Exploring the Relationship Between God and Humanity in the Poetic and Prose Works of Mulla Sadra and Spinoza: From Philosophy to Literature

Subject Areas : Comparative Literature Studies

Anvar Raissi ¹ , Abbas Ahmadi Saadi ² , Mohammad Ali Akhgar ³

1 - - Ph.D. student in Islamic Philosophy and Theology, Fasa Branch, Islamic Azad University, Fasa, Iran Email: [e-mail]
2 - Assistant Professor of Islamic Philosophy and Theology, Fasa Branch, Islamic Azad University, Fasa, Iran Email: [e-mail]
3 - - Assistant Professor of Islamic Studies, Shiraz Branch, Islamic Azad University, Shiraz, Iran Email: [e-mail]

Received: 2024-08-20 Accepted : 2024-11-03 Published : 2025-07-03

Keywords: Mulla Sadra, Spinoza, God, Humanity, Universe.,

Abstract :

Spinoza and Mulla Sadra are two prominent philosophers who have approached the issue of direct knowledge of God from different perspectives. A significant point of distinction between Spinoza and Mulla Sadra's philosophies lies in their concepts of infinity and essence. Spinoza, heavily influenced by rationalism and philosophical materialism, believes that direct knowledge is only possible through relative understanding, with the truth of this knowledge being embedded in its relationship with relativity. In contrast, Mulla Sadra, rooted in Islamic philosophical tradition, asserts that direct knowledge of God is limited to essence and the existence of the subject, achieving a level of existence that transcends sensory and rational perception, representing the highest form of knowledge and insight.

This study employs a descriptive-analytical method to examine the relationship between God and humanity from the perspectives of Mulla Sadra and Spinoza. The findings indicate that, from Mulla Sadra's viewpoint, direct knowledge of God is an existential understanding achieved through the unity of existence and direct perception through presence and intuition. Conversely, Spinoza holds that direct knowledge is obtained through an intuitive grasp of the unity of nature with God. Ultimately, comparing Spinoza's and Mulla Sadra's views reveals that each philosopher, according to their philosophical systems, has reached a form of direct knowledge of God that represents the highest level of knowledge and signifies the ultimate interaction between humanity and the divine truth.

References:

منابع و مآخذ
کتاب
1) ارسطو، (1385) متافيزيك، ترجمه دكتر شرف الدين خراساني، چاپ چهارم، تهران: حكمت.
2) اسپینوزا، باروخ(1376)، اخلاق، ترجمة محسن جهانگیری، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
3) اسپينوزا، باروخ(بنديكت)، اخلاق،(1364) ترجمة دكتر محسن جهانگيري، چاپ دوم، تهران: مركز نشر دانشگاهي.
4) اسکروتن، راجر(1389)، اسپینوزا، ترجمۀ اسماعیل سعادت، چ2، تهران: طرح نو.
5) افلاطون (1368)، جمهوري، ترجمه فؤاد روحاني، چاپ پنجم، تهران: انتشارات علمي و فرهنگي.
6) بیدل دهلوی(عبدالقادر(1388)، شعلۀ آواز( مثنوی بیدل)، تصحیح اکبر بهداروند، تهران: نگاه.
7) تیواری، کدارنات(1381)، دین شناسی تطبیقی، ترجمۀ مرضیه شنکایی، تهران: سمت.
8) جوادی آملی، عبدالله(1368)، رحیق مختوم، تقرير و تصحیح: حمید پارسانیا، قم: انتشارات اسراء .
9) دينانی، غلامحسین(1399)، معاد ، تهران: حكمت .
10) رحیمیان, سعید(1381)،« فیض و فاعلیت وجودی از فلوطین تا صدرالمتألهین»، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی قم .
11) سروش، عبدالکریم(1381)، سنت و سکولاریزم، تهران: صراط.
12) صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم ملاصدرا(1410)، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوكیة، تهران، مرکز نشر دانشگاهی
13) __________(1364)، المظاهر الالهیة، مترجم حمید طبیبیان. تهران: امیر کبیر،
14) ___________(1360) الشواهد الربوبیۀ فی المناهج السلوکیۀ، تصحیح و تعلیق: سید جلال الدین آشتیانى، مشهد: المرکز الجامعى للنشر
15) ___________(1981) الحکمۀ المتعالیۀ فی الأسفار العقلیۀ الأربعۀ، بیروت، دار احیاء التراث.
16) ____________(1392)، مجموعه اشعار ملاصدرا، تصحیح محمد خواجوی، چاپ پنجم، تهران: انتشارات مولا.
17) کاپلستون، فردریک(1392)، تاریخ فلسفه، جلد4، چ4، تهران: علمی و فرهنگی.
18) کاکایی، قاسم،(1374)، خدامحوری در اندیشه و فلسفه اسلامی،تهران: انتشارات حکمت.
19) مومنی، علی(1387)، کمال انسان و انسان کامل، پژوهشی بنیادین دربارۀ سیر تکاملی انسان از منظر عقل و نقل، قم: آیت شرق.
20)
مقالات و پایان نامه
1) پناه، زینب و همکاران(1400)، « بررسی حضرات وجود از دیدگاه بیدل دهلوی وشانکارا »، جستارنامه ادبیات تطبیقی دانشگاه آزاد اسلامی یزد، ش18، صص 44-60. 20.1001.1.26454882.1400.5.18.3.7 .
2) جهانگیری، محسن(1356)، زندگی نامۀ اسپینوزا، فصلنامۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، ش 2، صص 42-76.
3) ___________(1380)، نسبت مفهوم جسمانیت به خدا و نگاه اسپینوزا به آن، فصلنامۀ علوم انسانی دانشگاه الزهرا، ش40، صص 20-50.
4) .صلواتی، عبدالله و اختری، زینب( 1395)، «بررسی تطبیقی مسألة رابطة وجودی دو سویة خدا و جهان از دیدگاه هارتشورن و ملاصدر »، پژوهشهای هستی شناختی، ش9، صص51-69.
5) عيني، زهرا (1390)، « خدا و انسان در فلسفه اسپينوزا»، پایان نامۀ کارشناسی ارشد، استاد راهنما دكتر مريم ثقفي، دانشگاه آزاد تهران مرکز.
6) کرمی، ضیاءالدین (1396) ، « بررسی براهین اثبات وجود خدا در فلسفه اسپینوزا و ملاصدرا »، پایان نامۀ کارشناسی ارشد، استاد راهنما دکتر سیمین اسفندياري، دانشگاه رازی.
7) کوشا، احسان و همکاران(1399)؛ « مطالعۀ تطبیقی آراء ناصرخسرو و برادران شلگل در زمینۀ «نگاه شاعرانه به جهان» بر مبنای فلسفۀ فلوطین»، جستارنامه ادبیات تطبیقی دانشگاه آزاد اسلامی یزد، ش14، صص1-22. 20.1001.1.26454882.1399.4.14.1.0
8) موسویان، سید مصطفی و سعیدی مهر، محمد ( 1401) ، «شناخت بی¬واسطه از خداوند در اندیشۀ اسپینوزا و ملاصدرا»،پژوهش¬نامۀ فلسفه و دین، ش2، صص 243-266.
9) نجفی یزدی، سید محمد حامد (1397)، « خدا در فلسفۀ اسپینوزا بر پایۀ کتاب خدای اسپینوزا، پایان¬نامۀ کارشناسی ارشد، استاد راهنما دکتر علوی تبار، دانشگاه علامه طباطبایی.
10) Astore, Rocco(2017) Spinoza on God, Affects, and the Nature of Sorrow, Florida Philosophical Review, Volume XVII, Issue 1
11) Hegel, W. F. (1995). Lectures on the History of Philosophy, Vol. 3. Translated by E. S. Haldane and Frances H. Simon, Lincoln and London: University of Nebraska Press
12) Norell, T. (2015). A Comprehension of Spinoza's God: through the Dichotomy of Labels. [Master's Thesis, Lund University].
13) Stroud, Barry. (1996). "The Charm of Naturalism". Proceedings and Addresses of the American Philosophical Association, No. 70 (2). pp. 43-55.