Analysis of Approaches of Theory of Post-post Modernism Criminology

Subject Areas : Jurisprudence and Criminal Law Doctrines

Vahid Zarei Sharif ¹ , Maryam Poorbaghi ²

1 - Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Law, Lahijan Branch, Islamic Azad University, Lahijan, Iran
2 - PhD student in criminal law and criminology, Lahijan Branch, Islamic Azad University, Lahijan, Iran

Received: 2024-01-02 Accepted : 2024-03-10 Published : 2024-04-28

Keywords: Post-post Modernism criminology, Trans Modernism criminology, criticism of criminological approaches, criticism of Post Modern criminology,

Abstract :

Post-post Modernism Criminology or Trans Modernism Criminology surveys the effective factors in crime occurrence depends on the expanded theoretical subjects from Modernism Criminology meditation following Post Modernism Criminology with criticism from criminological approaches of Modernism and Post Modernism as the end of Modernism meditation. In this research, we follow to find the response of this question that how are the approaches of Post-post Modernism Movement of thought in dealing with the phenomena of crime, criminalization and discovering the causes of crime occurrence? even the answer to other question based on that whether Post-post Modernism Criminology in preventing from crime and correction of an offender besides criticism to Modernism and Post Modernism Criminology, access its critical objects? This research with analytical and descriptive method, has surveyed the old theories of criminologists and data of valid scientific internal and external law articles and has searched the obstacle criminalization, intentional crime, two-dimensional absolutism, objectivism, religionist, alienation and rationalism are principal factors of Post-post Modernism Criminology in contrast with essentialism, unaware mind of Trans Modern offender, rationalism, mentalism, nihilism, self-depended reason and formalism are fundamental elements of Modernism and Post Modernism Criminology, besides the comparative study of mentioned measures determines the relative success of Trans Modernism Criminology in achievement of critical purposes. Furthermore, the necessity of perception in approaches Post-post Modernism Criminology about solving legal vacuum and determining judges’ liberties in the status of legislation or interpretation of law, adjudicate or implementation of verdict in criminal courts that has dominant role in assumption of preventive or punitive dispositions in opposition with criminal phenomena.

References:

1. ابدالی، مهرزاد، (1393)، فلسفه حقوق و نظریه¬های حقوقی، تهران، انتشارات مجد، چاپ دوم.
2. ابراهیمی¬پور، احمد؛ حسینی، مالک، (1399)، «پوچ¬گرایی پسا مدرن»، فصلنامه حکمت و فلسفه، دوره شانزدهم، شماره: 63، ص87ـ112.
3. امامیان، سید حسن؛ رفیعی، احمد، (1402)، «تحلیل شیطان¬گرایی مدرن از فضای مجازی»، مجله بین¬المللی زندگی خالص، شماره: 12، ص115-146.
4. امینی، یحیی؛ شریفی، ارکان؛ عبداللهی، جوانمیر؛ روحی، عباد، (1400)، «حقوق بشر؛ مطلق¬گرایی در گفتار، نسبی‌گرایی در کردار»، ماهنامه علمی جامعه ¬شناسی سیاسی ایران، دوره پنجم، شماره: 4، ص332ـ337.
5. ایرانی، امیر؛ نجفی حاجیور، معصومه؛ نجیبیان، علی، (1394)، «تحلیل میزان بازتاب اندیشه¬های جرمشناسی انتقادی در قانون مجازات اسلامی 1392»، نشریه اندیشه¬های حقوق کیفری، سال اول، شماره: 1، ص57ـ82.
6. آقایی¬نیا، حسین؛ منتی¬نژاد، صادق، (1393)، «کاربرد معیارهای عینی و ذهنی در عوامل موجهه جرم»، فصلنامه مطالعات حقوق کیفری و جرم¬شناسی، دوره اول، شماره: 1، ص23ـ36.
7. پورباقی، مریم، (1398)، «عوامل خارج از پرونده مؤثر بر تصمیمات قضات در امور کیفری»، پایان¬نامه کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرمشناسی، دانشگاه پیام نور استان البرز، واحد کرج.
8. جوان جعفری، عبدالرضا؛ شاهیده، فرهاد، (1392)، «رفتار و گفتار تحریک¬آمیز بزه¬دیده در قوانین و مقررات کیفری و رویه قضائی ایران»، فصلنامه آموزه¬های حقوق کیفری، دوره جدید، شماره: 5، ص127ـ154.
9. خالقی¬نژاد، سید علی؛ ملکی، حسن؛ حکیم¬زاده، رضوان، (1394)، «نقد دیدگاه پست مدرنیسم در برنامه درسی با شاخص¬های مبانی فلسفی تربیت اسلامی»، نشریه پژوهش¬های کیفی در برنامه درسی، دوره اول، شماره: 1، ص41ـ60.
10. خوزه لوپز، گاری پاتر؛ رها دوست، بهار، (1402)، «پسا پست مدرنیسم در هزاره نو»، نشریه زیبا شناخت، شماره: 12، ص257ـ272.
11. رستگار خالد، ا؛ کاوه، م؛ محمدی، م، (1392)، «بررسی عوامل جامعه شناختی مرتبط با بیگانگی شغلی»، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، شماره: 2(3)، ص439ـ467.
12. سلیمی، علی؛ داوری، محمد، (1394)، جامعه شناسی کجروی، تهران، انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
13. شیری، عباس، (1385)، «پارادایم¬های عدالت کیفری: عدالت سزادهنده و عدالت ترمیمی»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره: 74، ص213ـ245.
14. شیری، عباس، (1397)، «سیاست¬گذاری جنائی درباره حقوق بزه¬دیدگان»، فصلنامه علمی پژوهشی سیاست-گذاری عمومی، دوره چهارم، شماره: 1، ص161ـ175.
15. صادقی حسن¬آبادی، مجید؛ گنجور، مهدی، (1389)، «خدا باوری، خود یابی یا ازخود بیگانگی»، نشریه الهیات تطبیقی، دوره اول، شماره: 1، ص77ـ96.
16. عالی پور، حسن، (1392)، «امنیت ملی و عدالت کیفری»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال شانزدهم، شماره: 3، ص57ـ88.
17. عباسی، حسن، (1380)، غرب شناسی عمومی، ترنس مدرنیسم، کانون اندیشه جوان و مجتمع فرهنگی 13 آبان.
18. غلامی، حسین، (1390)، «درآمدی بر آسیب شناسی سیاست¬گذاری جنایی»، مجله آموزه¬های حقوق کیفری دانشگاه علوم اسلامی رضوی، دوره جدید، شماره: 1، ص3ـ18.
19. فرح ¬بخش، مجتبی، (1391)، جرم انگاری فایده¬گرایانه، تهران، انتشارات میزان، چاپ اول.
20. فعال، طیبه؛ صادقی، محمد هادی، (1397)، «ماهیت جرم»، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، دوره: 4، شماره: 1، ص55ـ76.
21. قلعه قوند، محمد، (1395)، «جلوه¬های کیفرزدایی در قانون مجازات اسلامی 1392»، دانشگاه پیام نور، واحد کرج، پایان¬نامه کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرمشناسی.
22. گسن، ریموند، (1392)، جرمشناسی نظری، مهدی کی¬نیا، تهران، نشر مجد، چاپ پنجم.
23. لوئیس، کوزرو، (1358)، زندگی و اندیشه بزرگان جامعه شناسی، محسن ثلاثی، تهران، انتشارات علمی.
24. مظافری، حمیدرضا، (1389)، «نگاهی تاریخی به شیطان ¬پرستی»، مجله رشد قرآن، معنویت¬های ساختگی، دوره هشتم، شماره: 1، ص46ـ51.
25. مظفری، میثم، (1392)، «بررسی تخلفات انتظامی و جرائم مرتبط با شغل و وظیفه مقامات قضائی در حقوق ایران»، پایان¬نامه کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرمشناسی.
26. موزر، پال؛ فتحی¬زاده، مرتضی، (1382)، «واقع¬گرایی، عینیت و شک¬گرایی»، نشریه ذهن، شماره: 14، ص77ـ106.
27. میرخلیلی، سید محمود، (1389)، «بازپژوهی تجری در آموزه¬های اسلامی با نگاهی به حالت خطرناک»، مجله حقوق تطبیقی، شماره: 19، ص25ـ42.
28. میرهاشمی، سید محمد، (1389)، مطلق¬گرایی در اخلاق، انتشارات مؤسسه بوستان کتاب، چاپ اول.
29. نجفی ¬ابرندآبادی، علی حسین، (1379)، «تقریرات سیاست جنایی»، تقریرات دوره دکتری، دانشگاه شهید بهشتی.
30. نوریان، ایوب؛ محمد نسل، غلامرضا، (1399)، «واقع¬گرایی در تصمیم¬گیری کیفری»، مجله پژوهش¬های حقوق جزا و جرمشناسی، دوره هشتم، شماره: 16، ص113ـ134.
31. نیازپور، امیرحسین، (1391)، «نقش بزه¬دیده در چگونگی پاسخدهی به بزهکاران»، مجله تحقیقات حقوقی، شماره: 57، ص347ـ384.
32. واعظی، احمد، (1400)، «عینی¬گرایی در حقوق و تشخیص قضایی»، فصلنامه علمی تخصصی فلسفه حقوق دانشگاه باقرالعلوم(ع)، دوره اول، شماره: 1، ص9ـ29.
33. همراهی، راضیه؛ جعفری، جلال؛ قنبری، محمد، (1396)، «تحلیل جرمشناختی کارکردهای جرائم مانع در حقوق شهروند مدار و حقوق امنیت محور با تأکید بر حقوق کیفری ایران»، فصلنامه تحقیقات حقوقی تطبیقی ایران و بین¬الملل، دوره دهم، شماره: 38، ص237ـ260.
34. یعقوبی، مهدی؛ فرهنگی، علی اکبر؛ طبیبی، جمال¬الدین، (1397)، «تحلیل گفتمان انتقادی فیلم مرد پولادین با تکیه بر مباحث متافیزیکی پارادایم ترنس مدرنیسم»، نشریه مطالعات رسانه¬ای، شماره: 40، ص135ـ151.
35. Austin, John, (1995), Province of Jurisprudence Determined, ed by Wilfrid rumble, Cambridge university press.
36. Chamberlain, John Martyn, (2019), Criminological Theory in Context, Loughborough University, Sage Publications Ltd.
37. Cole, Mike, (2008), Psychology Press, p. 68.
38. Dussel, Enrique, (2012), Transmodernity and Interculturality: An Interpretation from the Perspective of Philosophy of Liberation, Metropolitan University.
39. Franks, George Robert, (2009), Graduates’ perceptions of the Criminal Justice Degree as Preparation for a career in law Enforcement, Texas A&M University, Doctoral dissertion.
40. Ghisi, M. L, (2006), Transmodernity and Transmodern Tourism. Keynote at the 15th Nordic Symposium in Tourism and Hospitality Research: Visions of Modern Transmodern Tourism, 19th-22nd of October, Savonlinna, Finland, p. 43.
41. Goizueta, R, (2000), Locating the Absolutely Absolute Other: toward a Transmodern Christainity. Thinking from the underside of history: Enrique Dussel’s philosophy of liberation, In eds Alcoff, M. & Mendieta, E. (Eds.). New York: Rownan and Littlefield Publishers. 81-193.
42. Gottlieb, Roger, (1993), History and Subjectivity new jerky, Humanity press.
43. Inayatullah, S, (2005), Spirituality as the Fourth Bottom Line? Futures, 37 (6), 573-579.
44. Jedlick, Jrzy, (1990), Heritage and Collective Behavior in Ian Maclean and Peter Winch edited, The political responsibility of intellectuals, cam bridge University press.
45. Karmer, Ronald. C, (1984), Critical Criminology, Traditional Crime and Public Policy, Western Michigan University, The Journal of Sociology & Social Welfare, Volume 11, Issue 2, 251-293.
46. Karmer, Mathew, (2007), Objectivity and the Rule of Law; Cambridge University press.
47. Kompridis, Nikolas, (2006), Critique and discourse: Critical Theory in ethics and politics, Massachusts, MIT press.
48. Lefkowtiz, David, (2020), Philosophy of Crime and Punishment, 247-804.
49. Marx, Karl; Engels, Ferederick, (1965), The German Ideology, London: Lawrence & Wishart.
50. Murphy, J, (1973), Marxism & Retribution, 2 Philosophy & Public Affairs, 217-243.
51. Ricoeur, Paul, (2019), Arundhati Roy as a Transmodern Intellectual, Anglistica AION, 23(2), 67-81, issn: 2035-8504.
52. Takanashi, Y, (2009), Emerson and Zhu Xi: the Role of the Scholar in Pursuing Peace, The Japanese Journal of America Studies, p. 67.
53. Yerba, Jose Maria, (2018), Transmodern Motion or the Rhizomatic Updated in a Strange Room, University of California, Santa Barbara Authenticated, De Gruyter, 136(3): 508-529.

Full-Text:



واکاوی رویکردهای نظریه­ی جرمشناسی پسا پست ­مدرنیسم

63

فصل­نامه علمی آموزه­های فقه  و حقوق جزاء

 

 

Islamic Azad University, Lahijan Branch

Homepage: http://jcld.liau.ac.ir                                                   Vol.3, No.1, Issue 9, Spring 2024, P: 43-64 Receive Date: 2024/01/02                    Revise Date: 2024/02/28                   Accept Date:  2024/03/10                                   Article type: Original Research             Online ISSN: 2821-2339

آموزه­های فقه و حقوق جزاء                     Jurisprudence and Criminal Law Doctrines

 

 

Analysis of Approaches of Theory of Post-post Modernism Criminology

 

Vahid zsharif ¹

Maryam Poorbaghi² 

 

Abstract

Post-post Modernism Criminology or Trans Modernism Criminology surveys the effective factors in crime occurrence depends on the expanded theoretical subjects from Modernism Criminology meditation following Post Modernism Criminology with criticism from criminological approaches of Modernism and Post Modernism as the end of Modernism meditation. In this research, we follow to find the response of this question that how are the approaches of Post-post Modernism Movement of thought in dealing with the phenomena of crime, criminalization and discovering the causes of crime occurrence? even the answer to other question based on that whether Post-post Modernism Criminology in preventing from crime and correction of an offender besides criticism to Modernism and Post Modernism Criminology, access its critical objects? This research with analytical and descriptive method, has surveyed the old theories of criminologists and data of valid scientific internal and external law articles and has searched the obstacle criminalization, intentional crime, two-dimensional absolutism, objectivism, religionist, alienation and rationalism are principal factors of Post-post Modernism Criminology in contrast with essentialism, unaware mind of Trans Modern offender, rationalism, mentalism, nihilism, self-depended reason and formalism are fundamental elements of Modernism and Post Modernism Criminology, besides the comparative study of mentioned measures determines the relative success of Trans Modernism Criminology in achievement of critical purposes. Furthermore, the necessity of perception in approaches Post-post Modernism Criminology about solving legal vacuum and determining judges’ liberties in the status of legislation or interpretation of law, adjudicate or implementation of verdict in criminal courts that has dominant role in assumption of preventive or punitive dispositions in opposition with criminal phenomena.

 

 

Keywords: Post-post Modernism criminology, Trans Modernism criminology, criticism of criminological approaches, criticism of Post Modern criminology.

 

 

                           دانشگاه آزاد اسلامی واحد لاهیجان                      

سال سوم ـ شماره 1ـ شماره پیاپی 9ـ بهار 1403، ص 43ـ64                 http://jcld.liau.ac.ir             Homepage:     تاریخ دریافت: 12/10/1402                     تاریخ بازنگری: 08/12/1402                     تاریخ پذیرش: 20/12/1402     نوع مقاله: پژوهشی                      شاپا الکترونیکی: 2339-2821

آموزه­های فقه و حقوق جزاء                             Jurisprudence and Criminal Law Doctrines

 

واکاوی رویکردهای نظریه­ی جرمشناسی پسا پست ­مدرنیسم

 

وحید زارعی شریف³

مریم پورباقی⁴

چکیده

جرمشناسی پسا پست ­­مدرنیسم یا جرمشناسی ترنس ­مدرنیسم، به بررسی عوامل مؤثر در وقوع جرم، مبتنی بر مباحث نظری توسعه ­یافته از تفکر جرمشناسی مدرنیسم، به دنبال ایدئولوژی جرمشناسی پست ­مدرنیسم، با انتقاد از رویکردهای جرمشناسانه مدرنیته و پست ­مدرنیته با اعلام پایان تفکر مدرنیسم می­پردازد. نوشتار حاضر، به دنبال یافتن پاسخ به این پرسش است که رویکردهای جنبش فکری پسا ­پست ­مدرنیسم، در مواجهه با پدیده­ی مجرمانه، جرم ­انگاری­ها و کشف علل وقوع جرم چگونه است و اینکه آیا جرمشناسی پسا ­پست ­مدرنیسم در پیشگیری از وقوع بزه و اصلاح بزهکار، ضمن انتقاد از جرمشناسی مدرنیسم و پسا مدرنیسم، به اهداف خود دست یافته است؟ پژوهش گزارش شده در این مقاله، به روش توصیفی تحلیلی، با واکاوی واپسین نظریه‌های جرمشناسان و یافته­های حقوقی داخلی و خارجی، به این نتیجه دست یافته است که جرم ­انگاری مانع، عامدانه بودن بزهکاری، مطلق­گرایی دو وجهی، عینیت­گرایی، دین گرایی، از خود بیگانگی و واقعیت­گرایی، از مؤلفه­های بنیادین جرمشناسی پسا پست­ مدرنیسم، در تقابل با ذات­گرایی، ذهن نا آگاه، نسبی­گرایی، ذهنیت­گرایی، پوچ­گرایی، عقل خودبین و شکل­گرایی برگرفته از دستاوردهای جرمشناسی مدرنیسم و پست ­مدرنیسم است؛ مضافاً به اینکه بررسی تطبیقی شاخصه­های مذکور، بیانگر موفقیت نسبی جرمشناسی ترنس ­مدرنیسم در تحقق اهداف انتقادی است؛ از این رو، ضرورت ژرف‌نگری در رویکردهای جرمشناسی پسا پست مدرن، راجع به رفع خلأهای قانونی و تعیین اختیارات قضات، در مقام وضع یا تفسیر قانون، صدور یا اجرای رأی در محکمه کیفری و اتخاذ تدابیر پیشگیرانه یا سرکوبنده، در مقابله با پدیده جنایی، مورد تأکید قرار دارد.

 

واژگان کلیدی: جرمشناسی پسا­ پست ­مدرنیسم، جرمشناسی ترنس ­مدرنیسم، نقد رویکردهای جرمشناسانه، نقد جرمشناسی پسا مدرن

مقدمه

جرمشناسی پسا پست ­مدرنیسم یا جرمشناسی ترنس­ مدرنیسم، بیانگر دوره یا جهت­گیری نظری در جرمشناسی است که پس از دوره پست ­مدرنیسم، اغلب به نقد ساختارهای بزرگ نظری، زیر سؤال بردن حقایق مطلق و تأکید بر نسبیت و تفسیرهای چندگانه در فهم جرم و کنترل جرائم می­پردازد. ترنس­مدرنیسم، الگویی انتقادی در حال پیشرفت بر اساس پارادایم­های مدرنیسم و پست مدرنیسم است(Cole, 2008, 68). این دوره تا حد زیادی بر پیچیدگی­­های فرهنگی و اجتماعی در تعریف و واکنش به جرم تمرکز دارد و با تأکید بر شبکه­های اجتماعی، انعطاف ­پذیری هنجاری و نقدهای ایدئولوژیک بر سیاست­ها و رویکردهای جنایی­شناختی، در حال تکوین است؛ هرچند که عناصر دقیق آن، کماکان موضوع بحث و تحقیق است و به‌ندرت به‌صورت مشخص در جرمشناسی، شناسایی شده است.

ترنس مدرنیسم، بدون هرگونه التزام تمامیت­گرایانه به پست مدرنیسم یا پیشا مدرنیسم، پیشرفت‌های علمی و دستاوردهای انقلاب فنّاورانه و صنعتی و دوره روشنگری را رد نمی‌کند (Inayatullah, 2005, 573)؛ مع ‌الوصف، می­کوشد تا فراسوی پارادایم­های پست ­مدرن حرکت کند و شامل رویکردهای تازه­تری باشد: بازگشت به برخی حقایق و استانداردهای عینی و تلاش برای یافتن زمینه­های مشترک یا اصولی که فراتر از نسبی­گرایی پست ‌مدرنیستی بوده و می­توانند مبنایی برای فهم جرم و عدالت کیفری ارائه شوند؛ استفاده از فنّاوری و داده­ها و بهره­گیری از فناوری­های نوین و تحلیل داده­های بزرگ برای درک بهتر پدیده­های جرمشناختی و رفتار مجرمانه؛ توجه به مقوله­های جهانی‌شدن و فراملیت و پرداختن به جرائمی که از مرزهای جغرافیایی تجاوز می­کنند، مانند جرائم سایبری و جرم انگاری­های مرتبط با محیط‌ زیست؛ و دیدگاه­های متنوع فرهنگی، به معنای درک چند فرهنگی و جهانی از جرائم و پاسخ­های جامعه به آن‌ها.

نظریه پسا پست ­مدرنیسم، به بررسی سنت و مدرنیسم به جهت دگرگونی به سمت مدرنیته کردن سنت­ها بیش از تخریب یا جایگزینی آن­ها می­پردازد و علیرغم انتقاد از مدرنیسم و پست ‌مدرنیسم، اغلب برخی دیدگاه­های این دو نظام فکری را می­پذیرد (Yerba, 2018, 515)؛ اما به ‌عنوان یک تحول فکری جدید در عصر دیجیتال، می‌کوشد تا الهام­بخش مباحث متعددی در زمینه فلسفه، فرهنگ، سیاست، حقوق و علوم اجتماعی بوده و با بررسی ابعاد گونه‌گون تحولات اجتماعی و وقایع و رویدادها، به ایده آل‌های فراتر از مدرنیسم ­بپردازد و علیرغم اینکه به ‌عنوان نومدرنیسم و یکی از اقسام جرمشناسی انتقادی، دیدگاه تعارض را پذیرفته و هنگام بررسی جامعه به‌ طور کل و مشکل وقوع جرم به ‌طور خاص به بررسی تعارضات می­پردازد؛ با این‌حال، جامعه بشری را متشکل از اختلافات و نزاع­های مردمی می­داند که به رقابت در منافع فردی و گروهی می­پردازند (Chamberlain, 2019, 149) و تمایل به رویارویی با این سؤال دارد که چه چیزی عامل رفتارهای جنایی سنتی یا مدرنیته است و چگونه می­توان به بهترین نحو از این رفتارها پیشگیری کرد یا آن‌ها را کنترل نمود؟ کما اینکه هسته مفاهیم آنالیزی در جرمشناسی‌های انتقادی اخیر مبتنی بر نژاد، جنسیت و طبقه­بندی است که به ‌صورت همزمان، ماهیت و ساختار نظریات منتقدانه را تشکیل می­دهند و پیشرفت­های نظری اخیر در دیدگاه انتقادی به جرم، در قالب تدابیر سیاست­ جنایی جهت کاهش جرائم سنتی یا مدرنیته ارائه می­گردند (Karmer, 1984, 252). 

از طرفی، جرمشناسی پسا پست­ مدرنیسم، برگرفته از انتقادهای فراوان به نظریه‌های پست مدرنیسم است: عدم سازگاری با استانداردهای علمی مدرن، محوریت ایدئولوژیک خاص، بازی با عقاید متنوع، باورهای مبهم و فشرده، انتقادهای نا بهنجار از نظریه­های مدرن، فقدان نظریه بنیادین، فقدان بینش جامع در ارتباط با جامعه، دیدگاه بدبینانه به امور جامعوی و تمایل مفرط به تفاوت داشتن و متمایز بودن ضمن عدم توجه به مسائل روز جامعه و جهان ­شمولی است. 

بنا بر این، می‌توان گفت که واکاوی دقیق مختصات نظریه‌های پسا پست مدرن در قبال پدیده مجرمانه و تدابیر کیفری و غیرکیفری مورد پیشنهاد آن‌ها، باید مبنای پژوهش‌های جرمشناسی قرار گیرد؛ وگرنه کوتاهی و اهمال در آن، از موجبات تأخیر در بومی ‌سازی علوم انسانی خواهد شد.

1. چیستی شناسی پسا پست مدرن و تاریخچه نظریه پردازی آن

1-1. مفهوم پسا پست مدرن

ترنس­مدرن یا ترامدرن در لغت، به معنای فرارفتن از مدرن است و به پرورش ایده­های انتقادآمیز از مدرنیته و پست ­مدرنیته می­پردازد (Goizueta, 2000, 183). ترنس­ مدرنیسم، به معنای انتقال افراد از یک وضعیت به وضعیت دیگر یا انتقال جوامع از یک مسیر فکری به مسیر دیگر است. ترنس مدرنیسم با نظرات انریکه دوسل، فیلسوف و مورخ آرژانتینی مکزیکی، گره خورده است که چهره اصلی جنبش فلسفی فلسفه رهایی ­بخشی، تلقی شده و به نقد ساختارهای استعمارگرا، نظام سلطه، جهانی­ سازی، نژادپرستی و تبعیض جنسیتی می­پردازد.

انریکه دوسل، معتقد بود که پست در پست­ مدرنیته، اروپا محوری را کنار نمی­گذارد؛ اما اروپا در بسط تمدن خود و به دنبال آن حذف فرهنگ­های مقدم بر خود و نیز تمدن­های معاصر که از نظر فرهنگ غرب فاقد ارزش هستند، خود را ذی ‌حق دانسته است (Dussel, 2012, 28). ترنس مدرنیسم، در واقع، فرآیند انتقال شناختی و ناظر به زمان و تاریخ تحولات فرهنگی و ایدئولوژیکی مؤثر بر سیاست­های کیفری، رویکردهای جرمشناختی، مقررات قانونی و قواعد حقوقی ناظر بر فرآیند دادرسی کیفری می­باشد. ترنس ­مدرنیسم یا پسا پست­ مدرنیسم با هدف بهبود زندگی فرهنگی، حقوقی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی اعضای جامعه ضمن انتقاد به راهکارهای جرمشناختی مدرنیسم و پست ­مدرنیسم، به ترویج ارزش­های اخلاقی و هنجارهای اجتماعی منحصر به ‌فرد دوره ترنس مدرنیسم در مقابله با پدیده مجرمانه می­پردازد.

مؤلفه اصلی نظریه مدرنیسم ذات­گرایی، اثبات­گرایی، اندیشیدن و درک وقایع از طریق حواس بشر است؛ بنا بر این، توسل به عقل بشری یا عقل خود بنیان که با دکارت، آغاز شد و با کانت، به اوج رسید و سیر تطور علمی بی­نیاز از خدا و کلام وحی شد که دین (مسیحیت و اسلام) را خرافه می­پنداشت (عباسی، 1380، 30). در عصر مدرنیسم، پیچیدگی روز افزون و آسیب ­پذیری از گزاره­های اصلی بود؛ اما بشر دارای ابعاد عاطفی و روح‌گرایی بود که با کارکرد عقل خود بنیان اقناع نمی­شد.

نظریه پست ­مدرنیسم، معتقد به تکمیل اُمانیسم یا انسان ­محوری ضمن تلاش برای ساده نمودن ساختارهای پیچیده مدرنیسم بود و به عقل خود بنیان، طبقه ­بندی و نظم یکپارچه جامعه و پیچیدگی امور در عصر مدرنیسم انتقاد کرد؛ اما هیچ‌گونه بدیل و جایگزینی برای برنتابیدن نظم و انضباط مدرنیسم نداشت که منجر به هرج‌ و مرج، خلأ و بی­نظمی شد؛ بنا بر این، به دنبال انتقادات گسترده به پست ­مدرنیسم و پیدایش وکیوم قدرت، نیل به ترنس مدرنیسم موضوعیت یافت.

تعالی­گرایی در قالب آمیزه متنوعی از ایده­ها و ارزش­های مدرن، سنت و موجودات نا متعارف و غیرمادی است (Takanashi, 2009, 67). نظریه پسا پست ­مدرنیسم، در انتقاد به عقل­گرایی مدرنیسم، با راز زدایی و افسون ­زدایی مقابله نمود؛ زیرا عقلِ خود بنیان، متوسل به حس تجربه می­شود و از پرداختن به عالم اسرارآمیز غیب، اجتناب می­کند که ترنس مدرنیسم به انتقاد افسون ­زدایی مدرنیسم می­پردازد. تفکر پسا پست ­مدرنیسم در انتقاد به خلأ و بی­نظمی پست ­مدرنیسم، با ایجاد سلسله‌ مراتب و انضباط اجتماعی در ساعات کار یا تحصیل، منجر به ایجاد حس خستگی بشر شد؛ زیرا انحصار بشر در چهار چوب زمان و نظم، منجر به زندگی ماشینی و خستگی بشر شد و در نهایت، منجر به روی آوردن به الکل، مواد مخدر، خشونت و ارتکاب جرم شد.

2-1. نظریه ­پردازان پسا پست ­مدرن

ژیل لیپووتسکی،⁵معتقد است که ما نه در بدتر و نه در بدترین جهان زندگی می­کنیم و مُد نه فرشته و نه شیطان است؛ اما افراد نخبه باید از مُد اجتناب نمایند. او به پدیده­های مُد، لیبرالیسم، دموکراسی و پسا مدرنیسم انتقاد می­نماید و معتقد است که مُد یا نیروی خیزش فردیت به افراد طبقه پایین، توان ابراز خودشان را در پوشش و لباس اقشار بالاتر جامعه می­دهد؛ بنا بر این، در ارتباط تنگاتنگ با افزایش فردگرایی در جامعه است. عاملیت و توانایی بازاندیشی، دو ویژگی فاعل شناسا است که نظریه جرمشناسی انتقادی جدید به ‌هیچ ‌وجه از آن چشم پوشی نمی­کند؛ زیرا نقش وجود فرد و احساسی که به ‌عنوان یک خود، در تعلق به طبقه­اش دارد، بسیار مهم است (Gottlieb, 1993, 153).

پل ویریلیو،⁶معتقد است که دوران پست‌ مدرن، پایان جهان مدرن و انتقال به جهانی جدید است که این دوران جدید و مبهم را ترنس مدرن می­نامند که مدرنیسم را دگرگون می­نماید؛ البته تمام معیارهای مدرن را رد نمی­کند؛ اما از دیدگاه واکنش­گرایی به آینده اجتناب می­نماید. او معتقد است که امکان استفاده از عبارات دیگر نیز جهت توصیف این دوره نوین مطرح است؛ اما عبارت ترنس مدرن، معادل معقول­تر و رضایت­بخش­تری می­باشد. نظریه جرمشناسی پسا پست ­مدرنیسم، نه کاملاً به گذشته وفادار و از تحولات زمانه عقب است و نه کاملاً همرنگ جماعت و غیرپایبند به اصول جامعوی است (Jedlick, 1990, 53).

مارک لیلا،⁷ معتقد است که ترنس مدرن به ‌عنوان جانبداری نوین از جهان شمولی، هنجارهای عقلانی در اخلاق و سیاست، حمایت از حقوق بشر که در راستای بازسازی اهمیت لیبرالیسم تلاش می­نماید. روح این تفکر و تمدن ترنس مدرن، قابل توصیف با اصطلاحات متعددی است که عبارت‌اند از: روح شادی ­بخش، تمایل به عقل­گرایی، توجه به مذهب و ایده­های معنوی، بازیافتن اهمیت حقیقت و زیبایی و خوبی و همگونی، ارتباط با سادگی و بلوغ و درک متعادل از تجربه؛ بنا بر این، تمایز با ایدئولوژی­های موجود را شامل می­شود که از سنت پیشا مدرن به ‌عنوان نوعی تفکر آنالیزی بیش از هر مکتب فکری دیگر متمایز می­گردد. اندیشه نظریه ­پردازان انتقادی جدید بر اساس سه خواسته است: نیاز به بازگشت به سنت اولیه، احیاء اندیشه رهایی و تفکر آرمان‌شهری و انتقاد از اندیشه توجیه­گر سلطه (Kompridis, 2006, 6).

1-3. فلسفه پسا پست ­مدرن و ارتباط مفهومی آن با جرمشناسی

تئوری حقوق کیفری بر مبنای مفاهیم فلسفی است که از اواخر قرن بیستم، نخستین پروژه توصیفی در حوزه جرمشناسی در متدهای انتقادی خود بر ناهمواری­های فلسفه سیاسی سایه افکنده است. شناخت مشکلات تأمین عدالت کیفری در جامعه به ‌واسطه بی­عدالتی ساختاری به ‌عنوان یک ویژگی مستمر و با اهمیت در جرمشناسی، حقوق و فلسفه معین شده است (Murphy, 1973, 220). بی­عدالتی و نا برابری در دیدگاه­های اجتماعی نسبت به گروه­های خاص، از نظر خانوادگی، تحصیلات، مراقبت پزشکی، جنسیت، موقعیت اجتماعی، اقامتگاه و استخدام مؤثر بر نظم اجتماعی و ارتکاب جرم است.

دو سؤال اساسی فلسفی در حقوق کیفری مطرح می­گردد: یکی، تعدیل مجازات قانون و دیگری، استانداردهای مناسب مسئولیت کیفری (Lefkovtiz, 2020, 250) که باید محکومان در جرائم کیفری مجازات شوند؛ زیرا آن‌ها سزاوار مجازات هستند یا باید مجازات آن‌ها را تهدید کند یا سایر اعضای جامعه را از ارتکاب اعمال کیفری در آینده بازدارد یا باید تمایل جامعه به انتقام را اقناع نماید. مفهوم بی­عدالتی موضوع مرکزی تجزیه تحلیل فلاسفه عهد باستان تا عهد معاصر است که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم در عدالت کیفری منعکس می­گردد؛ بنا بر این، خشونت، تبعیض، سوء استفاده، نابرابری و محرومیت در فلسفه پسا پست ­مدرنیسم در پیدایش جرم مؤثر است.

 پسا پست­ مدرنیسم یک جنبش فلسفی و فرهنگی است که فیلسوف آرژانتینی مکزیکی، به نام انریکه دوسل، آن را مطرح کرده است. او، یک منتقد پست ­مدرنیسم است که خود را یک متفکر ترنس مدرنیست می­داند و انتقاداتش از نظریه پست ‌مدرنیسم را در قالب مقالات متعدد در راستای دفاع از فلسفه پسا پست ­مدرنیسم به‌ عنوان توسعه فکری به دنبال پست ‌مدرنیسم و پرورش‌ یافته از تفکر مدرنیسم ضمن انتقاد به مدرنیسم و پست ­مدرنیسم بیان کرده است و ترنس مدرنیسم را پایان تفکر مدرنیسم می­داند (Ricoeur, 2019, 67).

2. رهیافت‌های نظری جرمشناسی پسا پست ­مدرن

1-2. از خود بیگانگی

از خود بیگانگی، به‌ عنوان یکی از عوامل جرمزا در جرمشناسی نظری، در تفکرات پسا پست­ مدرنیسم قابل بررسی است. در تمام ادوار مدرن (تکریم تمایلات تمام بشر)، پست­ مدرن (تکریم تمایلات فردی بشر) و ترنس مدرن (تکریم تمایلات شیطانی بشر) بعد از دوران سنتی، مبحث اُمانیسم (انسان محوری) مطرح بود. از خود بیگانگی، در دو گروه جرمشناسی انتقادی و جرمشناسی جریان فکری به ‌صورت متعارض قابل بررسی است. جرمشناسان انتقادی، رفتار مجرمانه و قانون و مجازات­های تحمیلی را در نا برابری عمیق قدرت و منابع موجود در جامعه می­دانند.

بیگانگی شغلی، مفهومی نوپا در مطالعات سازمانی است که در آثار دورکیم (تقسیم‌ کار اجتماعی)، ماکس وبر (قفس آهنین) و مارکس (نظام سرمایه­داری) به کار رفته است (رستگار خالد و همکاران، 1392، 440). اولین رویکرد از خود بیگانگی، به جرمشناسی رادیکال یا جرمشناسی فلسفی انتقادی ارجاع می­گردد که در آن، جرم به ­عنوان نتیجه از خود بیگانگی و عدم توانایی قشر کارگر قابل ‌تعیین است؛ قشر کارگری که به ‌واسطه کاپیتالیسم دچار توحش شدند که در واقع هم به­واسطه ایجاد ارزش‌های متوحشانه و هم به ­واسطه کنترل مأموران قانونی و حقوقی که با جرم انگاری ارزش­های قشر کارگر و حمایت از خودشان محقق بود. مارکس و انگلس، جرم را محصول بی­عدالتی و از خود بیگانگی ناشی از شرایط اجتماعی می­دانستند که به معنای جدال شخص از خود بیگانه و تنها علیه شرایط جاری است.

دومین رویکرد از خود بیگانگی، به جرمشناسی جریان فکری یا مطالعات تجربی آمریکایی ارجاع می­گردد که در آن، از خود بیگانگی، به ‌عنوان وضعیت روانشناسی فرد بیش از عوامل اجتماعی قابل‌بررسی است. سیمون، معتقد بود که از خود بیگانگی، از نظر شخصی و دیدگاه روانشناسی اجتماعی قابل واکاوی است و دارای 5 مؤلفه به عبارت زیر است: فقدان قدرت (عدم توانایی)، فقدان معنا (بی ‌معنایی)، فقدان استاندارد، تنهایی (کناره­گیری) و غربت (بیگانگی) که متمرکز بر ارزش­ها و انتظارات شخصی است (Marx & Engels, 1965, 100)؛ البته، او اهمیت شرایط اجتماعی را در ایجاد حس درونی از خود بیگانگی تحت عنوان وضعیت آگاهی شخصی (فاعلی) یا شرایط عینی (مفعولی) در جامعه بررسی می­نماید که شامل مؤلفه­های تئوری و تجربی به ‌قرار زیر می­شود:

انسان از خود بیگانه که عنان اختیار خویش را در دست دیگری می­نهد، تعادل شخصی­اش بر هم خواهد خورد؛ زیرا در واقع، شخصیت دیگری را بر شخصیت اصیل خویش نشانده است که افعال، حرکات، عقاید و گرایش­های خاص و ناسازگار با شخصیت اولیه را دارد (صادقی حسن­آبادی و گنجور، 1389، 83). از خود بیگانگی شخصی یا پیشگویی و مداخله در رفتارهای جنایی یا جرائم خیابانی می­باشد که ارتباط وقوع جرم و مشکلات اجتماعی را بررسی می­نماید؛ مانند: خشونت با اسلحه گرم و قتل ‌عام در مدرسه، کشتارهای ننگ‌آور خانوادگی، مصرف بیش ‌از حد و زیر سن قانونی مشروبات الکلی، تجاوز به عنف، استفاده از زبان رُک و نا بهنجار، مدرسه ­گریزی، تخریب گرایی، سرقت، جنایات دسته ‌جمعی، ترک تحصیل، خودکشی، خشونت خانگی، افسردگی، روابط جنسی عارضی و اتفاقی.

 در اندیشه مارکس، دولت نیز یکی از عوامل از خود بیگانگی انسان است که واسطه میان انسان­ها و آزادی بشر است (لوئیس، 1358، 86). از خود بیگانگی عینی یا ساختارهای عینی از خود بیگانگی منجر به وقوع جرائم در ثروت، قدرت، نقض حقوق بشر، بی­عدالتی، جرائم یقه ­سفید، خشونت، مهاجرت، جرائم علیه اطفال یا محیط ‌زیست می­باشد که به دلیل از خود بیگانگی از شرایط اجتماعی، اقتصادی، نژادی، فقر یا ناتوانی می­باشد که نا برابری در عوامل مذکور بر ارتکاب جرم مؤثر خواهد بود. مقایسه از خود بیگانگی عینی و شخصی منجر به بررسی جرائم فقرا و ثروتمندان می­گردد؛ یعنی هر زمان از خود بیگانگی به ‌عنوان یک وضعیت شخصی در نظر گرفته شود، پژوهش باید شامل حوزه­های محیطی عینی نیز باشد (Marx & Engels, 1965, 120).

 

 

2-2. بزهکاری عامدانه

از منظر بزهکارشناسی در جرمشناسی نظری، اگر ذهن آگاه نتواند راهی برای نمود بیرونی نیروهای غریزی­اش بیابد که منطبق با معیارهای مقبول جامعه یا مقررات قانونی باشد، با انجام رفتارهای هنجارشکن و غیرقانونی، تبدیل به یک بزهکار می­شود. آگاهی فرامدرن در ارتباط با متضادهای نسبی­گرایی و مطلق‌گرایی، هویت فردی و جهان ‌شمولی، پوچ­گرایی و معناگرایی، بدبینی و اعتماد، طبیعت­گرایی و جرم­ انگاری مانع در جرمشناسی پسا پست ­مدرن، بیانگر حرکت فرد بین قطب­های مخالف نسبی­گرایی و مطلق­گرایی جهت تحقق یکپارچگی در تفکر ترنس ­مدرن به‌ واسطه تعامل و تفسیر دو سویه پژوهش است. بر اساس نظرسنجی انجام‌ شده در سراسر جهان، بشر امروز شاهد ظهور پارادایمی جدید و تغییر در چهار چوب آگاهی جهانی است (Ghisi, 2006, 43).

ذهن آگاه ترنس ­مدرن، روش جدیدی از تفکر در ارتباط با متضادهای ایدئولوژیک گذشته را ارائه می­دهد و به ماهیت وقایع در چهار چوب صلح و بازیافت مفاهیم در محیط پیرامون برگشته است که قبلاً توسط مدرنیسم و پست­ مدرنیسم نقض شده بود؛ بنا بر این، ترنس مدرنیسم به ‌واسطه علم با ایجاد دیدگاه مثبت در مطلق­گرایی به دستاوردهای رو به رشد معاصر و رویکردهای مفهومی و عاقلانه علیه دیدگاه منفی در نسبی­گرایی دست یافته است (ابراهیمی­پور و حسینی، 1399).

3-2. مطلق­گرایی دو وجهی

مبانی جرم ­انگاری در جرمشناسی نظری، در بررسی تقابل نسبی­گرایی و مطلق­گرایی به‌ عنوان یکی از شاخصه­های مباحثات در حقوق کیفری ملی و حقوق بشر بین ­المللی، قابل ‌بررسی است. عدالت کیفری بین­ المللی، ماهیتی غربی، سفید و آنگلوساکسونی دارد و از منظر نسبی­گرایی، جرائم علیه بشریت و ژنوساید همواره تحت عنوان جرائم جنگی در محاکم کیفری بین­المللی قابل محاکمه هستند؛ اما تجاوز به عنف یا قتل عمد گاهی به دلیل شرایط محیطی و امنیتی، یک جرم بین ­المللی محسوب می­شوند؛ بنا بر این، عوامل جرمزا نسبی هستند و هیچ عاملی به ‌تنهایی جرمزا یا علت تامه جرم نیست. اصل نسبیت­گرایی بیانگر مجموعه عوامل جرمزای درونی و بیرونی مؤثر در وقوع رفتار مجرمانه است. در دیدگاه پست ­مدرنیسم، نسبی­گرایان در بُعد اعتقادی معتقدند که حقیقت، واقعیت عینی ندارد؛ بلکه خود انسان آن را وضع می­کند و در بُعد فرهنگی معتقدند که هیچ حقیقتی وجود ندارد (خالقی­نژاد و همکاران، 1394، 17).  

نظر مطلق­گرایان، تأکید بر امر جهانی، فرامکانی و فرازمانی بودن حقوق بشر است (امینی و همکاران، 1400، 323). مطلق­گرایی ریشه در تفکرات طبیعت­گرایان دارد که نخست از نظرات ارسطو و سوفسطائیان آغاز گشت و سپس در اندیشه­های رواقیون دوره رومی­ها گسترش یافت و در سده­های اخیر با ظهور عصر روشنگری اروپا و مکتب حقوق طبیعی به‌ ویژه در فرانسه جرقه زد و با انقلاب فرانسه 1789، شعله­ور شد. ژان ­ژاک روسو، وُلتر و جان لاک از فیلسوفان نامدار مکاتب مذکور بودند و در عصر معاصر نیز پاپ ژان پل دوم، نوام چامسکی و مارتا نوسبام طرفداران نظریه مذکور بودند. مطلق­گرایان بر این باورند که اساس اعلامیه و معاهدات جهانی مانند: کنوانسیون منع هرگونه تبعیض علیه زنان 1979، بر اساس درک خالص از سرشت و بنیان آدمی استوار است که تفاوت­های جنسیتی بر اساس دین یا آداب و رسوم به آن راهی ندارد و منجر به اتخاذ تدابیر قانونی ازجمله وضع قانون در قالب تعیین ضمانت اجراهای تضمین ‌کننده رفع تبعیض علیه زنان می­شود (ماده 1 کنوانسیون جهانی 1979).

مطلق­گرایی به معنای آن است که حسن و قبح افعال به هیچ امری خارج از ذات آن موضوع و آثار واقعی­اش وابسته نیست و چنانچه موضوعی متصف به حسن و قبح باشد، تنها، به خاطر ذات موضوع و آثار واقعی مترتب بر آن است (میرهاشمی، 1389، 100). مطلق­گرایان، جرم را واجد ذات و ماهیت لایتغیر و لایتخلف می­دانند که باعث می­شود با گذشت زمان یا تغییر مکان، این جرائم ماهیت خود را در جوامع از دست ندهند؛ مانند: قتل، سرقت و زنا با محارم. به ‌طور مثال، قتل، عملی نادرست است، نه به دلیل آنکه خداوند یا قانون‌گذار آن را مردود دانستند؛ بلکه زشتی این عمل در خود ماهیت قتل نهفته است و بشر قادر است یا قدرت تعقل خود به قبیح بودن آن به سهولت پی ببرد (فعال و صادقی، 1396، 115).­

در جرمشناسی پسا پست ­مدرنیسم، مطلق­گرایی دو وجهی از منظر جرم ­انگاری مصلحت اندیشانه در جرمشناسی نظری قابل واکاوی است. جرمشناسی پسا پست­ مدرن، با انتقاد به یک وجهی بودن جرمشناسی مدرن (مطلق­گرایی) و چند وجهی بودن جرمشناسی پست ­مدرن (نسبی­گرایی)، عاری از حزب اعتدال و میانه است و به بررسی تضاد دو حد مطلق، مانند: مطلق خیر و مطلق شر یا مطلق حلال و مطلق حرام می­پردازد؛ بنا بر این، جرم قتل، بر مبنای جرمشناسی پسا پست ­مدرنیسم، هم جرم است و هم جرم نیست که در پرتو جرم انگاری مصلحت اندیشانه در برخی جوامع، بر مبنای سیاست، مصلحت عمومی یا مصالح خمسه (دین، عقل، نفس، مال و عرض) شکل می­گیرد؛ به ‌طور مثال، اگر وقوع قتل به مصلحت عمومی جامعه لطمه بزند، جرم است و در صورت عدم مغایرت با مصالح جامعوی، جرم نیست؛ در نتیجه، قتل هم جرم است و هم جرم نیست که بیانگر فاصله گرفتن تفکرات پسا پست مدرنیسم از مطلق­گرایی مدرن و نسبی­گرایی پست ­مدرن به سمت مطلق­گرایی دو بعدی است.                                                               

4-2. عینیت­گرایی 

در جرمشناسی نظری، عینیت­گرایی به ‌عنوان مبانی جرم­انگاری و در فلسفه حقوق کیفری، دو دسته تئوری عینیت­گرایی و ذهنیت­گرایی در مرکزیت مباحثات حقوقی قرار دارند. تأکید معیار ذهنی بر حالت و وضعیت ذهنی و روانی مرتکب (قصد بزهکار) و تمرکز معیار عینی بر حالت و وضعیت خارجی و بیرونی مرتکب (رفتار بزهکار) است. نظریه ­پردازان ذهن­گرایی انتخاب، معتقدند که آن دسته از جرائم را می­توان به مرتکب نسبت داد که محصول انتخاب خودش باشد؛ اما نظریه ­پردازان ذهن­گرایی شخصیت، معتقدند که مبانی مسئولیت را باید در خصایص شخصیتی مرتکب جستجو نمود (آقایی­نیا و منتی­نژاد، 1393، 25).

گستره عینیت­گرایی علاوه بر علوم حقیقی شامل علوم هنجاری (فقه، اخلاق و حقوق) هم می­شود. بازتاب عینیت­گرایی در تصویب، اجرا و تفسیر قانون از قضاوت تا اجرای قانون قابل ‌بررسی است (واعظی، 1400، 10). عینی­گرایی قانون، به معنای وضع قانون تابع مصالح عقلانی است که واقعیت امور، لزوم موجودیت قانون را توجیه می­نماید؛ اما اگر تنها، قدرت و اراده صاحبان قدرت جهت توجیه لزوم بایسته بودن قانون مطرح شود، هدف اصلی وضع قانون، منافع حکام و قانون غیرعینی است. عینی­گرایی شکلی قانون، به لحاظ غیرجانبدارانه بودن و تعمیم به همه افراد در تقابل با دلبخواهی و خاص بودن مطرح می­شود.

نفی عینیت متافیزیکی در قانون و اعتقاد به ذهنی­گرایی محض، در حکومت­های به ‌شدت استبدادی قابل ‌تصور است که اراده و خواست پادشاه، قانون است و وضع و تفسیر قانون چیزی جز اراده و امیال ملوکانه نیست (karmer, 2007, 7). عینی­گرایی تفسیر قانون، بیان ‌کننده فهم صحیح و به‌ دور از مداخله­های ذهنی مفسر در فهم قانون است. عینی­گرایی متافیزیکی قانون، موجودیت قانون را مستقل از ذهن و باور اشخاص می­پذیرد و جرم به ‌عنوان واقعیت حقوقی را فارغ از تشخیص قضائی در بستر نظام حقوقی، دارای پاسخ معین می­داند. عینی‌گرایی استدلال قانون، در فرآیند فهم قانون و تطبیق بر موضوع خاص ایجاد می­شود که به استدلال بین ­الاذهان و میان فردی اعتبار می­بخشد که در جرائم سنگین و پرونده­های پیچیده یا قوانین مبهم و مجمل به ‌سختی میسر می­گردد.

جان آستین، در نظریه حقوقی خود، هر قانون را یک فرمان می­داند که مرجع صاحب اقتدار، صادر کرده و از ضمانت اجرا برخوردار است (Austin, 1995, 21). نظام حقوقی عینی­گرا در نظریه پسا پست ­مدرنیسم، شامل قوانین مصوب و استانداردهای اجرایی قابل پیش ‌بینی و معین و آگاهی افراد از اعمال ممنوعه جهت انجام تعاملات قانونمند اجتماعی تأثیرگذار خواهد بود؛ زیرا مطلع از کیفرهای متناسب با جرائم احتمالی در نظام حقوقی عینیت­گرا خواهند بود؛بنابراین با نفی عینیت‌گرایی حقوقی (وضع و تفسیر قانون، قضاوت و دادرسی کیفری) ظرفیت پیش ­بینی ­پذیری نظام حقوقی و قضائی از بین می­رود و واضع یا مفسر قانون طبق فهم و درک شخصی خود به وضع و اجرای قانون می­پردازد و محوریت اشخاص بر محوریت قانون ارجحیت می­یابد؛ بنا بر این، در ترنس مدرنیسم، قانون تعیین ‌کننده فرآیند دادرسی کیفری و هدایت ‌کننده تصمیمات قضات کیفری است تا مانع در خدمت گرفتن قانون توسط سویه­های ذهنی یا رویکردهای درونی قضات شود که لازمه برپایی عدالت قضائی است.

5-2. دین­گرایی

یکی از مبانی جرم انگاری در جرمشناسی نظری را به نهیلیسم یا هیچ انگاری به معنای بی­ارزشی ارزش­ها در دوران مدرنیسم و پست مدرنیسم تعبیر کرده­اند. پوچ­گرایی مدرنیسم، یعنی: حقیقتی وجود ندارد، جز این حقیقت که حقیقتی وجود ندارد. پوچ­گرایی پست مدرنیسم، یعنی: حقیقتی وجود ندارد، حتی این حقیقت که حقیقتی وجود ندارد. ترا نوگرایی یا ترنس مدرنیسم، پس از دوران پسا نوگرایی، یا پست مدرنیسم شکل گرفت که بر اثر پوچ­گرایی در دوران پست مدرنیسم، به عنوان جنبش مردمی به سمت نیروی ماوراء به شکل دین­گرایی یا شیطان‌گرایی بروز کرد. شیطان‌گرایان به جای اطاعت از قوانین خدایی یا طبیعی و اخلاقی، با اجتناب از باورهای دینی، بیشتر گرایش­های خودپرستانه دارند که به مکاتب ماده­گرایی، خود محوری و جادو محوری شبیه هستند (امامیان و رفیعی، 1402، 118).

پارادایم ترنس مدرنیسم تا اندازه­ای تحت تأثیر فعالیت­های سرّی و رازآلود برخاسته از دوران رنسانس به سرعت در حال ریشه دواندن و اعلام استقلال است (یعقوبی و همکاران، 1397، 137). جهت­گیری ترنس مدرنیسم در انتقاد به خلأ عقل خودبنیان، به سمت گزاره­های اسرارآمیز در دو طبقه بندی قابل بررسی است: اسرار الهی (خداپرستی) و اسرار غیر الهی (شیطان‌پرستی). در نظریه ترنس مدرنیسم، باطن و راز درونی هر پدیده در تقابل با ظاهر و صورت امور بررسی می­شود. رجعت غرب ترنس مدرن از ظاهر به باطن امور و بازگشت به شرایط ماقبل مدرنیسم، منجر به پذیرش عالم غیب گردید که دو رویکرد متفاوت دین­گرایی(عالم غیب الهی و غیرالهی) را شامل گردید. در جوامع غرب، نیاز به ماوراء و عالم غیب به‌ عنوان دیدگاه مذهبی نه بر مبنای پیچیدگی اسرار الهی بلکه بر مبنای ساده عملی اسرار غیر الهی از جمله شیطان­گرایی رواج یافت.

پوشش، علائم، حرکات، طرز فکر و رفتار خاص شیطان­گرایان ترنس مدرن، در نفی خرد خودبنیان و ظاهرگرا منجر به انحطاط تمدن غرب در بحران انتقال شناختی جامعه است. شیطان­گرایی مدرن از نیمه قرن شانزدهم آغاز شد که کاترین دو مدیچی، از خانواده یهود، بازتولید آیین قربانی انسان بدوی را در تقدیم به شیطان بنیان نهاد. در قرن نوزدهم، طبق نظر چارلز هاکس، شیطان را صادقانه­تر و بیشتر از گذشته پرستش کردند. در قرن بیستم، آلیستر کرولی، با ابداع انجمن شیطان برای شیطان، آیین شیطان ­پرستی جدید رواج یافت (مظافری، 1389، 52). در عصر معاصر نیز شیطان ­پرستی به ‌واسطه نمادها و آیین­های شیطانی در قالب کتاب­ها و سینمای شیطانی بر افکار اقشار مختلف جامعه سایه گسترده است.

6-2. واقعیت­گرایی

تاریخچه واقع­گرایی حقوقی به ‌طور کلی به جنبش فلسفی قرن نوزدهم و نیمه نخست قرن بیستم باز می­گردد، واقع­گرایی، نوعی واکنش انکاری در مقابل مکتب شکل­گرایی آستین، بنتام، میل و هیوم بود (ابدالی، 1393، 231). شکل­گرایان حقوقی، با تأکید بر ضرورت یقین و قابلیت پیش­بینی معانی قواعد حقوقی سعی در به حداقل رساندن عنصر انتخاب در تفسیر عبارات مندرج در قواعد حقوقی دارند. صورت­گرایان حقوقی، معتقد به ساختار منسجم عقاید منطقی در سطح زیرین قانون هستند که منتظر آشکار شدن است؛ بنا بر این، قضات قادر به استنتاج قواعد خاص از قواعد کلی هستند.

واقعیت از دو بخش تشکیل می­شود: واقعیت بالفعل، که در محیط واقعی رخ می­دهد و واقعیت تجربی، که زیر مجموعه واقعیت بالفعل و مبنای مستقیم یا غیرمستقیم همه دانش­هاست (خوزه لوپز و رهادوست، 1402، 265). واقع­گرایی در انتقاد به عدم قدرت پاسخگویی صحیح مجموعه قواعد حقوقی ثابت و غیرپویا به مباحث حقوقی جدید و پویا شکل گرفت. تصمیمات قضات از منظر واقع­گرایان، در پرونده­های کیفری بدون در نظر گرفتن ملاحظات زمانی، مکانی، اقتصادی، سیاسی و اخلاقی ضمن تأکید صرف بر قواعد و مقررات حقوقی نخواهد شد و تنها به فصل خصومت می‌انجامد (نوریان و محمدنسل، 1399، 117). نارسایی قوانین، شخصیت فردی و اجتماعی قاضی، نگرش قاضی و مصلحت ­سنجی قضایی بر گرایش به واقع­گرایی تأثیرگذار هستند.

واقع­گرایی حداقلی مدعی است که چیزی به ‌طور عینی و مستقل از تصور ما وجود دارد، واقع­گرایی علمی نیز معتقد است که نمونه­های بیشتر از انواع علمی از وجود عینی برخوردارند، واقع­گرایی معتدل نیز بیانگر آن است که دست کم برخی امور که باورهایمان حاکی از آن‌هاست، عینی هستند (موزر و فتحی­زاده، 1382، 78). 

واقع­گرایان علیرغم انتقادات فراوان به انحصار قضاوت منصفانه و عادلانه به قواعد و ادله حقوقی، با تأکید بر واقعیت­های موجود در پرونده کیفری، تمایل به انکار حاکمیت قانون ندارند؛ زیرا نقش قضات، به ‌عنوان مجریان اراده مقنن را تحت تأثیر قواعد حقوقی به چالش کشیدند تا قضات در رسیدگی به پرونده کیفری، به مستندات مکتسبه از حقایق پرونده نیز بپردازند و تنها به استناد استدلال و قواعد حقوقی رأی ندهند. قضات واقع­گرا، ضمن قدرت استدلال و مهارت تفسیر قانون، مجاز در ارزیابی جرائم و مجازات­ها جهت مداخله در فرآیند دادرسی کیفری در راستای اعتدال­گرایی در تقابل با جرم انگاری غیرضروری یا ابهام و اجمال در قانون‌گذاری هستند.

7-2. آسیب ­شناسی جرم 

برای پاسخ‌دهی به بزهکاری و جبران آسیب­های ناشی از جرم، مجموعه­ای از سیاست­های کیفری به کار گرفته می­شود (شیری، 1397، 162). هنگامی که مجرم به مکافات عمل خود می­رسد، درد و رنج قربانی التیام می­یابد و آسیب­های فردی و اجتماعی، ترمیم می­گردد. تغییر سیاست کیفری از رویکرد سخت­گیرانه به ترمیمی و بازپرورانه جهت پیشگیری از بزهکاری و بزه­دیدگی، کاهش هزینه­های اقتصادی و اجتماعی ناشی از اجرای مجازات­های سالب آزادی و حیات، عدم توسل حداکثری به جرم­انگاری کیفری، تقلیل اعمال مجازات­های جسمانی و حبس، اعمال اقدامات تأمینی با رویکرد اصلاحی تربیتی، تنوع ساز و کارهای جایگزین مجازات و افزایش حساسیت امنیت قضائی تحت تأثیر سیاست­گذاری­های نظام عدالت کیفری ناشی از آسیب­شناسی در دوره پسا پست مدرنیسم هست.

ارزیابی آسیب شناختی نظام عدالت کیفری، حاکی از تأخّر پارادایمی در توجه به بزه­دیدگان و پیشگیری از بزه­دیدگی مکرّر یا بزهکاری آنان است (غلامی، 1390، 9). عدم توجه مراجع سیاستگذار به ایجاد نهادها و راهکارهای پیشگیری از بزه­دیدگی می­تواند جایگاه بزه­دیده را در نظام حقوقی قضائی دگرگون سازد؛ بنا بر این، تدوین برنامه­های حمایتی برای کاهش آسیب­های ناشی از بزه­دیدگی و جبران خسارات وارده در نظام عدالت کیفری گریز ناپذیر است؛ چه بسا بزه­دیدگانی که به سبب غفلت قانون‌گذاران و مجریان نظام قضائی کشور، خود در زمره بزهکاران جامعه ستیز قرار گرفته‌اند که این فاجعه به سبب عدم جبران کافی آسیب­های وارده بر بزه­دیدگان یا عدم درمان اختلالات روانی، حیثیتی و شخصیتی آن‌ها می­باشد.

8-2. تمرکز بر بزه­دیده شناسی 

از منظر حقوق بشر، بزه­دیده به‌ عنوان عضوی از جامعه انسانی و فردی آسیب ­دیده از رفتار مجرمانه، سزاوار حمایت است تا به این وسیله کرامت انسانی وی حفظ شود (نیازپور، 1391، 350). اگر حمایت از بزه­دیده، اصلح است؛ بنابراین پیشگیری از بزه­دیدگی نیز اصلح­تر خواهد بود. بزه­دیده شناسی پیشگیری، در جرمشناسی نظری، به بررسی راهکارهای جلوگیری از بزهکار شدن بزه­دیده می­پردازد تا طبق تدابیر پیشگیری ثالث، بزه­دیده تبدیل به عامل جرمزا یا یک بزهکار نشود. پیشگیری ثالث در مبحث عدالت ترمیمی، با ترمیم بزه­دیده در ممانعت از بزهکاری او بسیار مؤثر است.

بزه­دیده در جرمشناسی نظری، یکی از ارکان پیش ­جنایی و مؤثر در ارتکاب جرم است که در تصمیم­گیری بزهکار برای به فعلیت درآوردن اندیشه مجرمانه یا گذار از اندیشه مجرمانه به رفتار مجرمانه، ایفای نقش می­کند، این دیدگاه نخستین بار توسط هانس فون هنتینگ مطرح شد (گسن، 1392، 196). با توجه به رشد آگاهی عمدی، بزه­دیدگی در جرمشناسی پسا پست مدرنیسم، بر مبنای تقصیر است؛ یعنی بزه­دیدگان مقصر، از منظر جرمشناسان پسا پست مدرن، بزهکار هستند و مسئولیت کیفری بزه­دیدگان بزهکار، طبق قاعده فقهی اقدام، قابل بررسی است.

رفتار و گفتار تحریک ­آمیز بزهکار ناشی از تقصیر آگاهانه بزه­دیده، توانایی به فعلیت رساندن اندیشه مجرمانه را تحت عنوان شتاب­دهندگی بزه­دیده دارد. بی­احتیاطی، بی­مبالاتی و تقصیر بزهکار در انجام افعال تحریک ‌کننده، موجب تخفیف مجازات بزهکار و تقلیل حمایت بزه­دیده می­گردد که تحت تأثیر دستاوردهای نوین جرمشناسی پسا پست مدرنیسم، به عنوان یکی از ابزارهای سیاست فردی کردن مجازات، در نظر گرفته می­شود که دلیل آن نقش شتاب ­دهنده بزه­دیده در ارتکاب جرم است (جوان جعفری و شاهیده، 1392، 132).

 بزه­دیده بزهکار، فردی است که به دنبال کنشی بزهکارانه علیه دیگری به عنوان یک عامل محرک و تسهیل ‌کننده، موجبات تحقق جرم علیه خودش را فراهم می­کند و قربانی جرم می­شود (سلیمی و داوری، 1394، 326). بسیاری از بزه­دیدگان امروز، می­توانند بزهکاران فردا باشند، مگر آنکه با اتخاذ سیاست­های تأمین عدالت کیفری، از تکرار بزه­دیدگی یا تبدیل بزه­دیده به بزهکار اجتناب گردد که نیازمند بررسی نقش بزه­دیده در تحقق پدیده مجرمانه است. تسهیل دسترسی به مراجع تظلم ­خواهی، ارتقاء آگاهی بزه­دیده از حق قانونی خود، مداخله نهادهای حمایتی از حقوق بزه­دیده، رعایت کرامت انسانی بزه­دیده و اجرای تدابیر پیشگیرانه از بزهکار شدن فرد بزه­دیده در جرمشناسی پسا پست مدرنیسم، مورد تأکید بوده است.

3. رویکردهای کاربردی جرمشناسی پسا پست مدرن

1-3. جرم انگاری مانع

جرم انگاری فرآیندی است که به موجب آن حکومت اعمالی را از فضای آزاد رفتار شهروندان به قلمرو تحت سلطه و کنترل خود منتقل می­کند و مرتکب آن را به تحمیل درد و رنج تهدید می‌نماید (فرح­بخش، 1391، 10). جرمشناسی پیشگیری، به عنوان شاخه­ای از جرمشناسی کاربردی، با بهره­مندی از تدابیر کیفری از جمله جرم انگاری مانع، به پیشگیری از ارتکاب جرم می­پردازد. یکی از شاخصه­های جرمشناسی پسا پست مدرنیسم، جرم انگاری مانع در انتقاد به ذات­گرایی است. کارکرد جرائم مانع در جوامع دارای سیاست کیفری عدالت محور، پیشگیری و در جوامع دارای سیاست کیفری امنیت محور، امنیت­گرایی است.

 جرم، حقیقتی است بیرون از اراده قانون‌گذار که ماهیت اجتماعی و وجودی ثابتی دارد و شاید به دلیل فطرت واحد افراد بشر است (مظفری، 1392، 6). طرفداران گرایش ذات باور برای جرائم نوعی واقعیت عینی قائل هستند و به مطلق­گرایی در جرائم معتقد هستند که تحولات زمان و مکان در این جرائم در تقابل با نسبی‌گرایی بی‌تأثیر است. نظریه­ پردازان ذات­گرایی معتقد هستند بخشی از جرائم فی نفسه و به لحاظ طبع و ماهیت خود عمل، زشت و جرم هستند. ذاتی بودن حسن و قبح برخی احکام حقوقی و ارزش­های اخلاقی غیرقابل تغییر است؛ مانند: خوب بودن عدل و بد بودن ظلم یا پسندیده بودن حق یا مذموم بودن باطل که در تمام ادوار تاریخ ماهیتی تغییر ناپذیر داشتند.

جرائم مانع که با عناوین جرائم فرعی، جرائم مساعد کننده، جرائم خطر آفرین، جرائم پیشگیری یا بازدارنده در مباحث جرمشناسی نامیده می­شوند، بیانگر جرائمی هستند که فی نفسه، قبح اجتماعی ندارند یا اعمال مباح حامل بار خنثی هستند یا اعمال اجتماعی ساده و نوعی کژروی می­باشند که استمرارشان فرد را در معرض خطر شدیدتر قرار می­دهد (همراهی و همکاران، 1396، 242). اگرچه جرم مانع، بار منفی اجتماعی ندارد، اما موجب تسهیل وقوع جرم می­شود که قانون‌گذار جهت پیشگیری از ارتکاب جرائم پیشرو به جرم انگاری مقدمات جرم پرداخته است.

در نظام حقوق کیفری ایران، جرم انگاری اعمال مقدماتی در قالب جرائم مانع علی الخصوص در حوزه جرائم علیه امنیت داخلی و خارجی حاکی از سیستم امنیت محور است (عالی­پور، 1392، 60). تبانی و تحریک علیه نظام، طراحی براندازی حکومت، جمع­آوری اطلاعات و ارائه به غیر، نگهداری و حمل سلاح، شرب خمر و بی‌حجابی از اقسام جرائم مانع هستند که در قانون مجازات اسلامی 1392، جهت حفظ امنیت و صیانت از حاکمیت، جرم انگاری شده­اند

2-3. اتخاذ تدابیر پیشگیرانه درمانی، حمایتی، اصلاحی و تربیتی

جرمشناسی انحراف، یکی از شاخه­های جرم­شناسی کاربردی، به بررسی انحراف، متمایز از جرم می­پردازد که یکی از ویژگی­های جرمشناسی پسا پست مدرنیسم نیز می­باشد. انحراف، یعنی: رفتارهایی که از هنجارهای اجتماعی دور می­شوند و جرم، یعنی: رفتارهایی که از هنجارهای حقوقی دوری می­گزینند (نجفی ابرندآبادی، 1379، 1174). جرم، به معنای رسیدن به آستانه خطر، و انحراف، به معنای توقف در اعداد منفی بالاتر از آستانه خطر است؛ البته، معیار سنجش انحراف بر مبنای آستانه خطر نسبی است و به ‌تناسب شرایط زمان و مکان تغییر خواهد؛ یعنی: رفتاری که قبلاً در حقوق کیفری، جرم نبوده به دلیل بالا رفتن آستانه خطر، تبدیل به جرم یا برعکس می­شود که این ویژگی در جرمشناسی پسا پست مدرنیسم بررسی می­گردد.

حقوق به عنوان رشته­ای آرمان‌گرا و ابزار هنجاری با هدف یک دست کردن رفتارها از نظر همنوایی با قوانین و موزون ­سازی آن‌ها در جامعه است. انحراف، در مطالعات جرمشناسی به لحاظ رفتارهای حاکی از عدم همنوایی با هنجارهای اجتماعی و رفتارهای معقول و متناسب جمعی در حد متوسط جامعه، حالت خطرناک را در مجرم تداعی می­کند (میرخلیلی، 1389، 28). رفتارهای انحرافی اطفال و نوجوانان از قبیل: فرار از مدرسه، عدم همنوایی با مقررات مدرسه و گروه همسالان، مشارکت در گروه­های نامتعارف اجتماعی، عدم تقید به الگوهای رفتاری خانواده، فرار از منزل و ترک تحصیل، رفتارهای خلاف اخلاق و عفت عمومی می­باشد که در جرمشناسی پسا پست مدرنیسم، حکایت از عدم همنوایی شخص منحرف با هنجارهای اجتماعی و باورهای مردمی دارد.

3-3. اتخاذ رویکردهای عدالت ترمیمی

کیفر، ابزار سنّتی جوامع بشری در زمینه پاسخ‌دهی به بزهکاران است که با کارکردهای متعدد به دنبال اصلاح مجرمین و ارعاب آنان و دیگران بوده است (قلعه­قوند، 1395، 4). عدالت کیفری سزادهنده، هر فرد متعرض به قانون جزا را مستحق کیفر می­داند و هر عملی را که علیه منافع و مصالح عمومی جامعه باشد، به شدّت سرکوب می­کند. جرمشناسی مدرنیسم در پرتو عدالت کیفری مکافات­گرا، به تجزیه تحلیل رفتارهای ضد اجتماعی و ضد اخلاقی بزهکار می­پردازد؛ در حالی که جرمشناسی پسا پست مدرنیسم در پرتو عدالت کیفری اصلاح­گرا، به واکاوی رفتارهای انحرافی و نا بهنجار اجتماعی بزهکار توجه می­نماید.

پارادایم­های عدالت کیفری، عدالت سزادهنده و عدالت ترمیمی است (شیری، 1385، 213). نارضایتی جرمشناسان انتقادی از نظریه عدالت کیفری سزادهنده در دهه­های پایانی سده بیستم به پیدایش عدالت ترمیمی ختم شد. عدالت ترمیمی با ایجاد تعادل بین بزهکار، بزه­دیده و جامعه به ‌عنوان ارکان اصلی نظام عدالت کیفری، به ترمیم و بازسازی روابط انسانی و اجتماعی مختل شده می­پردازد. در واقع، مشارکت اعضای دخیل در واقعه مجرمانه در حل تعارضات و منازعات، امکان خسارت زدایی مادی و معنوی را در اسرع وقت فراهم می­کند. همان قدر که عدالت سزادهنده بر استحقاق بزهکار در تحمل کیفر و اعمال مجازات­های سخت تأکید دارد، بر عکس در عدالت ترمیمی به اصلاح آسیب­های ناشی از بزه منجر به بزه­دیدگی توجه می­شود.

اقوام آسیایی و آفریقایی به علت قدمت فرهنگ و تمدن سنتی، از پیشگامان سنّت­های مبتنی بر عدالت ترمیمی، مانند: میانجی­گری و دیگر روش­های حل ‌و فصل اختلافات به روش­های سنّتی هستند (عباسی، 1382، 88). اندیشه­های نوین در قلمرو حقوق کیفری در راستای توجه به حقوق بزهکار، خطر بزه، منافع بزه­دیده و مصالح جامعه در مراحل دادرسی کیفری منجر به ظهور عدالت ترمیمی شد و هر شخص مؤثر در وقوع جرم را به مشارکت فعال و احیاگر جهت رفع معضلات کیفری دعوت می­نماید تا علیرغم احیاء بزه­دیده، به ترمیم گسست­های اجتماعی و تعارضات انسانی بپردازد (پورباقی، 1398، 106).

جرمشناسان انتقادی پسا پست مدرنیسم، با تأکید بر عملکرد و رفتارهای جرمزای نظام عدالت کیفری موجود و نهادهای حقوقی مرتبط، با آنکه به نوعی به تقویت ساختار نا برابر در جامعه می­انجامد، خواهان اصلاحات ساختاری و ریشه­ای جهت کاستن از نرخ بزهکاری، تکرار جرم و بی­عدالتی­ نهفته در نظام عدالت کیفری هستند (ایرانی و همکاران، 1394، 72). جبران خسارت مالی و عاطفی، خدمات عام المنفعه، باز اجتماعی نمودن بزهکار، ترمیم آسیب­های وارده بر بزه­دیده، احیاء موقعیت اجتماعی و ارتباطی طرفین دعوا ضمن بهره­مندی از امکانات و تسهیلات جامعه از ویژگی‌های بارز عدالت ترمیمی در ارجحیت بر عدالت سنّتی است. عدالت کیفری، یک قاعده سنجیده و بی­نقص است که اخیراً، به منظور ارزیابی، یکسان سازی و استاندارد کردن معیارهای حقوقی دچار تحوّل شده است (Franks, 2009, 168). 

 

نتیجه­گیری

در دوران پس از پست مدرنیسم، دوران جدیدی آغاز شد که عصر پسا پست مدرنیسم (ترنس مدرنیسم) نامیده شد که همانند دوران مدرنیسم و پست مدرنیسم، ناشی از رویکرد انسان محوری بود که تمایلات شیطانی انسان، محوریت رفتارهای فردی و اجتماعی آن را تشکیل می­دهد. تفکرات پسا پست مدرنیسم با انتقاد بر نظریه پست مدرنیسم به شرح زیر شکل گرفت: شکست پست مدرنیسم در سازگاری با استانداردهای علمی، ایدئولوژی محور بودن پست مدرنیسم، عقاید مبهم و غیرقابل پیوند به جامعه، نا بهنجاری انتقادهای نظریه پردازان پست مدرنیسم از جامعه مدرن که به بدبینی عمیق منتهی گردید.

جرمشناسی پسا پست مدرنیسم، ایدئولوژی­های اصلی خود را بر نظریه یکپارچگی به معنای تلفیق برخی رویکردهای مدرنیته و پسا مدرنیته بنیان می­نهد. پسا پست مدرنیسم از منظر جرمشناسی نظری، بدبینی، عقل خود بنیان، پوچ­گرایی، نسبیت­گرایی، پوچ­گرایی، ضد روشنگری، ذات­گرایی، نا آگاهی مجرم و بی­گناهی بزه دیده را مورد انتقاد قرار داده و در حد معقول از خوش ­بینی، از خود بیگانگی، دین‌گرایی، مطلق­گرایی دو وجهی، عینیت­گرایی، دین­گرایی، واقعیت­گرایی، جهان شمول­گرایی، تقدیر فرهنگی، جرم انگاری مانع، عامدانه بودن جرم و تقصیر بزه­دیده استقبال می­نماید و از منظر جرمشناسی کاربردی به واکاوی جرمشناسی انحراف، جرمشناسی انحراف و جرمشناسی عدالت کیفری ترمیمی می­پردازد.

نتیجه­ی این پژوهش، بیانگر اثبات فرضیه اول مبنی بر پاسخ به پرسش ابتدائی تحقیق است که به دنبال یافتن چگونگی تأثیر رویکردهای جرمشناسی پسا پست مدرنیسم در پاسخ به رفتارهای غیر قانونی و نا بهنجار اجتماعی می­باشد. رویکردهای جرمشناسی پسا پست مدرنیسم در دو طبقه بندی جرمشناسی نظری و جرمشناسی کاربردی مورد تحلیل قرار گرفت که تدابیر پیشگیرانه و سرکوبنده هر دو دیدگاه به طور منحصر به فرد و نسبی به اهداف مذکور دست یافته‌اند. دستاوردهای جرمشناسی پسا پست مدرن از منظر جرمشناسی نظری در واقع، بررسی از خود بیگانگی به عنوان شاخصه­ای از سبب شناسی در وقوع جرم یا انحراف است. از خود بیگانگی شغلی یا اجتماعی بر مبنای ناسازگاری شخصی یا عینی فرد با شرایط محیطی و اجتماعی مؤثر بر ویژگی­های شخصیتی و فردی او به‌ عنوان عاملی جرمزا قابل واکاوی در عصر ترنس مدرن می­باشد.

در بررسی یکی دیگر از رویکردهای جرمشناسی پسا پست مدرن از منظر جرمشناسی نظری، بزهکارشناسی با تمرکز بر ذهن آگاه مجرم ترنس مدرن، توجه سیاست­گذاران کیفری را به عامدانه بودن ارتکاب بزه جلب نموده است تا در اتخاذ تدابیر سرکوبنده در راستای جرم انگاری یا کیفرگذاری مؤثر در کاهش آمار واقعی جرائم پسا پست مدرنیسم، در نظر گرفته شود. در واکاوی مبانی جرم انگاری عصر ترنس ­مدرنیسم به ‌عنوان رویکرد نهایی جرمشناسی پسا پست مدرن از منظر جرمشناسی نظری، در شاخصه­های مطلق­گرایی دو وجهی، عینیت­گرایی، دین­گرایی و واقعیت­گرایی چگونگی دیدگاه‌های جرمشناسان و حقوقدانان در تعیین نوع جرم و میزان مجازات مشخص گردید که قطعاً بررسی آسیب­های فردی و جامعوی از منظر آسیب شناسی ضمن واکاوی نقش بزه­دیده محرک و تسهیل کننده وقوع جرم در قابلیت سرزنش بزهکار ترنس مدرن ایجاد تحول خواهد نمود.

در این پژوهش، فرضیه دوم در پاسخ به این سؤال که امکان­سنجی اهداف انتقادی جرم شناسی پسا پست مدرنیسم در پیشگیری از وقوع بزه یا انحراف و نیز امکان اصلاح و بازپروری بزهکار ضمن توجه به حقوق تضییع شده بزه­دیده نیز اثبات شد؛ زیرا با بررسی رویکردهای جرمشناسی پسا پست مدرن از منظر جرمشناسی کاربردی، در رویکرد نخست به فرآیند جرم انگاری مانع در اتخاذ تدابیر کیفری در پیشگیری از جرم و نیز در رویکرد دیگر به جرمشناسی انحراف در اعمال سیاست پیشگیرانه در هنگام رسیدن مجرم به آستانه خطر قبل وقوع جرم پرداخته است؛ ضمن اینکه در رویکرد نهایی نیز با تأکید بر اهداف عدالت کیفری ترمیمی در عصر ترنس مدرن به تبیین هدف متعالی دستگاه قضاء در تحقق عدالت کیفری ضمن اصلاح و بازپروری مجرم یا منحرف پرداخته است.

 

کتاب­شناسی

 1. ابدالی، مهرزاد، (1393)، فلسفه حقوق و نظریه­های حقوقی، تهران، انتشارات مجد، چاپ دوم.

2. ابراهیمی­پور، احمد؛ حسینی، مالک، (1399)، «پوچ­گرایی پسا مدرن»، فصلنامه حکمت و فلسفه، دوره شانزدهم، شماره: 63، ص87ـ112.

3. امامیان، سید حسن؛ رفیعی، احمد، (1402)، «تحلیل شیطان­گرایی مدرن از فضای مجازی»، مجله بین­المللی زندگی خالص، شماره: 12، ص115-146.

4. امینی، یحیی؛ شریفی، ارکان؛ عبداللهی، جوانمیر؛ روحی، عباد، (1400)، «حقوق بشر؛ مطلق­گرایی در گفتار، نسبی‌گرایی در کردار»، ماهنامه علمی جامعه ­شناسی سیاسی ایران، دوره پنجم، شماره: 4، ص332ـ337.

5. ایرانی، امیر؛ نجفی حاجیور، معصومه؛ نجیبیان، علی، (1394)، «تحلیل میزان بازتاب اندیشه­های جرمشناسی انتقادی در قانون مجازات اسلامی 1392»، نشریه اندیشه­های حقوق کیفری، سال اول، شماره: 1، ص57ـ82.

6. آقایی­نیا، حسین؛ منتی­نژاد، صادق، (1393)، «کاربرد معیارهای عینی و ذهنی در عوامل موجهه جرم»، فصلنامه مطالعات حقوق کیفری و جرم­شناسی، دوره اول، شماره: 1، ص23ـ36.

7. پورباقی، مریم، (1398)، «عوامل خارج از پرونده مؤثر بر تصمیمات قضات در امور کیفری»، پایان­نامه کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرمشناسی، دانشگاه پیام نور استان البرز، واحد کرج.

8. جوان جعفری، عبدالرضا؛ شاهیده، فرهاد، (1392)، «رفتار و گفتار تحریک­آمیز بزه­دیده در قوانین و مقررات کیفری و رویه قضائی ایران»، فصلنامه آموزه­های حقوق کیفری، دوره جدید، شماره: 5، ص127ـ154.

9. خالقی­نژاد، سید علی؛ ملکی، حسن؛ حکیم­زاده، رضوان، (1394)، «نقد دیدگاه پست مدرنیسم در برنامه درسی با شاخص­های مبانی فلسفی تربیت اسلامی»، نشریه پژوهش­های کیفی در برنامه درسی، دوره اول، شماره: 1، ص41ـ60.

10. خوزه لوپز، گاری پاتر؛ رها دوست، بهار، (1402)، «پسا پست مدرنیسم در هزاره نو»، نشریه زیبا شناخت، شماره: 12، ص257ـ272.

11. رستگار خالد، ا؛ کاوه، م؛ محمدی، م، (1392)، «بررسی عوامل جامعه شناختی مرتبط با بیگانگی شغلی»، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، شماره: 2(3)، ص439ـ467.

12. سلیمی، علی؛ داوری، محمد، (1394)، جامعه شناسی کجروی، تهران، انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

13. شیری، عباس، (1385)، «پارادایم­های عدالت کیفری: عدالت سزادهنده و عدالت ترمیمی»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره: 74، ص213ـ245.  

14. شیری، عباس، (1397)، «سیاست­گذاری جنائی درباره حقوق بزه­دیدگان»، فصلنامه علمی پژوهشی سیاست­گذاری عمومی، دوره چهارم، شماره: 1، ص161ـ175.

15. صادقی حسن­آبادی، مجید؛ گنجور، مهدی، (1389)، «خدا باوری، خود یابی یا ازخود بیگانگی»، نشریه الهیات تطبیقی، دوره اول، شماره: 1، ص77ـ96.

16. عالی پور، حسن، (1392)، «امنیت ملی و عدالت کیفری»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال شانزدهم، شماره: 3، ص57ـ88.

17. عباسی، حسن، (1380)، غرب شناسی عمومی، ترنس مدرنیسم، کانون اندیشه جوان و مجتمع فرهنگی 13 آبان.

18. غلامی، حسین، (1390)، «درآمدی بر آسیب شناسی سیاست­گذاری جنایی»، مجله آموزه­های حقوق کیفری دانشگاه علوم اسلامی رضوی، دوره جدید، شماره: 1، ص3ـ18.  

19. فرح ­بخش، مجتبی، (1391)، جرم انگاری فایده­گرایانه، تهران، انتشارات میزان، چاپ اول.

20. فعال، طیبه؛ صادقی، محمد هادی، (1397)، «ماهیت جرم»، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، دوره: 4، شماره: 1، ص55ـ76.  

21. قلعه قوند، محمد، (1395)، «جلوه­های کیفرزدایی در قانون مجازات اسلامی 1392»، دانشگاه پیام نور، واحد کرج، پایان­نامه کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرمشناسی.

22. گسن، ریموند، (1392)، جرمشناسی نظری، مهدی کی­نیا، تهران، نشر مجد، چاپ پنجم.

23. لوئیس، کوزرو، (1358)، زندگی و اندیشه بزرگان جامعه شناسی، محسن ثلاثی، تهران، انتشارات علمی.

24. مظافری، حمیدرضا، (1389)، «نگاهی تاریخی به شیطان ­پرستی»، مجله رشد قرآن، معنویت­های ساختگی، دوره هشتم، شماره: 1، ص46ـ51.

25. مظفری، میثم، (1392)، «بررسی تخلفات انتظامی و جرائم مرتبط با شغل و وظیفه مقامات قضائی در حقوق ایران»، پایان­نامه کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرمشناسی.

26. موزر، پال؛ فتحی­زاده، مرتضی، (1382)، «واقع­گرایی، عینیت و شک­گرایی»، نشریه ذهن، شماره: 14، ص77ـ106.

27. میرخلیلی، سید محمود، (1389)، «بازپژوهی تجری در آموزه­های اسلامی با نگاهی به حالت خطرناک»، مجله حقوق تطبیقی، شماره: 19، ص25ـ42.

28. میرهاشمی، سید محمد، (1389)، مطلق­گرایی در اخلاق، انتشارات مؤسسه بوستان کتاب، چاپ اول.

29. نجفی ­ابرندآبادی، علی حسین، (1379)، «تقریرات سیاست جنایی»، تقریرات دوره دکتری، دانشگاه شهید بهشتی.

30. نوریان، ایوب؛ محمد نسل، غلامرضا، (1399)، «واقع­گرایی در تصمیم­گیری کیفری»، مجله پژوهش­های حقوق جزا و جرمشناسی، دوره هشتم، شماره: 16، ص113ـ134.

31. نیازپور، امیرحسین، (1391)، «نقش بزه­دیده در چگونگی پاسخدهی به بزهکاران»، مجله تحقیقات حقوقی، شماره: 57، ص347ـ384.

32. واعظی، احمد، (1400)، «عینی­گرایی در حقوق و تشخیص قضایی»، فصلنامه علمی تخصصی فلسفه حقوق دانشگاه باقرالعلوم(ع)، دوره اول، شماره: 1، ص9ـ29.

33. همراهی، راضیه؛ جعفری، جلال؛ قنبری، محمد، (1396)، «تحلیل جرمشناختی کارکردهای جرائم مانع در حقوق شهروند مدار و حقوق امنیت محور با تأکید بر حقوق کیفری ایران»، فصلنامه تحقیقات حقوقی تطبیقی ایران و بین­الملل، دوره دهم، شماره: 38، ص237ـ260.

34. یعقوبی، مهدی؛ فرهنگی، علی اکبر؛ طبیبی، جمال­الدین، (1397)، «تحلیل گفتمان انتقادی فیلم مرد پولادین با تکیه بر مباحث متافیزیکی پارادایم ترنس مدرنیسم»، نشریه مطالعات رسانه­ای، شماره: 40، ص135ـ151.

35. Austin, John, (1995), Province of Jurisprudence Determined, ed by Wilfrid rumble, Cambridge university press.

36. Chamberlain, John Martyn, (2019), Criminological Theory in Context, Loughborough University, Sage Publications Ltd.

37. Cole, Mike, (2008), Psychology Press, p. 68.

38. Dussel, Enrique, (2012), Transmodernity and Interculturality: An Interpretation from the Perspective of Philosophy of Liberation, Metropolitan University.

39. Franks, George Robert, (2009), Graduates’ perceptions of the Criminal Justice Degree as Preparation for a career in law Enforcement, Texas A&M University, Doctoral dissertion.

40. Ghisi, M. L, (2006), Transmodernity and Transmodern Tourism. Keynote at the 15th Nordic Symposium in Tourism and Hospitality Research: Visions of Modern Transmodern Tourism, 19th-22nd of October, Savonlinna, Finland, p. 43.

41. Goizueta, R, (2000), Locating the Absolutely Absolute Other: toward a Transmodern Christainity. Thinking from the underside of history: Enrique Dussel’s philosophy of liberation, In eds Alcoff, M. & Mendieta, E. (Eds.). New York: Rownan and Littlefield Publishers. 81-193.

42. Gottlieb, Roger, (1993), History and Subjectivity new jerky, Humanity press.

43. Inayatullah, S, (2005), Spirituality as the Fourth Bottom Line? Futures, 37 (6), 573-579.

44. Jedlick, Jrzy, (1990), Heritage and Collective Behavior in Ian Maclean and Peter Winch edited, The political responsibility of intellectuals, cam bridge University press.

45. Karmer, Ronald. C, (1984), Critical Criminology, Traditional Crime and Public Policy, Western Michigan University, The Journal of Sociology & Social Welfare, Volume 11, Issue 2, 251-293.

46. Karmer, Mathew, (2007), Objectivity and the Rule of Law; Cambridge University press.

47. Kompridis, Nikolas, (2006), Critique and discourse: Critical Theory in ethics and politics, Massachusts, MIT press.

48. Lefkowtiz, David, (2020), Philosophy of Crime and Punishment, 247-804.

49. Marx, Karl; Engels, Ferederick, (1965), The German Ideology, London: Lawrence & Wishart.

50. Murphy, J, (1973), Marxism & Retribution, 2 Philosophy & Public Affairs, 217-243.

51. Ricoeur, Paul, (2019), Arundhati Roy as a Transmodern Intellectual, Anglistica AION, 23(2), 67-81, issn: 2035-8504.

52. Takanashi, Y, (2009), Emerson and Zhu Xi: the Role of the Scholar in Pursuing Peace, The Japanese Journal of America Studies, p. 67.

53. Yerba, Jose Maria, (2018), Transmodern Motion or the Rhizomatic Updated in a Strange Room, University of California, Santa Barbara Authenticated, De Gruyter, 136(3): 508-529.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

[1] . Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Law, Lahijan Branch, Islamic Azad University, Lahijan, Iran (corresponding author). [e-mail]

[2] . PhD student of Criminal Law and Criminology, Lahijan Branch, Islamic Azad University, Lahijan, Iran.

[e-mail]

[3] . استادیار گروه فقه و حقوق، واحد لاهیجان، دانشگاه آزاد اسلامی، لاهیجان، ایران (نویسنده مسئول).   [e-mail]

[4] . دانشجوی دکتری حقوق جزاء و جرمشناسی، واحد لاهیجان، دانشگاه آزاد اسلامی، لاهیجان، ایران. [e-mail] 

[5] . Giles Lipovestsky

[6] . Paul Virilio  

[7] . Mark Lilla