song, Y. (2011). A livable city study in china: using structural Equation models, thesis submitted in statistics, department of statistics Uppsala University.
28. Statistical Centre of Iran, (2016). Detailed results of the Kermanshah population and housing census.
29. Stein, E .K. ( 2002). Community and Quality of Life, NATIONAL ACADEMY PRES ,Washington, D.C.
30. Tan, M., Zhao, H., Li, G., Qu, J. (2020). Assessment of potentially toxic pollutants and urban livability in a typical resource- based city, China. Environ Sci Pollut Res Int, 27(15):18640-18649. DOI: 10.1007/s11356-020-08182-9
31. The Economist Intelligence Unit. 2020. A Summary of the Liveability Ranking and Overview. A report by The Economist Intelligence Unit, August 2020.
32. The Economist Intelligence Unit’s EIU. 2018. Quality-of-life index.
33. Timmer V.,& Seymoar, N. K. (2005). The livable city, the International Centre for Sustainable Cities
34. Tsuang, H.-C., & Peng, K.-H., (2018). The Livability of Social Housing Communities in Taiwan: A Case Study of Taipei City. International Review for Spatial Planning and Sustainable Development, 6(3), 4–21. DOI:10.14246/irspsd.6.3_4
35. Valcárcel-Aguiar, B., Murias, P. (2019). Evaluation and Management of Urban Liveability: A Goal Programming Based Composite Indicator, Soc Indic Res, 142: 689–712. DOI: 10.1007/s11205-018-1861-z
36. Yang, S. (2011). A livable City Study in China Using Structural Equation Models, Department of Statistics, Uppsala University.
37. Yavari, H., Karampour, M., & Yarahmadi, D. (2019). Spatial Analysis of Bioclimatic Vulnerability of Kermanshah Facing Heat Wave. Geography and Environmental Sustainability, 9(1), 37-50. DOI: 10.22126/ges.2019.1062 [In Persian]
38. Zhan, D., Kwan, M.-P., Zhang, W., Fan, J., Yu, J., Dang, Y, (2018). Assessment and determinants of satisfaction with urban livability in China, Cities, 79, 92– 101. [In Persian]
39. Ziari, K., Haydari, A., Ghanizadeh Ghasemabadi, H., & Abazari, N. (2018). Assessing and Evaluating Components of Viability in Bam City. Journal of Urban Social Geography, 5(1), 105-120. [In Persian]
[1] . Jacobs
[2] - Zhan
[3] - Valcárcel-Aguiar and Murias
[4] -Tan
[5] - Basu
[6] . EU commission
[7] . Wheeler
[8] . Vlse Kriterijumska Optimizacija I Kompromisno Resenje
