تغییر الگوی کشت و تأمین درجه-روز رشد برای مراحل فنولوژیک سه نوع لگوم گرمسیری در جنوب کرمان و رابطه آن با عملکرد دانه

Subject Areas : Journal of plant ecophysiology

محمد حاتمی ¹ ( گروه زراعت، واحد جیرفت، دانشگاه آزاد اسلامی، جیرفت، ایران )
حسین حیدری شریف آباد ² ( گروه زراعت، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. )
حمید مدنی ³ ( گروه زراعت، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران. )
عنایت الله توحیدی نژاد ⁴ ( گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران. )
غلامرضا افشارمنش ⁵ ( گروه تحقیقات علوم زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی جنوب کرمان، AREEO، جیرفت، ایران )

Received: 2023-12-28 Accepted : 2023-12-28 Published : 2023-08-01

Keywords: تغییر اقلیم, تاریخ کشت, لوبیا چشم بلبلی, لوبیا تپاری, ماش سبز,

Abstract :

به­ منظور مطالعه تاثیر تغییر الگوی کشت در تأمین دمای رشد و نمو در مراحل مختلف فنولوژیک سه نوع لگوم گرمسیری در جنوب کرمان و بررسی رابطه دما با عملکرد دانه، آزمایشی به­صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار، در سال 98-1397 در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی جیرفت اجرا شد. تیمار­های آزمایش شامل سه تاریخ کشت،10، 20 و 30 بهمن و سه نوع لگوم گرمسیری شامل لوبیا تپاری یا محلی جیرفت، لوبیا چشم بلبلی و ماش سبز بود. نتایج نشان داد بیشترین نیازمندی به درجه-روز رشد از کاشت تا جوانه­زنی، از کاشت تا سبز شدن و مراحل یک تا پنج برگی در هر سه تاریخ کشت مربوط به ماش سبز بود. بعد از ماش، بیشترین نیاز به درجه-روز رشد در مراحل فوق، به­ترتیب در لوبیا تپاری یا محلی جیرفت و لوبیا چشم بلبلی مشاهده گردید. در مراحل گلدهی، تشکیل و پر شدن غلاف و رسیدگی، تفاوت بین ماش و دو نوع لوبیا در مقدار درجه-روز رشد کمتر گردید. اگرچه، تأخیر در کاشت در هر سه گیاه منجر به کاهش تامین درجه-روز رشد از گلدهی تا رسیدگی کامل شد اما هر سه گیاه در تاریخ کشت­های انجام شده، عملکرد دانه بیشتری نسبت به تاریخ­های کشت رایج داشتند. به­گونه­ای که ماش در هر سه تاریخ کشت دارای عملکرد دانه یکسان با میانگین 770 کیلوگرم در هکتار بود. لوبیا تپاری بیشترین عملکرد را در کشت زودهنگام یعنی در تاریخ 10 بهمن با میانگین 3/2 تن در هکتار تولید نمود. این لگوم در تاریخ­های کشت 20 و 30 بهمن ماه با 39 % کاهش عملکرد دانه نسبت به تاریخ کشت اول همراه بود. در بین سه لگوم گرمسیری لوبیا چشم بلبلی بیشترین میزان عملکرد دانه را با میانگین 6/4 تن در هکتار و در تاریخ­های 10 و 30 بهمن بدون تفاوت تولید و در تاریخ کشت 20 بهمن 26% کاهش در عملکرد دانه مشاهده شد. در مجموع در منطقه جیرفت، تاریخ کشت­های زود­هنگام زمستانه با توجه به تأمین دما و رطوبت لازم جهت تکمیل فرایند رشد و نمو و تکمیل مراحل فنولوژیک برای لگوم­های گرمسیری، با توجه به تأثیر منفی خشکسالی بر چرخه رشد گیاهان و همچنین عملکرد آنها، به­طور کامل نسبت به کشت بهاره برتری داشتند و این یافته می تواند در مدیریت استفاده از دمای هوا برای کاهش مصرف آب نیز در منطقه موثر باشد.