Analysis of Spatial Distribution of Urban Service in Residential Centers in Mazandaran Province

Subject Areas : Urban and Regional Planning Studies

پری شکری فیروزجاه ¹ ( Research Assistant Professor, Department of Economic, Social & Extension Research, Mazandaran Agricultural and Natural Resources Research & Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization, Sari, Iran )
asadollah divsalar ² ( Associate Professor, Department of Geography & Urban Planning, Payame Noor University, Tehran, Iran )
bahareh abdollahi ³ ( Master of Science, Geography & Urban Planning, Payame Noor University, Tehran, Iran )
hasan rasouli ⁴ ( Ph.D in Geography & Urban Planning, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran )

Received: 2020-05-23 Accepted : 2023-07-27 Published : 2024-05-21

Keywords: Urban Settlements, Urban services, spatial distribution,

Abstract :

Introduction: Urban planning, since it is related to the allocation and distribution of scarce resources among different places in the city, its reliance on the criteria of spatial distribution of urban services, it is necessary. Research Aim: The purpose of this study is to investigate the spatial distribution of urban service uses in urban centers of Mazandaran province. Methodology: The present research is of applied type and its method is descriptive-analytical. The data required for the research were collected using the library method and documents from the statistical yearbook of Mazandaran province in 2017. In this study, to measure the spatial distribution of urban services, the indicators of recreational-welfare services, transportation services, urban infrastructure, urban development, urban green space, educational services, health services and cultural services have been used. Vikor model has been used to rank the urban centers of Mazandaran cities based on the status of urban services development. Studied Areas: The study area is the city centers of Mazandaran province. Results: Findings show that only 7 cities of the province, which include urban areas of 4 cities of Babolsar, Fereydunkenar, Kelardasht and Ramsar, are in fully-owned, well-off and semi-well-served groups, and their citizens are in a position to enjoy urban services. They have an ideal. In other words, providing services to citizens in the cities of Babolsar, Bahnmir, Hadi Shahr, Fereydunkenar, Kelardasht, Ramsar and Katalam and Sadatshahr is largely acceptable. Conclusion: The results show that nearly 90% of the cities of Mazandaran province in terms of urban service indicators are unfavorable and below average and the lack of urban services considered in the study is felt in proportion to the population of these cities.

References:

اکبری، پرویز؛ حبیبی، کیومرث؛ ذاکرحقیقی، کیانوش؛ نصیری، شیما و اسکندری، آنوش (1400)، تحلیل اصل استقرار در ساختار استخوانبندی شهر وتاثیر آن بر شگل گیری کثرت و تنوع فضاهای شهری (مطالعه موردی: شهر سنندج)، 16(1)، 124-109.
آروین، عباس‏علی و کیانی، علی‏رضا. (1399). تحلیل فضایی پراکنش خدمات عمومی شهری با استفاده از فاصله ماتریس اقلیدسی (مطالعه موردی: شهر یزد). پژوهش‏های جغرافیای انسانی، 52(4)، 1389-1373.
بهروان، ‌حسین. (1386). آمایش فرهنگ و عدالت شهری در مناطق12گانة شهر مشهد. مجموعه مقالات و کنفرانس برنامه ریزی و مدیریت شهری، مشهد، 28-2.
پوراحمد، احمد و خلیجی، محمدعلی. (1393). قابلیت سنجی تحلیل خدمات شهری با استفاده از تکنیک VIKOR (مطالعه موردی بناب). برنامه ریزی فضایی (جغرافیا)، 4(2) 2، 16-1.
تقوایی، مسعود. (1386). تعیین و تحلیل سطوح برخورداری مناطق روستایی استان‌های کشور با بهره‌گیری از روش تاکسونومی عددی و تحلیل خوشه‌ای، فصلنامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 2(5)، 116-91.
حاتمی نژاد، حسین و راستی، عمران. (1386). عدالت اجتماعی و عدالت فضایی (منطقه ای)بررسی و مقایسة نظریات جان راولز و دیوید هاروی. مجلة سیاسی-اقتصادی دانشگاه تهران، شمارة 270-269، 95-82 .
حیدری، اکبر؛ رهنما، محمدرحیم؛ اجزاشکوهی، محمد و امیدعلی خواهرزمی. (1395). تحلیل تحوّلات فضایی محیطزیست شهری در کلانشهر مشهد با استفاده از الگوی آینده پژوهی گام طبیعی. جغرافیا و پایداری محیط، 18، 19-1.
سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان مازندران. (1396). سالنامه آماری استان مازندران، معاونت آمار و اطلاعات.
ساسان¬پور، فرزانه؛ تولایی، سیمین و جعفری اسدآبادی، حمزه. (1394). سنجش و ارزیابی زیست¬پذیری شهری در مناطق بیست و دو گانه کلانشهر تهران. فصلنامه برنامه¬ریزی منطقه¬ای، 5(18)، 42- 27.
سلیمانی مهرنجانی، محمد؛ تولایی. سیمین؛ رفیعیان، مجتبی؛ زنگانه، احمد و خزائی¬نژاد، فروغ. (1395). زیست‌پذیری شهری: مفهوم، اصول، ابعاد و شاخص‌ها. پژوهش¬های جغرافیایی برنامه¬ریزی شهری، 4(1)، 50-27.
شاهیده، شیرین؛ کابلی، محمدهادی؛ دولت¬آبادی، فریبرز و شالی امینی، وحید. (1402). اولویت‌بندی معیارهای محیطی موثر در کیفیت سکونتگاه های غیررسمی با استفاده از روش دلفی و تکنیک شانون (نمونه موردی: کلانشهر مشهد)، 18(1)، 80-69 .
شریفی، عبدالنبی. (1385). عدالت اجتماعی و شهر؛ تحلیلی بر نابرابری¬های منطقمه ای در شهر اهواز، استاد راهنما: حاتمی¬نژاد، حسین، دانشگاه تهران، گروه جغرافیا و برنامه¬ریزی شهری، تهران، ایران.
شكوئي، حسين. (1383). ديدگاه‏هاي نو در جغرافياي شهري. تهران: انتشارات سمت.
شهنوازی، عباس؛ میرابی، وحیدرضا؛ حق شناس کاشانی، فریده و شاهرودی، کامبیز. (1402). مکان یابی فروشگاه¬های هایپرمارکت با تاکید برشاخص¬های فضایی ومکانی (مطالعه موردی: کلانشهر رشت). مطالعات برنامه¬ریزی سکونتگاه¬های انسانی، 18(1)، 191-181.
عبداللهی، علی‏اصغر و قاسمی، مسلم. (1397). تحلیل توزیع فضایی خدمات عمومی شهری با استفاده از تکنیک تصمیم‏گیری Vikor و Waspas (مطالعه موردی: کرمان). پژوهش‏های جغرافیای برنامه‏ریزی شهری، 6(4)، 715-695.
کشکولی، محمدرضا؛ مهدوی حاجیلویی، مسعود و ولی شریعت پناهی، مجید (1402)، ارزیابی نقش سکونتگاه های غیررسمی در ساختارفضایی شهری ( مطالعه موردی: شهر همدان)، 18(3)، 209-199.
كامیار، غلامرضا. (1387). حقوق شهری و شهرسازی. تهران: انتشارات مجد.
محمدی کاظم‏آبادی، لیلا؛ خانی‏زاده، محمد علی و بابایی چله‏بری، محسن. (1398). تحلیلی بر پراکنش خدمات و جمعیت شهری با تاکید بر عدالت فضایی و برخورداری شهری (مورد مطالعه: شهر ایلام). جغرافیای اجتماعی شهر، 6(1)، 191-175.
نصیری پور، امیر اشکان؛ رئیسی، پوران و عسگری؛ عباس‏علی. (1393). تحلیل پراکنش فضایی مراکز بهداشتی درمانی شهرکرد با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی. مجله دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد، 16(19)، 27-6.
وارثی، حمیدرضا؛ قائد رحمتی، صفر و باستانی¬فر، ایمان. (1386). بررسی خدمات شهری در بی‌تعادلی فضایی جمعیت بر چگونگی توزیع خدمات شهری بر پایه‌ی عدالت اجتماعی(موردی: اهواز)، نشریه جغرافیا و توسعه،دوره 5،شماره 9،91.
Certoma, C., & Martellozzo, F. (2017). The Spatial Distribution of Urban Gardening and Spatial Injustice. In between Social – Economic and Environmetal Dererminats. ATTI DEL XXXII CONGRESSO GEOGRAFICO ITALIANO, ISBN 978-88-942641, 2-8.
Cortes, Y. (2021). Spatial Accessibility to Local Public Services in an Unequal Place: An Analysis from Patterns of Residential Segregation in the Metropolitan Area of Santiago, Chile. Sustainability, 13, 442, 1-20.
Gómez-Baggethun, E., De Groot, R., Lomas, P. L., & Montes, C. (2010). The history of ecosystem services in economic theory and practice: from early notions to markets and payment schemes. Ecological Economics, 69(6), 1209–1218.
Li, H.; Wang, Q.; Shi, W.; Deng, Z.; Wang, H. (2015). Residential clustering and spatial access to public services in Shangai. Habitat Int. 46, 119–129.
Ji, Y.W., Zhang, L., Liu, J., Zhong, Q., & Zhang, X. (2020). Optimizing Spatial Distribution of Urban Green Spaces by Balancing Supply and Demand for Ecosystem Services. Mathematical Tools for Solving Problems of Chemical Structure Generation. Hindawi, Journal of Chemistry, 2020, Article ID 8474636, 1-8.
Pietro, G., Elliott, D., & Gabriell, Y. (2005). A Home in the City. UN Millennum Project, Task Force on Improving the Lives of Slum Dwellers, London.
Shi, Y., Yang, J., Shen, P. (2020). Revealing the Correlation between Population Density and the Spatial Distribution of Urban Public Service Facilities with Mobile Phone Data. ISPRS Int. J. Geo-Inf, 9(1), 1-17.
Sun, W., Fu, Y., & Zheng, S. (2017). Local Public Service Provision and Spatial Inequality in Chinese Cities: The Role of Residential Income Sorting and Land-use Conditions. J. Reg. Sci, 57, 547–567.

Full-Text:



فصلنامه نشریه علمی مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی

دوره ، شماره  (پیاپی)،

شاپای چاپی 5968- 2538   شاپای الکترونیکی X595- 2538

http:// www.JSHSPiaurasht.ac.ir

 

صص.

تحلیلی بر پراکنش فضایی خدمات شهری در سکونتگاه­های مراکز شهری شهرستان­های استان مازندران

 

تاريخ دريافت:

تاريخ پذیرش:

چکیده 

مقدمه:  برنامه­ریزی شهری از آنجایی که با تخصیص و توزیع منابع کمیاب در بین مکان­های مختلف شهر در ارتباط است، متکی بودن آن به معیار­های پراکنش فضایی خدمات شهری، امری ضروری به نظر می­رسد.

هدف پژوهش: هدف از پژوهش حاضر بررسی پراکنش فضایی کاربری­های خدمات شهری در سکونتگاه­های مراکز شهری شهرستان­های استان مازندران است.

روش شناسی تحقیق: پژوهش حاضر از نوع کاربردی بوده و روش آن توصیفی – تحلیلی است. گردآوری داده­های موردنیاز تحقیق با استفاده از روش کتابخانه­ای و اسنادی از سالنامه آماری استان مازندران در سال 1396صورت گرفته است. در این پژوهش برای سنجش معیار پراکنش فضایی خدمات شهری از شاخص­های خدمات تفریحی – رفاهی، خدمات حمل­ونقلی، زیرساخت­های شهری، عمران شهری، فضای سبز شهری، خدمات آموزشی، خدمات بهداشتی – درمانی و خدمات فرهنگی استفاده شده است. برای رتبه­بندی مراکز شهری شهرستان­های استان مازندران براساس وضعیت توسعه خدمات شهری مدل ویکور بکار رفته است.

قلمروجغرافیایی پژوهش: محدوده مورد مطالعه، مراکز شهرستانهای استان مازندران می­باشد.

یافته ها و بحث:  یافته های تحقیق نشان می­دهد که تنها 7 شهر استان که شامل نقاط شهری 4 شهرستان بابلسر، فریدونکنار، کلاردشت و رامسر می­باشند، در گروه­های کاملاً برخوردار، برخوردار و نیمه­برخوردار قرار دارند و شهروندان آنها از نظر برخورداری از خدمات شهری وضعیت ایده­آلی دارند. به عبارت دیگر خدمات­رسانی به شهروندان در شهرهای بابلسر، بهنمیر، هادی­شهر، فریدونکنار، کلاردشت، رامسر و کتالم و سادات­شهر به میزان زیادی قابل قبول می­باشد.

نتایج: نتایج تحقیق نشان می‏دهد که نزدیک به 90 درصد از شهرهای استان مازندران ازنظر شاخص­های خدمات شهری وضعیت نامطلوب و پایین­تر از متوسط دارند و کمبود خدمات شهری مدنظر تحقیق به نسبت جمعیت این شهرها بطور چشمگیری احساس می­شود.

 

واژه­گان کلیدی: پراکنش فضایی، خدمات شهری، سکونتگاه­های شهری، استان مازندران

مقدمه

شهر بنابر اعتقاد بسیاری از محققان مرتبط با مطالعات شهری، پیچیده­ترین محصول بشری است (SharePour, 2008: 3). این مسئله زمانی­که به جمعیت و رشد آن در شهرهای امروزی می­نگریم حساسیت بیشتری می­یابد، زیرا جمعیت شهرنشین دنیا براساس پیش­بینی­های صورت گرفته پیوسته درحال افزایش است. طوری­که"جمعيت شهري جهان تا سال2030 بيش از 2 ميليارد نفر رشد خواهد داشت (Pietro et al, 2005:11). برخی مطالعات ارتباط بین خدمات عمومی شهری و تراکم جمعیت را تأیید کرده­اند. با این حال، مطالعات دیگر با استفاده از داده­های سرشماری، به عنوان مثال، به نتیجه مخالف رسیده­اند (Shi et al, 2020). از این رو"ماکس وبر¹ شهرهای امروزی را جایگاه تمرکز عظیم جمعیتی می­داند" (Soleimani mehranjani et al, 2016: 14). البته رقم  قابل توجهی از این جمعیت، وضعیت مناسبی در رابطه با دستیابی به خدمات مطلوب شهری وکیفیت زندگی ندارند. بطوری­که در کشور ایران که امروزه بیش از 68 درصد جمعیت شهرنشین دارد (مرکز آمار ایران، 1397). میلیون­ها نفر با کمبود شدید خدمات شهری مواجه­اند و در محلات نامناسبی زندگی می­کنند که از جنبه­های مختلف دچار فقر شدیدی هستند" (Sasanpour et al, 2015: 8). زیاری نیز در این رابطه اشاره می­کند که در ایران رشد شتابان شهرنشینی در دهه­های گذشته با توان تجهیز فضاهای شهری و گسترش زیرساخت­ها متناسب نبوده است (Heydari et al, 2016: 4). از اوایل دهه 70s ، بحث در مورد عدالت فضایی علاقه زیادی به دانشمندان نشان داد كه چگونه شرایط زندگی گروه­های مختلف اجتماعی نقش عمده­ای در تعیین ثروت، فرصت، پیامدهای بهداشتی، دستیابی به تحصیلات و تأثیرگذاری بر همه جنبه­های كیفیت زندگی دارد (Certoma & Martellozzo, 2017: 1133). براین اساس کاستی­های موجود در تأمین خدمات  شهری از عوامل متعددی ناشی می­شود که رشد شتابان شهرها، تمرکز کم­درآمدها و عدم کفایت فنی، مالی و ظرفیتی شهرداری­ها و سازمان­های دولتی جهت رویارویی با رشد  فزاینده تقاضا برای خدمات شهری از آن جمله­اند (Nasiripour et al, 2014: 8). ولی همان­طور که جغرافیدانان رادیکال  اعتقاد دارند، دولت­ها و حکومت­ها در توسعه شهری، فاصله طبقاتی موجود در شهرها و الگوی انباشت سرمایه نقش اساسی دارند که  این کارکردهای به هم پیوسته نوع ویژه­ای از ساختار فضایی، مکانی و ناحیه­ای را بوجود می­آورد (Shakouei, 2004: 199). دراین رابطه توجه به تخصیص منابع با توجه به میزان تأکید بر عدالت اجتماعی رضایت جمعیت شهری را به دنبال خواهد داشت، زیرا تخصیص منابع همراه با عدالت اجتماعی، مردم شهری را در سهولت دسترسی به امکانات و خدمات شهری یاری می­دهد و چون میزان این قبیل منابع در شهرها محدود است، در صورت عدم کنترل در توزیع آنها، تنها افراد کمی از مردم شهری می­توانند از  این منابع بهره­مند شوند (Shakouei, 2004: 27). بنابراین برخورد صحیح مدیریت شهری با واقعیت پیچیده­ای چون شهر، نیازمند درک و مدیریت جامع و سیستمی شهر بویژه از بعد تأمین امکانات و خدمات، لزوم پراکنش صحیح آن و اجرای عدالت فضایی در برخورداری از امکانات و خدمات مناسب زیستی می­باشد، چرا که "برنامه­ریزی فضایی همواره با عدالت فضایی رابطه تنگاتنگی  دارد" (Behravan, 2007: 4). البته وجود نابرابری در استاندارد زیستی در بین ساکنین یک شهر، پدیده جدیدی در هیچ یک از شهرهای جهان نیست اما در کشورهای کمتر توسعه یافته به دلیل فاحش­تر بودن تفاوت­های اجتماعی -  اقتصادی و پیدایش محلاتِ زیر استاندارد و گسترش خوش­نشینی، تفاوت فضایی شهرها تشدید شده است (Hataminezhad & Rasti, 2007: 71). غالباً خدمات و شهرها  ارتباط تنگاتنگی با هم دارند که نبود یا مدیریت نادرست آن می­تواند مسائل اساسی از قبیل بی­نظمی شهری، معضلات اجتماعی،‌ سیاسی، و حس وجود بی­عدالتی در بین افراد جامعه را افزایش دهد. این  فرآیند ممکن است " به رفتارهای خشونت­آمیز وندالیسم² که با انگیزه انتقام­جویی از جامعه و عملکرد مسئولین شهری انجام می­شود، منجر شود" (Kamyar, 2008: 45). چرا که آنها وضعیت موجود را با معیارهای عدالت اجتماعی در تناقض می­بینند. تعادل فضايي در توزيع امكانات اجتماعي و خدماتي شهر و دستيابي به آن، مقدمات عدالت اجتماعي و عدالت توزيعي و توسعه پايدار شهري را فراهم خواهد آورد و عدم توزيع عادلانه امكانات، منجر به بحران­هاي اجتماعي و مشكلات پيچيده فضایی خواهد شد (Sharifi, 2006: 6). به عبارتي ميزان و چگونگي خدمات شهري نقشي مؤثر در جابجايي جمعيت و تغييرات جمعيتی در مناطق شهری داشته است، لذا توزيع خدمات شهری بايد به گونه­ای باشد كه عدالت فضايي را برقرار نمايد (Varesi et al, 2007: 91). همچنين كـاهش نابرابري در بهره­مندي از منابع، دستاوردها و امكانات جامعه يكي از مهم­ترين معيارهاي اساسي توسعه به شمار مي­آيد (Taghvaei, 2007: 117). در همین زمینه، دیوید هاروی نویسنده کتاب عدالت اجتماعی و شهر درباره توزیع منطقه­ای عادلانه می­گوید؛ نخستین گام در توزیع منطقه­ای عادلانه، تعیین مفهوم هریک از سه معیار (نیاز، سود همگانی و استحقاق) در چارچوب منطقه­ای یا سرزمینی است (Hataminezhad & Rasti, 2007: 91). وی به کارگیری عدالت اجتماعی در تحلیل­های جغرافیایی را انقلاب در تفکرات جغرافیایی می داند و با طرح وابستگی میان نابرابری­های اجتماعی و ساختار فضای جغرافیایی، بنیانگذار جغرافیای انسانی نو می­گردد (Shakuoei, 2004: 141). خدمات شهری از جمله فضای سبز شهری با افزایش سریع شهرنشینی و افزایش حضور همراهان در جمعیت شهری، تحت تأثیر فعالیت­های انسان‏ها قرار گرفته و تغییرات اساسی را متحمل شده است (Gome et al, 2010). فضاهای سبز بخش مهمی از اکوسیستم شهری است که به سلامت انسان، تفریح و بقا کمک می­کند. چالش­های مهم در این زمینه شامل یافتن راه­هایی برای ارزیابی تعادل فضاهای سبز شهری، در نظر گرفتن رابطه بین عرضه و تقاضا برای چنین فضاهایی و جفت­گیری بهتر فعالیت­های تفریحی ساکنان شهری و عملکرد فضاهای سبز شهری است (Ji et al, 2020). در مجموع و در محوریت موضوع این پژوهش، زندگی شهری امروزی، درکنار ویژگی­های مثبت خود، آکنده از عواملی است که سلامت افراد را در معرض خطر قرار می­دهد. اذعان این مهم نیز ­ضرورت است که "شهرنشینی و رشد سریع جمعیت، تأثیر ناگواری بر ساختار و فرهنگ اجتماعی (شبکه­های اجتماعی، حمایت اجتماعی، آداب و رسوم) می­گذارد" (SharePour et al, 2013: 80) که یکی از مهم­ترین فاکتورهای مؤثر در این حوزه، مقوله عدالت اجتماعی است.  نگارنده بر این اعتقاد است که پیاده­سازی آرمان آمایش سرزمین در تمام مسائل و موضوعات، از سطوح خرد و کلان نیازمند اهتمام جدیدی در مقیاس محلی، ناحیه، شهر و در نهایت منطقه و کشور امکان­پذیر است. برهمین اساس زمانی که موضوع پراکنش خدمات شهری در استان مازندران مطرح می­گردد و نگاه ریز و تخصصی به مسائل و موضوعات شهری این استان ضروری به نظر می­رسد، جدا از نوعی آشفتگی فضایی – کالبدی که در ساختار شهری وجود دارد، سوالات مختلفی نیز در ارتباط با برخورداری، عدم برخورداری، پراکنش استاندارد کاربری­ها، توزیع فضایی، استقرار مراکز جمعیتی و ارتباط آن با دسترسی به خدمات مختلف شهری و ... به ذهن خطور می­کند که پاسخگویی بدان تنها در دل مفاهیمی چون آمایش سرزمین و عدالت اجتماعی قابل تحلیل و پاسخگویی است. در حقیقت، شالوده اصلی توجه به این مفاهیم، ذکر اهمیت این مهم است که خدمات و امکانات، فرصت‌هایی‌ هستند که باید در شهرها به صورت برابر و عادلانه توزیع شود تا عدالت اجتماعی، اقتصادی و فضایی در مناطق شهری برقرار شود و چرا که توزیع نامناسب خدمات نه تنها باعث بر هم خوردن جمعیت و توازن آن در شهر می‌شود، بلکه فضاهای شهری را متناقض با عدالت در ابعاد اجتماعی و اقتصادی و زیست محیطی شکل می‌دهد. باتوجه به هدف تحقیق سوالات تحقیق به شرح ذیل می­باشد: 1- وضعیت مراکز شهری شهرستان­های استان مازندران به لحاظ پراکنش فضایی کاربری خدمات شهری چگونه است؟ 2- مراکز شهری کدام یک از شهرستان­های استان مازندران به لحاظ کاربری خدمات شهری از وضعیت بهتری برخوردار می باشند؟

در زمینه پراکنش فضایی خدمات شهری تحقیقات متعدد داخلی و خارجی انجام گرفته است که در این پژوهش به چند نمونه اشاره می شود. لی و همکاران ³(2015) در مطالعه‏ای به خوشه‏بندی مسکونی و دسترسی فضایی به خدمات عمومی در شانگهای چین پرداخته‏اند. نتایج نشان‌دهنده تفاوت‌های قابل‌توجهی بین شهر مرکزی و حومه‌های بیرونی در قیمت مسکن و دسترسی به زیرساخت‌های خدمات عمومی است. روند ناهموار شهرنشینی و ساختار دولت محلی پراکنده ممکن است به الگوهای تمرکز و نابرابری در ارائه خدمات عمومی کمک کرده باشد. سان و ژانگ ⁴(2017) به بررسی نقش طبقه بندی درآمد و شرایط استفاده از زمین در نابرابری‏های فضایی دسترسی به خدمات عمومی در شهرهای چین پرداخته‏اند. برای شهرهای چین، این نابرابری در ارائه خدمات عمومی محلی ممکن است از تأثیر واکنش‌های بازار مسکونی بر طبقه‌بندی درآمد ناشی شود. بنابراین، این واقعیت باعث ایجاد توزیع نابرابر خدمات عمومی محلی در سراسر مکان‏های مسکونی می شود.  کورتس⁵ (2021) در پژوهشی نحوه دسترسی فضایی به خدمات عمومی محلی را به‏طور عادلانه در بین گروه‌های مختلف اجتماعی و اقتصادی در منطقه شهری سانتیاگو شیلی تجزیه و تحلیل می‌کند. نتایج بدست آمده نشان داد که خدمات عمومی محلی به طور نابرابر بین ساکنان توزیع شده است. همچنین عبداللهی و قاسمی (1397) با استفاده از تکنیک‏های ویکور و واسپاس، توزیع خدمات عمومی شهر کرمان را مورد بررسی قرار داده‏اند. نتایج نشان می‏دهد توزیع فضایی خدمات در مناطق جهارگانه شهر کرمان نامتعادل و اختلاف میان مناطق در برخورداری از مناطق شهری مشهود است.  محمدی کاظم‏آبادی و همکاران (1398) در پژوهشی به تحلیل پراکنش خدمات و جمعیت شهری با تاکید بر عدالت فضایی در شهر ایلام پرداخته‏اند که نتایج بدست آمده نشان داد که در بين سه شاخص خدمات شهري بين محلات شهر ايلام (کالبدی، اقتصادی و اجتماعی)، شرايط شاخص كالبدي نسبت به ديگر شاخص‏ها در موقعيت بهتري قرار داشته و پس از آن شاخص اقتصادي و در نهايت شاخص اجتماعي در وضعيت مطلوب قرار گرفته است. آروین و کیانی (1399) در مطالعه‏ای به تحلیل فضایی پراکنش خدمات شهری با استفاده از ماتریس فاصله اقلیدسی در شهر یزد پرداخته‏اند. یافته‏های پژوهش نشان داد که  بهترين پراکنش فضايی مربوط به خدمات فضاي سبز و ضعیف‏ترين پراکنش فضايی در درجة اول مربوط به خدمات فرهنگی و سپس خدمات بهداشتی درمانی است. همچنین بررسی نقشه‏هاي حاصل از پژوهش نشان می‏دهد پراکنش‏هاي ضعیف و بسیار ضعیف در نواحی تازه توسعه يافتة شهر اتفاق افتاده است.

روش پژوهش 

مطالعه حاضر به لحاظ هدف از نوع تحقیقات کاربردی و به حیث روش از نوع توصیفی – تحلیلی و قیاسی است. گردآوری داده­های مورد نیاز تحقیق با استفاده از روش کتابخانه­ای و اسنادی از سالنامه آماری استان مازندران در سال 1396صورت گرفته است. پس از استخراج آمار مربوط به شاخص­های موردنظر از سالنامه آماری، وزن و اهمیت هر یک از شاخص ها با استفاده از مدل آنتروپی شانول مشخص گردید. در ادامه جهت رتبه‏بندی، طبقه‏بندی و تعیین وضعیت پراکنش فضایی خدمات عمومی در شهرهای هدف از روش تصمیم‏گیری چندمعیاره ویکور⁶ بهره گرفته شده است. ویکور، یک روش تصمیم‏گیري چندمعیاره براي حل یک مسئله تصمیم‏گیري گسسته با معیارهاي نامتناسب واحدهاي اندازه‏گیري مختلف و متعارض توسط اپروکویک و تزنگ⁷ ایجاد شده است. هدف اصلي روش ویکور، نزدیکي بيشتر به جواب ایده‏آل هر شاخص است. روش ویکور قادر است تصيم‏گيرندگان را براي دستيابي به یک تصيم نهایي یاري دهد. در اینجا جواب سازشي، نزدیکترین جواب موجه به جواب ایده‏آل است که کلمه "سازش" به یک توافق متقابل اطلاق مي‏گردد (Poorahmad and Khaleiji,2014: 5). این روش از هفت گام موثر تشکیل شده است.

گام اول: تشکیل ماتریس داده‏های خام (ماتریس تصمیم‏گیری)؛ 

گام دوم: نرمال‏سازی ماتریس تصمیم؛ 

(1)

Xij = مقادیر هر شاخص برای هر محله

گام سوم: تعیین بردار وزن معیارها و تشکیل ماتریس وزن‏دار براساس روش کریتیک؛ 

گام چهارم: تعیین نقطه ایده‏آل مثبت و ضد ایده‏آل منفی؛ پس از  محاسبه ماتریس نرمال وزین، بالاترین و پایین­ترین مقادیر مربوط به هر یک از شاخص­ها براساس رابطه زیر مشخص گردید.

(2)

 

گام پنجم: با توجه به مقادیر حداکثر و حداقل محاسبه شده برای هر کدام از شاخص­ها، فاصله از راه حل­های ایده­آل مثبت (مطلوبیت S) و منفی (تاسف R) را برای هر کدام از محلات با توجه به مقادیر کمترین و بیشترین با استفاده از رابطه زیر محاسبه شده است:

(3)

گام ششم: همچنین پس از محاسبه مقادیر مطلوبیت و تاسف، مقدار نهایی مدل ویکور (Q) برای هر گزینه با استفاده از رابطه زیر محاسبه شده است:

(4)

V = عدد ثابت 05/0

Sj = مجموع مقدار S برای هر محله

 = بزرگترین عدد شاخص S برای هر محله

 S* = کوچکترین عدد شاخص S برای هر محله

 Rj = مجموع مقدار R برای هر محله

  = بزرگترین عدد شاخص R برای هر محله

R* = کوچکترین عدد شاخص R برای هر محله

گام هفتم: مرتب کردن گزینه‏ها براساسS ، R و Q.

قلمرو جغرافیایی پژوهش

استان مازندران با وسعت 4/23756 كيلومتر مربع، در نيمه‏ي شمالي كشور، بين 35 درجه و 46 دقيقه تا 36 درجه و 58 دقيقه عرض شمالي، از خط استوا و 50 درجه و 20 دقيقه تا 54 درجه و 10 دقيقه طول شرقي، از نصف النهار گرينويچ قرار دارد. حد شمالي آن، درياي خزر، حد جنوبي، استان‏هاي تهران و سمنان، حد غربي، گيلان و حد شرقي، استان گلستان مي‏باشد. در سال 1398 ،مازندران داراي 22شهرستان و 61 شهر بوده است. بر اساس سرشماری 1395، جمعیت استان 3283582 نفر بوده که از این تعداد 6/57 درصد در شهرها ساکن بوده‏اند (Management and Planning Organization of Mazandaran Province, 2017).

 

 

 

 

 

 

شکل 1. موقعیت جغرافیایی محدوده مورد مطالعه 

یافته­ها و بحث 

معرفی جامعه آماری

محدوده مورد مطالعه تحقیق شامل مراکز شهری 22 شهرستان استان مازندران می­باشد که از نظر پراکنش فضایی خدمات شهری مورد بررسی قرار گرفته‏اند. خدمات شهری بررسی شده در این پژوهش شامل خدمات تفریحی- رفاهی، خدمات حمل و نقلی، زیرساخت های شهری، عمران شهری، خدمات آموزشی، خدمات بهداشتی درمانی، خدمات فرهنگی و فضای سبز شهری می­باشند که در قالب 8 شاخص مطرح شده و هر کدام از این شاخص­ها از ترکیب گویه­هایی بدست آمده­اند. در مجموع 49 گویه برای 8 شاخص مورد سنجش و بررسی قرار گرفته‏اند. آمار مربوط به شاخص­های موردنظر از سالنامه آماری سال 1396 استان مازندران استخراج و با استفاده از روش تصمیم­گیری چند معیاره ویکور (VIKOR) بررسی و تحلیل گردید و از این طریق شهرستان­های استان مازندران بر اساس وضعیت توسعه خدمات در مناطق شهری رتبه­بندی شده­اند.

یافته‏های تحلیلی - استنباطی

رتبه­بندی مناطق شهری شهرستان­های استان مازندران بر اساس وضعیت توسعه خدمات شهری با استفاده از مدل ویکور (VIKOR)

در این بخش از تحقیق وضعیت پراکنش کاربری خدمات شهری در مناطق شهری شهرستان­های استان مازندران با استفاده از مدل ویکور (VIKOR) مورد سنجش قرار گرفته و شهرستان­ها بر اساس وضعیت توسعه خدمات شهری رتبه­بندی می­شوند.

گام اول: تعیین وزن و اهمیت شاخص­های تحقیق

بدین ترتیب در راستای تحلیل فضایی توسعه خدمات در مناطق شهری شهرستان­های استان مازندران، پس از انتقال داده­های خام از سالنامه آماری به نرم­افزار Excel  و طی مراحل اولیه (یعنی استانداردسازی داده­ها، بی مقیاس نمودن گویه­ها، ترکیب گویه ها و تشکیل شاخص­ها) و محاسبه میانگین شاخص­های 8 گانه خدمات شهری، وزن و اهمیت هر یک از شاخص­ها با استفاده از روش آنتروپی شانون در این نرم افزار بدست آمد. وزن و اهمیت شاخص­های خدمات شهری در جدول شماره1 قابل مشاهده است.

 

جدول 1. وزن بدست آمده برای شاخصﻫﺎي خدمات شهری ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش آﻧﺘﺮوﭘﯽ ﺷﺎﻧﻮن

وزن و اهمیت شاخص	شاخص­ها	مفهوم
4303/0	1- خدمات تفریحی- رفاهی	کاربری­های خدمات شهری
0379/0	2- خدمات حمل و نقلی
0307/0	3- زیرساخت­های شهری
2324/0	4- عمران شهری
0283/0	5- خدمات آموزشی
038/0	6- خدمات بهداشتی درمانی
081/0	7- خدمات فرهنگی
1212/0	8- فضای سبز شهری

منبع: سالنامه آماری استان مازندران (1396) و محاسبات نگارندگان

 

همانطور که در جدول بالا مشاهده می­شود از میان شاخص­های خدمات شهری، شاخص خدمات تفریحی- رفاهی در مناطق شهری شهرستان­های استان مازندران (4303/0)، از ارزش و اهمیت بالاتری برخوردار است. شاخص عمران شهری با کسب امتیاز 0.2324 نیز در درجه بعدی اهمیت قرار می­گیرد. شاخص خدمات آموزشی نیز کمترین وزن و اهمیت را دارد (0283/0).

گام دوم: تشکیل ماتریس تصمیم­گیری

در گام بعدی اجرای مدل ویکور، ماتریس داده­های خام (ماتریس تصمیم­گیری) تشکیل شد که میانگین نمره هر یک از شاخص­های خدمات شهری یعنی خدمات تفریحی- رفاهی، خدمات حمل و نقلی، زیرساخت­های شهری، عمران شهری، خدمات آموزشی، خدمات بهداشتی درمانی، خدمات فرهنگی و فضای سبز شهری را برای مناطق شهری شهرستان­های استان مازندران به تفکیک ارائه می­دهد (جدول شماره 2).

جدول 2. وضعیت (میانگین) شاخص­های مورد ارزیابی در مناطق شهری شهرستان­های استان مازندران (ماتریس تصمیم­گیری)

فضای سبز شهری	خدمات فرهنگی	خدمات  بهداشتی درمانی	خدمات آموزشی	عمران شهری	زیرساخت­های شهری	خدمات  حمل و نقلی	خدمات  تفریحی- رفاهی	شاخص­ها مناطق شهری شهرستان­ها
0576/0	0227/0	0386/0	0338/0	035/0	026/0	053/0	0054/0	آمل
0265/0	0271/0	0547/0	0468/0	021/0	0411/0	0563/0	002/0	بابل
0476/0	0715/0	0378/0	0747/0	0158/0	07/0	0425/0	3841/0	بابلسر
0784/0	0336/0	0427/0	03/0	0207/0	026/0	0401/0	0026/0	بهشهر
0133/0	0486/0	0521/0	0524/0	0724/0	0421/0	0495/0	0472/0	تنکابن
0144/0	0814/0	0536/0	048/0	0474/0	0817/0	0254/0	0087/0	جویبار
0364/0	0493/0	0476/0	043/0	0618/0	04/0	074/0	0224/0	چالوس
1288/0	0877/0	046/0	036/0	1045/0	0248/0	039/0	0452/0	رامسر
0433/0	0251/0	06/0	0602/0	0151/0	0582/0	0891/0	0049/0	ساری
074/0	0942/0	0846/0	0493/0	03/0	0603/0	045/0	008/0	سوادکوه
0112/0	0095/0	0	0361/0	0345/0	0481/0	0474/0	0	سوادکوه شمالی
063/0	0391/0	0325/0	06/0	0315/0	0448/0	0367/0	0127/0	سیمرغ
0705/0	0112/0	0311/0	0154/0	0383/0	058/0	0347/0	0314/0	عباس آباد
0364/0	0417/0	0411/0	038/0	0228/0	0189/0	0363/0	1826/0	فریدونکنار
0192/0	0153/0	0316/0	0281/0	021/0	0265/0	0467/0	0019/0	قائمشهر
0237/0	0358/0	0314/0	0245/0	2021/0	031/0	046/0	0841/0	کلاردشت
0085/0	0614/0	0551/0	0543/0	0161/0	0362/0	0318/0	0	گلوگاه
0453/0	0351/0	0471/0	0359/0	0226/0	059/0	0687/0	0585/0	محمودآباد
028/0	0431/0	0836/0	087/0	0402/0	0584/0	0	0111/0	میاندورود
0312/0	0288/0	0406/0	0313/0	0262/0	0261/0	0447/0	0017/0	نکا
1228/0	0773/0	0498/0	0573/0	0578/0	0554/0	0422/0	0283/0	نور
02/0	0604/0	0388/0	0591/0	0635/0	0677/0	0511/0	0571/0	نوشهر

منبع: سالنامه آماری استان مازندران (1396) و محاسبات نگارندگان

 

گام سوم: بی­مقیاس نمودن ماتریس تصمیم­گیری به روش «نورم»

در مرحله بعد به­منظور  قابل مقایسه شدن مقیاس­های اندازه­گیری و سنجش وضعیت خدمات شهری در شهرهای استان مازندران، از بی­مقیاس نمودن ماتریس تصمیم­گیری به روش «نورم» استفاده شده است. یعنی مطابق رابطه زیر هر یک از عناصر شاخص­های ماتریس تصمیم­گیری بر مجموع مربعات عناصر همان شاخص تقسیم شده است. جدول شماره 3 ماتریس نرمال را نشان می­دهد.

جدول 3. ماتریس نرمال شده شاخص­های مورد ارزیابی

فضای سبز شهری	خدمات فرهنگی	خدمات بهداشتی درمانی	خدمات آموزشی	عمران شهری	زیرساخت­های شهری	خدمات حمل و نقلی	خدمات تفریحی- رفاهی	شاخص­ها مناطق شهری شهرستان­ها
22/0	094/0	169/0	149/0	123/0	114/0	232/0	012/0	آمل
101/0	112/0	24/0	206/0	074/0	181/0	247/0	004/0	بابل
182/0	296/0	166/0	329/0	055/0	307/0	186/0	855/0	بابلسر
299/0	139/0	187/0	129/0	072/0	114/0	176/0	006/0	بهشهر
051/0	201/0	228/0	231/0	253/0	185/0	217/0	105/0	تنکابن
055/0	337/0	235/0	211/0	166/0	359/0	112/0	019/0	جویبار
139/0	204/0	209/0	19/0	216/0	173/0	325/0	05/0	چالوس
491/0	363/0	201/0	158/0	366/0	109/0	171/0	101/0	رامسر
165/0	104/0	262/0	265/0	053/0	255/0	391/0	011/0	ساری
282/0	39/0	371/0	217/0	104/0	265/0	197/0	018/0	سوادکوه
043/0	039/0	0	159/0	121/0	211/0	208/0	0	سوادکوه شمالی
24/0	162/0	142/0	264/0	11/0	197/0	161/0	028/0	سیمرغ
269/0	046/0	136/0	068/0	134/0	255/0	152/0	07/0	عباس آباد
139/0	172/0	18/0	168/0	08/0	083/0	159/0	407/0	فریدونکنار
073/0	063/0	138/0	124/0	074/0	116/0	205/0	004/0	قائمشهر
09/0	148/0	138/0	108/0	708/0	136/0	202/0	187/0	کلاردشت
032/0	254/0	242/0	239/0	057/0	159/0	14/0	0	گلوگاه
173/0	145/0	207/0	158/0	079/0	261/0	301/0	13/0	محمودآباد
107/0	178/0	367/0	382/0	141/0	256/0	0	025/0	میاندورود
119/0	119/0	178/0	138/0	092/0	115/0	196/0	004/0	نکا
468/0	32/0	219/0	252/0	202/0	243/0	185/0	063/0	نور
076/0	25/0	17/0	26/0	222/0	297/0	224/0	127/0	نوشهر

منبع: سالنامه آماری استان مازندران (1396) و محاسبات نگارندگان

گام چهارم: تشکیل «ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻧﺮﻣﺎل ﺷﺪه وزﯾﻦ»

در این مرحله «ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻧﺮﻣﺎل ﺷﺪه وزﯾﻦ» از طریق ضرب ماتریس نرمال شده در وزن و اهمیت نسبی شاخص­ها که از طریق مدل «آنتروپی شانون» محاسبه شده بود، بدست آمد (جدول شماره 4).

جدول 4. ماتریس نرمال شده وزین شاخص­های مورد ارزیابی

فضای سبز شهری	خدمات فرهنگی	خدمات بهداشتی درمانی	خدمات آموزشی	عمران شهری	زیرساخت­های شهری	خدمات حمل و نقلی	خدمات تفریحی- رفاهی	شاخص‏ها   مناطق شهری  شهرستان­ها
0266/0	0076/0	0064/0	0042/0	0285/0	0035/0	0088/0	0052/0	آمل
0122/0	0091/0	0091/0	0058/0	0171/0	0055/0	0094/0	0019/0	بابل
022/0	024/0	0063/0	0093/0	0129/0	0094/0	0071/0	3681/0	بابلسر
0362/0	0113/0	0071/0	0037/0	0168/0	0035/0	0067/0	0025/0	بهشهر
0062/0	0163/0	0087/0	0065/0	0589/0	0057/0	0082/0	0452/0	تنکابن
0066/0	0273/0	0089/0	006/0	0386/0	011/0	0042/0	0084/0	جویبار
0168/0	0165/0	0079/0	0054/0	0503/0	0053/0	0123/0	0215/0	چالوس
0595/0	0295/0	0076/0	0045/0	085/0	0033/0	0065/0	0433/0	رامسر
02/0	0084/0	0099/0	0075/0	0123/0	0078/0	0148/0	0047/0	ساری
0342/0	0316/0	0141/0	0061/0	0241/0	0081/0	0075/0	0076/0	سوادکوه
0052/0	0032/0	0	0045/0	0281/0	0065/0	0079/0	0	سوادکوه شمالی
0291/0	0131/0	0054/0	0075/0	0257/0	006/0	0061/0	0122/0	سیمرغ
0326/0	0038/0	0052/0	0019/0	0311/0	0078/0	0058/0	0301/0	عباس آباد
0168/0	014/0	0069/0	0047/0	0186/0	0025/0	006/0	175/0	فریدونکنار
0089/0	0051/0	0053/0	0035/0	0171/0	0036/0	0078	0018/0	قائمشهر
011/0	012/0	0052/0	0031/0	1645/0	0042/0	0077/0	0806/0	کلاردشت
0039/0	0206/0	0092/0	0068/0	0131/0	0049/0	0053/0	0	گلوگاه
0209/0	0118/0	0078/0	0045/0	0184/0	008/0	0114/0	056/0	محمودآباد
0129/0	0145/0	0139/0	0108/0	0327/0	0079/0	0	0107/0	میاندورود
0144/0	0097/0	0068/0	0039/0	0213/0	0035/0	0074/0	0016/0	نکا
0568/0	026/0	0083/0	0071/0	047/0	0075/0	007/0	0271/0	نور
0092/0	0203/0	0065/0	0074/0	0517/0	0091/0	0085/0	0547/0	نوشهر

منبع: سالنامه آماری استان مازندران (1396) و محاسبات نگارندگان

گام پنجم: تعیین بالاترین و پایین­ترین مقدار مربوط به شاخص­ها 

بررسی بالاترین و پایین­ترین مقادیر مربوط به شاخص­های خدمات شهری مناطق شهری شهرستان­های مازندران نشان می­دهد از میان شاخص­های مورد بررسی شاخص «خدمات تفریحی- رفاهی» تحت تاثیر وزن و اهمیت بیشتری که براساس آنتروپی شانون برای این شاخص محاسبه شده بود، نسبت به سایر شاخص­ها بالاترین مقدار را دارا می­باشد. از میان مناطق شهری شهرستان­های استان مازندران، نقاط شهری شهرستان بابلسر یعنی شهرهای بابلسر، بهنمیر و هادی­شهر بالاترین مقدار این شاخص (3681/0) را دریافت کرده­اند. البته غالب خدمات مذکور در شهر بابلسر متمرکز شده است. کمترین مقدار این شاخص (0) نیز مربوط به نقاط شهری شهرستان­های گلوگاه  و سوادکوه شمالی (یعنی شهرهای گلوگاه و شیرگاه) است. بعد از شاخص خدمات تفریحی- رفاهی نیز شاخص عمران شهری با بالاترین مقدار (1645/0) در درجه بعدی اهمیت قرار دارد که این مقدار مربوط به شهر کلاردشت می­باشد. نقاط شهری شهرستان­های استان مازندران از نظر شاخص خدمات آموزشی بر اساس گویه­های بررسی شده در این تحقیق (1-تعداد کارکنان آموزشی دوره استثنایی شامل معلم، مدیریت و کیفیت بخشی 2- تعداد آموزشگاه دوره آموزش استثنایی 3- تعداد کلا س دوره آموزش استثنایی 4- تعداد آموزشگران دانشگاهی تمام وقت موسسات آموزش عالی 5- تعداد دانشجویان دوره های مختلف تحصیلی موسسات آموزش عالی 6- تعداد دانش آموختگان دوره های مختلف تحصیلی موسسات آموزش عالی 7- تعداد مربیان اداره کل آموزش فنی و حرفه ای 8- تعداد آموزش­دیدگان اداره کل آموزش فنی و حرفه ای) نسبت به سایر شاخص­های تحقیق وضعیت نامساعدی داشته و رضایت بخش نمی­باشند.

جدول 5. بالاترین() و پایین­ترین () مقدار ارزش شاخص­های مورد ارزیابی

فضای سبز شهری	خدمات فرهنگی	خدمات بهداشتی درمانی	خدمات آموزشی	عمران شهری	زیرساخت­های شهری	خدمات حمل و نقلی	خدمات تفریحی- رفاهی	شاخص­ها             پارامترها
0595/0 (رامسر)	0316/0 (سوادکوه)	0141/0 (سوادکوه)	0108/0 (میاندورود)	1645/0 (کلادشت)	011/0 (جویبار)	0148/0 (ساری)	3681/0 (بابلسر)	بالاترین مقدار()
0039/0 (گلوگاه)	0032/0 (سوادکوه شمالی) 0(ب	0 (سوادکوه شمالی)	0019/0 (عباس­آباد)	0122/0 (ساری)	0025/0 (فریدونکنار)	0 (میاندورود)	0 (سوادکوه شمالی و گلوگاه)	پایین­ترین مقدار ()
0556/0	0285/0	0141/0	0089/0	1522/0	0085/0	0148/0	3681/0	پایین­ترین مقدار-بالاترین مقدار ()- ()

منبع: سالنامه آماری استان مازندران (1396) و محاسبات نگارندگان

گام ششم: تعیین فاصله از راه­حل­های ایده­آل مثبت (S) و منفی (R)

با توجه به مقادیر حداکثر و حداقل محاسبه شده برای هر کدام از شاخص­ها، فاصله از راه حل­های ایده­آل مثبت (مطلوبیت S) و منفی (تاسف R) را برای هر کدام از شهرستان­ها با توجه به مقادیر کمترین و بیشترین محاسبه شده است. مقادیر مذکور محاسبه شده برای مناطق شهری شهرستان­های استان مازندران در جدول شماره 6 آمده است.

جدول 6. مقدار مطلوبیت ایده­آل (S) و مطلوبیت ضد ایده­آل (R)

R	S	شاخص­ها مناطق شهری شهرستان­ها
424/0	856/0	آمل	1
428/0	883/0	بابل	2
231/0	386/0	بابلسر	3
427/0	851/0	بهشهر	4
378/0	763/0	تنکابن	5
421/0	797/0	جویبار	6
405/0	777/0	چالوس	7
38/0	594/0	رامسر	8
425/0	843/0	ساری	9
421/0	735/0	سوادکوه	10
43/0	93/0	سوادکوه شمالی	11
416/0	822/0	سیمرغ	12
395/0	824/0	عباس آباد	13
226/0	684/0	فریدونکنار	14
428/0	931/0	قائمشهر	15
336/0	59/0	کلاردشت	16
43/0	887/0	گلوگاه	17
365/0	785/0	محمودآباد	18
418/0	819/0	میاندورود	19
428/0	896/0	نکا	20
399/0	66/0	نور	21
366/0	735/0	نوشهر	22

منبع: سالنامه آماری استان مازندران (1396) و محاسبات نگارندگان

گام هفتم: رتبه بندی مناطق شهری شهرستان­ها براساس مقادیر R، S و Q

با توجه به نتایج ارائه شده در جدول شماره 7، شهرستان بابلسر، بر اساس دو ضریب Q و S رتبه اول و بر اساس ضریب R رتبه دوم را به خود اختصاص داده است. همچنین نقاط شهری این شهرستان (بابلسر، بهنمیر و هادی­شهر) هر دو شرط اول (Q()-Q()) و دوم مدل ویکور را محقق ساخته است. یعنی تفاضل مقدار شاخص Q شهرستان بابلسر به عنوان گزینه حائز رتبه اول با شاخص Q شهرستان فریدونکنار که در رتبه دوم قرار دارد، بیشتر از  (0.048) است. همچنین این شهر علاوه بر ضریب Q از نظر ضریب S نیز حائز رتبه نخست شده است. بر این اساس مجموعه شهرهای بابلسر، بهنمیر و هادی­شهر نسبت به مناطق شهریِ سایرِ شهرستان­های استان مازندران، مطلوب­ترین شرایط را از نظر پراکنش خدمات شهری به نسبت جمعیت شهرنشین خود دارا می­باشند و شهرهای برتر و مسلط استان شناخته می­شوند. نقاط شهری شهرستان­های فریدونکنار، کلاردشت، رامسر و نوشهر (یعنی شهرهای فریدونکنار، کلاردشت، رامسر، کتالم و سادات شهر، نوشهر، کجور و پول) نیز در رتبه­های بعدی قرار گرفته­اند. شهر شیرگاه به عنوان تنها نقطه شهریِ شهرستان سوادکوه شمالی نیز آخرین رتبه خدمات شهری را بر اساس مجموعه شاخص­های مورد بررسی دریافت کرده است. 

جدول 7. مقدار تابع مزیت(Q) و مقادیر مطلوبیت ایده­آل (S) و مطلوبیت ضد ایده­آل (R)

رتبه  Q	Q	رتبه  R	R	رتبه  S	S	شاخص­ها مناطق شهری شهرستان­ها
16	916/0	15	424/0	17	856/0	آمل
18	951/0	18	428/0	18	883/	بابل
1	014/0	2	231/0	1	386/0	بابلسر
17	919/0	17	427/0	16	851/0	بهشهر
8	717/0	6	378/0	8	763/0	تنکابن
12	853/0	13	421/0	11	797/0	جویبار
9	797/0	10	405/0	9	777/0	چالوس
4	567/0	7	38/0	3	594/0	رامسر
15	905/0	16	425/0	15	843/0	ساری
10	798/0	14	421/0	6	735/0	سوادکوه
22	999/0	21	43/0	21	93/0	سوادکوه شمالی
13	864/0	11	416/0	13	822/0	سیمرغ
11	816/0	8	395/0	14	824/0	عباس آباد
2	273/0	1	226/0	5	684/0	فریدونکنار
21	995/0	19	428/0	22	931/0	قائمشهر
3	456/0	3	336/0	2	59/0	کلاردشت
19	959/0	21	43/0	19	887/0	گلوگاه
7	706/0	4	365/0	10	785/0	محمودآباد
14	867/0	12	418/0	12	819/0	میاندورود
20	963/0	20	428/0	20	896/0	نکا
6	674/0	9	399/0	4	66/0	نور
5	664/0	5	366/0	7	735/0	نوشهر

منبع: سالنامه آماری استان مازندران (1396) و محاسبات نگارندگان

گام هشتم: طبقه­بندی مناطق شهری شهرستان­های استان براساس وضعیت خدمات شهری

در این مرحله وضعیت توسعه کاربری خدمات شهری بر اساس ارزش نهایی ویکور (Q) مطابق جدول شماره 4-10، ارزیابی و طبقه­بندی می شود. نتایج نهایی مدل ویکور در رتبه­بندی مناطق شهری شهرستان­های استان مازندران براساس وضعیت خدمات شهری در جدول شماره 9 قابل مشاهده است. جدول شماره 10 طبقه­بندی مناطق شهری شهرستان­های استان مازندران مطابق دﯾﺪﮔﺎه ﭘﺮﺳﮑﺎت آﻟﻦ بر اساس ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺳﻨﺠﺶ و ارزﯾﺎﺑﯽ وضعیت خدمات شهری به 5 طبقه­ی 1- کاملاً برخوردار 2- برخوردار  3- نیمه برخوردار 4- با برخورداری ضعیف 5- محروم را نشان می­دهد. شکل شماره 2 نیز وضعیت مناطق شهری شهرستان­های استان را به لحاظ برخورداری از خدمات شهری براساس نتایج روش ویکور به نمایش گذاشته است.

جدول 8. ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺳﻨﺠﺶ و ارزﯾﺎﺑﯽ وضعیت خدمات شهری از دﯾﺪﮔﺎه ﭘﺮﺳﮑﺎت آﻟﻦ

وضعیت خدمات شهری	ارزش ویکور (Q)
کاملاً برخوردار	0-2/0
برخوردار	2/0-4/0
نیمه برخوردار	4/0-6/0
برخورداری ضعیف	6/0-8/0
محروم	8/0-1

جدول 9. وضعیت مناطق شهری شهرستان­های استان مازندران به لحاظ وضعیت خدمات شهری با استفاده از  مدل ویکور

وضعیت خدمات شهری	رتبه نهایی	مقدار Q	مناطق شهری شهرستان­ها
کاملا برخوردار	1	014/0	بابلسر
برخوردار	2	273/0	فریدونکنار
نیمه برخوردار	3	456/0	کلاردشت
نیمه برخوردار	4	567/0	رامسر
برخورداری ضعیف	5	664/0	نوشهر
برخورداری ضعیف	6	674/0	نور
برخورداری ضعیف	7	706/0	محمودآباد
برخورداری ضعیف	8	717/0	تنکابن
برخورداری ضعیف	9	797/0	چالوس
برخورداری ضعیف	10	798/0	سوادکوه
محروم	11	816/0	عباس آباد
محروم	12	853/0	جویبار
محروم	13	864/0	سیمرغ
محروم	14	867/0	میاندورود
محروم	15	905/0	ساری
محروم	16	916/0	آمل
محروم	17	919/0	بهشهر
محروم	18	951/0	بابل
محروم	19	959/0	گلوگاه
محروم	20	963/0	نکا
محروم	21	995/0	قائمشهر
محروم	22	999/0	سوادکوه شمالی

منبع: سالنامه آماری استان مازندران (1396) و محاسبات نگارندگان

جدول 10. طبقه­بندی مناطق شهری شهرستان­های استان مازندران به لحاظ وضعیت خدمات شهری بر اساس نتایج مدل ویکور

شهرها	مناطق شهری شهرستان­ها	وضعیت خدمات شهری
(بابلسر، بهنمیر، هادی­شهر)	بابلسر	کاملاً برخوردار
(فریدونکنار)	فریدونکنار	برخوردار
(رامسر، کتالم و سادات شهر) (کلاردشت)	رامسر، کلاردشت	نیمه برخوردار
(نوشهر، کجور، پول) (نور، چمستان، بلده، رویان، ایزدشهر) (محمود آباد، سرخرود) (تنکابن، نشتارود، شیرود، خرم آباد)(چالوس، مرزن آباد، هچیرود) (پل سفید، زیرآب، آلاشت)	نوشهر، نور، محمودآباد، تنکابن، چالوس، سوادکوه	برخورداری ضعیف
(عباس آباد، سلمانشهر، کلار آباد) (جویبار، کوهی خیل) (کیاکلا) (سورک) (ساری، کیاسر، فریم، پایین هولار) (آمل، رینه، گزنک، دابودشت، امامزاده عبدا...) (بهشهر، رستمکلا، خلیل شهر) (بابل، امیرکلا، گلوگاه، گتاب، زرگرمحله، مرزیکلا،خوشرودپی) (گلوگاه) (نکا) (قائمشهر، ارطه) (شیرگاه)	عباس آباد، جویبار، سیمرغ، میاندورود، ساری، آمل، بهشهر، بابل، گلوگاه، نکا، قائمشهر، سوادکوه شمالی	محروم

منبع: سالنامه آماری استان مازندران (1396) و محاسبات نگارندگان

 

شکل 2. وضعیت شهرستان­های استان مازندران به لحاظ وضعیت توسعه خدمات شهری در مناطق شهری براساس نتایج مدل ویکور

منبع: یافته های پژوهش

 

نتیجه­گیری

در این پژوهش به بررسی پراکنش فضایی خدمات شهری در مراکز سکونتگاههای شهری استان مازندران پرداخته شده است. برای همین منظور از 8 شاخص و 49 گویه استفاده گردید که براساس اطلاعات سالنامه آماری استان مازندران استخراج شد. جهت تعیین سطح پراکنش فضایی مراکز سکونتگاههای شهری استان، از تکنیک ویکور بهره گرفته شده است. نتایج سطح‏بندی پراکنش فضایی مناطق شهری شهرستان­های استان مازندران به لحاظ برخورداری از شاخص­های خدمات شهری، بیانگر این است که شهرستان بابلسر از نظر خدمات شهری ارائه شده در نقاط شهری «کاملا برخوردار» می­باشد که مجموعاً 3 شهر استان را دربر می­گیرند. سه شهر کلاردشت، رامسر، کتالم و سادات شهر نیز به لحاظ خدمات شهری ارائه شده، وضعیت متوسط و نیمه مساعدی دارند و در گروه «نیمه برخوردار» قرار می­گیرند. در واقع شرایط شاخص­های خدمات شهری در این شهرها، تقریبا قابل قبول و نیمه برخوردار بوده و به سمت برخورداری در حال حرکت هستند. این در حالی است که 20 نقطه شهری شهرستان­های نوشهر، نور، محمودآباد، تنکابن، چالوس، سوادکوه رتبه «برخورداری ضعیف» را به خود اختصاص می­دهند. گروه «محروم» نیز نقاط شهری شهرستان­های عباس آباد، جویبار، سیمرغ، میاندورود، ساری، آمل، بهشهر، بابل، گلوگاه، نکا و قائمشهر را دربر می­گیرد، که در مجموع 31 شهر استان را شامل می شوند. شهرهایی که در این گروه قرار می­گیرند در مقایسه با نقاط شهری سایر شهرستان­های استان به لحاظ خدمات شهری کاملاً ضعیف هستند. همان‏طور که ملاحظه می­شود تنها 7 شهر استان در گروه­های کاملاً برخوردار، برخوردار و نیمه برخوردار قرار دارند و شهروندان آنها از نظر برخورداری از خدمات شهری وضعیت مطلوب و ایده­آلی دارند، حال آنکه نزدیک به 90 درصد (93/87 درصد شامل 51 شهر) از 58 شهر استان مازندران از نظر شاخص­های خدمات شهری وضعیت نامطلوب و پایین­تر از متوسط دارند و کمبود خدمات شهری مد نظر تحقیق به نسبت جمعیت این شهرها به‏طور چشمگیری احساس می­شود. در مجموع  نتایج بدست آمده از یافته‏های پژوهش نشان می‏دهد که وضعیت پراکنش کاربری خدمات شهری در مناطق شهری استان مازندران براساس شاخص­های مورد نظر تحقیق نامطلوب و ناکافی و در عین حال نامتعادل و ناهمگون است. بنابراین عدم توزیع فضایی متعادل خدمات شهری در سطح مناطق شهری استان مازندران منجر به عدم عدالت اجتماعی و عدالت فضایی گردیده است. از این­رو برنامه­ریزی و سیاست­گذاری جهت رفع کمبودهای خدماتی ساکنین مناطق شهری استان و توزیع برابر خدمات و فرصت­ها به منظور رفع نابرابری های ناحیه­ای از اولویت­های ضروری توسعه در سطح استان به نظر می­رسد.

 

منابع

آروین، عباس‏علی و کیانی، علی‏رضا. (1399). تحلیل فضایی پراکنش خدمات عمومی شهری با استفاده از فاصله ماتریس اقلیدسی (مطالعه موردی: شهر یزد). پژوهش‏های جغرافیای انسانی، 52(4)، 1389-1373.

بهروان، ‌حسین. (1386). آمایش فرهنگ و عدالت شهری در مناطق12گانة شهر مشهد. مجموعه مقالات و کنفرانس برنامه ریزی و مدیریت شهری، مشهد، 2-28.

پوراحمد، احمد و خلیجی، محمدعلی. (1393). قابلیت سنجی تحلیل خدمات شهری با استفاده از تکنیک VIKOR (مطالعه موردی بناب). برنامه ریزی فضایی (جغرافیا)، 4(2) 2، 16-1.

تقوایی، مسعود. (1386). تعیین و تحلیل سطوح برخورداری مناطق روستایی استان‌های کشور با بهره‌گیری از روش تاکسونومی عددی و تحلیل خوشه‌ای، فصلنامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 2(5)، 91-116.

حاتمی نژاد، حسین و راستی، عمران. (1386). عدالت اجتماعی و عدالت فضایی(منطقه ای)بررسی و مقایسة نظریات جان راولز و دیوید هاروی. مجلة سیاسی-اقتصادی دانشگاه تهران، شمارة 270-269، 82-95 .

حیدری، اکبر؛ رهنما، محمدرحیم؛ اجزاشکوهی، محمد و امیدعلی خواهرزمی. (1395). تحلیل تحوّلات فضایی محیطزیست شهری در کلانشهر مشهد با استفاده از الگوی آینده پژوهی گام طبیعی، 18، 19-1 .

سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان مازندران. (1396). سالنامه آماری استان مازندران، معاونت آمار و اطلاعات. www.mporg.ir

ساسان­پور، فرزانه؛ تولایی، سیمین و جعفری اسدآبادی، حمزه. (1394). سنجش و ارزیابی زیست­پذیری شهری در مناطق بیست و دو گانه کلانشهر تهران. فصلنامه برنامه­ریزی منطقه­ای، 5(18)، 42- 27.

شارع پور، محمود. (1387). جامعه شناسی شهری، چاپ اول، تهران: انتشارت سمت.

شارع­پور، محمود؛ ریاحی، اسماعیل و فاطمه آرمان. (1392). بررسی تأثیر مؤلفه­های سرمایه اجتماعی برسلامت روان، مطالعه موردی، شهروندان شهر تهران. دو فصلنامه مسائل اجتماعی ایران، 5(1)، 100-79 .

شریفی، عبدالنبی. (1385). عدالت اجتماعی و شهر؛ تحلیلی بر نابرابری های منطقمه ای در شهر اهواز، استاد راهنما:  حاتمی نژاد، حسین، دانشگاه تهران، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، تهران، ایران.

شكوئي، حسين. (1383). ديدگاه‏هاي نو در جغرافياي شهري، تهران: انتشارات سمت.

سلیمانی مهرنجانی، محمد؛ تولایی. سیمین؛ رفیعیان، مجتبی؛ زنگانه، احمد و خزائی نژاد، فروغ. (1395). زیست‌پذیری شهری: مفهوم، اصول، ابعاد و شاخص‌ها. پژوهش­های جغرافیایی برنامه ریزی شهری، 4(1)، 27-50.

عبداللهی، علی‏اصغر و قاسمی، مسلم. (1397). تحلیل توزیع فضایی خدمات عمومی شهری با استفاده از تکنیک تصمیم‏گیری Vikor و Waspas (مطالعه موردی: کرمان). پژوهش‏های جغرافیای برنامه‏ریزی شهری، 6(4)، 715-695.

كامیار، غلامرضا. (1387). حقوق شهری و شهرسازی. تهران: انتشارات مجد.

محمدی کاظم‏آبادی، لیلا؛ خانی‏زاده، محمد علی و بابایی چله‏بری، محسن. (1398). تحلیلی بر پراکنش خدمات و جمعیت شهری با تاکید بر عدالت فضایی و برخورداری شهری (مورد مطالعه: شهر ایلام). جغرافیای اجتماعی شهر، 6(1)، 191-175.

نصیری پور، امیر اشکان؛ رئیسی، پوران و عسگری؛ عباس‏علی. (1393). تحلیل پراکنش فضایی مراکز بهداشتی درمانی شهرکرد با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی. مجله دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد، 16(19)، 27-6.

وارثی، حمیدرضا؛ قائد رحمتی،صفر و باستانی فر، ایمان. (1386). بررسی خدمات شهری در بی‌تعادلی فضایی جمعیت بر چگونگی توزیع خدمات شهری بر پایه‌ی عدالت اجتماعی(موردی: اهواز)، نشریه جغرافیا و توسعه،دوره 5،شماره 9،91.

 

Certoma, C., Martellozzo, F. (2017). The Spatial Distribution of Urban Gardening and Spatial Injustice. In between Social – Economic and Environmetal Dererminats. ATTI DEL XXXII CONGRESSO GEOGRAFICO ITALIANO, ISBN 978-88-942641, 2-8.

Cortes, Y. (2021). Spatial Accessibility to Local Public Services in an Unequal Place: An Analysis from Patterns of Residential Segregation in the Metropolitan Area of Santiago, Chile. Sustainability 2021, 13, 442, 1-20. https://www.mdpi.com/journal/sustainability

Gómez-Baggethun, E., De Groot, R., Lomas, P. L., Montes, c. (2010). The history of ecosystem services in economic theory and practice: from early notions to markets and payment schemes. Ecological Economics, 69(6), 1209–1218.

Li, H.; Wang, Q.; Shi, W.; Deng, Z.; Wang, H. (2015). Residential clustering and spatial access to public services in Shangai. Habitat Int. 46, 119–129.

Ji, Y.W., Zhang, L., Liu, J., Zhong, Q., Zhang, X. (2020). Optimizing Spatial Distribution of Urban Green Spaces by Balancing Supply and Demand for Ecosystem Services. Mathematical Tools for Solving Problems of Chemical Structure Generation. Hindawi, Journal of Chemistry, 2020, Article ID 8474636, 1-8. 

https://doi.org/10.1155/2020/8474636

Pietro, G., Elliott, D., Gabriell, Y. (2005). A Home in the City. UN Millennum Project, Task Force on Improving the Lives of Slum Dwellers, London.

Shi, Y., Yang, J., Shen, P. (2020). Revealing the Correlation between Population Density and the Spatial Distribution of Urban Public Service Facilities with Mobile Phone Data. ISPRS Int. J. Geo-Inf. 9(1), 1-17.

Sun, W.; Fu, Y.; Zheng, S. (2017). Local Public Service Provision and Spatial Inequality in Chinese Cities: The Role of Residential Income Sorting and Land-use Conditions. J. Reg. Sci, 57, 547–567.

 

 

Analysis of Spatial Distribution of Urban Service in Residential Centers in Mazandaran Province

 

Received:                                                        Accepted:

 

 

 

ABSTRACT 

Introduction

Urban planning, since it is related to the allocation and distribution of scarce resources among different places in the city, its reliance on the criteria of spatial distribution of urban services, it is necessary.

Research purpose

The purpose of this study is to investigate the spatial distribution of urban service uses in urban centers of Mazandaran province.

Methodology

The present research is of applied type and its method is descriptive-analytical. The data required for the research were collected using the library method and documents from the statistical yearbook of Mazandaran province in 2017. In this study, to measure the spatial distribution of urban services, the indicators of recreational-welfare services, transportation services, urban infrastructure, urban development, urban green space, educational services, health services and cultural services have been used. Vikor model has been used to rank the urban centers of Mazandaran cities based on the status of urban services development.

Geographical area of research

The study area is the city centers of Mazandaran province.

Results and discussion

Findings show that only 7 cities of the province, which include urban areas of 4 cities of Babolsar, Fereydunkenar, Kelardasht and Ramsar, are in fully-owned, well-off and semi-well-served groups, and their citizens are in a position to enjoy urban services. They have an ideal. In other words, providing services to citizens in the cities of Babolsar, Bahnmir, Hadi Shahr, Fereydunkenar, Kelardasht, Ramsar and Katalam and Sadatshahr is largely acceptable.

Conclusion

The results show that nearly 90% of the cities of Mazandaran province in terms of urban service indicators are unfavorable and below average and the lack of urban services considered in the study is felt in proportion to the population of these cities.

Key words: Spatial distribution, urban services, urban settlements

 

 

 

EXTENDED ABSTRACT 

Introduction 

Since urban planning is associated with the allocation and distribution of scarce resources among different parts of the city, its reliance on the criteria for spatial distribution of urban services seems essential. Due to the importance of the issue, the purpose of the present study is to investigate the spatial distribution of urban services in the settlements of Mazandaran city centers. 

Methodology 

The present study is of applied type and its method is descriptive-analytical. The data required for the research were collected using the library and documentary methods of the statistical yearbook of Mazandaran province in 2017. The study area is the urban areas of Mazandaran province. For the ranking of urban areas of Mazandaran's static cities, based on the situation of urban services development, the Vikor model has been used.

Geographical area of research 

Mazandaran province with an area of 23756.4 square kilometers, in the northern half of the country, between 35 degrees and 46 minutes to 36 degrees and 58 minutes north latitude, from the equator and 50 degrees and 20 minutes to 54 degrees and 10 minutes east longitude, It is located at the Greenwich meridian. Its northern border is the Caspian Sea, its southern border is Tehran and Semnan provinces, its western border is Gilan and its eastern border is Golestan province. In 1398, Mazandaran had 22 cities and 61 cities. According to the 2016 census, the population of the province was 3283582 people, of which 57.6% lived in cities.

Results and discussion 

In this study, to measure the spatial distribution of urban services, the characteristics of recreational-welfare services, transportation services, urban infrastructure, urban development, urban green space, educational services, health services and cultural services have been used. The results show that only 7 cities of the province, which include the urban areas of 4 cities of Babolsar, Fereydunkenar, Kelardasht and Ramsar, are in fully privileged, privileged and semi-privileged groups and their citizens have urban services. They have an ideal situation.

Conclusion 

Therefore, providing services to citizens in the cities of Babolsar, Behnamir, Hadishahr, Fereydoonkanaar, Kelardasht, Ramsar and Katalam and Sadatshahr is highly acceptable. However, about 90% of the cities in Mazandaran province are in an unfavorable and lower than average condition in terms of urban service indicators, and the lack of urban services for research compared to the population of these cities is significantly felt.

Key words: Spatial distribution, urban services, urban settlements

Refrences

Abdullahi, A. A., Ghasemi, M. (2019). Analysis of spatial distribution of urban public services using Vikor and Waspas decision making technique (Case study: Kerman). Geographical Research in Urban Planning, 6 (4), 715-695. (in persion)

Arvin, A. A., Kiani, A. R. (2020). Spatial analysis of the distribution of urban public services using the Euclidean matrix distance (Case study: Yazd city). Human Geography Research, 52 (4), 1389-1373. (in persion)

Behravan, H. (2007). Urban Culture and Justice Management in the 12 districts of Mashhad. Proceedings and Conference on Urban Planning and Management, Mashhad, 2-28. (in persion)

Certoma, C., Martellozzo, F. (2017). The Spatial Distribution of Urban Gardening and Spatial Injustice. In between Social – Economic and Environmetal Dererminats. ATTI DEL XXXII CONGRESSO GEOGRAFICO ITALIANO, ISBN 978-88-942641, 2-8.

Cortes, Y. (2021). Spatial Accessibility to Local Public Services in an Unequal Place: An Analysis from Patterns of Residential Segregation in the Metropolitan Area of Santiago, Chile. Sustainability 2021, 13, 442, 1-20. https://www.mdpi.com/journal/sustainability

Hataminezhad, H., Rasti, O. (2007). Social Justice and Spatial (Regional) Justice Review and Compare the Theories of John Rawls and David Harvey, Tehran University Political-Economic Journal Publications, N.. 270-269,. 82-95. (in persion)

Heydari, A., Rahnama, M. R., Ajzashokuhi, Mo., Kharazmi, O. (2016). Analysis of spatial changes in urban environment in the metropolis of Mashhad using the pattern of natural step futurism, Geography Quarterly and Environmental Sustainability, N. 18, 19-1. (in persion)

Gómez-Baggethun, E., De Groot, R., Lomas, P. L., Montes, c. (2010). The history of ecosystem services in economic theory and practice: from early notions to markets and payment schemes. Ecological Economics, 69(6), 1209–1218.

Li, H.; Wang, Q.; Shi, W.; Deng, Z.; Wang, H. (2015). Residential clustering and spatial access to public services in Shangai. Habitat Int. 46, 119–129.

Ji, Y.W., Zhang, L., Liu, J., Zhong, Q., Zhang, X. (2020). Optimizing Spatial Distribution of Urban Green Spaces by Balancing Supply and Demand for Ecosystem Services. Mathematical Tools for Solving Problems of Chemical Structure Generation. Hindawi, Journal of Chemistry, 2020, Article ID 8474636, 1-8. 

https://doi.org/10.1155/2020/8474636

Kamyar, G. (2008). Urban Law and Urban Development, Tehran, Majd Publications. (in persion)

Nasiripour, A. A., Reeisi, P., Asgari, A. (2014). Spatial analysis of Shahrekord health centers using geographical information system. Shahrekord University of Medical Sciences Journal, 16(6), 19-27. (in persion)

Management and Planning Organization of Mazandaran Province. (2017). Statistical Yearbook of Mazandaran Province, Deputy of Statistics and Information. www.mporg.ir

Mohammadi Kazemabadi, L. Khanizadeh, M. A., Babaei Chelehbari, M. (2019). An analysis of the distribution of services and urban population with emphasis on spatial justice and urban enjoyment (Case study: Ilam city). Social Geography of the City, 6 (1), 191-175. (in persion)

Pietro, G., Elliott, D., Gabriell, Y. (2005). A Home in the City. UN Millennum Project, Task Force on Improving the Lives of Slum Dwellers, London.

Poorahmad, A., Khaleiji, M. A. (2014). Capability Assessment of Urban Services Analysis Using VIKOR Technique (Bonab Case Study). Spatial Planning (Geography), 4(2), 16-16. . (in persion)

Sasanpour, F., Tavalaei, S., Jafari Asadabadi, H. (2015). Assessment and Evaluation of Urban Living in Twenty-Two Areas of Tehran Metropolis. Regional Planning Quarterly, 5(18), 42-27. (in persion)

Shakouei, H. (2004). New Perspectives on Urban Geography. Samat Publications, Tehran. (in persion)

Sharepour, M. (2008). Urban Sociology, Samat Publishing, First Edition, Tehran. (in persion)

Sharepour, M., Riahi, E., Arman, F. (2013). Investigating the Effect of Social Capital Components on Mental Health, Case Study. Citizens of Tehran, Two Quarterly Journal of Social Issues in Iran, 5(1), 100-79. (in persion)

Sharifi, A. (2006). Social justice and the city; An Analysis of Regional Inequalities in Ahvaz. Supervisor: Hataminejad, Hossein, University of Tehran, Department of Geography and Urban Planning. (in persion)

Shi, Y., Yang, J., Shen, P. (2020). Revealing the Correlation between Population Density and the Spatial Distribution of Urban Public Service Facilities with Mobile Phone Data. ISPRS Int. J. Geo-Inf. 9(1), 1-17.

Soleimani Mehranjani, M., Tavalaei, S., Rafiean, M., Zangane, A., Khazaeinezhad, F. (2016). Urban Living: Concept, Principles, Dimensions and Indicators. Geographical Research of Urban Planning, 4(1), 27-50. (in persion)

Sun, W.; Fu, Y.; Zheng, S. (2017). Local Public Service Provision and Spatial Inequality in Chinese Cities: The Role of Residential Income Sorting and Land-use Conditions. J. Reg. Sci, 57, 547–567.

Taghvaei, M. (2007). Determining and analyzing the levels of rural areas in the provinces of the country using numerical taxonomic method and cluster analysis. Quarterly Journal of Welfare and Social Development Planning, 2(5), 91-116. (in persion)

Varesi, H., Qaed Rahmati, S., Bastanifar, I. (2007). Investigation of urban services in the spatial imbalance of population on how to distribute urban services based on social justice Zahedan. Journal of Geography and Development, 6(11), 156-139.(in persion)

 

 

---

[1]  Max weber

[2] -رفتارهای ضدشهری که باعث ایجادخسارات به تأسیسات وتجهیزات شهری می شود. (کامیار، 1387: 45).

[3]  Li et al

[4]  Sun and Zheng

[5]  cortes

[6]  VIKOR

[7]  Opricovic and Tzeng

---