The Effect of Financial Literacy on Behavioral Biases of Representiveness and Anchoring and Analyzing their Effect on the Performance of Investors in the Tehran Stock Exchange using Non-Parametric Models of Structural Equations

Roshangarzadeh, Amin; Dastgir, Mohsen; saedi, Rahman

doi:10.30495/faar.2023.1987286.3671

Manuscript ID : FAAR-2305-3671 (R1) Visit : 250 Page: 93 - 120

10.30495/faar.2023.1987286.3671

Article Type: Original Research

The Effect of Financial Literacy on Behavioral Biases of Representiveness and Anchoring and Analyzing their Effect on the Performance of Investors in the Tehran Stock Exchange using Non-Parametric Models of Structural Equations

Subject Areas :

Amin Roshangarzadeh ¹ ( , Department of Accounting, Isfahan (Khorasgan) Branch, Islamic Azad University, Isfahan, Iran )
Mohsen Dastgir ² ( Department of Accounting, Isfahan (Khorasgan) Branch, Islamic Azad University, Isfahan, Iran )
Rahman saedi ³ ( Department of Accounting, Isfahan (Khorasgan) Branch, Islamic Azad University, Isfahan, Iran )

Received: 2023-05-28 Accepted : 2023-12-30 Published : 2024-07-02

Keywords: Behavioral Biases, Anchoring, Representiveness, Performance of Investors,

Abstract :

Most of the financial theories are based on the fact that people act rationally when faced with economic events. This hypothesis is the main basis of the efficient market hypothesis. However, behavioral researches ignore this basic hypothesis and shows that investors have behavioral biases when making decisions about investment issues. The present study tries to investigate the effect of financial literacy on the behavioral biases including representiveness and anchoring and their effect on the performance of investors. For this purpose, information related to 509 investors in Tehran Stock Exchange was collected through a questionnaire, and for analysis, after designing the conceptual model, non-parametric modeling of structural equations and PLS software were used. The results of this research showed that the increase in financial literacy reduces the behavioral biases of representiveness and anchoring among investors. Reducing the behavioral biases of representiveness and anchoring increases and improves the performance of investors in the Tehran Stock Exchange. On the other hand, the results of the research showed that representiveness behavioral bias has a significant effect on anchoring bias, which means that people who are subject to representiveness bias are also likely to be subject to anchoring bias.

References:

Full-Text:

The Effect of Financial Literacy on Behavioral Biases of Representiveness and Anchoring and Analyzing their Effect on the Performance of Investors in the Tehran Stock Exchange using Non-Parametric Models of Structural Equations

Abstract

Keywords: Behavioral Biases, Representiveness, Anchoring, Performance of Investors

تأثیر سواد مالی بر سوگیری های رفتاری بازنمایی و لنگر انداختن و تحلیل اثر آنها بر عملکرد سرمایه گذاران در بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از الگوهای ناپارامتریک معادلات ساختاری

چکیده:

عمده نظريه هاي مالی بر اين اساس بنا شده است كه افراد در مواجه با رويدادهاي اقتصادي به صورت منطقي عمل مي كنند. اين فرضيه مبناي اصلي فرضيه بازار كارآ است. اما تحقیقات رفتاری اين فرضيه بنيادي را زير سؤال برده و نشان می دهند که سرمایه گذاران در هنگام تصمیم گیری در خصوص مباحث سرمایه گذاری دچار سوگیری های رفتاری می شوند. پژوهش حاضر سعی دارد تا تأثیر سواد مالی بر سوگیری های رفتاری بازنمایی و لنگر انداختن و اثر آنها بر عملکرد سرمایه گذاران در بورس اوراق بهادار تهران را بررسی نماید. برای این منظور اطلاعات مربوط به 509 سرمایه گذار در بورس اوراق بهادار تهران از طریق پرسشنامه جمع آوری گردید و جهت تحلیل، پس از طراحی مدل مفهومی، از مدل سازی ناپارامتریک معادلات ساختاری و نرم افزار پی.ال.اس استفاده گردید. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که افزایش سواد مالی موجب کاهش سوگیری های رفتاری بازنمایی و لنگر انداختن در بین سرمایه گذاران می شود . کاهش سوگیری های رفتاری بازنمایی و لنگر انداختن موجب افزایش و بهبود عملکرد سرمایه گذاران در بورس اوراق بهادار تهران می گردد. از سوی دیگر نتایج تحقیق نشان داد که سوگیری رفتاری بازنمایی بر سوگیری لنگر انداختن تأثیر معناداری دارد بدین معنی که افرادی در معرض سوگیری بازنمایی هستند به احتمال بالا در معرض سوگیری لنگر انداختن نیز هستند.

واژگان کلیدی: سوگیری های رفتاری، بازنمایی، لنگر انداختن، عملکرد سرمایه گذاران

1-مقدمه

به طور کلی در نظریه های سنتی مالی، دو رکن کلیدی وجود دارد: نخست اینکه سرمایه‌گذاران کاملاً منطقی هستند. رفتار منطقی به این معناست که سرمایه‌گذاران همیشه اطلاعات موجود را به‌ درستی تفسیر می‌کنند و در عین حال باورهای خود را به‌روز می‌کنند. در ثانی، بازارها کاملاً کارآ هستند، بدین معنی که بر اساس فرضیه بازار کارآ ¹، قیمت هر دارایی فوراً منعکس کننده اطلاعات مربوطه در زمان حال است و در شرایط بازار کارآ ، سرمایه‌گذار به هیچ عنوان نمی‌تواند بازدهی فراتر از میانگین بازار کسب کند (سبیر و همکاران²،2019). علیرغم وجود بسیاری از مدل‌های قیمت‌گذاری دارایی که در طول زمان ایجاد شده‌اند، (مانند مدل قیمت‌گذاری دارایی سرمایه ای³ و سایر مدل‌های قیمت‌گذاری مبتنی بر ریسک)، رویکرد های سنتی مالی عملاً قادر به توضیح رفتار سرمایه‌گذاران نمی باشند (رابین و تالر⁴، 2001). پیش فرض اصلی این رویکرد ها بدین موضوع اشاره دارد که اصولاً سرمایه گذاران برای کسب ثروت فعالیت می کنند، لذا هنگام تصمیم گیری مالی منطقی عمل خواهند نمود (دیوز و همکاران⁵، 2010). با این حال، این پیش فرض در توضیح بسیاری از مشکلاتی که معمولاً در بازار های مالی وجود دارد، از جمله حباب قیمت ها، بیش واکنشی، مومنتوم و غیره ناتوان است. روانشناسان رفتاری معتقدند که افراد به طور مداوم هنگام تصمیم گیری در مورد سرمایه گذاری های خود تمایل دارند به شیوه ای نامنظم ⁶ عمل کنند. بر همین اساس، این موضوع منجر به پیدایش حوزه نسبتاً جدیدی به نام مالی رفتاری شده است. مدلهای رفتاری بر آمده از این مطالعات برآیندی از دستاوردهای علم روان شناسی و تئوریهای اقتصادی نئوکالسیکی است. (شمس و همکاران، 1397). مالی رفتاری مطالعه تأثیر روانشناسی بر رفتار متخصصان مالی و تأثیر متعاقب آن بر بازارها می باشد (سیول⁷، 2007). کانمن و تورسکی⁸ (1981) (بنیان گزاران مالی رفتاری)، نشان دادند که سرمایه گذاران در واقع غیرمنطقی هستند و سوگیری های رفتاری از خود نشان می دهند. در مالی رفتاری، سوگیری های رفتاری به عنوان اشتباهات سیستماتیک در قضاوت تعریف شده است. همان اشتباهاتی که باعث می شود ما در تصمیم گیریهای خود منطق و عقلانیت مورد نظر دانش مالی استاندارد را رعایت نکنیم( بدری، 1388). سوگیری های رفتاری میانبرهایی هستند که سرمایه گذاران (و همه انسان ها) برای اجتناب از فرآیندهای پر زحمت برآورد دقیق داده ها از آنها استفاده کرده و اجتناب ناپذیر بوده و در نتیجه، تصمیمات اشتباهی که به دنبال تصمیمات جانبدارانه اخذ شده، اجتناب ناپذیر می باشند. (ریزی⁹،2008).

به طور کلی سوگیری های رفتاری زیادی در بین سرمایه گذاران وجود دارد. در طول سال‌ها، محققان موفق به شناسایی تعداد زیادی از این سوگیری های رفتاری شده‌اند، اما مواردی که در این مقاله مورد بحث و بررسی قرار خواهند گرفت، عبارتند از:سوگیری لنگر انداختن¹⁰ و سو گیری بازنمایی¹¹. علت انتخاب این سوگیری ها بدین سبب است که در ادبیات مالی این دو بیش از سایر سوگیری ها مورد توجه محققین مالی بوده اند.(بیکر و همکاران¹²، 2019). در سوگیری بازنمایی زماني كه سرمايه گذاران با شرايطي متفاوتی نسبت به مفروضـات پيشـين خود مواجه مي شوند، تلاش مي كنند تا بر مبناي تجربيـات شخصـي خـود، پديـده هـا را طبقه بندي نموده و بر همان مبنا اقدام نمايند (لاوریک¹³، 2008،). بر این اساس بازنمایی به معنی آن است که روند عملکرد گذشته شرکت موجب شکل گیری نوعی طبقه بندی در ذهن افراد شده که این موضوع انتظارات سوگیرانه ای در مورد عملکرد آینده شرکت ها پدید می آورد (بدری و گودرزی, 1393). سوگیری لنگر انداختن به مفهوم تمایل عمومی افراد به اتکای زیاد و حساسیت روی یک ویژگی یا بخشی از اطلاعات، در هنگام تصمیم گیری است. یکی از روشهای ساده کردن اطلاعات توسط سرمایه گذاران یافتن نقطه اتکا است؛ به این ترتیب که تصمیم گیرنده قسمتی از اطلاعات موجود را به عنوان نقطه اتکای اصلی تعیین کرده و سپس با استفاده از سایر اطلاعات در دسترس آن را تعدیل می نماید و به این ترتیب قضاوت خود را شکل می دهد. در واقع لنگر انداختن یک فرآیند روانشناختی است که بر نحوه برآورد احتمالات افراد تأثیر می گذارد. سرمایه‌گذارانی که این سوگیری را دارند، اغلب تحت‌تاثیر قیمت خرید یا سطوح قیمت دلخواه یا شاخص‌های قیمت¹⁴ قرار می‌گیرند و تمایل دارند به این اعداد پایبند باشند. سرمایه گذاران منطقی با اطلاعات جدید به طور منطقی و بدون تعصب برخورد می کنند و در تصمیم گیری های خود، قیمت های خرید یا قیمت های هدف را دخالت نمی دهند. اما در مقابل سرمایه گذارانی که در معرض سوگیری لنگر انداختن می باشند، بر نقاط لنگر(مقادیر اولیه) بیش از حد اتکا می کنند. (شیلر¹⁵،2000).

از سوی دیگر، ادبیات مالی نشان می دهد که بین سواد مالی سرمایه گذاران و سوگیری های رفتاری در تصمیمات آنها رابطه معناداری وجود دارد که از آن جمله می توان به تحقیقات گرت و همکاران ¹⁶(2021) و آتس و همکاران¹⁷ (2016) اشاره نمود. امروزه اهمیت و ضرورت اطلاعات و نقش آن در فرآیند تصمیمگیری مؤثر و پیشرفت و توسعه جوامع، امری کاملاً مشهود است (برزگری خانقاه و همکاران ،1396). سواد مالی ترکیبی از آگاهی، دانش، مهارتها، گرایش و رفتارهای مالی لازم برای تصمیم گیری صحیح مالی و سرانجام دستیابی به وضعیت مساعد مالی فردی است. بنابراین سواد مالی که شامل تجربه و سطح دانش سرمایه گذاران است می تواند عاملی در جهت کاهش سوگیری های رفتاری سرمایه گذاران باشد و این امر منجر به بهبود تصمیمات اقتصادی سرمایه گذاران و در نتیجه بهبود عملکرد آنها گردد. (بیکر و همکاران ، 2019). بر این اساس در این مقاله محقق در پی آن است تا تأثیر سواد مالی بر سوگیری های رفتاری بازنمایی و لنگر انداختن و اثر آنها بر عملکرد سرمایه گذاران در بورس اوراق بهادار را بررسی نماید. به طور کلی آنچه که این پژوهش را با سایر پژوهش های داخلی متمایز می سازد، این است که در هیچ کدام از تحقیقات داخلی رابطه بین سواد مالی و سوگیری های رفتاری به طور همزمان با عملکرد سرمایه گذاران ارزیابی نشده است. بدین منظور، جهت بررسی روابط بین سوگیری های رفتاری، سواد مالی و عملکرد سرمایه گذاران، از مدل سازی معادلات ساختار یافته با رویکرد حداقل مربعات جزیی¹⁸ که به عنوان نسل توسعه یافته معادلات ساختاری، یعنی نسل مولفه محورها¹⁹ مطرح است، استفاده می شود که این موضوع نیز به عنوان نقطه قوت تحقیق مطرح است زیرا استفاده از این نوع مدلسازی قدرت پیش بینی و تبیین بالاتری را فراهم می آورد که در تحقیقات سوگیری های رفتاری در داخل ایرن تاکنون مورد استفاده قرار نگرفته است. مدلسازی معادلات ساختاریافته تکنیک آماری پیشرفته ای برای تخمین و آزمایش رابطه علّی می باشد، زیرا از داده های ترکیبی و آماری استفاده می کند و قادر به اندازه گیری متغیرهای مکنون²⁰ بر اساس شاخص های قابل مشاهده ²¹ است (بیکر و همکاران، 2019).

همچنین وجه تمایز این تحقیق با تحقیقات مشابه خارجی این است که برخلاف تحقيقات خارجي كه سوگيري هاي رفتاري را با استفاده از يك نمونه محدود (به طور عمده با استفاده از داده هاي يك كارگزاري) بررسي مـي كننـد و طبيعتـاً قابليت تعميم كمي دارند، در اين تحقيق سعی شده است تا رفتار های معاملاتی طیف گسترده ای از سرمایه گذاران بررسی گردد تا امکان تعمیم بیشتر نتایج به سایر سرمایه گذاران وجود داشته باشد. لذا برای این منظور پرسشنامه ها علاوه بر فرم فیزیکی، به صورت آنلاین طراحی شده تا پاسخ دهندگان بیشتری و با تنوع جغرافیایی بیشتر، امکان پاسخگویی به سوالات را داشته باشند. علاوه بر این ، در این تحقیق سعی شده که تا حد امکان نسبت به انطباق و بومی سازی مولفه های تحقیق با الگوهای فرهنگی و بومی ایرانیان اقدام گردد تا امکان استفاده و به کارگیری نتایج تحقیق در بین سرمایه گذاران ایرانی بیش از پیش فراهم شود. به طور مثال ، بر خلاف اكثر تحقيقات مرتبط كه در كشورهاي توسعه يافته و با نگرش هاي فردگرايي صورت پذيرفته، در اين تحقيق سعی می شود سوگيري هاي رفتاري بـا نگرش های جمـع گرايـي بررسی شود. زیرا تحقیقات نشان داده که ایرانی ها به الگوهاي جمعي و اجتماعي در مقايسـه بـا فرهنـگهـاي غربـي، تمايـل بيشـتري دارنـد و همچنين شاخص اجتناب از ابهام كه ميزان تحمل افراد يك جامعه را براي عدم اطمينان و ابهام را در نظر مي گيرد در ميان شهروندان ايراني بالا است(هافستد²²،1998).

2-مبانی نظری و پیشینه پژوهش

ستون‌های اصلی نظریه‌های مالی کلاسیک عموماً توسط مودیگیلانی و میلر تحت عنوان اصول آربیتراژ، نظریه پرتفوی مارکویتز، مدل قیمت گذاری دارایی سرمایه ای شارپ و نظریه قیمت گذاری اختیارات بلک شولز و فرضیه بازار کارآ یوجین فاما توسعه پیدا کردند (دیمسون²³، 1999). مفروضات رایج این نظریه ها عبارتند از: (1) بازارها کارآمد هستند، (2) سرمایه گذاران همیشه تصمیمات منطقی می گیرند، (3) سرمایه گذار به اطلاعات بازار دسترسی دارد (4) سرمایه گذاران خود کنترلی کاملی دارند( سینگ و همکاران²⁴ ،2019). اما این فرضیات توسط روانشناسان به چالش کشیده شد و استدلال کردند که تصمیمات مالی ممکن است تحت تأثیر سوگیری های عاطفی²⁵ و خطاهای شناختی²⁶ که سرمایه گذاران به واسطه آنها به صورت غیرمنطقی عمل می کنند، اتخاذ شوند. (نوفسینگر و همکاران²⁷، 2007). در طول سال‌ها، محققان موفق به شناسایی تعداد زیادی از این سوگیری های رفتاری شده‌اند، اما مواردی که در این مقاله مورد بحث و بررسی قرار خواهند گرفت، عبارتند از:سوگیری لنگر انداختن و سو گیری بازنمایی. در مورد سوگیری بازنمایی می توان بیان کرد، انسان ها آموخته اند که برای درک بهتر معانی و مفاهیم، موضوعات و تفکرات خود را طبقه بندی نمایند. هنگامی که آنها با پدیده جدیدی روبرو می شوند که با هر یک از طبقه بندی های از پیش ساخته شده آنها ناسازگار است، سعی می کنند به هر طریق ممکن این پدیده را با طبقه بندی پیشین خود تطبیق دهند. این چارچوب مفهومی، ابزار سودمندی برای پردازش اطلاعات جدید با استفاده از تجربیات مرتبط و مشابه تجربیات گذشته فراهم می‌کند. با این حال، گاهی اوقات، محرک های جدید شبیه عناصر آشنا هستند که قبلاً طبقه بندی شده اند، اما در واقع، آنها پدیده های کاملاً متفاوتی هستند. در چنین مواردی، واکنش طبقه‌بندی گمراه کننده بوده و درک نادرستی از عنصر جدید ایجاد می‌کند که اغلب ماندگار بوده و تمام تعاملات آینده ما با آن عنصر را تحت تاثیر قرار می دهد(فیشر²⁸،1999) . بازنمایی به فرایند تصمیم‌گیری افراد بر اساس کلیشه‌ها گفته می‌شود. به بیان دیگر افراد احتمال وقوع یک پدیده را با توجه به میزان شباهتی که این پدیده با پدیده‌های مشاهده شده‌ی قبلی دارد برآورد می‌کنند. برای مثال اگر سهام جدیدی در بازار عرضه شود و سرمایه گذاران بین این سهام جدید و سهام شرکت دیگری که آن نیز مدتی قبل عرضه شده و دارای بازده خوبی بوده است، شباهت‌هایی ببینند، برای خرید آن هجوم می‌آورند. افراد معمولاً بر اساس تجارب و آموزه‌هایی که در زندگی خود با آن مواجه شده‌اند، پدیده‌ها، اشیا، تفکرات و سایر موضوعات را طبقه‌بندی می‌کنند، سپس با مواجهه با هر پدیده‌ی جدید و ناشناخته آن را با توجه به شباهت‌های اجمالی به یکی از طبقات نسبت می‌دهند و پدیده‌ی جدید را نماینده‌ای از آن طبقه قلمداد می‌کنند(فریدر²⁹،2004).عموماً اشتباهات ادراکی در سوگیری بازنمایی معمولاً به علل زیر رخ می‌دهند:

· صرف نظر کردن از اطلاعات پیشین در صورت وجود اطلاعات جدیدتر

بدین معنی که در صورت نبود اطلاعات جدید، آخرین اطلاعات مورد استفاده قرار می‌گیرند و اگر اطلاعات جدید مطرح شود اطلاعات قبلی در نظر گرفته نمی‌شوند(رابین³⁰،2001).

· صرف نظر کردن از اندازه‌ی نمونه

بدین معنی که افراد پس از دریافت اطلاعات هر چند ناچیز، آن را به جامعه تسری می‌دهند. به عبارت دیگر با تمرکز بر نمونه‌ی کوچک، نتایج به دست آمده از آن را به جامعه نسبت می‌دهند. بدون توجه به اینکه آیا نمونه‌ی انتخابی برای تعمیم صفاتش به جامعه، از شرایط لازم برخوردار می‌باشد یا خیر(فریدر³¹،2004).

· بی‌توجهی به قابلیت پیش‌بینی

افراد خیلی اوقات به اطلاعات دریافتی و قابلیت پیش‌بینی بر اساس آن اطلاعات توجه ندارند. مثلا فرض کنید قرار است سود شرکتی پیش‌بینی شود. اگر توضیحات خوبی توسط شرکت ارائه شود، سود شرکت بدون توجه به میزان اثرگذاری آن توصیف بر سودآوری، بیش از حالت متوسط پیش‌بینی می‌شود(رابین،2001).

· توهم اعتبار³²

افراد معمولاً هنگام پیش‌بینی به شباهت مورد پیش‌بینی به داده‌های موجود اکتفا می‌کنند و به میزان اطمینان به داده‌ها توجه ندارند. به بیان دیگر اطمینان آنها به پیش‌بینی خود، به مقدار شباهت مورد پیش بینی با داده‌ها بستگی دارد، نه به قابلیت اطمینان داده‌ها. بنابراین به این که آیا داده‌ها اندک است، تاریخ آنها گذشته است، یا قابلیت اعتماد ندارد، توجه کمی دارند. یکی از منابع اطمینان بخش به مشاهده کننده، سازگاری درونی متغیرها است. در حقیقت سازگاری متغیرها به فرد پیش‌بینی‌کننده اطمینان می‌دهد که این روند ادامه خواهد داشت که این موضوع با سوگیری وضعیت کنونی نیز مرتبط است(چانگ،2006).

· خطای بازگشت به میانگین³³

موضوع بازگشت به میانگین سابقه‌ی طولانی در ادبیات روانشناسی دارد و علم مالی نیز بستری برای توسعه‌ این مفهوم بوده است. به عنوان مثال فرض کنید خبری خوب از عملکرد شرکتی ارائه شود و پس از مدتی خبری نامطلوب توسط رسانه‌ها بیان گردد. اگر این توالی ادامه یابد افراد نسبت به خبرها واکنش کافی نشان نمی‌دهند، زیرا به بازگشت به میانگین اعتقاد پیدا کرده اند(فیشر،1999).

بر اساس مطالب عنوان شده، پیامد های ناشی از سوگیری بازنمایی را می توان به پیامد قصور پایه گزینی³⁴ و قصور حجم نمونه³⁵ تقسیم نمود.

الف) قصور پایه(ساده) گزینی

در این مورد، سرمایه‌گذاران تلاش می‌کنند تا موفقیت بالقوه، مثلاً، سرمایه‌گذاری در یک شرکت خاص را با زمینه‌سازی سرمایه‌گذاری در یک طرح طبقه‌بندی آشنا و قابل درک، تعیین کنند. چنین سرمایه‌گذاری ممکن است منجر به طبقه بندی آن شرکت به‌عنوان سهام ارزشمند³⁶ شود و در این صورت در مورد ریسک‌ها و پاداش‌هایی که در آن دسته‌بندی طبقه بندی می‌شوند، نتیجه‌گیری کند. بر این اساس،سرمایه گذار سایر متغیرهای نامرتبط را که می تواند به طور قابل توجهی بر موفقیت سرمایه گذاری وی تأثیر گذار باشد را نادیده می گیرد. سرمایه‌گذاران اغلب این مسیر اشتباه را طی می‌کنند، زیرا به نظر می‌رسد جایگزینی برای ارزیابی دقیق در هنگام سرمایه‌گذاری است(بروان³⁷،2004).

ب) قصور حجم نمونه

در نادیده گرفتن حجم نمونه، سرمایه‌گذاران، هنگام قضاوت در مورد احتمال یک نتیجه سرمایه‌گذاری خاص، اغلب در بررسی دقیق حجم نمونه داده‌هایی که بر اساس آن قضاوت می‌کنند، کوتاهی می‌کنند. آنها به اشتباه فرض می کنند که حجم نمونه کوچک نماینده کل جامعه است. برخی از محققان این پدیده را "قانون اعداد کوچک" می نامند. هنگامی که مردم در ابتدا پدیده ای را که در یک سری از داده ها منعکس شده است درک نمی کنند، به سرعت فرضیاتی درباره آن پدیده جعل می کنند و تنها بر تعداد کمی از داده های موجود تکیه میکنند(وانگ³⁸،2006).

از سوی دیگر، تحقیقات نشان داده افراد هنگامی که نیاز به تخمین مقداری برای یک متغیر ناشناخته دارند، معمولاً یک عدد اولیه ذهنی و پیش‌فرض مانند یک لنگر و نقطه اتکا در نظر میگیرند و سپس برای منعکس کردن اطلاعات و تحلیل‌های بعدی، تعدیلات لازم را بر روی آن مقدار اولیه انجام می دهند. عدد اولیه ، پس از تنظیم دقیق و ارزیابی مجدد، به عنوان یک تخمین نهایی در نظر گرفته می شود. مطالعات متعدد نشان می دهد که صرف نظر از نحوه انتخاب لنگرهای اولیه(مقادیر اولیه)، افراد تمایل دارند تعدیلات کمتری بر روی مقادیر اولیه اعمال کنند که این موضوع منجر به نتیجه مغرضانه می شود. همچنین تحقیقات نشان داده که افراد عموماً در تخمین های نسبی بهتر از تخمین های مطلق عمل می کنند(نورتکرفت³⁹،1987).

لنگر انداختن عبارت است از تمایل عمومی افراد هنگام تصمیم‌گیری به اتکای زیاد روی یک ویژگی یا بخشی از اطلاعات. به عبارت دیگر افراد خصوصا هنگام پیش‌بینی پدیده‌های آتی از جمله پیش بینی ارزش آتی اوراق بهادار از اطلاعات موجود (مثلا یک عدد خاص) استفاده کرده و سپس با توجه به اطلاعات دیگر و یا شرایط موجود آن را به شکل شهودی تعدیل می‌کنند. تحقیقات نشان می‌دهد که فرایند تعدیل در این حالت به مقدار کافی انجام نمی‌شود و لذا پدیده‌ی لنگر در حقیقت در تخمین احتمال تحقق اهداف ، ایجاد سوگیری می‌کند(شفرین⁴⁰،2008). به طور خلاصه تحقیقات روانشناسان نشان داده است افراد هنگام پیش‌بینی‌های عددی شدیدا تحت تاثیر آخرین ارزش مورد پیش‌بینی قرار می‌گیرند. فروشندگان از این ویژگی استفاده کرده و برای فروش اجناس خود از یک قیمت بالا آغاز می‌کنند. در حقیقت فروشنده تلاش می‌کند برای خریدار یک لنگر ذهنی ایجاد کند، تا خریدار بر اساس تعدیلات ذهنی به رقم مورد نظر فروشنده برسد. در بازار سهام نیز اگر اطلاعات دقیق‌تری در مورد قیمت سهام موجود نباشد، قیمت موجود به عنوان قیمت درست تلقی می‌شود. همچنین هنگام رونق بازار پس از افزایش قیمت، ذهن افراد روی آخرین قیمت قبلی لنگر می‌اندازد و اطلاعات قبل‌تر را نامربوط تلقی می‌کند. از سوی دیگر، افراد ممکن است به آخرین اطلاعات منتشر شده توجه کمتری ‌کنند و آن را کمتر از اطلاعات قبلی در تصمیم گیری خود دخیل ‌کنند، به ویژه اگر این اطلاعات پیچیده باشند. در چنین حالتی کم واکنشی در مقابل اطلاعات جدید روی می‌دهد. بر این اساس بیش واکنشی، کم واکنشی و بازنمایی با پدیده لنگر انداختن ارتباط تنگاتنگ دارند(اودن⁴¹،2001). بر اساس مطالب بیان شده میتوان پیامد های سوگیری لنگر انداختن را شامل موارد زیر عنوان نمود:

1- سرمایه گذاران به پیشبینی های بازار که به سطوح فعلی بسیار نزدیک است، تمایل بیشتری نشان می دهند.

2- سرمایه گذاران و تحلیل گران در هنگام مواجه با اطلاعات جدید، تخمین های بسیار نزدیک به برآورد های اولیه خود انجام می دهند.

3- سرمایه گذاران تمایل دارند،میزان افزایش یا کاهش بازده طبقه خاصی از دارایی ها را بر مبنای سطوح فعلی آن پیشبینی نمایند.

4- سرمایه گذاران گاهی روی وضعیت اقتصادی یک شرکت خاص بیش از حد اتکا کنند(شیلر،2004).

ال عبدین و قریشی⁴² ( 2023) تحقیقی با عنوان سوگیری فرا اعتمادی و عملکرد سرمایه گذاران در بورس استانبول انجام دادند. نتایج این تحقیق نشان داد که سوگیری‌های شناختی بر تمایل به ریسک و عملکرد سرمایه‌گذاری تأثیر می‌گذارند. از بین سوگیری های مورد بررسی در این تحقیق ، توهم کنترل قوی‌ترین پیش‌بینی‌کننده تمایل به ریسک و عملکرد سرمایه‌گذاری بوده است.همچنین یافته‌ها نشان داد تمامی سوگیری‌های شناختی رابطه مثبتی با عملکرد سرمایه‌گذاری دارند. سیدرا⁴³ (2022)، تحقیقی با عنوان نقش میانجی پذیرش ریسک در رابطه سوگیری های فرا اعتمادی و زیان گریزی با تصمیمات سرمایه گذاران را انجام داد. در این تحقیق برای جمع‌آوری داده‌ها، از پرسشنامه استفاده گردید. جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه سرمایه گذاران انفرادی فعال در بورس لاهور بوده که از بین آنها تعداد 248 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب گردید. نتایج تحقیق نشان داد که عامل پذیرش ریسک می تواند رابطه مثبتی با سوگیری های فرا اعتمادی و زیان گریزی داشته باشد. لوریس⁴⁴ و همکاران (2021) در تحقیقی تأثیر سوگیری بازنمایی،دسترسی، لنگر انداختن و پذیرش ریسک را بر عملکرد سرمایه گذاران بررسی نمودند. نمونه آماری این تحقیق بر اساس نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شده و داده بر اساس پرسشنامه ها گردآوری شدند و از مدلسازی معادلات ساختاری جهت تحلیل استفاده گردید. نتایج نشان داد که بازنمایی، لنگر انداختن و پذیرش ریسک بر تصمیمات سرمایه گذاری سرمایه گذاران تأثیر مثبت و معناداری دارد. رسول⁴⁵ ( 2019) تحقیقی با عنوان سواد مالی و سوگیری های رفتاری سرمایه گذاران فردی، شواهد تجربی از بورس اوراق بهادار پاکستان، انجام داد. در این پژوهش، نمونه ای متشکل از 300 آزمودنی به وسیله پرسشنامه از بین سرمایه گذاران حقیقی ساکن لاهور در بورس اوراق بهادار پاکستان در نظر گرفته شد. داده های به دست آمده از طریق آلفای کرونباخ و تحلیل عاملی اکتشافی مورد بررسی قرار گرفت. برای آزمون فرضیات از مجذور کای پیرسون و تحلیل رگرسیون ترتیبی استفاده گردید. نتایج تحقیق نشان داد که بین سواد مالی و سوگیری های رفتاری سرمایه گذاران فردی رابطه منفی وجود دارد. کوشکون و همکاران⁴⁶(2016) تحقیقی را با عنوان تاثیر سواد مالی بر سوگیری های رفتاری سرمایه گذاران حقیقی بورس استامبول ترکیه انجام داده است. جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه سرمایه گذاران فعال در بورس استامبول بوده و نمونه آماری شامل 596 سرمایه گذار می باشد. نتایج نشان داد که حدود نیمی از سرمایه‌گذاران سطح سواد مالی پایینی دارند، منبع اصلی اطلاعات مالی آن‌ها توصیه‌های والدین یا دوستان است و لذا سطح بالایی از سوگیری‌های رفتاری را نشان می دهند. طبق یافته‌های آنها، بین بازنمایی سرمایه گذاران و سواد مالی آنها همبستگی منفی وجود دارد. همچنین آنها دریافتند که سرمایه‌گذارانی که مدرک کارشناسی در رشته مالی را دریافت نکرده‌اند، سطوح بالاتری از بازنمایی را نشان می‌دهند . چن و همكاران ⁴⁷(2007 ) پژوهشي با عنوان بررسی سوگیری رفتاری بازنمایی در بورس اوراق بهادار چین انجام دادند. جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه سرمایه گذاران فعال در بورس چین بوده که از بین آنها تعداد 46 هزار سرمایه گذار حقیقی و 212 سرمایه گذار حقوقی به عنوان نمونه آماری انتخاب گردید. نتایج تحقیق نشان داد که سرمايه گذاران حقيقي در مقايسه با سرمایه گذاران حقوقي ، بيشتر متأثر از سوگيري بازنمایی هستند.

شیرویه پور و همکاران(1402) تحقیقی با عنوان تحلیل تأثیر سوگیری‌های ابتکاری بر تصمیمات سرمایه‌گذاری و کارایی بازار برای خط‌مشی‌ گذاری در آینده انجام دادند. جامعه هدف این پژوهش سرمایه‌گذاران حقیقی در بورس اوراق بهادار تهران بودند و از روش نمونه‌گیری هدفمند در دسترس استفاده شد. برای تحلیل آزمون مدل مفهومی پژوهش از روش مدل‌سازی معادلات ساختاری استفاده شد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد سوگیری‌های اعتماد بیش‌ازحد، نمایندگی، دسترسی‌پذیری و لنگر انداختن و تعدیل تأثیر معناداری بر کارایی بازار دارد. همچنین یافته‌ها نشان داد سوگیری اعتماد بیش‌ازحد، لنگر انداختن و تعدیل تأثیر معناداری بر تصمیمات سرمایه‌گذاری دارد. دباغ و برواری (1401) تحقیقی با عنوان بررسی تاثیر سوگیری فرا اعتمادی بر استراتژ ی های مختلف تصمیم گیری سرمایه گذاران حقیقی در بورس اوراق بهادار تهران انجام دادند. از جمله نتایج بدست آمده در آزمون فرضیه ها مشخص شد که فرا اعتمادی بر تصمیم گیری سرمایه گذاران حقیقی بر اساس تجزیه و تحلیل بنیادی و روانشناسی بازار در بورس اوراق بهادار تهران تاثیر معناداری دارد.بررسی داده ها بیانگر آن بود که ویژگی های رفتاری مورد بررسی در این پژوهش شامل خوش بینی، توانایی و دوره تصدی مدیریت اثر معناداری بر استراتژی های مختلف تصمیم گیری سرمایه گذاران حقیقی در شرکتهای پذیرفته شده در بورس داشته است. کریمی و یعقوب نژاد (1400) تحقیقی با عنوان ارزیابی تاثیر سوگیری‌های روانشناختی فردی و ابعاد شخصیتی حسابرسان بر کیفیت حسابرسی انجام دادند. جامعه آﻣﺎری ﭘﮋوﻫﺶ ﺷﺎﻣﻞ حسابرسان (مدیر/ شریک) مؤسسه‌های حسابرسی معتمد بورس و شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار بود. نتایج آزمون فرضیه‌ها نشان داد که سوگیری‌ها اثر قابل توجهی بر کیفیت حسابرسی خواهد گذاشت، اما ابعاد شخصیتی اثر قابل توجهی بر کیفیت حسابرسی نخواهد گذاشت. جمشیدی و قالیباف اصل(1398) تحقیقی با عنوان بررسی سوگیری های رفتاری و عملکرد سرمایه گذاران حقیقی در بورس اوراق بهادار تهران انجام دادند. براي اين منظور محققین صورت وضعيت پرتفوي سرمايه گذاران حقيقي را طي دوره پنج ساله 1391 تا 1395 بررسي و تحليل نمودند. جامعه آماری این تحقیق شامل سرمایه گذاران حقیقی بورس اوراق بهادار و نمونه آماری شامل 28630 نفر از سرمایه گذاران بورس اوراق بهادار تهران می باشد. جهت سنجش سوگيري هاي رفتاري از شاخص هاي چندگانه استفاده گردید و نتايج نشان داد سوگيري هاي فرا اعتمادي، نماگري و اثر تمايلاتي ميان سرمايه گذاران رايج است. همچنين بين سوگيري هاي فرا اعتمادي و نماگري با عملکرد سرمايه گذاران نيز ارتباط معناداري وجود دارد، در حالي که اين ارتباط براي اثر تمايلاتي معنادار نيست. رحمانی و محمدی (1398) در تحقیقی پيامدهاي سواد مالي بر تصميمات سرمايه گذاران و عملکرد سرمايه گذاري را بررسی نمودند. در اين پژوهش ميداني، به منظور جمع آوري داده ها از پرسشنامه ي استاندارد استفاده شده است. جامعه ي آماري اين پژوهش سرمايه گذاران حقيقي در بورس اوراق بهادار تهران مي باشند و از بین آنها، 509 نفر از سرمايه گذاران به طور تصادفي ساده و با استفاده از فرمول کوکران انتخاب و مورد بررسي قرار گرفتند. همچنین به منظور بررسي روابط بين متغيرهاي پژوهش از تکنيک مدل سازی معادلات ساختاري و نرم افزار لیزرل استفاده گرديده است. نتايج نشان داد که تاثير نگرش مالي و رفتار مالي بر تصميمات سرمايه گذاران مثبت و معنادار است. همچنين تصميمات سرمايه گذاران تاثير مثبت و معناداري بر عملکرد سرمايه گذاري دارد.

3-فرضیه های پژوهش و مدل مفهومی

کوشکون و همکاران 596 سرمایه گذار سهام را به منظور سنجش سواد مالی آنها و بررسی رابطه بین سواد مالی و سوگیری های رفتاری مختلف مورد بررسی قرار دادند. طبق یافته‌های آنها، بین بازنمایی سرمایه گذاران و سواد مالی آنها همبستگی منفی وجود دارد. همچنین آنها دریافتند که سرمایه‌گذارانی که مدرک کارشناسی در رشته مالی ندارند، سطوح بالاتری از سوگیری بازنمایی را نشان می‌دهند (کوشکون و همکاران،2016). بدین ترتیب:

فرضیه اول: سواد مالی سرمایه گذاران بر بازنمایی آنها تأثیر منفی دارد.

ولش و همکاران(2014) نشان داده اند که یک جنبه اساسی از سوگیری لنگر انداختن این است که افراد نسبت به اطلاعاتی که شخصاً تجربه کرده اند حساس تر هستند (ولش و همکاران⁴⁸، 2014). بنابراین، علیرغم این واقعیت که سوگیری لنگر انداختن گاهی اوقات به عنوان یک اشتباه سرمایه گذاران تازه کار⁴⁹ در نظر گرفته می شود (بیکر و همکاران⁵⁰، 2019)، اما با این وجود برخی مطالعات از جمله تحقیق بهات و همکاران⁵¹(2021) رابطه مثبتی بین سواد مالی و لنگر انداختن نشان می دهد . بر این اساس:

فرضیه دوم: سواد مالی سرمایه گذاران بر لنگر انداختن آنها تأثیر مثبتی دارد.

به طور کلی بازنمایی به فرایند تصمیم‌گیری افراد بر اساس کلیشه‌ های گذشته اطلاق می‌شود. به بیان دیگر افراد احتمال وقوع یک پدیده را با توجه به میزان شباهتی که این پدیده با پدیده ‌های مشاهده شده‌ قبلی دارد برآورد می‌کنند. از سوی دیگر لنگر انداختن یک فرآیند روانشناختی است که بر نحوه برآورد احتمالات افراد تأثیر می گذارد. سرمایه‌گذارانی که این سوگیری را دارند، اغلب تحت‌ تاثیر قیمت خرید یا سطوح قیمت دلخواه گذشته اقدام به خرید سهام می نمایند. لذا بر این اساس می توان نتیجه گرفت، سوگیری بازنمایی با سوگیری لنگر انداختن ارتباط معناداری دارد (پمپیان ،2006) .لذا بر این اساس:

فرضیه سوم: سوگیری بازنمایی بر سوگیری لنگر انداختن تأثیر مثبت دارد.

بیانچی و همکاران(2018) نشان می دهند که سرمایه‌گذاران دارای سواد مالی بیشتر، پرتفوی خود را فعال‌ تر از سایرین طراحی می‌کنند و این کار را به گونه‌ای انجام می‌دهند که قرار گرفتن در معرض ریسک خود را در طول زمان نسبتاً ثابت نگه دارند (بیانچی⁵²، 2018). در نتیجه، افزایش سواد مالی با عملکرد سرمایه گذاری بالاتر همراه است. لذا بر این اساس:

فرضیه چهارم : سواد مالی سرمایه گذاران بر عملکرد آنها تأثیر مثبتی دارد.

از سوی دیگر سوگیری های رفتاری ذاتاً اشتباه هستند و چه در کوتاه مدت و چه در بلندمدت منجر به تصمیمات نادرست شده و در نهایت منجر به عملکرد ضعیف سرمایه گذاران می شوند (بیکر و همکاران⁵³، 2019). در نتیجه، سرمایه‌گذارانی که دچار سوگیری‌های بازنمایی و لنگر انداختن هستند، قاعدتاً عملکرد سرمایه‌گذاری ضعیف‌تری نسبت به سایر سرمایه‌گذاران دارند (اگراوال و همکاران⁵⁴، 2016). بر این اساس:

فرضیه پنجم: بازنمایی بر عملکرد سرمایه گذاران تأثیر منفی دارد

فرضیه ششم: لنگر انداختن بر عملکرد سرمایه گذاران تأثیر منفی دارد.

شکل 1 (مدل مفهومی پژوهش برگرفته از تحقیق لبداوی2019)

4-روش پژوهش

هدف از این تحقیق بررسی تأثیر سواد مالی بر سوگیری های رفتاری باز نمایی و لنگر انداختن و اثر آنها بر عملکرد سرمایه گذاران در بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از الگوی معادلات ساختاری می باشد. لذا بر این اساس، این تحقیق به لحاظ هدف از نوع كاربردي می باشد. از سوی دیگر این تحقیق از منظر ماهيت و روش پژوهش، توصيفي و از نوع زمينه يابي (پيمايشي) است. همچنین در زمره تحقیقات همبستگی نیز قرار دارد. جامعه آماری مورد مطالعه در این پژوهش شامل سرمایه گذاران در بورس اوراق بهادار تهران می باشند. همچنین جهت تعیین حجم نمونه آماری از روش تحلیل توان⁵⁵ و جدول کوهن⁵⁶ استفاده گردید. مزیت استفاده از جدول کوهن نسبت به فرمول کوکران جهت تعیین حجم نمونه، آن است که در روش تحلیل توان و جدول کوهن ، تعداد متغیرهای اصلی و سوالات پرسشنامه نیز در محاسبه حجم نمونه دخیل است که این موضوع به ویژه در تحقیقاتی که از الگوی معادلات ساختاری استفاده می کنند، از اهمیت ویژه ای برخوردار است(هایر و همکاران،2010).لازم به ذکر است با توجه به اینکه ساختار نمونه با در نظر گرفتن متغیرهای جمعیت شناختی ناهموار است لذا از الگوهای ناپارامتریک و روش حداقل مربعات جزیی جهت سنجش متغیر های تحقیق استفاده گردید. بر این اساس تعداد نمونه آماری جهت تحلیل مدل تحقیق 509 نمونه در نظر گرفته شد. جهت گـردآوري منابع و اطلاعـات در زمينة مباني نظري و ادبيات پژوهش از منابع كتابخانه اي، مقالات و نيـز از شـبكة جهـاني اطلاعـات (اينترنت) استفاده گردید. همچنین به منظور جمع آوري داده ها و اطلاعات براي تجزيه و تحليل، از پرسشنامه استفاده می شود. پرسشنامه بر اساس مقیاس لیکرت پنج گزینه ای و با اقتباس از تحقیقات کود و همکاران⁵⁷ (2021)، مونا و انیس⁵⁸(2020)، فوک لونگ⁵⁹(2021)، طراحی گردید . همچنین به جهت جمع آوری بیشترین اطلاعات از سرمایه گذاران بدون در نظر گرفته موقعیت جغرافیایی محل زندگی آنها، پرسشنامه ها به دو طریق فیزیکی و مجازی( از طریق طراحی گوگل فرم) در اختیار پاسخ دهندگان قرار داده می شود. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات این مدل سازی از نرم افزار پی ال اس⁶⁰ و به روش حداقل مربعات جزیی استفاده می شود. این روش جزو نسل دوم معادلات ساختاری یعنی نسل مولفه محورها⁶¹ می باشد. این روش از دو مرحله تشکیل شده است: 1) سنجش مدل های اندازه گیری با معیارهای مربوط به پایایی و روایی . 2) سنجش بخش ساختاری با استفاده از ضرایب t. جهت سنجش پایایی مدل از دو روش آلفای کرونباخ⁶² و پایایی ترکیبی⁶³ استفاده می شود که در هر دو روش می بایست مقادیر بزرگتر از 7/. در نظر گرفته شود(هانسلر و همکاران⁶⁴،2014). همچنین جهت سنجش روایی مدل نیز از دو روش روایی همگرایی⁶⁵ و روایی افتراقی⁶⁶ استفاده می شود. روایی همگرایی یک سنجه کمی است که میزان همبستگی درونی و همسویی متغیرهای مشاهده پذیر را نشان می‌دهد.برای روایی همگرایی باید میانگین واریانس استخراج شده⁶⁷محاسبه شود. روایی همگرایی زمانی وجود دارد که میانگین واریانس استخراج شده از 5/. بزرگتر باشد (هایر و همکاران⁶⁸،2010).همچنین جهت سنجش روایی افتراقی از سه پارامتر استفاده می شود. نخست معیار فورنل-لارکر⁶⁹ که بیان می کند ریشه دوم مقادیر واریانس استخراج شده هر سازه، می بایست بزرگتر از مقادیر همبستگی آن سازه از سازه هاي دیگر باشد.(فورنل و لارکر،1981). دوم این اینکه مقادیر موجود در روي قطر اصلی ماتریس، باید از کلیه مقادیر موجود در ستون مربوطه بزرگتر باشد(چیتویی و همکاران⁷⁰،2020) و سوم استفاده از شاخص هتروتریت-مونوتریت⁷¹ که برای وجود روایی می بایست این شاخص نیز زیر 9/. باشد(هایر و همکاران،2010).

5-یافته های پژوهش

پس از این که پرسشنامه ها بین پاسخ دهندگان توزیع گردید از مجموع 1252 پرسشنامه ارسال شده بین آنها، در مجموع 509 پرسشنامه تکمیل شده دریافت گردید که خلاصه آمار توصیفی در جدول ذیل بیان شده است.

جدول1: آمار توصیفی (برگرفته از یافته های پژوهش)

آمار مربوط به جنسیت پاسخ دهندگان
مرد	323 نفر	63 درصد	زن	186نفر	37 درصد
آمار مربوط به سن پاسخ دهندگان
کمتر از 25 سال	بین 25 تا 35 سال	بین 35 تا 45 سال	بیش از 45 سال
107نفر	129نفر	141نفر	132نفر
آمار مربوط به رشته تحصیلی پاسخ دهندگان
حسابداری	مدیریت	اقتصاد	سایر رشته ها
99نفر	107نفر	88نفر	215نفر
آمار مربوط به مدرک تحصیلی پاسخ دهندگان
کمتر از کارشناسی	کارشناسی	کارشناسی ارشد	دکتری
124نفر	166نفر	174نفر	45نفر

جدول 2: متغیر ها و نحوه کد گذاری آنها

متغیر	نماد	گویه ها	برگرفته شده از تحقیقات
سواد مالی	FL1	اصل کنترل هزینه ها	کود و همکاران(2021)
	FL10	اصل رعایت بودجه
	FL11	توجه به مدیریت پول
	FL12	بررسی وضعیت مالی قبل از خرید
	FL14	رضایت از کنترل مالی خود
بازنمایی	RP1	عدم سرمایه گذاری در شرکتهایی با عملکرد گذشته ضعیف	مونا و انیس(2020)
	RP2	اتکا به عملکرد گذشته
	RP3	نرخ رشد هموار درآمدهای عملیاتی در گذشته
	RP5	انتخاب محدود
	RP6	ساده گزینی
لنگر انداختن	AE1	تطابق قیمت فعلی با قیمت لنگر	مونا و انیس(2020)
	AE2	فروش در قیمت لنگر
	AE3	عدم خرید سهام با قیمتی بالاتر از قیمت لنگر
	AE4	عدم خرید سهام به قیمتی بالاتر از سقف قیمتی گذشته
عملکرد سرمایه گذاران	IP1	نرخ بازگشت سرمایه	فوک لونگ(2021)
	IP2	بازدهی بالاتر از نرخ بازده میانگین بازار
	IP3	رضایت از تصمیمات سرمایه گذاری گذشته

جهت سنجش مدل در ابتدا معنی داری بارهاي عاملي از طريق محاسبه مقدار همبستگي شاخص‌هاي يك سازه با آن سازه محاسبه گردید. اگر اين مقدار برابر و يا بيشتر از مقدار 4/. باشد، مؤيد اين مطلب است كه واريانس بين سازه و شاخص‌هاي آن از واريانس خطاي اندازه‌گيري آن سازه بيشتر بوده و پايايي در مورد آن مدل اندازه‌گيري قابل قبول است (هولاند، 1999).

شکل 2 (برازش مدل و تحلیل ضرایب رگرسیونی)(برگرفته از یافته های پژوهش)

پس از آنکه مدل مورد برازش قرار گرفت و ضرایب رگرسیونی مدل بدست آمد، می بایست بررسی گردد که این ضرایب از نظر آماری معنادار هستند یا خیر. برای این منظور در نرم افزار پی ال اس از آزمون تی استفاده می شود. بر این اساس اگر مقادیر محاسبه شده برای آماره تی بزرگتر از 1.96 باشد، آنگاه می توان با اطمینان 95 درصدی ضرایب رگرسیون و فرضیه مورد نظر را تایید نمود. لذا می بایست مقادیر ضریب معناداری کمتر از 5 درصد باشد تا بتوان معناداری ضرایب رگرسیون را تایید نمود. بر این اساس مقادیر بدست آمده به شرح ذیل می باشد:

جدول 3: آماره t و معناداری ضرایب رگرسیون (بر گرفته از یافته های تحقیق)

فرضیه	شرح فرضیه	ضرایب رگرسیونی مدل	میانگین ضرایب رگرسیونی مدل	انحراف معیار	ضریب آماره t	P Values ضریب معناداری
فرضیه اول	سواد مالی _ -> بازنمایی	279.-	281.-	035.	7.967	000.
فرضیه دوم	سواد مالی _ -> لنگرانداختن	710.	710.	028.	25.670	000.
فرضیه سوم	بازنمایی -> اثر لنگر انداختن	083.	083.	033.	2.495	013.
فرضیه چهارم	سواد مالی _ -> عملکرد سرمایه گذاران	282.	278.	038.	7.354	000.
فرضیه پنجم	بازنمایی -> عملکرد سرمایه گذاران	271.-	270.-	021.	13.089	000.
فرضیه ششم	لنگرانداختن _ ->عملکرد سرمایه گذاران	205.-	203.-	026.	7.848	000.

جهت سنجش پایایی مدل از دو روش آلفای کرونباخ⁷² و پایایی ترکیبی⁷³ استفاده می شود. آلفای کرونباخ شاخصی کلاسیک برای تحلیل پایایی و نشان دهنده یک روش سنتی قوی در معادلات ساختاری می‌باشد که برآوردی را برای پایایی بر اساس همبستگی درونی گویه‌ها ارائه می‌دهد. به منظور محاسبه پایایی معیار دیگری نیز وجود دارد که برتری‌هایی را نسبت به روش سنتی آلفای کرونباخ همراه دارد و به آن پایایی ترکیبی گفته می‌شود. برتری پایایی ترکیبی نسبت به آلفای کرونباخ در این است که پایایی سازه ها نه به صورت مطلق، بلکه با توجه به همبستگی سازه هایشان با یکدیگر محاسبه می‌گردد. همچنین برای محاسبه آن، بارهای عاملی مدل از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند. بر این اساس در این تحقیق برای سنجش بهتر پایایی، از هر دو این معیارها استفاده می‌شود که در هر دو روش می بایست مقادیر بزرگتر از 7/. در نظر گرفته شود(هانسلر و همکاران⁷⁴،2014).

1جدول 4: بررسی پایایی مدل بر اساس آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی(بر گرفته از یافته های تحقیق)

متغیر های تحقیق	آلفای کرونباخ	پایایی ترکیبی
سواد مالی	798.	861.
بازنمایی	762.	835.
لنگر انداختن	807.	870.
عملکرد سرمایه گذاران	875.	923.

همانگونه که مشاهده می گردد، آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی کلیه متغیر های تحقیق بالاتر از 7/. بوده و لذا پایایی مدل بر اساس هر دو شاخص قابل تایید می باشد. جهت سنجش روایی مدل از دو شاخص روایی همگرا⁷⁵ و روایی افتراقی⁷⁶ استفاده می شود. روایی همگرایی یک سنجه کمی است که میزان همبستگی درونی و همسویی متغیرهای مشاهده پذیر را نشان می‌دهد.برای سنجش روایی همگرایی از میانگین واریانس استخراج شده⁷⁷ استفاده می شود. روایی همگرا زمانی وجود دارد که میانگین واریانس استخراج شده از 5/. بزرگتر باشد (هایر و همکاران⁷⁸،2010).

جدول 2جدول 5: سنجش روایی همگرا با استفاده از میانگین واریانس استخراج شده (بر گرفته از یافته های تحقیق)

متغیر های تحقیق	میانگین واریانس استخراج شده
سواد مالی	553.
بازنمایی	506.
لنگر انداختن	631.
عملکرد سرمایه گذاران	800.

همچنین جهت سنجش روایی افتراقی از معیار فورنل-لارکر⁷⁹ و شاخص هتروتریت-مونوتریت استفاده میگردد. معیار فورنل لارکر زمانی معتبر است که ریشه دوم مقادیر واریانس استخراج شده هر سازه، بزرگتر از مقادیر همبستگی آن سازه از سازه هاي دیگر باشد.(فورنل و لارکر،1981). دوم این اینکه مقادیر موجود در روي قطر اصلی ماتریس، باید از کلیه مقادیر موجود در ستون های قبل بزرگتر باشد(چیتویی و همکاران⁸⁰،2020).

دول 3جدول 6: سنجش روایی افتراقی با استفاده از شاخص فورنل لارکر (بر گرفته از یافته های تحقیق)

	بازنمایی	سرمایه گذاران عملکرد	لنگرانداختن	مالی سواد
بازنمایی	714.
عملکرد سرمایه گذاران	366.	895.
لنگرانداختن	361.	309.	794.
سواد مالی	398.	212.	378.	719.

معیار دوم جهت سنجش روایی افتراقی استفاده از شاخص هتروتریت-مونوتریت⁸¹ است که برای وجود روایی افتراقی بر اساس این روش، می بایست این شاخص کمتر از 9/. باشد(هایر و همکاران،2010).

جدول 4جدول 7: سنجش روایی افتراقی با استفاده از شاخص هتروتریت-مونوتریت(بر گرفته از یافته های تحقیق)

	بازنمایی	سرمایه گذاران عملکرد	لنگرانداختن	سواد مالی
بازنمایی	586.
سرمایه گذاران عملکرد	451.	551.
لنگرانداختن	439.	379.	649.
سواد مالی	467.	244.	553.	659.

همانگونه ملاحظه می گردد مقادیر بدست آمده برای این شاخص همگی کمتر از 9/. بوده و لذا روایی افتراقی بر اساس شاخص هتروتریت-مونوتریت نیز مورد تایید است. یکی دیگر از شاخص های برازش مدل معادلات ساختاری، شاخص کیو اسکوئر می باشد. این معیار که توسط استون و گیسر⁸² (2001) معرفی شد، قدرت پیش بینی مدل در سازه‌های درون‌زا را مشخص می‌کند. بر این اساس مدل‌هایی که دارای برازش ساختاری قابل قبول هستند، باید قابلیت پیش‌بینی متغیرهای درون‌زای مدل را داشته باشند. هنسلر و همکاران (۲۰۰۹) سه مقدار .02/0، 15/. و 35/. را به عنوان قدرت پیش بینی کم، متوسط و قوی تعیین نموده اند(هنسلر و همکاران،2009).

جدول 5جدول 8:سنجش تناسب پیشبین با استفاده از شاخص کیو اسکوئر (بر گرفته از یافته های تحقیق)

	SSO	SSE	Q² (=1-SSE/SSO)
بازنمایی	2545	1861.37	269.
عملکرد سرمایه گذاران	1527	664.625	565.
لنگرانداختن	2036	1203.046	409.
سواد مالی	2545	1705.951	33.

همانگونه که ملاحظه می گردد، شاخص کیو اسکوئر کلیه متغیر ها در دامنه متوسط و قوی قرار داشته و لذا تناسب پیشبین مدل نیز تایید می گردد.

6-بحث و نتیجه گیری

در فرضیه اول تأثیر سواد مالی سرمایه گذاران بر سوگیری بازنمایی مورد بررسی قرار گرفت. براساس سوگیری بازنمایی، زماني كه سرمايه گذاران با شرايطي متفاوت نسبت به مفروضـات پيشـين خود مواجه مي شوند، تلاش مي كنند تا بر مبناي تجربيـات شخصـي خـود، پديـده هـا را طبقه بندي نموده و بر همان مبنا اقدام نمايند. نتایج تحقیق نشان داد که سواد مالی بر سوگیری بازنمایی تاثیر منفی دارد بدین معنی که افراد هر چه دارای سواد مالی بالاتری باشند، احتمال این که دچار سوگیری بازنمایی شده و بدون در نظر گرفتن سایر شرایط، عملکرد مناسب گذشته یک سهم را به آینده آن سهم تعمیم دهند، کاهش می یابد. نتایج حاصل از این فرضیه با نتایج تحقیقات کوشکون و همکاران(2016)، وانگ⁸³(2006)، بروان⁸⁴(2004)، چانگ(2006)، فریدر⁸⁵(2008) مطابقت و با تحقیقات رابین⁸⁶(2002)، کوپر⁸⁷(2005)، (نوفیسینگر⁸⁸(2005) مغایرت دارد.

در فرضیه دوم تأثیر سواد مالی سرمایه گذاران بر سوگیری لنگر انداختن مورد بررسی قرار گرفت. همانگونه که بیان گردید، لنگر انداختن به مفهوم تمایل عمومی افراد به اتکای زیاد و حساسیت روی یک ویژگی یا بخشی از اطلاعات، در هنگام تصمیم گیری است. یکی از روشهای ساده کردن اطلاعات توسط سرمایه گذاران یافتن نقطه اتکا است؛ به این ترتیب که تصمیم گیرنده قسمتی از اطلاعات موجود را به عنوان نقطه اتکای اصلی تعیین کرده و سپس با استفاده از سایر اطلاعات در دسترس، آن را تعدیل می نماید و به این ترتیب قضاوت خود را شکل می دهد. نتایج حاصل از این فرضیه نشان داد که سواد مالی سرمایه گذاران بر سوگیری لنگر انداختن آنها تأثیر مثبت داشته و لذا فرضیه شماره دوم مورد تأیید قرار می گیرد. نتایج حاصل از این فرضیه با تحقیقات ولش و همکاران⁸⁹(2014)، بیکر و همکاران⁹⁰ (2019)، کوشکون و همکاران (2016)، هونگ⁹¹(2020) مطابقت و با تحقیقات کامدا⁹²(2015) و بارون⁹³(2012) مغایرت دارد.

در فرضیه سوم تأثیر سوگیری رفتاری بازنمایی بر سوگیری لنگر انداختن مورد بررسی قرار گرفت. همانگونه که بیان شد، افراد تمایل دارند احتمالات و شانس هایی را در نظر بگیرند که با ایده های قبلی آنها همخوانی دارد، حتی زمانی که نتایج حاصل از آن از نظر آماری نامعتبر باشد. سرمایه‌گذارانی که این سوگیری را دارند، اغلب تحت‌تاثیر قیمت خرید یا سطوح قیمت دلخواه گذشته اقدام به خرید سهام می نمایند. نتایج حاصل از این فرضیه نشان داد سوگیری بازنمایی بر سوگیری لنگر انداختن در بین سرمایه گذران تأثیر مثبت دارد بدین معنی که افرادی که در معرض سوگیری بازنمایی هستند، احتمالاً بیشتر دچار سوگیری لنگر انداختن می شوند.نتایج حاصل از این فرضیه با تحقیقات شفرین⁹⁴(2018)،اودن (2001) و کومار و گویال (2016) تطابق دارد.

در فرضیه چهارم تأثیر سواد مالی سرمایه گذاران بر عملکرد سرمایه گذاران مورد بررسی قرار گرفت. همانگونه که بیان گردید سرمایه‌گذاران دارای سواد مالی بیشتر، پرتفوی خود را فعال‌ تر از سایرین طراحی می‌کنند و این کار را به گونه‌ای انجام می‌دهند که قرار گرفتن در معرض ریسک خود را در طول زمان نسبتاً ثابت نگه دارند. در نتیجه، افزایش سواد مالی با عملکرد سرمایه گذاری بالاتر همراه است. نتایج حاصل از فرضیه چهارم نشان داد که بین سواد مالی سرمایه گذاران و عملکرد آنها رابطه مثبتی وجود دارد. نتایج حاصل از این فرضیه با تحقیقات بیکر و همکاران(2019)، بیانچی(2018)، لوساردی(2019) مطابقت دارد.

در فرضیه پنجم تأثیر سوگیری رفتاری بازنمایی سرمایه گذاران بر عملکرد سرمایه گذاران مورد بررسی قرار گرفت. همانگونه که بیان شد، افراد احتمال وقوع یک پدیده را با توجه به میزان شباهتی که این پدیده با پدیده‌های مشاهده شده‌ی قبلی دارد، برآورد می‌کنند. برای مثال اگر سهام جدیدی در بازار عرضه شود و سرمایه گذاران بین این سهام جدید و سهام شرکت دیگری که آن نیز مدتی قبل عرضه شده و دارای بازده خوبی بوده است، شباهت‌هایی ببینند، برای خرید آن هجوم می‌آورند. بر این اساس، افراد معمولاً بر اساس تجارب و آموزه‌هایی که در زندگی خود با آن مواجه شده‌اند، پدیده‌ها، اشیا، تفکرات و سایر موضوعات را طبقه‌بندی می‌کنند، سپس با مواجهه با هر پدیده‌ی جدید و ناشناخته ای آن را با توجه به شباهت‌های اجمالی به یکی از طبقات، نسبت می‌دهند و پدیده‌ی جدید را نماینده‌ای از آن طبقه قلمداد می‌کنند. چنین ساختاری در طبیعت به بشر کمک می‌کند تا با سرعت بالا و دقت نسبی، داده‌های دریافتی از محیط اطراف را شناسایی کند و در مقابل آن واکنش سریع بروز دهد، لیکن باید آن را شناخت و از آن به درستی استفاده کرد. استفاده‌ی نادرست از این ابزار ممکن است منجر به تأثیرات سوء در عملکرد سرمایه گذاران گردد. یکی از این تأثیرات، اثر هاله‌ای و یا برجستگی می باشد. بدین معنی که ممکن است یکی از ویژگی‌های موضوع مورد بررسی، جلوه‌ی بیشتری داشته باشد و بدون توجه به سایر اطلاعات موجود درباره‌ی آن موضوع و صرفاً بر اساس همان اطلاعات، فرآیند نسبت دادن به یک طبقه‌ی خاص اتفاق افتد و فرایند بازنمایی را دچار اشتباه کرده و عملکرد سرمایه گذاران را تحت تأثیر قرار دهد. نتایج حاصل از این فرضیه نشان داد که سوگیری بازنمایی بر عملکرد سرمایه گذاران تأثیر منفی دارد، بدین معنی که هر چه افراد در معرض سوگیری بازنمایی بیشتری باشند، احتمال این که عملکرد آنها در مقایسه با میانگین عملکرد بازار، ضعیف تر باشد، بیشتر خواهد بود. نتایج حاصل از این فرضیه با تحقیقات چانگ⁹⁵ (2006)، رابین (2002)، فریدر (2008) مطابقت دارد.

در فرضیه ششم تأثیر سوگیری رفتاری اثر لنگر انداختن بر عملکرد سرمایه گذاران مورد بررسی قرار گرفت. همانگونه که بیان گردید، هنگامی که نیاز به تخمین مقداری برای یک متغیر ناشناخته است، افراد معمولاً یک عدد اولیه ذهنی و پیش‌فرض مانند یک لنگر و نقطه اتکا در نظر میگیرند و سپس برای منعکس کردن اطلاعات و تحلیل‌های بعدی، تعدیلات لازم را بر روی آن مقدار اولیه انجام می دهند. عدد اولیه ، پس از تنظیم دقیق و ارزیابی مجدد، به عنوان یک تخمین نهایی در نظر گرفته می شود. مطالعات متعدد نشان می دهد که صرف نظر از نحوه انتخاب لنگرهای اولیه(مقادیر اولیه)، افراد تمایل دارند تعدیلات کمتری بر روی مقادیر اولیه اعمال کنند که این موضوع منجر به نتیجه مغرضانه میشود. سرمایه‌گذارانی که در معرض این سوگیری قرار می گیرند، اغلب تحت‌تاثیر قیمت خرید یا سطوح قیمت دلخواه قرار گرفته و تمایل دارند به این اعداد پایبند باشند. در عوض سرمایه گذاران منطقی با اطلاعات جدید به طور منطقی و بدون تعصب برخورد می کنند و در تصمیم گیری های خود، کمتر به قیمت های خرید قبل و یا قیمت های هدف پایبند هستند و بر خلاف سرمایه گذارانی که در معرض سوگیری لنگر انداختن می باشند، بر نقاط لنگر(مقادیر اولیه) کمتر اتکا می کنند. بنابراین تصمیم‌گیری آنها از هنجارهای عقلایی بیشتری برخوردار بوده و لذا احتمال این که عملکرد بهتری در مقایسه با افرادی که در معرض این سوگیری هستند، داشته باشند بیشتر است. نتایج حاصل از این فرضیه نشان داد که سوگیری اثر لنگر انداختن بر عملکرد سرمایه گذاران تأثیر منفی دارد، بدین معنی که هر چه افراد در معرض سوگیری اثر لنگر انداختن بیشتری قرار بگیرند و برای خرید سهام به قیمت های گذشته سهم که در ذهن افراد به صورت لنگر درآمده متکی باشند، احتمال این که عملکرد آنها در مقایسه با میانگین عملکرد بازار، ضعیف تر باشد، بیشتر خواهد بود که برای تحلیل دلیل آن می توان به قضیه مومنتوم⁹⁶ اشاره نمود. به طور خلاصه، قضیه مومنتوم در بازار سهام به این موضوع اشاره دارد که لزوماً سرمایه گذاران نیاز ندارند به یک سطح قیمتی خاص، استراتژی خود را محدود کنند و صرفاً بر اساس قیمت های لنگر که در قبل برای افراد شکل گرفته، اقدام به خرید نمایند، بلکه بر اساس استراتژی مومنتوم افراد ممکن است سهامی را در قیمت بالاتر خریداری نموده و در قیمت های بالاتری به فروش رسانده و بدین سبب بازدهی بهتری برای خود فراهم نمایند. به عبارت دیگر نیازی به خرید سهام در قیمت لنگر نمی باشد، در عوض می توان با قیمت بالاتر وارد سهم شده و سهام را با قیمت بالاتر به فروش رساند. افرادی که در معرض سوگیری لنگر انداختن هستند، به این دلیل که سهامی که بالاتر از قیمت لنگر هستند را خریداری نمی کنند، لذا از رشدهای آتی سهام عقب مانده و عملاٌ عملکرد ضعیف تری نسبت به افرادی که دچار چنین سوگیری نیستند، دارند. از سوی دیگر افرادی که دچار سوگیری لنگر انداختن می باشند، به دلیل اثر تمایلاتی⁹⁷ از بازده بالاتر محروم میشوند. اثر تمایلاتی، تمایل به نگه داشتن سرمایه‌گذاری‌های ناموفق برای مدت طولانی به دلیل زیان گریزی و فروش سریع سرمایه‌گذاری‌های موفق (رفتار ریسک گریزی) را بیان میکند. سرمایه گذارانی که در معرض سوگیری لنگر انداختن هستند، عموماً سهامی را که در قیمت لنگر خریداری نموده ، برای مدت زمان طولانی نگهداری کرده و به محض این که قیمت، کمی بالاتر از قیمت لنگر قرار گرفت، به دلیل اثر تمایلاتی و ریسک گریزی اقدام به فروش سهام می نمایند. غافل از این که حرکت صعودی سهام در حال شکل گیری بوده، که این موضوع می تواند تأثیرات منفی بر عملکرد سرمایه گذاران بگذارد. نتایج حاصل از این فرضیه با تحقیقات سبیر⁹⁸(2019)، خلید⁹⁹ (2018) ، فریح¹⁰⁰ (2017)مطابقت و با تحقیقات نویانگی¹⁰¹ (2019) مغایرت دارد.

7-پیشنهاد ها و محدودیت های پژوهش

هر تحقیق علمی برای اجرا باید محدودیت های تحقیق را به نحوی بیان نماید. محدودیت های این تحقیق عمدتاً محدودیت های مربوط به تحقیقات پرسشنامه ای و عدم تضمین اینکه پاسخ ها صادقانه باشند، است. پیشنهادات در دو دسته کلی تقسیم شده اند. دسته اول از پیشنهادات، پیشنهادات در راستای تحقیق هستند که بدون طی فرآیند تحقیق، ارائه چنین پیشنهاداتی امکان پذیر و مستدل نبوده است. گروه دوم از پیشنهادات، به پیشنهادات جهت تحقیقات آتی تخصیص داده شده است که می تواند برای انتخاب موضوعاتی که در این تحقیق، محقق آنها را کمتر مورد بررسی قرار داده است، استفاده گردد.

الف) پیشنهادات در راستای تحقیق

· پیشنهاد می شود سرمایه گذاران به جهت اینکه سوگیری های رفتاری بر عملکرد آنها تأثیرات سوء کمتری داشته باشند، ضمن مطالعه و بالا بردن دانش مالی خود، از منابع و کتب موجود در زمینه روانشناسی بازار بهره جویند.

· پیشنهاد می شود به لحاظ این که سوگیری های رفتاری در بازار های مالی می تواند نوسانات شدیدی در بازار ایجاد کرده و سرمایه گذاران از این منظر دچار خساراتی گردند، قبل از ورود افراد مبتدی به بازار سهام فیلتر های بیشتری در خصوص ورود مستقیم سهام داران وضع گردد و سعی شود سرمایه گذاران مبتدی به سوی سرمایه گذاری غیر مستقیم از طریق صندوق های سرمایه گذاری سوق داده شوند.

· براساس نتایج یافتههای تحقیق با توجه به تأیید فرضیات تحقیق و اینکه اکثر سرمایهگذاران، مشغولیتهای مختلفی دارند و بیشتر آنها کارشناسان مالی نیستند، زمان کافی برای یادگیری دقیق و ارزیابی علمی روندها و نمودارها نداشته و به این علت، با توجه به نظرات و اطلاعات دیگران و یا به صورت کاملاً مبتنی بر اقبال، اقدام به سرمایهگذاری میکنند؛ حتی گاهی برخی سرمایهگذاران که دانش و تجربه مالی دارند، نیز دچار تورشهای رفتاری میشوند و درست تصمیمگیری نمیکنند. بنابراین سرمایهگذاران پس از مواجهه با زیان به تدریج میل به سرمایهگذاری در چرخه اقتصادی را از دست میدهند و سرمایه به سوی مجاری غیر مولد با سود ظاهراً بیشتر سوق مییابند که حداقل نکته منفی آن رکود اقتصادی است. در این راستا پیشنهاد میشود شرایط و محدودیتهایی جهت ورود به بازار سرمایه اعمال شود به طور مثال کلیه افراد ملزم به گذراندن دوره های آموزشی مخصوصی قبل از ورود به بورس اوراق بهادار شوند که پیشنهاد میشود این دوره ها مختصر و مفید باشد و علاوه بر آشنایی با انواع تحلیلهای بنیادی و فنی، مباحث مالی رفتاری و تورشهای رفتاری سرمایهگذاران نیز جهت افزایش سطح دانش و آگاهی افراد، ارائه شود. اشراف بر تورشهای رفتاری و شناخت روش های صحیح سرمایهگذاری موجب میشود تا سرمایهگذاران با آگاهی بیشتری فرایند تصمیمگیری خود را بررسی نمایند و عملکرد بهتری داشته باشند. لازم به ذکر است که با شرایط اقتصادی کنونی، نیاز به شناخت روشهای صحیح و کابردی سرمایه‌گذاری، بیش از پیش احساس میشود و مطالبی از این قبیل میتواند به جامعه سرمایهگذاران کمک کند تا با تصمیمگیری و عملکرد درست بدون وارد آوردن آسیبی به اقتصاد کشور سود برده و به رشد و توسعه کشور نیز، کمک نماید.

ب) پیشنهادات جهت تحقیقات آتی

· پیشنهاد می شود تحقیقاتی در خصوص سایر سوگیری های رفتاری احساسی که در این تحقیق مورد بررسی قرار نگرفت، از جمله سوگیری پشیمان گریزی ، سوگیری خوشبینی ، سوگیری خود کنترلی و غیره انجام شود.

· پیشنهاد می شود تأثیر سوگیری های رفتاری بر متغیر های اقتصاد کلان و تورم در جامعه ارزیابی شود.

· پیشنهاد می شود تأثیر رفتار گله ای با تاکید بر اثر مومنتوم بر عملکرد سرمایه گذاران بررسی شود

· پیشنهاد می شود تأثیر تشکیل آبشارهای اطلاعاتی و سوگیری رفتار جمعی بر عملکرد سرمایه گذاران بررسی گردد.

منابع فارسی

بدری امیر .1388 . دانش مالی رفتاری و مدیریت دارایی. انتشارات کیهان، تهران

بدری امیر ،گودرزی نازنین. 1393. مالی رفتاری، سوگیری نماگری و متغیرهای بنیادی حسابداری: شواهدی از بورس اوراق بهادار تهران. فصلنامه مطالعات تجربی حسابداری مالی, 57-88.

برزگری خانقاه جمال، حجازی رضوان، رضا زاده فرزانه،1396. اثر پوشش رسانه ای بر تصمیم گیری سرمایه گذاران در بازار سهام. پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی، بهار 1396

جمشيدي نازنین؛ قاليباف اصل حسن. 1398 . بررسي تأثير شخصيت سرمايه گذاران بر رفتار معاملاتي و عملكرد آنان؛ شـواهدي از بورس اوراق بهادار تهران. تحقيقات مالي

شمس شهاب الدین، اسفندیاری مقدم امیر تیمور،1397. ارتباط رفتار توده واری با عملکرد و ویژگیهای شرکتهای سرمایه گذاری. پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی،تابستان 97

کریمی زهرا، یعقوب نژاد احمد، صمدی لرگانی محمود، پور علی محمد رضا، 1400. ارزیابی تاثیر سوگیریهای روانشناختی فردی و ابعاد شخصیتی حسابرسان بر کیفیت حسابرسی. پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی، زمستان 1400

ميرجعفري زینب، دموري داوود ,احمدخاني میلاد. 1395. تحلیل و بررسی عوامل رفتاری موثر بر عملکرد سرمایه گذاران حقیقی فعال در بورس اوراق بهادار تهران. كنفرانس بين المللي پژوهش هاي نوين در مديريت، اقتصاد و حسابداري

منابع غیر فارسی

Agrawal, D., Singhal, T., Swarup, K.S. (2016), Role of Herding Behavior in Influencing Investor Decision Making in India. Indian Journal of Research in Capital Markets, 3(4), 43-48

Baker, H.K., Kumar, S., Goyal, N., Gaur, V. (2019), How financial literacy and demographic variables relate to behavioral biases. Managerial Finance, 45(1), 124-146

Baron, R., Branscombe, N.S, & Byrne, D. (2012). Social Psychology (13th ed.). Boston, MA: Pearson Education, Inc.

Bianchi, M. (2018), Financial literacy and portfolio dynamics. Journal of Finance, 73(2), 831-859.

Brown, J. and Park, J. (2004), “Effects of financial education on sound personal finance in Korea: conceptualization of mediation effects of financial literacy across income classes”, International Journal of Consumer Studies, Wiley Online Library, Vol. 43 No. 1, pp. 77-86.

Chen, J. Y. S., Basu, S., Byzalov, D., & Naveen, L. (2007). Implications of Sticky Cost Behavior for Earnings Surprise and Market Reaction. Temple University Libraries

Chetioui, Y., Benlfqih, H. Lebdaoui, H. 2020, How fashion influencers contribute to consumers’ purchase intention. journal of fashion marketing and management: An International Journal, 24(3), 361-80.

Chuang, W. I., & Lee, B. S. (2006). An empirical evaluation of the overconfidence hypothesis. Journal of Banking and Finance, 30, 2489-2515

Coşkun, A., Şahin, M.A., Ateş, S. (2016), Impact of financial literacy on the behavioral biases of individual stock investors: Evidence from Borsa Istanbul. Business and Economics Research Journal, 7(3), 1-1.

Deaves, R., Lüders, E., Schröder, M. (2010), The dynamics of overconfidence: Evidence from stock market forecasters. Journal of Economic Behavior and Organization, 75(3), 402-412.

Dimson M. (1999). Carl Menger and Homo Oeconomicus: Some Thoughts on Austrian Theory and Methodology. Journal of

Firah, I., & Sitinjak, E. L. (2017). The Investor Indonesia Behavior on Stock Investment Decision Making: Disposition Effect, Cognition and Accounting Information The Investor Indonesia Behavior on Stock Investment Decision Making: Disposition Effect, Cognition and Accounting Information. Research Journal of Finance and Accounting, 3(8). www.iiste.org

Fisher, W. R., & Riley, M. E. (1999). It’s a matter of principle: the role of personal values in investment decisions. Journal of Business Ethics, 93(2), 237-253.

Fornell, C., Larcker, D.F. (1981), Structural equation models with unobservable variables and measurement error: Algebra. Journal of Marketing Research, 18(3), 382-388.

Frieder, S, A and Bansal, R. (2014). Do investors exhibit behavioral biases in investment decision making? A systematic review. Qualitative Research in Financial Markets, 10(2), 210-251.

Hair, J., Anderson, R. L., R.L, T., & W.C, B. (2010). Multivariate Data Analysis with Reading.

Henseler, J., Ringle, C.M., Sarstedt, M. (2014), A new criterion for assessing discriminant validity in variance-based structural equation modeling. Journal of the Academy of Marketing Science, 43, 115- 135.

Hung, A. A., Parker, A. M., & Yoong, J. (2020). Defining and Measuring Financial Literacy. RAND Corporation.

Kahneman, D. &Tversky, A. (1981). Prospect theory: An analysis of decision making under risk. Econometrica, 47(2), 263-291.

Khalid, Z. Kouser, R. Abbas, S, S and Saba, A. (2018). “The Effect of Hueristics, Prospect and Herding Factors on Investment Performance”. Pakistan Journal of Social Sciences (PJSS), 36(1), 475-484.

Kumar, S., Goyal, N. (2016), Evidence on rationality and behavioural biases in investment decision making. Qualitative Research in Financial Markets, 8(4), 270-287.

Lovric, Milan and Kaymak, Uzay and Spronk, Jaap, (2008)A Conceptual Model of Investor Behavior (23 2008 6,). ERIM Report Series Reference No. ERS-2008-030-F&A, Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=1144293

Lusardi, A., & Tufano, P. (2009). Debt literacy, financial experience, and overindebtedness. NBER Working Paper, No. 14808, Retrieved from National Bureau of Economic Research website: http://www.nber.org/

Northcraft, M. C. (1987). Returns and investor behavior in Taiwan: does overconfidence explain this relationship? Review of Pacific Basin Financial Markets and Policies, 8(03), 405-446.

Novianggie, & Uchil, R. (2019). Conceptual framework on market factors affecting investor’s sentiments and the effect of behavioral pitfalls on investment decision making. IOSR Journal of Economics and Finance, 29–34. www.iosrjournals.org

Odean .M,Barber, B.M. and, T. (2001), “Boys will be boys: gender, overconfidence, and common stock investment”, Quarterly Journal of Economics, MIT Press, Vol. 116 No. 1, pp. 261-292.

Phuoc, L., & Thi Thu Ha, D. (2021). Behavioral factors influencing individual investors´ decision-making and performance.: A survey at the Ho Chi Minh Stock Exchange. Thesis of Master in the University of Umeå University, Sweden.

Rabin, M. (2001). Inference by Believers in the Law of Small Numbers. Quarterly Journal of Economics, 117, 775-816.

Rabin, M., Thaler, R.H. (2019), Anomalies: Risk aversion. Journal of Economic Perspectives, 15(1), 219-232.

Rasool, N. and Ullah, S. (2019), "Financial literacy and behavioural biases of individual investors: empirical evidence of Pakistan stock exchange", Journal of Economics, Finance and Administrative Science, Vol. 25 No. 50, pp. 261 278. https://doi.org/10.1108/JEFAS-03-2019-0031

Rizzi, J. (2008), Behavioral bias of the financial crisis. Journal of Applied Finance, 18(2), 1-13.

Sabir, S.A., Mohammad, H.B, Shahar, H.B.K. (2019), The role of overconfidence and past investment experience in herding behaviour with a moderating effect of financial literacy: Evidence from pakistan stock exchange. Asian Economic and Financial Review, 9(4), 480-490.

Sewell, M. (2007), Behavioural finance: Introduction. European Financial Management, 13(3), 389-393.

Shefrin, H. (2008). A behavioral approach to asset pricing. Elsevier Academic Press, second edition.

Shefrin, H. (2018), “Recent developments in behavioral finance”, The Journal of Wealth Management, Institutional Investor Journals Umbrella, Vol. 3 No. 1, pp. 25-37.

Shiller, R.J. (2000), From efficient markets theory to behavioral finance. Journal of Economic Perspectives, 17(1), 83-104

Wang,F , Kyle, A. and F. (2006). Speculation Duopoly with Agreement to Disagree: Can Overconfidence Survive the Market Test? Journal of Finance, 52 (5), 2073–2090.

Welsh, M.B., Delfabbro, P.H., Burns, N.R., Begg, S.H. (2014), Individual differences in anchoring: Traits and experience. Learning and Individual Differences, 29(1), 131-140.

[1] - Efficient Market Hypothesis

[2] - Sabir et al.

[3] -CAPM

[4] - Rabin and Thaler

[5] - Deaves et al

[6] - Irregular Manner

[7] - Sewell

[8] - Kahneman and Tversky

[9] - Rizzi

[10] - Anchoring

[11] - Representativeness

[12] - Baker et al

[13] -Lovric

[14] - Price Indexes

[15] - Shiller

[16] -Gerth

[17] -Ateş

[18] - Partial least squares (PLS)

[19] - Component-Base

[20] - Latent Variables

[21] - Observable Indicators

[22] - Hofstede

[23] - Dimson

[24] - Singh et al.

[25] -Emotional Biases

[26] -Cognitive Errors

[27] -Nofsinger et al

[28] - Fisher

[29] - Frieder

[30] - Rabin

[31] - Frieder

[32] - Illusion of Validity

[33] --Misconception of Regression

[34] - Base-Rate Neglect

[35] - Sample-Size Neglect

[36] - Value Stock

[37] - Brown

[38] - Wang

[39] -Northcraft

[40] - Shefrin

[41] - Odean

[42] - Ul Abdin & Qureshi

[43] - Sidra

[44] - Loris et al.

[45] - Rasool

[46] - Coşkun et al.

[47] - Chen et al.

[48] - Welsh et al

[49] - Rookie Mistake

[50] - Baker et al

[51] -Bhat

[52] - Bianchi

[53] - Baker et al

[54] - Agrawal et al

[55] - Power Analysis

[56] - Cohen's Table

[57] - Cude et al

[58] - Mouna & Anis

[59] - Phuoc Luong

[60] - PLS

[61] - Component-Base

[62] - Cronbach’s Alpha(CA)

[63] - Composite Reliability (CR)

[64] - Henseler et a

[65] - Convergent Validity

[66] - Discriminant Validity

[67] -Average Variance Extracted (AVE)

[68] -Hair et a

[69] -Fornell-Larcker Criterion

[70] - Chetioui

[71] - Heterotrait-Monotrait

[72] - Cronbach’s Alpha(CA)

[73] - Composite Reliability (CR)

[74] - Henseler et a

[75] - Convergent Validity

[76] - Discriminant Validity

[77] -Average Variance Extracted (AVE)

[78] -Hair et a

[79] -Fornell-Larcker Criterion

[80] - Chetioui

[81] - Heterotrait-Monotrait

[82] -guiser

[83] - Wang

[84] - Brown

[85] - Frieder

[86] - Rabin

[87] -Cooper

[88] -Nofsinger

[89] - Welsh et al

[90] - Baker et al

[91] - Hoang

[92] -Kameda

[93] -Baron

[94] - Shefrin

[95] - Chuang

[96] - Momentum

[97] - Disposition Effect

[98] -Sabir

[99] - Khalid

[100] -Firah

[101] -Novianggie

Share To

Article Url

The Effect of Financial Literacy on Behavioral Biases of Representiveness and Anchoring and Analyzing their Effect on the Performance of Investors in the Tehran Stock Exchange using Non-Parametric Models of Structural Equations

Sanad

Links

Related Centers

Technical Support

Official pages