• Home
  • The mediating role of profit stability in the relationship between comparability of financial statements and predictability of profit and pricing efficiency of accruals

Share To

Article Url


Manuscript ID : 140303291123146 Visit : 86 Page: 139 - 167

10.71848/jcma.2025.1123146

Article Type: Original Research

The mediating role of profit stability in the relationship between comparability of financial statements and predictability of profit and pricing efficiency of accruals

Subject Areas : Journal of Capital Market Analysis

Hamzeh Anbari 1 , Masood Fooladi 2 , Maryam Farhadi 3 , Leila Safdarian 4

1 - Department of Accounting, Mobarakeh Branch, Islamic Azad University, Isfahan, Iran
2 - Department of Accounting, Shahin Shahr Branch, Islamic Azad University, Isfahan, Iran
3 - Department of Accounting, Mobarakeh Branch, Islamic Azad University, Isfahan, Iran
4 - Department of Accounting, Mobarakeh Branch, Islamic Azad University, Isfahan, Iran

Received: 2024-06-22 Accepted : 2024-09-06 Published : 2025-03-11

Keywords: Financial statement comparability, Pricing Efficiency of Accruals, Earnings Predictability, Earnings Persistence.,

Abstract :

The purpose of this research is to investigate the effect of profit stability and the comparability of financial statements on the ability to predict profit and the pricing efficiency of accrual items. It is possible to establish a balance between the qualitative characteristics of information with the stability of profit and the comparability of financial statements, and it leads to an increase in the overall quantity and quality of information of a company in the industry. For this purpose, 105 companies were selected from the companies accepted in the Tehran Stock Exchange during the period of 2014-2022 through the method of systematic elimination. To test the research hypotheses, the multiple regression model using panel data has been used. The results of the hypothesis test showed that the comparability of financial statements has a significant effect on the ability to predict profit and the pricing efficiency of accrual items. The results show that the comparability of financial statements has a positive and significant effect on the pricing efficiency of accruals and the ability to predict profit, profit stability. The results show that profit stability has a mediating role on the relationship between comparability and pricing efficiency of accruals. Also, profit stability plays a mediating role on the relationship between comparability and profit predictability.

References:

ابری، کریم، محمدزاده ساطله، حیدر (1396). تأثیر قابلیت مقایسه صورتهای مالی بر کیفیت گزارشگری مالی با تاکید بر عدم تقارن اطلاعاتی، اولین کنفرانس ملی نقش حسابداری، اقتصاد و مدیریت،تبریز.
اخگر، محمد امید و افشار کرمی (1393). بررسی تأثیر ویژگیهای شرکت بر کیفیت گزارشگری مالی شرکتهای پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران. بررسی‌های حسابداری، (1)1، 1-22.
آبیار، معصومه، دادبه، فاطمه (1400). تأثیر قابلیت مقایسه حسابداری بر کیفیت گزارشگری مالی و کارایی قیمت‌گذاری اقلام تعهدی اختیاری، فصلنامه پژوهش‌های معاصر در علوم مدیریت و حسابداری، 3(6): 58-44.
برزگر، معصومه (1400). بررسی تأثیر قابلیت مقایسه حسابداری بر کیفیت گزارشگری مالی و اقلام تعهدی اختیاری، فصلنامه چشم‌انداز حسابداری و مدیریت، 4(44): 47-34.
بولو، قاسم، باباجانی، جعفر، ابراهیمی میمند، مهدی، 1390. ملاحظه محتواي اطلاعاتي اجزاي سود توسط مديران و سرمایه‌گذاران در پیش‌بینی سود، پژوهش‌های حسابداری مالی، 1(1): 47-66.
تکه، عطا؛ استاد رحیمی، محمدجواد (1399). بررسی قیاس پذیری حسابداری، کیفیت گزارشگری مالی و قیمت‌گذاری اقلام تعهدی شرکت‌های پذیرفته‌شده بورس اوراق بهادار تهران. فصلنامه پژوهش‌های جدید در مدیریت و حسابداری، 5(40): 253-225.
ثقفي علي، كردستاني، غلامرضا، 1383. بررسي و تبيين رابطه بين سود و واكنش بازار به تغييرات سود نقدي، بررسي حسابداري و حسابرسي تهران، 5(37): 51-72.
حیدر پور، فرزانه، زارع، سمیه (1393). تأثیر متغیرهای سود تقسیمی و فرصت‌های رشد بر رابطه کیفیت گزارشگری مالی و نوسان پذیری بازده سهام، پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی. 6(22): 89-71.
خدادادی، ولی؛ حاجی‌زاده، سعید؛ قربانی، رامین (1391). تأثیر رفتار چسبندگی هزینه‌ها بر قابلیت پیش‌بینی سود شرکت‌ها. حسابداری مالی، 4(14): 105-88.
خدامي پور، احمد، پوراحمد، رضا، 1389. بررسي توانايي متغيرهاي مالي در پیش‌بینی جریان‌های نقدي عملياتي، با در نظر گرفتن وقفه‌های زماني خاص، پژوهش‌های حسابداري مالي، 2(3): 44-39.
رستمی، مریم (1390). تأثیر مدیریت سود بر کیفیت گزارشگری مالی در شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، چاپ نشده.
رضایی، فرزین؛ بافهم مهربانی، سمیه (1392). تأثیر چرخه هاي عملیاتی و ساختار مالکیت بر سطح محافظه کاري شرکتهاC-Score . فصلنامه علمی پژوهشی دانش حسابداري و حسابرسی مدیریت،2(7):81-75.
زلقی، حسن؛ افلاطونی، عباس؛ خزایی، مهدی (1396). عوامل مؤثر بر قابلیت مقایسه صورت‌های مالی. حسابداری مالی، 9(35): 25-1.
داوری، علی و رضازاده، آرش (1393)، مدل‌سازی معادلات ساختاری با استفاده از نرم‌افزار pls، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
طرخوانی، علی؛ محمدی، سید موسی؛ عسکری، میثم (1399). بررسی تأثیر کیفیت گزارشگری مالی بر قیمت‌گذاری اقلام تعهدی در شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادر تهران. فصلنامه رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری، 8(34)، 69-84.
علی احمدی، سعید، فدایی، زهرا(1394). ارزیابی نقش محیط اطلاعاتی و رشد شرکت در قیمت گذاری اقلام تعهدی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، پژوهش های حسابداری مالی، 3(25): 91-104.
فروغی، داریوش، قاسم‌زاده، پیمان (1394). تأثیر قابلیت مقایسه صورت‌های مالی بر ضریب واکنش سودهای آتی، بررسی حسابداری و حسابرسی، 2(4): 19-11.
کردستانی، غلامرضا؛ طایفه، سیامک. (1392). ویژگی‌های کیفیِ سود و هزینه سرمایه سهام عادی. تحقیقات مالی، دوره 15، شماره 1، ص 75-94.
محمدی، مرجان؛ همت فر، محمود (1399). بررسی تأثیر مقایسه پذیری حسابداری، کیفیت گزارشگری مالی و قیمت‌گذاری اقلام تعهدی در شرکت‌های پذیرفته‌شده بورس اوراق بهادار تهران. مجموعه مقالات چهارمین کنفرانس بین‌المللی مطالعات نوین مدیریت و حسابداری. دانشگاه علمی کاربردی، سازمان همیاری شهرداری ها و مرکز توسعه خلاقیت و نوآوری علوم نوین، کرج، دانشگاه جامع علمی کاربردی.
Abiyar, Masoumeh, Dadbeh, Fatemeh (2022). The effect of accounting comparability on the quality of financial reporting and the pricing efficiency of discretionary accruals, Contemporary Research Quarterly in Management and Accounting Sciences, 3(6): 44-58. (in persian)
Abri, Karim, Mohammadzadeh Satele, Haider (2016). The effect of the comparability of financial statements on the quality of financial reporting with an emphasis on information asymmetry, the first national conference on the role of accounting, economics and management, Tabriz, (in persian)
Akhgar, Mohammad Omid and Afshar Karmi (2014). Investigating the effect of company characteristics on the quality of financial reporting of companies admitted to the Tehran Stock Exchange. Accounting Reviews, (1)1, 1-22. (in persian)
Ali Ahmadi, Saeed, Fadaei, Zahra (2014). Evaluating the role of information and company growth in the pricing of partnership items in companies listed on the Tehran Stock Exchange. Financial Accounting Research, 3(25): 91-104. (in persian)
Ball, R., Gerakos, J., Linnainmaa, J., Nikolaev, V., (2015). Deflating profitability. Journal of Financial Economics, 117, 225–248.
Ball, R., Gerakos, J., Linnainmaa, J., Nikolaev, V., (2016). Accruals, cash flows, and operating profitability in the cross section of stock returns, Journal of Financial Economics, 10.1016/j.jÞneco.2016.03.002.
Baron, R. M., and D. A. Kenny. (1986). The Moderator–Mediator Variable Distinction in Social Psychological Research: Conceptual, Strategic, and Statistical Considerations. Journal of Personality and Social Psychology, Vol. 51, No. 6, Pp. 1173.
Bartov, E. (1991). Open market stock repurchases as signals for earnings and risk changes. Journal of Accounting and Economics, 14, 275-94.
Barzegar, Masoumeh (2022). Investigating the impact of accounting comparability on the quality of financial reporting and discretionary accruals, Accounting and Management Perspective Quarterly, 4(44): 34-47. (in persian)
Boubakri Fatma (2012). The Relationship between Accruals Quality, Earnings Persistence and Accruals Anomaly in the Canadian Context. International Journal of Economics and Finance, 4(6): 51-62.
Bolo, Qasim, Babajani, Jafar, Ebrahimi Maimand, Mehdi (2018). Considering the information content of profit components by managers and investors in profit forecasting, Financial Accounting Research, 1(1): 47-66. (in persian)
Chen, A., & Gong, J. J. (2019). Accounting comparability, financial reporting quality, and the pricing of accruals. Advances in accounting, 45, 100415.
Chen, Ciao‐Wei, Collins, Daniel W., Kravet, Todd D. and Mergenthaler, Richard D., (2018), Financial Statement Comparability and the Efficiency of Acquisition Decisions, Contemporary Accounting Research, 35, issue 1, p. 164-202.
Davari, Ali and Rezazadeh, Arash (2014), Structural equation modeling using pls software, Tehran: Jihad Academic Press.
Dechow, P. and I. Dichev, (2002). The quality of accruals and earnings: the role of accruas in estimation errors, The Accounting Review, 77, PP. 35-59.
Dechow, P., (1994). Accounting earnings and cash flows as measures of firm performance: The role of accruals. Journal of Accounting and Economics, 18, 3–42.
DeFranco, G., Kothari, S. P., & Verdi, R. (2011). The benefits of financial statement compa- rability. Journal of Accounting Research, 49 (4), 895–931.
Foroughi, Dariush, Qasimzadeh, Peyman (2014). The effect of comparability of financial statements on the reaction coefficient of future profits, Accounting and Auditing Review, 2(4): 11-19. (in persian)
Francis, J., LaFond, R., Olsson, P.,Schipper, K. (2005). “The market pricing of accruals quality“. Journal of Accounting and Economics. Vol 39: 295–327
Gelb, D.S. & Zarowin, P.A. (2002). Corporate Disclosure Policy and the Informativeness of stock Prices. Review of Accounting Studies, 7 (1): 33-52.
God given, but; Hajizadeh, Saeed; Ghorbani, Ramin (2011). The effect of cost stickiness behavior on companies' profit predictability. Financial Accounting, 4(14): 105-88. (in persian)
Gong, G., Li, L. Y., & Zhou, L. (2013). Earnings non-synchronicity and voluntary disclosure. Contemporary Accounting Research, 30(4), 1560-1589.
Heydarpour, Farzaneh, Zare, Somia (2013). The effect of dividend variables and growth opportunities on the relationship between the quality of financial reporting and the volatility of stock returns, financial accounting and auditing research. 6(22): 89-71. (in persian)
Imhof Seavey, Scott and, Michael and Watanabe, Olena. (2020). Competition, Proprietary Costs of Financial Reporting and Financial Statement Comparability. Journal of Accounting, Auditing and Finance, Forthcoming, Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract =3225381 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3225381.
Jones, J. (1991). Earning Management during Import Relief Investigations. Journal of Accounting Research, Vol 29, Pp 193-228.
Khodamipour, Ahmad, Pourahmad, Reza (2019). Investigating the ability of financial variables in predicting operational cash flows, considering specific time intervals, Financial Accounting Research, 2(3): 44-39. (in persian)
Kim Junwoo, Kim Robert, Kim Sangwan (2020). Does financial statement comparability mitigate delayed trading volume before earnings announcements. Journal of Business Research, 107, 62-75.
Kim, S., Kraft, P., & Ryan, S. G. (2013). Financial Statement Comparability and Credit Risk. Review of Accounting Studies, 18 (3): 783-823.
Mohammadi, Marjan; Hematfar, Mahmoud (2019). Investigating the effect of comparability of accounting, quality of financial reporting and pricing of accruals in companies admitted to Tehran Stock Exchange. Proceedings of the fourth international conference on modern management and accounting studies. University of Applied Sciences, Cooperation Organization of Municipalities and Center for Development of Creativity and Innovation of Modern Sciences, Karaj, Comprehensive University of Applied Sciences. (in persian)
Georgios Papanastasopoulos., Dimitrios Thomakos., Tao Wang (2011). Information in Balance Sheets for Future Stock Returns: Evidencefrom Net Operating Assets. International Review of Financial Analysis, 5(20): 269-282.
piece, grant; Professor Rahimi, Mohammad Javad (2019). Examining comparability of accounting, quality of financial reporting and pricing of accruals of companies admitted to Tehran Stock Exchange. Quarterly Journal of New Researches in Management and Accounting, 5(40): 253-225. (in persian)
Rezaei, Farzin; Bafham Mehrabani, Samia (2012). The effect of operating cycles and ownership structure on the level of conservatism of C-Score companies. Quarterly Scientific Research Journal of Accounting and Management Auditing, 2(7): 75-81. (in persian)
Rubin A (2007). Ownership level, ownership concentration and liquidity. Journal of Financial Markets, 10(3): 219–248.
Rostami, Maryam (2012). The effect of profit management on the quality of financial reporting in companies listed on the Tehran Stock Exchange. Master's thesis, Islamic Azad University, Central Tehran branch, unpublished. (in persian)
Sloan, R.G. (1996). Do stock prices fully reflect information in accruals and cash flows about future earnings? The Accounting Review, 71(3), 289-315.
Sobel, M. E. (1982). Asymptotic confidence intervals for indirect effects in structural equation models. In S. Leinhardt (Ed.), Sociological Methodology, (pp. 290-312). Washington DC: American Sociological Association.
Sohn, B.C. (2016). The effect of accounting comparability on the accrual-based and real earnings management. Journal of Accounting Public Policy 35: 513–539.
Tarkhani, Ali; Mohammadi, Seyyed Musa; Askari, Maitham (2019). Investigating the effect of the quality of financial reporting on the pricing of accruals in companies admitted to the Tehran Bahadur Stock Exchange. Quarterly Journal of New Research Approaches in Management and Accounting, 8(34), 69-84. (in persian)
Thaqfi Ali, Kurdestani, Gholamreza,(2013). Investigating and explaining the relationship between profit and market reaction to changes in cash profit, Tehran Accounting and Auditing Review, 5(37): 51-72. (in persian)
WeiChen, C., W-Collins, D., Kravet, T., Mergenthaler, R. (2020). Financial statement comparability and the efficiency of acquisition decisions. Working Paper, University of Illinois at Urbana-Champaign.
Zalqi, Hassan; Platoni, Abbas; Khazaei, Mehdi (2016). Factors affecting the comparability of financial statements. Financial Accounting, 9(35): 1-25. (in persian)
Wil Martens, Prem W. S. Yapa and Maryam Safari (2020). The Impact of Financial Statement Comparability on Earnings Management: Evidence from Frontier Markets. International Journal of Financial Studies, 4.
Xie, H. (2001). The Mispricing of Abnormal Accruals. The AccountingReview, Vol 76, Pp 357–373.
Yapind Gong., Jia-Chi huang., Jing-Lih farh (2009). Employee learning orientation, transformational leadership, and employee creativity: the mediating role of employee creative self-efficacy. Academy of Management Journal, 2(9): 765-778.
Zhang F. (2007). Accruals, Investment and the Accrual Anomaly. The Accounting Review, Vol 82, No 5, Pp 1333-1363.
Full-Text:


 

 

https://jcma.aliabad.iau.ir

 

The Mediating Role of Profit Stability in the Relationship Between Comparability of Financial Statements and Predictability of Profit and Pricing Efficiency of Accruals

 

Hamzeh Anbari

Department of Accounting, Mobarakeh Branch, Islamic Azad University, Isfahan, Iran. 

Masood Fooladi (Corresponding Author)

Department of Accounting, Shahin Shahr Branch, Islamic Azad University, Isfahan, Iran.  

foladim57@gmail.com

Maryam Farhadi

Department of Accounting, Mobarakeh Branch, Islamic Azad University, Isfahan, Iran.

Leila Safdarian

Article Info

 

Abstract

Article type:

Research Article

 

Corporations consistently seek to maximize their profits, and achieving this objective necessitates the provision of high-quality financial reports in which cash flows and accruals are accurately recognized, enabling investors to forecast corporate earnings effectively. In this regard, earnings persistence, along with financial statement comparability, can enhance investors' accuracy in assessing firms' financial performance and strengthen their confidence in profitability and investment returns. Accordingly, the present study examines the mediating role of earnings persistence in the relationship between financial statement comparability, earnings predictability, and accrual pricing efficiency. To this end, data from 105 firms listed on the Tehran Stock Exchange during the period 2014–2022 were analyzed using a systematic elimination approach. The study employed a multiple regression model with panel data to test the research hypotheses. The findings indicate that earnings persistence serves as a mediating variable in the relationship between comparability and accrual pricing efficiency. Additionally, this mediating variable influences the relationship between comparability and earnings predictability. The results of hypothesis testing suggest that financial statement comparability has a significant impact on earnings predictability and accrual pricing efficiency, ultimately improving accrual pricing efficiency and enhancing earnings predictability.

Article history: 

Received: 22 Jun 2024

Accepted: 16 Sep 2024

 

 

Keywords: 

Financial statement comparability, Pricing Efficiency of Accruals, Earnings Predictability, Earnings Persistence.

 

https://mirrors.creativecommons.org/presskit/buttons/88x31/png/by-nc-nd.png© The Author(s). Publisher: Islamic Azad Univercity of Aliabad Katoul Branch.

Department of Accounting, Mobarakeh Branch, Islamic Azad University, Isfahan, Iran.

 

نقش میانجی پایداری سود در رابطه بین قابلیت مقایسه صورت‌های مالی و قابلیت پیش‌بینی سود و کارایی قیمت‌گذاری اقلام تعهدی

حمزه عنبری

گروه حسابداری، واحد مبارکه، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.

مسعود فولادی (نویسنده مسئول)

گروه حسابداری، واحد شاهین‌شهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.

foladim57@gmail.com 

مریم فرهادی

گروه حسابداری، واحد مبارکه، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.

لیلا صفدریان

گروه حسابداری، واحد مبارکه، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.

اطلاعات مقاله

 

چکیده

نوع مقاله:

پژوهشی

 

شرکت‌ها همواره در پی حداکثرسازی سود خود هستند و تحقق این هدف مستلزم ارائه گزارش‌های مالی باکیفیت است که در آن‌ها وجوه نقد و اقلام تعهدی به‌درستی شناسایی شده و امکان پیش‌بینی سود شرکت برای سرمایه‌گذاران فراهم شود. در این میان، پایداری سود، همراه با قابلیت مقایسه صورت‌های مالی، می‌تواند دقت سرمایه‌گذاران را در ارزیابی عملکرد مالی شرکت‌ها افزایش داده و اطمینان آن‌ها را نسبت به سودآوری و بازده سرمایه‌گذاری تقویت کند. بنابراین هدف پژوهش حاضر، بررسی نقش میانجی پایداری سود در رابطه بین قابلیت مقایسه صورت‌های مالی و قابلیت پیش‌بینی سود و کارایی قیمت‌گذاری اقلام تعهدی است. بدین منظور، اطلاعات 105 شرکت پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران طی دوره زمانی 1393 تا 1401 با استفاده از روش حذف سامانمند بررسی شدند. برای آزمون فرضیه‌های پژوهش، از مدل رگرسیون چندگانه با داده‌های تابلویی بهره گرفته شد. یافته‌ها نشان دادند که پایداری سود نقش میانجی در رابطه بین قابلیت مقایسه و کارایی قیمت‌گذاری اقلام تعهدی دارد. همچنین، این متغیر میانجی در رابطه بین قابلیت مقایسه و قابلیت پیش‌بینی سود نیز تأثیرگذار است. نتایج حاصل از آزمون فرضیه‌ها بیانگر آن است که قابلیت مقایسه صورت‌های مالی تأثیر معناداری بر قابلیت پیش‌بینی سود و کارایی قیمت‌گذاری اقلام تعهدی داشته و باعث بهبود کارایی قیمت‌گذاری اقلام تعهدی و افزایش قابلیت پیش‌بینی سود می‌شود.

تاریخچه مقاله:

تاریخ دریافت: 02 تیرماه 140۳

تاریخ  پذیرش: 16 شهریور ماه 140۳

 

واژگان کلیدی:

قابلیت مقایسه صورت‌های مالی، کارایی قیمت‌گذاری اقلام تعهدی، قابلیت پیش‌بینی سود، پایداری سود.

 

https://mirrors.creativecommons.org/presskit/buttons/88x31/png/by-nc-nd.pngناشر: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علی آباد کتول.        © نویسندگان.

1. مقدمه

قابلیت مقایسه یکی از ویژگی‌های کیفی اطلاعات مالی است که استفاده‌کنندگان را قادر می‌سازد تا شباهت‌ها و تفاوت‌های بین اقلام صورت‌های مالی را بررسی، و ارزیابی منطقی‌تری از فرصت‌های گوناگون سرمایه‌گذاری یا اعطای اعتبار به عمل‌آورند (وی چن1 و همکاران، 2020). مطالعات اخیر عمدتاً بر پیامدهای قابلیت مقایسه اطلاعات مالی برای کاربران تمرکز داشته‌اند (دی فرانکو و همکاران2، 2011؛ چن و گانگ3، 2019)، اما بررسی تأثیر آن بر مدیران و سایر استفاده‌کنندگان بصورت محدود مورد مطالعه قرار گرفته است. علاوه بر این، تأثیر قابلیت مقایسه بر کاربران صورت‌های مالی نیز به‌طور کامل بررسی نشده است. افزایش قابلیت مقایسه اطلاعات، نوسانات قیمت سهام را کاهش داده و پیش‌بینی سودهای آتی را بهبود می‌بخشد. مدیران با ارائه گزارش پیش‌بینی سود، رفتار سرمایه‌گذاران و در نتیجه بازار را تحت تأثیر قرار می‌دهند (بوتسکا و ریگایگ4، 2019). انتظار می‌رود جهت استمرار قابلیت مقایسه در شرکت، مدیریت با بهره‌گیری از رویه‌های ثابت، افشای به‌موقع اطلاعات و قیمت گذاری صحیح اقلام تعهدی، اعتماد استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی را جلب نماید. تحقیقاتی مانند (خدامی پور و امیری، 2020) به این نتیجه رسیده‌اند که بازار تمایل دارد پایداری اقلام تعهدی را بالاتر در نظر بگیرد و این موضوع منجر به تغییرات معناداری در قیمت سهام می‌گردد و سرمایه‌گذاران غیر مطلع با هزینه‌های معاملاتی ناشی از تأثیر قیمت سهام مواجه شده و اقلام تعهدی را به‌طور نادرست قیمت‌گذاری و موردبررسی قرار ‌دهند. قیمت‌گذاری نادرست درآمدهای تعهدی اختیاری، قیمت سهام را افزایش داده و به رفتار نامتقارن بازار منجر می‌شود، بااین‌حال، تحقیقات کمی علت این موضوع را بررسی کرده‌اند که چه عاملی باعث می‌گردد سرمایه‌گذاران تغییرات مقطعی اقلام تعهدی را این‌گونه درک و قیمت‌گذاری کنند. همچنین، پژوهشگران راجع به این مسئله نیز دچار اختلاف‌نظر هستند که آیا تعبیر نادرست سرمایه‌گذاران باعث قیمت‌گذاری نادرست اقلام تعهدی می‌شود یا خیر؟ لذا، باتوجه‌به شکاف‌های موجود در ادبیات تحقیق، جهت رفع ناهماهنگی دیدگاه‌ها و پوشش خلأهای موجود در ادبیات این موضوع و تأثیری که قابلیت مقایسه صورت‌های مالی بر پایداری سود، کارایی قیمت‌گذاری اقلام تعهدی و درنهایت بر پیش‌بینی سود دارد و همچنین تأثیراتی که این متغیرها می‌توانند بر استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی، سهام‌داران، سرمایه‌گذاران، مدیران و شرکت‌های رقیب داشته باشند، در این پژوهش به بررسی نقش میانجی پایداری سود در رابطه بین قابلیت مقایسه صورت‌های مالی و قابلیت پیش‌بینی سود و کارایی قیمت‌گذاری اقلام تعهدی می‌پردازیم.

2. مروری بر پیشینه تحقیق

دو و همکاران5(2020) در پژوهشی با عنوان آیا سود عملیاتی مبتنی بر نقد، ناهنجاری اقلام تعهدی را توضیح می‌دهد؟" نسبت به بررسی شرکت در بازارهای ایالات‌متحده و چین طی سال‌های 1999 تا 2018 پرداختند. آن‌ها نشان دادند که سود حاصل از عملیات نقدی، قادر است در بازار ایالات‌متحده، بازدهی مرتبط با اقلام تعهدی و سود عملیاتی را پیش‌بینی نماید.

چن و گانگ (2019) در پژوهش خود با عنوان تأثیر قابلیت مقایسه صورت‌های مالی بر کیفیت گزارشگری مالی، کارایی قیمت‌گذاری اقلام تعهدی که با استفاده 184066 مشاهده برای دوره زمانی بین سال‌های 1988 تا 2017 مستخرج از داده‌های پایگاه‌داده‌ی اطلاعات مالی و مرکز تحقیقات قیمت امنیتی انجام شد، به این نتیجه رسیدند که قابلیت مقایسه دوره قبل رابطه معنادار بالایی باکیفیت گزارشگری مالی دوره کنونی دارد. همچنین قابلیت مقایسه رابطه مثبتی با صحت و دقت پیش‌بینی مدیریت دارد و قابلیت مقایسه می‌تواند باعث بهبود توانایی مدیران در پیش‌بینی عملکرد آینده شرکت شود.

آبیار و دادبه (1400) به بررسی تأثیر قابلیت مقایسه حسابداری بر کیفیت گزارشگری مالی و کارایی قیمت‌گذاری اقلام تعهدی اختیاری در بازار بورس اوراق بهادار تهران طی دوره زمانی 1390 الی 1396 پرداختند و از بین جامعه موجود تعداد 101 مورد به‌عنوان نمونه انتخاب گردید. نتایج نشان داد قابلیت مقایسه حسابداری بر کیفیت گزارشگری مالی تأثیر معنادار دارد، به‌علاوه قابلیت مقایسه حسابداری بر کارایی قیمت‌گذاری اقلام تعهدی اختیاری تأثیر معنادار دارد.

فلاح و مرادیان (1400) در مقاله خود با عنوان بررسی رابطه بین قابلیت مقایسه صورتهای مالی با کیفیت گزارشگری مالی و قیمت گذاری اقلام تعهدی اختیاری به بررسی اطلاعات مالی ۱۲۸ شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دوره زمانی ۱۳۹۸ تا ۱۳۹۴ پرداختند. نتایج این پژوهش نشان داد که بین قابلیت مقایسه صورت های مالی و کیفیت گزارشگری مالی ارتباط مثبت و معنادار وجود دارد و بین قابلیت مقایسه صورت های مالی و قیمت گذاری اقلام تعهدی اختیاری ارتباط معنادار وجود ندارد.

رشدی بناب (1400) در پژوهش خود با عنوان بررسی تاثیر قابلیت مقایسه حسابداری بر کیفیت گزارشگری مالی و قیمت گذاری اقلام تعهدی به بررسی ١٠٧ شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های ١٣٩٢ تا ١٣٩٨ پرداخت و یافته های پژوهش نشان داد که بین قابلیت مقایسه حسابداری بر کیفیت گزارشگری مالی تاثیر معنی داری به لحاظ آماری وجود ندارد. بین قابلیت مقایسه حسابداری بر قیمت گذاری اقلام تعهدی تاثیر معنی داری به لحاظ آماری وجود ندارد.

مهربان پور و همکاران (1399) در مقاله خود با عنوان نقش میانجی کیفیت گزارشگری مالی در رابطه بین قابلیت مقایسه صورت‌های مالی و نگهداشت وجه نقد که با استفاده از داده‌های 110 شرکت‌های پذیرفته شده بورس اوراق بهادار تهران در دوره زمانی سال‌های 1390 تا 1395 انجام گردید، به این نتیجه رسیدند که قابلیت مقایسه صورت‌های مالی به طور چشمگیری نگهداشت وجه نقد شرکت‌ها را کاهش می‌دهد. از سویی دیگر، کیفیت گزارشگری مالی میانجی رابطه بین قابلیت مقایسه صورت‌های مالی و نگهداشت وجه نقد نیست. همچنین کیفیت گزارشگری مالی بالا تأثیری بر عدم تقارن اطلاعاتی و سیستم تأمین مالی ندارد.

تکه و همکاران (1399) در مقاله خود با عنوان بررسی قیاس‌پذیری حسابداری، کیفیت گزارشگری مالی و قیمت‌گذاری اقلام تعهدی شرکت‌های پذیرفته شده بورس اوراق بهادار تهران با بررسی 93 شرکت در طی سال‌های 1392 تا 1397 به این نتیجه رسیدند که بین قیاس‌پذیری حسابداری و قیمت‌گذاری اقلام تعهدی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطه معناداری وجود ندارد و همچنین بین کیفیت گزارشگری مالی و قیمت‌گذاری اقلام تعهدی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطه معناداری وجود دارد.

3. مبانی نظری تحقیق

گزارش‌های مالی باکیفیت، گزارش‌هایی کامل، بی‌طرفانه و عاری از خطا هستند که اطلاعات مفیدی برای پیش‌بینی موقعیت اقتصادی و عملکرد شرکت ارائه می‌دهند. اگرچه کیفیت گزارشگری مالی به‌طور مستقیم قابل‌مقایسه نیست، مفسران آن را به‌عنوان عاملی اصلی در بازار سرمایه مهم می‌دانند، زیرا پیش‌شرطی اساسی برای عملکرد درست بازار سرمایه و اقتصاد و منبعی ضروری برای سرمایه‌گذاران بالفعل و بالقوه محسوب می‌شود. کیفیت پایین اقلام تعهدی، نزدیکی سود به جریان نقدی را کاهش داده و می‌تواند احساس ریسک سرمایه‌گذاران را افزایش دهد. افزایش قابلیت مقایسه، کیفیت اقلام تعهدی را بهبود می‌بخشد. مدیریت با استفاده از رویه‌های ثابت و افشای به‌موقع و صادقانه اطلاعات، اعتماد استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی را جلب کرده و از قیمت‌گذاری بیش از حد سهام جلوگیری می‌کند. چن و گانگ (2019) نشان دادند که قابلیت مقایسه بر کیفیت گزارشگری مالی و کارایی قیمت‌گذاری اقلام تعهدی تأثیر دارد. در مقابل، تکه و استاد رحیمی (1399) در مطالعه‌ای بر روی شرکت‌های بورس اوراق بهادار تهران، رابطه‌ای معنادار بین قیاس‌پذیری حسابداری و قیمت‌گذاری اقلام تعهدی نیافتند، اما رابطه کیفیت گزارشگری مالی و قیمت‌گذاری اقلام تعهدی را تأیید کردند. ویلمتنز و همکاران6(2020) نشان دادند که قیمت‌گذاری نادرست اقلام تعهدی در مواجهه با پیشنهادهای سرمایه‌گذاری پیچیده بیشتر است، زیرا سرمایه‌گذاران پایداری اقلام تعهدی را به‌طور کامل درک نمی‌کنند. در مقابل، قابلیت مقایسه بالاتر صورت‌های مالی به بازده قیمت‌گذاری وابسته بوده که با اقلام تعهدی اختیاری مرتبط است. با توجه به ناهماهنگی دیدگاه‌ها و پوشش خلأهای موجود در ادبیات این موضوع، تحقیق حاضر به بررسی تأثیر قابلیت مقایسه حسابداری بر کارایی قیمت‌گذاری اقلام تعهدی و قابلیت پیش‌بینی سود با نقش میانجی کیفیت گزارشگری مالی می‌پردازد.

4. فرضیه‌های تحقیق

تحقیقات اخیر نشان می‌دهند شرکت‌هایی با پایداری سود بالاتر، کیفیت گزارش‌دهی مالی بهتری دارند (الشائر، 2020). پایداری سود موجب می‌شود اطلاعات مالی دقیق‌تر تجزیه‌وتحلیل قرار گیرد، این موضوع اهمیت قابلیت مقایسه را تقویت می‌کند (لی و چوی7، 2021). شرکت‌های با پایداری سود بیشتر، معمولاً نوسانات کمتری در درآمد نشان می‌دهند. مدیران این شرکت‌ها بیشتر تابع دستورالعمل‌های مراجع قانونی بوده و در ارائه اطلاعات مالی و اقلام تعهدی دقت بیشتری دارند. این موضوع نشان‌دهنده وجود رابطه مستقیم بین پایداری سود و کیفیت اقلام تعهدی می‌باشد. هر چه کیفیت اقلام تعهدی بالاتر باشد، پایداری سود نیز افزایش می‌یابد. هوانگ و لی8(2020) دریافتند پایداری سود به شفافیت اطلاعات مالی منجر می‌شود، که امکان ارزیابی دقیق‌تر عملکرد مالی شرکت‌ها را برای سهامداران و تحلیلگران فراهم کرده و قابلیت مقایسه را افزایش می‌دهد. براساس مطالب ارائه‌شده فرضیات تحقیق به‌صورت زیر ارائه‌شده است:

فرضیه اول: قابلیت مقایسه صورت‌های مالی تأثیر مثبت و معناداری بر کارایی قیمت‌گذاری اقلام تعهدی دارد.

فرضیه دوم: قابلیت مقایسه صورت‌های مالی تأثیر مثبت و معناداری بر قابلیت پیش‌بینی سود دارد.

فرضیه سوم: قابلیت مقایسه صورت‌های مالی تأثیر مثبت و معناداری بر پایداری سود دارد.

فرضیه چهارم: پایداری سود نقش میانجی بر رابطه بین قابلیت مقایسه و کارایی قیمت‌گذاری اقلام تعهدی دارد.

فرضیه پنجم: پایداری سود نقش میانجی بر رابطه بین قابلیت مقایسه و قابلیت پیش‌بینی سود دارد.

5. روش‌شناسی تحقیق

1-5. ابزار و روش تحقیق

این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر شیوه اجرا توصیفی- علی با استفاده از داده‌های کتابخانه‌ای است. روش تحقیق مقطعی و طرح پژوهش نیمه تجربی با رویکرد پس‌رویدادی (استفاده از اطلاعات گذشته) می‌باشد. در بخش آمار استنباطی، از آزمون‌های همبستگی، تی و رگرسیون خطی چندگانه استفاده شده است. ضریب همبستگی جهت بررسی رابطه و نوع ارتباط (مثبت یا منفی) بین متغیرهای مستقل و وابسته به کار رفته است.

 

برای بررسی اثر میانجی یک متغیر در رابطه بین دو متغیر دیگر، روش های متداولی مانند سوبل9، آروین10 و گودمن11، رویکرد بارون و کنی12 و روش بوت‌استرپینگ13مورد استفاده قرار می‌گیرند. در مقاله حاضر به پیروی از مهربان پور و همکاران (1399) از رویکرد پیشنهادی بارون و کنی (1986) که یک روش سلسله‌مراتبی برای بررسی میانجی‌گری است به همراه شاخص شمول واریانس برای ارزیابی اثر میانجی استفاده شده است.

2-5. جامعه آماری و انتخاب نمونه‌

جامعه آماري اين پژوهش را تمام شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران طی دوره زمانی 1393-1401 تشکیل می‌دهد. در این پژوهش از روش حذف سامانمند استفاده‌شده است. این شرایط شامل شرکت‌هایی است که دوره مالی آن‌ها منتهی به 29 اسفند باشد، قبل از سال 1393 در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته‌شده باشند، در تمامي سال‌های 1393-1401 داده‌های آن‌ها در دسترس باشد، جزء شرکت‌های فعال واسطه‌گری مالی، سرمایه‌گذاری و بیمه نباشد و سهام آن‌ها حداقل هر شش ماه یک‌بار مورد معامله قرارگرفته باشد. بر اساس این معیارها 105 شرکت به‌عنوان نمونه آماری نهایی انتخاب گردیده است.

3-5. متغیرهای پژوهش، تعریف آن‌ها و نحوه اندازه‌گیری آن‌ها

 پایداری سود: پایداری سود به توانایی یک شرکت در حفظ و استمرار درآمدهای پایدار در طول زمان اشاره دارد. برای اندازه‌گیری پایداری سود به پیروی از رستمی (1390) از مدل (1)، بهره می‌گیریم.

 : سود قبل از اقلام غیرعادی در سال t+1      : سود قبل از اقلام غیرعادی در سال تمام متغیرهای مدل (1) با استفاده از کل دارایی‌های دوره قبل تعدیل‌شده‌اند. ﻣﺪل فوق ﻧﺸﺎن می‌دهد که ﺳﻮد دوره جاری چه ﻣﻘـﺪار در دوره آتی پایدار می‌باشد. این مدل براساس اطلاعات 8 سال گذشته و با استفاده از داده‌های شش‌ماهه 16 دوره قبل برای هرسال - شرکت، برازش می‌شود و ضریب متغیر مستقل یعنی  به‌عنوان پایداری سود در نظر گرفته می‌شود (رستمی، 1390).

 قابلیت مقایسه گزارشگری مالی: قابلیت مقایسه گزارشگری مالی به معنای امکان مقایسه اطلاعات مالی شرکت‌ها با یکدیگر و در دوره‌های مختلف زمانی است. این ویژگی باعث می‌شود که سرمایه‌گذاران و سایر ذینفعان بتوانند تصمیمات دقیق‌تر و آگاهانه‌تری در مورد عملکرد شرکت‌ها اتخاذ کنند. در این پژوهش، با بهره‌گیری از مطالعات قبلی، مانند سون14(2016) برای اندازه‌گیری قابلیت مقایسه از روش دی فرانکو و همکاران (2011) استفاده می‌گردد. در روش مذکور برای اندازه‌گیری قابلیت مقایسه در هر 6 ماه، در ابتدا مدل شماره (2) برای هرسال شرکت i با استفاده از اطلاعات واقعی شانزده دوره گذشته شش‌ماهه تخمین زده می‌شود:

مدل (1)

 

مدل (2)

 

 

:  سود خالص شش‌ماهه شرکت تقسیم‌بر ارزش بازار سهام شرکت در ابتدای دوره

:  بازده شش‌ماهه شرکت i                   :i نماد شرکت.  :t نماد سال.

با استفاده از مدل (2)، پارامترهای ∝ و β برای هر شرکت موردنظر i بر اساس اطلاعات سود و بازده 16 دوره شش‌ماهه گذشته محاسبه می‌شود. این پارامترها، شاخصی برای سیستم حسابداری شرکت i هستند. همین فرایند برای شرکت‌های دیگر j هم اجرا می‌شود. در ادامه، طبق رابطه زیر، سود شرکت موردنظر i با استفاده از ∝ و β تخمین زده‌شده برای شرکت i در مدل 5 و بازده واقعی شرکت i محاسبه می‌شود. سپس، طبق رابطه (1)، با فرض اینکه بازده شرکت‌ها برابر است، درآمد شرکت‌های دیگر صنعت (j) با استفاده از بازده واقعی شرکت موردنظر i ولی ∝ و β تخمین زده‌شده شرکت j محاسبه می‌گردد. 

: سود پیش‌بینی‌شده شرکت موردنظر i با استفاده از ∝ و β و بازده شرکت i در شش‌ماههt .

 سود پیش‌بینی‌شده شرکت j با استفاده از ∝ و β شرکت j ولی بازده شرکت موردنظر i در شش‌ماهه t.

سپس قابلیت مقایسه (AcctCompijt) بین دو شرکت i و j  از طریق زیر محاسبه می‌شود.


رابطه (1)

 

رابطه (2)

 

در رابطه (3)، مقادیر بیشتر برای AcctCompijt نشان‌دهنده قابلیت مقایسه بیشتر بین دو شرکت است (اعداد به‌دست‌آمده چون در منفی ضرب شده‌اند، پس بزرگ‌ترین نشانه مثبت‌ترین است. مثلاً عدد 4- از 10- بزرگ‌تر است و قابلیت مقایسه بیشتری را در بردارد). به طریق مشابه برای هر دوره شش‌ماهه و هر جفت شرکت موردنظر i با شرکت‌های j عضو یک صنعت، معیار ACCtComp محاسبه می‌شود. قابلیت مقایسه، برای تمام جفت شرکت‌های موردنظر i و سایر شرکت‌ها j  محاسبه و بر اساس مقدار به‌دست‌آمده، مرتب می‌شوند. سپس، میانگین ٤ عدد بزرگ‌تر محاسبه‌شده و به‌عنوان معیار قابلیت مقایسه خاص شرکت i تعریف می‌شود (برزگر، 1400).

کارایی قیمت‌گذاری اقلام تعهدی: کارایی قیمت‌گذاری اقلام تعهدی به معنای توانایی بازار در ارزش‌گذاری صحیح و دقیق این اقلام در گزارش‌های مالی است. به‌بیان‌دیگر، زمانی که قیمت‌گذاری اقلام تعهدی به شکل کارآمد انجام شود، ارزش بازار شرکت‌ها به‌درستی اقلام تعهدی اختیاری و غیر اختیاری را منعکس می‌کند. در پژوهش حاضر به پیروی از علی احمدی و فدایی (1394) به‌منظور تفکیک اقلام تعهدی به اجزای اختیاری و غیر اختیاری از مدل تعدیل‌شده جونز مدل (3) استفاده می‌گردد.

رابطه (3)

 

 (کل اقلام تعهدی): از تفاوت سود عملیاتی با جریان نقد عملیاتی محاسبه می‌گردد.

: نشان‌دهنده جمع کل دارایی‌های ابتدای سال می‌باشد.

:  بیانگر تغییرات فروش.

:  نشان‌دهنده تغییرات در حساب‌های دریافتنی.

:  نشان‌دهنده ناخالص اموال، ماشین‌آلات و تجهیزات است.

مدل فوق در هرسال به‌صورت مقطعی برآورد می‌گردد. ازآنجاکه مجموع سه عبارت اول این رابطه بیانگر اقلام تعهدی غیر اختیاری است، جزء باقیمانده آن () اقلام تعهدی اختیاری را نشان می‌دهد (احمدی و فدایی، 1394). پس از تفکیک اقلام تعهدی به اجزای اختیاری و غیر اختیاری با استفاده از مدل فوق، برای اندازه‌گیری کارایی قیمت‌گذاری اقلام تعهدی به پیروی از پژوهش هاشمی و مطلبیان (1393)، همانند پژوهش پاپانستاسپولس و همکاران15(2011) و رحمانی و سعیدی (1387) به شرح زیر عمل می‌گردد. همچنین باتوجه‌به اینکه شرکت‌ها موظف هستند حداکثر تا چهار ماه بعد از پایان سال مالی، صورت‌های مالی خود را منتشر کنند، دوره محاسبه بازده یک دوره 12 ماهه از ماه پنجم سال جاری (ماه بعد از تحویل و انتشار صورت‌های مالی) تا چهارماهه سال بعد است؛ لذا بازده تعدیل‌شده بر اساس اندازه طی مراحل زیر محاسبه می‌شود:

ابتدا شرکت‌های نمونه بر اساس ارزش بازار در پایان 31 تیرماه (ماه چهارم پس از سال مالی) از کوچک به بزرگ مرتب می‌شوند. ارزش بازار از طریق حاصل‌ضرب تعداد سهام در قیمت بازار هر سهم محاسبه می‌شود. سپس بازده ماهیانه شرکت‌ها از بانک‌های اطلاعاتی تدبیر پرداز و ره‌آورد نوین استخراج می‌گردد. در ادامه برای تشکیل پرتفوی، شرکت‌ها دسته‌بندی می‌شوند. تعیین چارک هر شرکت بامحاسبه ردیف چارک و از طریق رابطه (4) انجام می‌شود. ردیف چارک مشخص‌کننده نقطه تفکیک هر چارک از چارک بعدی است؛ بنابراین سه‌نقطه تفکیکی وجود خواهد داشت.

مدل (3)

 

n : تعداد شرکت‌های موردمطالعه     Q: نقطه تفکیک هر چارک از چارک بعد      a: دوره

پس از تعیین چارک‌ها (پرتفوی‌ها) و مشخص کردن تعداد و بازده ماهیانه شرکت‌های هر چارک، میانگین هندسی بازده سهام هر شرکت در هر چارک نیز برای یک دوره 12 ماهه از طریق رابطه (5) محاسبه می‌گردد.

رابطه (4)

 

بازده ماهیانه سهام شرکت i در ماه m

 :میانگین هندسی بازده سهام شرکت برای یک دوره 12 ماهه

سپس بازده ماهیانه موزون هر پرتفوی (چارک) نیز از طریق رابطه (6) محاسبه می‌شود.

رابطه (5)

 

 بازده ماهیانه موزون پرتفوی

: درصد ارزش بازار هر شرکت در هر پرتفوی نسبت به‌کل ارزش بازار شرکت‌ها در همان پرتفوی.

: بازده ماهیانه سهام هر شرکت.

سپس میانگین هندسی بازده موزون هر پرتفوی )چارک) برای یک دوره 12 ماهه از طریق رابطه (7) محاسبه می‌شود.

رابطه (6)

 

 بازده ماهیانه موزون شده برحسب اندازه برای هر پرتفوی.

 میانگین هندسی بازده موزون پرتفوی برای یک دوره 12ماهه.

درنهایت به‌منظور کنترل اثر اندازه بر روی بازده سـهام هر شرکت، بازده تعدیل‌شده بر اساس اندازه از طریق رابطه (8) محاسبه می‌شود.

رابطه (7)

 

SAR: بازده تعدیل‌شده بر اساس اندازه

 میانگین هندسی بازده سهام شرکت i برای یک دوره 12 ماهه.

 میانگین هندسی بازده موزون پرتفوی برای یک دوره 12 ماهه.

 بازده ماهیانه سهام شرکت i.

 بازده ماهيانه موزون پرتفوي.

قابلیت پیش‌بینی سود: قابلیت پیش‌بینی سود به ظرفیت تحلیل و تخمین سودآوری آینده‌ی یک شرکت با استفاده از داده‌های مالی و عملیاتی موجود اشاره دارد. در این پژوهش به پیروی از کردستانی و طایفه (1392) از مدل سود به شرح ذیل استفاده‌شده است.

رابطه (8)

 

 : سود بعد از اقلام عادی (عملیاتی و غیرعملیاتی) شرکت j در سال  t که برای استاندارد شدن بـر ارزش بازار سهام ابتدای دوره همان شرکت تقسیم‌شده است.

: سود بعد از اقلام عادی (عملیاتی و غیرعملیاتی) شرکت  jدر سال 1-t که برای استاندارد شـدن بـر ارزش دفتری دارایی‌های ابتدای دوره همان شرکت تقسیم‌شده است.

ضریب تعیین مدل (4) که با استفاده از داده‌های شش‌ماهه 16 دوره قبل برای هرسال - شرکت، برازش می‌شود، بیانگر قابلیت پیش‌بینی سود است (کردستانی و طایفه، 1392). بنا به تعریف ضریب تعیین و ازآنجایی‌که ضریب تعیین همواره بین صفر و یک است، هرچه ضریب تعیین به عدد یک نزدیک‌تر باشد، بیانگر این است که رگرسیون بیشتر توانسته تغییرات سود سال جاری را به تغییرات سود سال قبل آن نسبت دهد، یعنی قابلیت پیش‌بینی سود بالاتر است.

متغیرهای کنترلی:

اندازه شرکت: در پژوهش حاضر، برای محاسبه اندازه شرکت از لگاریتم طبیعی دارایی‌های شرکت استفاده‌شده است.

اهرم مالی: از تقسیم کل بدهی‌ها بر کل دارایی‌های شرکت در پایان سال مالی محاسبه می‌شود.

فرصت‌های رشد: از طریق تقسیم ارزش بازار شرکت (حاصل‌ضرب قیمت سهام در پایان دوره در تعداد سهام منتشرشده و در دست سهام‌داران) بر ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام در آن دوره اندازه‌گیری می‌شود (برزگر، 1400).

چرخه عملیاتی شرکت: دوره خرید و فروش کالا و سپس وصول وجه نقد را چرخه عملیاتی می‌گویند. به پیروی از رضایی و بافهم مهربانی (1392) و طرخوانی و همکاران (1399) از مدل (گانگ16و همکاران، 2009) استفاده می‌گردد.

در این پژوهش چرخه عملیاتی شامل دو نسبت فعالیت: 1- دوره گردش موجودی کالا 2- دوره وصول مطالبات می‌باشد و از جمع این دو نسبت چرخه عملیاتی به دست می‌آید. این نسبت‌های فعالیت، تعیین می‌کنند که تا چه حد شرکت منابع خود را به نحوی مؤثر بکار می‌گیرد. برای محاسبه چرخه عملیاتی به روش زیر عمل می‌شود:

مدل (4)

 

  دوره گردش موجودی کالا                    دوره وصول مطالبات

مالکیت نهادی: مالکیت نهـادی برابـر درصـد سـهام نگهـداری شده توسط سهامداران نهادی از کل سـهام سـرمایه می‌باشد. برای محاسبه میزان مالکیت نهادی، مجموع سهام در اختیار بانک‌ها و بیمه‌ها، هلدینگ، شرکت‌های سرمایه‌گذاری، صندوق­های سرمایه‌گذاری، سازمان‌ها و نهادهای دولتی و شرکت‌های دولتی بر کل سهام منتشره شرکت تقسیم‌شده و درصد مالکیت نهادی به دست می‌آید (روبین17، 2007).

اندازه موسسه حسابرسی: یک متغیر مجازی است به‌طوری‌که اگر حسابرس شرکت، سازمان حسابرسی باشد برابر یک و در غیر این صورت برابر صفر می‌باشد.

تغییرات درآمد فروش: نشان‌دهنده تغییرات درآمد فروش می‌باشد. که از طریق نسبت فروش در سال جاری منهای فروش در سال قبل به فروش سال قبل به دست می‌آید (برزگر، 1400).

6. یافته‌های پژوهش:

1-6. آمار توصیفی و بررسی‌های استاندارد

آمار توصیفی متغیرهای تحقیق، شامل تعداد مشاهدات، میانگین، انحراف معیار، حداقل و حداکثر، با استفاده از داده‌های 105 شرکت فعال در بورس اوراق بهادار تهران طی دوره 1393-1401 (9 سال) محاسبه شده است.

جدول 1. آمار توصیفی متغیرهای پژوهش

رابطه (9)

 

متغیرها

نماد

تعداد

میانگین

میانه

بیشینه

کمینه

انحراف معیار

پایداری سود

Eit-1

945

517/0

576/0

981/0

384/0

114/0

کارایی قیمت‌گذاری اقلام تعهدی

ACCit

945

007/0-

009/0-

083/0

018/0-

048/0

قابلیت پیش‌بینی سود

NIBEit

945

482/0

574/0

839/0

219/0

276/0

قابلیت مقایسه

AcctCompit

945

245/0-

219/0-

092/0

428/0-

127/0

اندازه شرکت

Sizeit

945

067/17

384/16

418/29

741/12

768/2

اهرم مالی

Levit

945

412/0

361/0

619/0

122/0

256/0

فرصت رشد

MTBit

945

662/1

328/1

617/3

183/0

129/0

چرخه عملیاتی شرکت

Opcycleit

945

381/0

421/0

953/0

213/0

126/0

مالکیت نهادی

Institit

945

487/0

517/0

782/0

395/0

162/0

اندازه موسسه حسابرسی

Bignit

945

338/0

1

1

0

317/1

تغییرات درآمد فروش

ΔRevit

945

439/0

471/0

0.762

137/0-

193/1

منبع: نتایج پژوهش

تعیین نوع داده‌ها:

جدول 2. نتایج حاصل از آزمون اف لیمر و آزمون هاسمن

مدل

آزمون

آماره

احتمال

نتیجه

اول

اف لیمر

548/8

000/0

روش تابلویی

هاسمن

680/15

008/0

الگوی اثرات ثابت

دوم

اف لیمر

1952/2

029/0

روش تابلویی

هاسمن

2547/3

041/0

الگوی اثرات ثابت

سوم

اف لیمر

348/9

000/0

روش تابلویی

هاسمن

453/11

007/0

الگوی اثرات ثابت

چهارم

اف لیمر

912/3

018/0

روش تابلویی

هاسمن

428/4

032/0

الگوی اثرات ثابت

پنجم

اف لیمر

018/4

021/0

روش تابلویی

هاسمن

336/4

033/0

الگوی اثرات ثابت

همان‌طور که در جدول (2) نشان داده شده، احتمال اف لیمر و آزمون هاسمن برای کلیه مدل‌های پژوهش کمتر از 5 درصد است. بنابراین، از روش تابلویی با الگوی اثرات ثابت برای تخمین مدل‌ها استفاده می‌شود.

2-6. آزمون‌های پیش‌فرض مدل‌های تحقیق

آزمون ناهمساني واریانس مدل‌های رگرسیوني: برای بررسی همسانی واریانس مدل‌های رگرسیونی، از آزمون‌های بروش گادفری، بروش پاگان گادفری و جارک و برا استفاده شد. نتایج نشان داد در سطح خطای 5 درصد، مقدار آماره اف آزمون بروش پاگان گادفری بزرگ‌تر از 05/0 است و چون مقادیر آماره اف مدل‌ها از مقادیر جدول کوچک‌تر است، فرضیه صفر مبنی بر همسانی واریانس جملات خطا رد نشد. بنابراین، مدل‌های رگرسیونی تحقیق فاقد ناهمسانی واریانس هستند.

 

 

جدول 3. آزمون ناهمساني واریانس مدل‌های رگرسیوني 

مدل‌های تحقیق

آزمون

آماره

سطح معنی‌داری

وضعیت

مدل اول

بروش گادفری

819/69

129/0

عدم وجود خودهمبستگی سریالی

بروش پاکان گادفری

186/57

137/0

همسانی واریانس

جارک و برا

159/3

336/0

توزیع نرمال جملات خطا

مدل دوم

بروش گادفری

414/55

147/0

عدم وجود خودهمبستگی سریالی

بروش پاکان گادفری

201/48

166/0

همسانی واریانس

جارک و برا

333/3

345/0

توزیع نرمال جملات خطا

مدل سوم

بروش گادفری

219/73

108/0

عدم وجود خودهمبستگی سریالی

بروش پاکان گادفری

339/61

128/0

همسانی واریانس

جارک و برا

448/3

308/0

توزیع نرمال جملات خطا

مدل چهارم

بروش گادفری

374/59

132/0

عدم وجود خودهمبستگی سریالی

بروش پاکان گادفری

558/55

146/0

همسانی واریانس

جارک و برا

871/3

376/0

توزیع نرمال جملات خطا

مدل پنجم

بروش گادفری

875/69

127/0

عدم وجود خودهمبستگی سریالی

بروش پاکان گادفری

111/59

140/0

همسانی واریانس

جارک و برا

687/3

351/0

توزیع نرمال جملات خطا

بررسی مانایی متغیرهای پژوهش: نتایج مانایی متغیرهای پژوهش در جدول (4) ارائه‌شده است. برای تعیین مانایی متغیرهای پژوهش از آزمون دیکی فولر استفاده‌شده است. با توجه به نتایج آزمون مانایی چون مقدار P برای متغیرها کمتر از 05/0 است، درنتیجه این متغیرهای پژوهش در طی دوره پژوهش در سطح مانا بوده­اند.

جدول 4. آزمون مانایی متغیرهای پژوهش

متغیرها

نماد

مقدار آماره مانایی

احتمال آماره مانایی

پایداری سود

Eit-1

509/29

000/0

کارایی قیمت‌گذاری اقلام تعهدی

ACCit

836/36

000/0

قابلیت پیش‌بینی سود

NIBEit

868/44

000/0

قابلیت مقایسه

AcctCompit

195/27

000/0

اندازه شرکت

Sizeit

914/25

000/0

اهرم مالی

Levit

518/38

000/0

فرصت رشد

MTBit

194/40

000/0

چرخه عملیاتی شرکت

Opcycleit

815/37

000/0

مالکیت نهادی

Institit

814/39

000/0

اندازه موسسه حسابرسی

Bignit

518/31

000/0

تغییرات درآمد فروش

ΔRevit

714/29

000/0

      پس از بررسی فروض کلاسیک رگرسیون، مانایی متغیرها و تعیین روش تخمین مدل، مدل بر اساس نتایج آزمون‌های اف لیمر و هاسمن برآورد و برای تشخیص رابطه بین متغیرها از نرم‌افزار ایویوز نسخه 9 استفاده شد.

3-6. آزمون فرضیه‌ها

فرضیه اول: قابلیت مقایسه صورت‌های مالی تأثیر مثبت و معناداری بر کارایی قیمت‌گذاری اقلام تعهدی دارد.

ACCit = β0 + β1 AcctCompit + β2 Sizeit + β3 Levit + β4 MTBit + β5 Opcycleit + β6 Institit +β7 Bignit + β8 ΔRevit + εit

جدول 5. نتایج آزمون فرضیه اول

متغیرها

ضرایب

مقدار آماره تی

احتمال آماره تی

مقدار ثابت

391/1

467/3

000/0

قابلیت مقایسه

194/0

154/2

004/0

اندازه شرکت

312/0

045/3

001/0

اهرم مالی

480/0-

964/2-

003/0

فرصت‌های رشد

871/0

846/4

000/0

چرخه عملیاتی

256/0

601/1

103/0

مالکیت نهادی

184/0-

871/2-

003/0

اندازه موسسه حسابرسی

223/0

237/2

004/0

تغییرات درآمد فروش

3241/0

011/3

002/0

ضریب تعیین

ضریب تعین تعدیل‌شده

مقدار آماره اف فیشر

احتمال آماره اف فیشر

405/0

393/0

196/54

000/0

منبع: نتایج پژوهش

نتایج حاصل از تخمین مدل (1) که در جدول (5) آمده است، نشان می‌دهد آماره اف فیشر (196/54) در سطح معنی‌داری 5 درصد معنی‌دار است، که بیانگر معنی‌داری مدل پژوهش می‌باشد. ضریب تعیین تعدیل‌شده نشان می‌دهد که 39 درصد از تغییرات کارایی قیمت‌گذاری اقلام تعهدی توسط متغیرهای مستقل و کنترلی توضیح داده می‌شود. ضریب قابلیت مقایسه مثبت (194/0) و معنی‌دار (سطح احتمال 004/0) است، که تأثیر مثبت و معنی‌دار این متغیر بر کارایی قیمت‌گذاری اقلام تعهدی را نشان می‌دهد. همچنین، اندازه شرکت، فرصت‌های رشد، تغییرات درآمد فروش و اندازه موسسه حسابرسی تأثیر مثبت و معنی‌دار، و در مقابل اهرم مالی، مالکیت نهادی تأثیر منفی و معنی‌داری بر کارایی قیمت‌گذاری اقلام تعهدی دارد ولی چرخه عملیاتی تأثیر معنی‌داری بر کارایی قیمت‌گذاری اقلام تعهدی ندارد. با توجه به مثبت و معنی‌دار بودن تأثیر قابلیت مقایسه بر کارایی قیمت‌گذاری اقلام تعهدی، فرضیه اول مورد تائید واقع می‌شود.

فرضیه دوم: قابلیت مقایسه صورت‌های مالی تأثیر مثبت و معناداری بر قابلیت پیش‌بینی سود دارد.

NIBEit = β0 + β1 AccttCompit + β2 Sizeit + β3 Levit + β4 MTBit + β5 Opcycleit + β6 Institit +β7 Bignit + β8 ΔRevit + εit

بخش اول خروجی بلوک (1) نتایج آزمون اوم‌نی‌بوس را نشان می‌دهد که به ارزیابی قدرت تبیین و کارایی مدل رگرسیون لجستیک می‌پردازد. نتایج آزمون نشان می‌دهد برازش مدل قابل‌قبول و در سطح خطای کمتر از 01/0 معنی‌دار است.

جدول 6. آزمون اوم نی بوس

 

کای دو

درجه آزادی

سطح معنی‌داری

مرحله اول

مرحله

539/18

1

000/0

بلوک

204/73

2

000/0

مدل

204/73

2

000/0

جدول (7) نتایج مربوط به آماره‌های لگاریتم درست‌نمایی و ضریب تعیین پسودو (شامل ضریب تعیین کاکس و نل و ضریب تعیین کرک) را نشان می‌دهد. مقادیر ضریب تعیین پسودو (079/0 و 106/0) پایین است، که نشان می‌دهد متغیر مستقل قابلیت مقایسه صورت‌های مالی قدرت تبیین کمی در واریانس و تغییرات متغیر وابسته قابلیت پیش‌بینی سود دارد. این متغیر توانسته است تنها بین 9/7 تا 6/10 درصد از تغییرات قابلیت پیش‌بینی سود را تبیین کند.

 

 

 

 

 

جدول 7. آزمون لگاریتم درست نمایی و ضریب تعیین پسودو

مرحله

لگاريتم درست نمائی

ضريب تعيين كاكس و نل

ضريب تعيين كرك

1

826/1157

079/0

106/0

در رگرسیون لجستیک، برای ارزیابی برازش مدل از آماره نیکویی برازش هاسمر ـ لم شو18 استفاده می‌کنیم. نتیجه آزمون هاسمر ـ لم‌شو (346/11) نشان می‌دهد برازش مدل در سطح خطای کمتر از 01/0 معنی‌دار است. این نتیجه بیانگر مناسب‌بودن مدل و توانایی نسبتاً بالای متغیر مستقل (قابلیت مقایسه صورت‌های مالی) در پیش‌بینی تغییرات متغیر وابسته (قابلیت پیش‌بینی سود) می‌باشد.

جدول 8. آزمون هوسمر ـ لمشو

مرحله

کای اسکوئر

درجه آزادی

سطح معنی‌داری

1

346/11

8

183/0

جدول (9) عملکرد پیش‌بینی مدل را ارزیابی می‌کند. با ورود متغیر مستقل (قابلیت مقایسه صورت‌های مالی)، صحت طبقه‌بندی به 9/63 درصد افزایش یافت. این نشان می‌دهد با اطمینان 9/63 درصد می‌توان تغییرات متغیر وابسته (قابلیت پیش‌بینی سود) را با متغیر مستقل تبیین کرد. ضمن آن‌که در اين مرحله، اشتباه طبقه‌بندی بدین‌صورت بوده است که 216 داده از قابلیت پیش‌بینی سود قوی به‌اشتباه در گروه ضعیف و 105 داده از قابلیت پیش‌بینی سود ضعیف به‌اشتباه در گروه قوی قرار گرفتند. همچنین، 228 داده از قابلیت پیش‌بینی سود ضعیف و 339 داده از قابلیت پیش‌بینی سود قوی به‌درستی تفکیک شده‌اند.

جدول 9. جدول طبقه‌بندی

مرحله اول

مشاهده‌شده

پیش‌بینی‌شده

قابلیت پیش‌بینی سود

درصد صحیح

ضعیف

قوی

قابلیت پیش‌بینی سود

ضعیف

228

216

4/51

قوی

105

339

4/76

درصد کل

 

 

9/63

جدول (10) نقش هر متغیر در مدل را خلاصه کرده و نشان می‌دهد آیا متغیر پس از اجرای رگرسیون لجستیک در مدل باقی می‌ماند. این جدول برای تفسیر معنی‌داری و تأثیر متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته کلیدی است. نتایج جدول (10) نشان می‌دهد متغیر مستقل قابلیت مقایسه صورت‌های مالی توانایی پیش‌بینی تغییرات متغیر وابسته (قابلیت پیش‌بینی سود) را دارد و این توانایی در سطح خطای کمتر از 01/0 معنی‌دار است.

جدول 10. متغیرهای مدل

 

ضریب استاندارد نشده

خطای استاندارد

آماره والد

درجه آزادی

سطح معنی‌داری

نسبت بخت‌ها

مرحله اول

قابلیت مقایسه صورت‌های مالی

516/1089-

019/161

784/45

1

000/0

000/0

ضریب ثابت

768/0

120/0

114/41

1

000/0

155/2

 

فرضیه سوم: قابلیت مقایسه صورت‌های مالی تأثیر مثبت و معناداری بر پایداری سود دارد.

Eit-1 = β0 + β1 AcctCompit + β2 Sizeit + β3 Levit + β4 MTBit + β5 Opcycleit + β6 Institit +β7 Bignit + β8 ΔRevit + εit

بخش اول خروجی بلوک (1) نتایج آزمون اُم نيبوس19 را نشان می‌دهد که به ارزیابی قدرت تبیین و کارایی مدل رگرسیون لجستیک می‌پردازد. نتایج آزمون بیانگر قابل‌قبول‌بودن برازش مدل و معنی‌داری آن در سطح خطای کمتر از 01/0 است.

جدول 11. آزمون اُم نيبوس

 

کای دو

درجه آزادی

سطح معنی‌داری

مرحله اول

مرحله

665/54

1

000/0

بلوک

665/54

1

000/0

مدل

665/54

1

000/0

جدول (12) نتایج مربوط به آماره‌های لگاریتم درست‌نمایی و ضریب تعیین پسودو (شامل ضریب تعیین کاکس و نل و ضریب تعیین کرک) را نشان می‌دهد. مقادیر ضریب تعیین پسودو (060/0 و 080/0) پایین است، که نشان می‌دهد متغیر مستقل قابلیت مقایسه صورت‌های مالی قدرت تبیین کمی در واریانس و تغییرات متغیر وابسته پایداری سود شرکت دارد. این متغیر توانسته است تنها بین 6 تا 8 درصد از تغییرات پایداری سود شرکت را تبیین کند.

جدول 12. آزمون لگاریتم درست نمایی و ضریب تعیین پسودو

مرحله

لگاريتم درست نمائی

ضريب تعيين كاكس و نل

ضريب تعيين كرك

1

364/1176

060/0

080/0

در رگرسیون لجستیک، برای ارزیابی برازش مدل از آماره نیکویی برازش هوسمر ـ لم‌شو استفاده می‌شود. نتيجه حاصل از آزمون هوسمر ـ لم‌شو (345/6) نشان می‌دهد برازش مدل در سطح خطای کمتر از 01/0 معنی‌دار است. این نتیجه بیانگر مناسب‌بودن مدل و توانایی متغیر مستقل قابلیت مقایسه صورت‌های مالی در پیش‌بینی بخش قابل‌توجهی از تغییرات متغیر وابسته (پایداری سود شرکت) می‌باشد.

جدول 13. آزمون هوسمر ـ لمشو

        

[1]  Wei Chen et al.

[2]  DeFranco

[3]  Chen & Gong

[4]  Bouteska & Regaieg.

[5]  Du et al.

[6]  Wil Martens, Yapa & Safari

[7]  Lee & Choi.

[8]  Huang, X., & Liu, H.

[9]  Sobel

[10] 10 Aroian

[11] 11 Goodman

[12] 12 Baron, R. M., and D. A. Kenny

[13] 13 Bootstrapping.

[14] 14 Sohn

[15] 15 Papanastasopoulos et al.

[16] 16 Gong

[17] 17 Rubin A.

[18] 18 Hosmer-Lemeshow.

[19] 19 Test O.


Sanad

Sanad is a platform for managing Azad University publications

Links

Related Centers

Technical Support

Official pages

The rights to this website are owned by the Raimag Press Management System.
Copyright © 2021-2025

Home| Login| About Us| Contact Us|
[فارسی] [العربية] [fa] [ar]