Determining the Environmental Factors Influencing Increase Social Security in the Residential Complexes in Rasht

Subject Areas : Architecture and urbanization

Sobhan roshanfekr jourshari ¹ ( PhD in Architecture, Department of Architecture, Rasht Branch, Islamic Azad University, Rasht, Iran )
Nasrollah Molaei Hashjin ² ( Professor, Department of Geography, Rasht Branch, Islamic Azad University, Rasht, Iran. )

Received: 2020-10-27 Accepted : 2023-04-25 Published : 2023-04-25

Keywords: Environmental factors, Residential Complex, Social Security, Rasht,

Abstract :

Introduction: Providing security for human beings has long been one of the most essential needs of life, so that other abilities flourish in light of it. It can be considered as the basis of progress and development in societies. Given the expansion of population in cities, consequently, due to migration from rural areas to cities, the need to provide adequate and safe housing and security has become a priority. Aim: The present study was conducted with the aim of identifying and explaining the effective environmental factors of security based on previous valid theories and cultural researches of the region. Methodology: The present study was conducted by using qualitative and quantitative methods. It was conducted in residential complexes of Rasht city. A total number of 384 people were studied in this study. The data were collected through a researcher-made questionnaire and they were analyzed in SPSS software. Finally, confirmatory factor analysis was done on them. Geographical scope of the research: The present study was carried out in selected residential complexes in Rasht (Azadegan and Pardisan), which is the most populous province in the north of Iran and is the center of Gilan province. Discussion: The results showed that five factors of monitoring, physical security, territoriality, fear of crime, and management and maintenance, respectively, had the highest impact on environmental security in the studied residential complexes in Rasht. Results: Based on the Friedman test and the rank of each variable, it can be stated that monitoring with 3.61, physical security with 3.23, territoriality with 2.84, fear of crime with 2.83, and management and maintenance with 2.50, respectively, obtained the highest score from the respondents. Finally, based on the obtained results, it can be stated that the extracted environmental factors are effective in promoting security in the studied residential complex.

Full-Text:



بسم الله الرحمن الرحیم

                                                                        فصلنامه نشریه علمی مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی

دوره شانزدهم، شماره  (پیاپی 54)، بهار1400

شاپای چاپی 5968- 2538   شاپای الکترونیکی X595- 2538

http://jshsp.iaurasht.ac.ir

صص.

تحلیل عوامل موثر محیطی در ایجاد حس امنیت در شهر رشت

                 (مطالعه موردی:مجتمع های مسکونی آزادان و پردیسان)

 

 

 

تاریخ دریافت:

تاریخ پذیرش:

 

چکیده 

مقدمه: از دیرباز برای بشر تامین امنیت از ضرور یترین ارکان زندگی بوده است که سایر توانایی‌ها در پرتو حضور آن شکوفا می‌شود. می‌توان آن را پایه پیشرفت و توسعه در جوامع دانست. با توجه به گسترش جمعیت در شهرها ،.متعاقباً ، به دلیل مهاجرت از مناطق روستایی به شهرها، نیاز به تأمین امنیت نیاز و مسکن مناسب و امن به اولویت تبدیل شده است.

هدف پژوهش: این پژوهش با هدف شناسایی عوامل موثر محیطی امنیت مبتنی بر نظریات معتبر پیشین و جستارهای فرهنگی منطقه مورد توجه قرار گرفته، تبیین و ارزشگذاری شده است.

روش شناسیی تحقیق: این پژوهش با روش تحقیق کیفی و کمی مورد تبیین قرار گرفته است. در مجموعه های مسکونی شهر رشت صورت گرفته است. تعداد 384 نفر مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. که از طریق پرسشنامه محقق ساخت و توزیع آن پرسشنامه، داده‌ها با نرم افزار spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. و در انتها تحلیل بار عامل تاییدی مورد سنجش قرار گرفته است.

قلمرو جغرافیایی پژوهش: این پژوهش در مجتمع های مسکونی منتخب شهر رشت (آزادگان و پردیسان)، که پرجمعیت‌ترین استان شمال کشور و مرکز استان گیلان است انجام شده است.

یافته‌ها و بحث: یافته‌ها نشان می‌دهد که پنج عامل اصلی شامل: نظارت، امنیت فیزیکی، قلمروپایی، ترس از جرم و مدیریت و نگهداری به ترتیب بالاترین تاثیر را بر امنیت محیطی در مجتمع های مسکونی مورد مطالعه در شهر رشت داشته باشند که مورد توجه و بررسی قرار گرفته‌اند.

نتایج: مشخص شده است. شاخص امنیت فیزیکی، نظارت، قلمرو پایی، ترس از جرم، مدیریت و نگهداری، به عنوان عواملی مهم در امنیت در محیط های مسکونی است. که با توجه به آزمون فریدمن و رتبه هر متغیر می‌توان گفت که به ترتیب نظارت با 3.61، امنیت فیزیکی با 3.23، قلمروپایی با 2.84، ترس از جرم 2.83و مدیریت و نگهداری با 2.50 دارای بیشترین تاثیر و امتیاز از دید پاسخ دهندگان است. در تهایت می‌توان گفت نتیجه به‌دست آمده نشان می‌دهد عوامل محیطی استخراج شده در ارتقا امنیت در مجموعه مسکونی مورد مطالعه موثر است.

 

واژه‌گان کلیدی : امنیت اجتماعی، مجتمع مسکونی، عوامل موثر محیطی، شهر رشت

 

 

مقدمه

تغییرات جمعیتی در ایران نشان دهنده سرعت شتابان شهرنشینی است، شهر شدن روستاها، روستاگریزی، تغییر تعادل توزیع فضاهای جمعیت((Ghadermarzi & Afshari, 2008. و توسعه سریع شهر نشینی است(Liang & Yang 2019, Mills, 2020). این موضوع باعث افزایش مهاجرت ساکنان روستائی به شهرها واختلال اجتماعی و درگیری های فرهنگی شده است(Marrita-cascante & Stocks,2013). در نهایت منجر به کمبود مسکن و در نهایت ایجاد سکونت گاه های جدید برای حل این مشکل شده است (شکویی، 1385). مشکل مسکن گروه هـای کـم درآمـد در کشـورهای در حال توسعه عموماً ناشـی از تجربهٔ شهرنشـینی سـریع و مداوم است کـه خـود پیامـد رشـد جمعیـت و مهـاجرت از نواحی روستایی به نقاط شهری می‌باشد. به همـین سـبب شهرهای کشورهای در حـال توسـعه، بـیش از سـایر نقـاط شهری با تقاضای مسکن قابل استطاعت برای گروه های کـم درآمد شهری مواجه بوده و همچنـین محـل رقابـت و نـزاع برای زیرساخت های شـهری و خـدمات مـرتبط بـا مسـکن می‌باشند .(Golubchikov, 2012) که تبدیل به سیاست تامین مسکن گروه های آسیب پذیر و کم درآمد تبدیل شده است.

سیاست مسکن گروه‌های کم درآمد را توجه بیش از حد به جنبه‌های کمی آن در نظر گرفته شده است(Kurappamans & Sivan, 2009). که یکی از بزرگ‌ترین سیاست‌ها در این زمینه، ایجاد مجتمع های مسکونی برای گروه های آسیبب پذیر بوده است. مجتمع های مسکونی به عنوان عملکرد پیچیده و اساسی در عرصه معماری قرن بیستم به حساب آمده و می‌توانند تأثیرات بسیار زیادی بر رفتار ساکنین و روابط آنها در پی داشته باشند(ذبیحی، 1390). آنها به عنوان فضاهای مهم زیستی از اهمیت ویژه ای برخوردارند، گرچه متأسفانه به کارگیری الگوهای یکنواخت، در پاسخ به افزایش روند رو به رشــد، تقاضای مسکن، ســبب کاهش کیفیت مسکن و نارضایتی ســاکنان آنها گشته است(معینی و اسلامی، 1388). در تعریف مجتمع مسکونی می توان گفت با تجمع تعدادی آپارتمان در یک بلوک شهری، که به شکل یکپارچه طراحی و ترکیب شده  باشند،  پدید  می آید. بسیاری  از  مجتمع های مسکونی  دارای  فضای  عمومی  مشترکی  هستند که مورد. استقاده همگانی ساکنان مجتمع قرار می گیرد و دیگران حق استفاده و حتی ورود به آن را ندارند. اندازه مجتمع های مسکونی نیز متنوع است و برخی از آنها، مانند مجتمع اکباتان در تهران، به اندازه یک شهر متوسط جمعیت دارندکه یکی از اصلی‌ترین دلایل این نارضایتی، احساس نیاز به امنیت در محیط مسکونی بوده است(جمال الدین، جلالیان، 1401). نقش امنیت در مناطق مسکونی در جهان غیرقابل انکار است، در سال 2016 ، گزارشی توسط FBI نشان داد که تقریباً 6/1 میلیون سرقت وجود داشته است. میانگین خسارت به دلیل سرقت ، 361/2دلار بوده است. طبق آمار جنایات FBI در سال 2014، فقط 14٪ موارد سرقت حل شده است. در سال 2010، تقریبا 36 میلیون سیستم امنیتی در ایالات متحده وجود داشت و نیمی از آنها در مناطق مسکونی قرار داشتند. در سال 2003 ، یک مطالعه در انگلستان انجام شد و نشان داد که اقامتگاه های بدون سیستم امنیتی 2 تا 3 برابر بیشتر از کسانی که اقدامات امنیتی دارند مورد هدف سارقین قرار می‌گیرند. مطالعه ای که توسط دانشگاه کارولینای شمالی شارلوت انجام شده نشان داد که از بین بیش از 400 سارق دستگیر شده ، بیش از 80٪ آنها معتقد بودند که ابتدا سعی می‌کردند امنیت مناطق مسکونی را مورد بررسی قرار دهند و حدود 60٪ تأیید کردند که در صورت وجود امنیت در مناطق مسکونی اهداف را تغییر می‌دادند(Homesalarm, 2018). طی نیم قرن گذشته ، نظریه پیشگیری از جرم از روش‌های علمی و پیچیده ای برای درک و حل مشکلات جرم استفاده کرده است. به طور هم زمان، تغییر و تحولات چشمگیری در نحوه طراحی و امنیت در مورد شهرها به وجود آمده است. در بسیاری از موارد ، این توسعه‌ها به تفکر کامل تر در مورد شهرنشینی و ایمنی در شهرهای رو به گسترش در قرن 21 به اوج خود رسیدن .(Grogan& proscio, 2000 & Montgomery, 2013)موضوع جرم و احساس امنیت دارای پیچیدگی هایی است که با برنامه ریزی صحیح شهری ارتباط مستقیم دارد. نداشتن احساس امنیت با توجه به عوامل درهم تنیده ای گسترش می‌یابد که عدم احساس امنیت به موضوعات اجتماعی ارتباط دارد(Armitage, 2013). امــروزه نقــش طراحــی معمــاری در ایجــاد امنیــت و به خصوص امنیت در محیط های مسکونی بیش از پیش نمایان شده است(امامی و همکاران، 1396). دانشمندان و محققان بر این باورند که اولین قدم برای رسیدن به توسعه انسانی تأمین امنیت در جامعه است (Alemi, 2008). واژه امنیت به عنوان یک مفهوم عام تمامی شئونات زندگی انسان را در برمیگیرد و با بقای نفس و صیانت از حیات و موجودیت انسان پیوند می‌خورد(حافظ نیا، 1394). با توجه به اينکه احساس امنیت متکی به مؤلفه های متنوعي در زندگي است که شامل اين ابعاد است: احساس امنیت اقتصادی: میزان آرامش ذهني و رواني که فرد در زندگي روزمره خود نسبت به شغل، سرمايه، دارايي و اموالش در نظر دارد که در معرض خطر و نابودی قرار ندارد. احساس امنیت جهاني: به معنای  درک از اينکه جسم  و جانش در برابر خطرات و آسیب ها که مانع از ادامهه زندگي و  حیاتش در تامین است. احساس امنیت اخلاقي به آن درک و آگاهي که فرد در زندگي به دست آورده است که رفتارهايش منجر به ارتکاب  هنجارشکني نمي شود (شربتیان و عمرانی، 1400). .امنیت، مفهومی گسترده است که دارای عرصه بسیار پیچیده و حساسی اســت. مقولات و موضوعات امنیتی امــوری پیچیده و چند وجهی‌اند و نمی‌توان برای آنها هویتی شفاف ترسیم کرد (کریمی و دانش مهر، 1398). به نظر  میرسد  یکی  از  مهمترین زمینه های  لازم  برای  تحقق  مؤلفه های  امنیت  شناخت  دقیق  عوامل  مؤثر  بر  احساس  امنیت شهری  است. چنین  فرایندی  در  بلندمدت  می تواند  موجب  پایداری  امنیت  شهری  شود تا چالش های  آینده  از  شدت  اثربخشی  کمتری  برخوردار  گردد (الهامی و همکاران، 1400). شهری ایمن یکی از رویکرد های جدید شهری است و شاکله آن را شکل می‌دهد. نوعی آسایش و درونی با آرامش را امنیت بیان می‌کنند. که فعال بودن مولفه های کالبدی و محیطی عنوان می‌شود. اینگونه ادراک ذهنی گونه ای از در امان بودن را شامل می‌شود. ادراک امنیت و حس نمودن آن نیز از قرار گرفتن انسان در محیط به نوعی ذهنیت روانی شکل گرفته می‌شود. این موضوع شاکله شکل گیری روانشناختی امنیت و حس آن ارتباط بسیار نزدیکی با شرایط محیط های شهری،  رخداد های آن از یک طرف و از طرف مقابل تفکر ادراکی آن شاکله فرهنگی آن است و همین دو موضوع آن را از محیطی هایی به محیط های دیگر شهرها  و ملتهایی به ملت‌هایی دیگر  بسیار متفاوت می‌کند. نیازهای ایمنی بعد از نیازهای زیستی از اساسی‌ترین نیازها انسانی به شمار می‌آید (Maslow,1954). بی‌نظمی ساختار اجتماعی نیز می‌تواند از گسترش ناامنی بوجود آید (Bachelar,1970). که به خشونت اجتماعی یا خـرده فـرهنگ‌های هنجارستیز منتهی می‌شود."دورکیم" عقیده دارد که جـرم‌خیزی و ارتـکاب جرایم در سـاختار شـهری یـک پدیده طبیعی و اجتماعی اسـت و ریشه رفتارهای غیر عادی را در محیط اجتماعی شهر جستجو می‌کند و لذا علت را در میان کارکرد ساخت‌های اجتماعی مـی‌یابد (مساواتی آذر، 1377). مرکز استان گیلان یعنی شهر رشت با بیش از 60 درصد سرقت‌ها استان در آن رخ می‌دهد: یکی از دلایل آن بالا بودن تراکم جمعیت در استان به تفت شهری پیچیده، ساختمان های نیازمند بازسازی و از رده خارج، ساختار شهری غیر منسجم و غیر مناسب، با مشکلات بسیاری همچون ناامنی و اعتیاد دست به گریبان است(براری، 1394). که این مساله ریشه در تراکم بسیار بالای شهر رشت دارد.  از این رو مجموعه های مسکونی شهر رشت در جهت بررسی و مطالعه امنیت محیطی مورد بررسی و پالایش قرار گرفته‌اند. ضرورت این پژوهش از این رو قابل بررسی است که تا کنون فقط برخی از نظریات امنیت در بعد شهری و به صورت محدود در بعد معماری مورد تحقیق قرار گرفته‌اند اما هدف اصلی در این پژوهش پالایش نظریات مختلف و استخراج نکات کلیدی اقدام به پژوهشی در ارتباط با امنیت محیطی در مجموعه مسکونی شده است. با توجه به تراکم بالای شهر رشت شده است.

تراکم می‌تواند نتایج منفی یا مثبتی به همراه داشته باشد. مزاحمت های بالقوه با مراجعه های زیاد بدلیل تمرکز جمعیت و سوی دیگر نیاز و امکان کنترل و مراقبت ساکنین را بر رفتارهای ناهنجار اجتماعی  بیشتر می‌کند ( Einifar, 2000: 108). تحقیقات در مورد توزیع جغرافیایی و عوامل بازدارنده محیطی از جرم یکی از موارد مهم در زمینه های جرم شناسی ، روانشناسی محیط زیست ، و طراحی و برنامه ریزی شهری بوده است. جرم شناسان معتقدند که جرایم در محله های شهری به شدت با زمینه های جمعیت شناختی و اقتصادی - اجتماعی مرتبط است (Cahill & Mulligan, 2003; Christens & Speer, 2005). باعث شده است برنامه ریزان و طراحان سکونتگاه های مسکونی به فکر طراحی صحیح تری از  محیط های مسکونی شوند و در این زمینه پژوهش های متعددی صورت گیرد، به طور مثال Moyer et al. 2019)) . مطالعات نخستین در مورد نقش معماری بر کنترل جرم در محیط های مسکونی در سال 1972 شروع شد که باعث به وجود آمدن نظریه هایی از جمله نظریه قابل دفاع شد، سپس تحقیقات بیشتری در این زمینه صورت گرفت و کولمان، محیط های مسکونی را با توجه به نقشه های معماری و میزان جرم خیزی مورد مطاله قرار داد و دیگران پژوهشگران به در ادامه پژوهش کولمان به بررسی نقش اقلیم در امنیت محیط های مسکونی و نقش آموزش در پیشگری از جرم پرداخت(Crowe, 2000). در کشور ایران در دهه گذشته پژوهش های متفاوتی در زمینه مختلف از جمله نظم و امنیت و همچنین پیشگیری از جرم از طریق آموزش شده است، اما در زمینه نقش محیط های مسکونی و طراحی محیط های مسکونی در افزایش امنیت و کاهش جرم پژوهش های محدودی صورت گرفته است (صالحی، 1388). همچنین تا کنون نظریه‌ها و پژوهش های متعددی در زمینه امنیت انجام شده است که اکثرا برپایه کشورهای آمریکایی و اروپایی بوده اس که این پژوهش‌ها اکثرا بدون بررسی در دیگر کشورها اجرا شدند و نیاز است که در زمینه امنیت محیطی با توجه به شرایط اجتماعی و فرهنگی کشورمان این پژوهش صورت گیرد. کلانتری و همکاران در سال (1397) پژوهشی تحت عنوان »تحلیل فضایی کیفیت زندگی در کانون های جرمخیز (موردمطالعه: بخش مرکزی شهر تهران) » به انجام رسانه است به این نتیجه کلی رسده که در محدوده مورد مطالعه جرم تاثیر بالایی داشته است و بر پایین آمدن سطح کیفیت زندگی در محیط مورد مطالعه انجامیده است. .(Cho et al. 2019)در پژوهشی با عنوان طراحی سیستم روشنایی امنیتی متصل برای ایمنی عابر پیاده در شهرهای هوشمند به بررسی راهکارهایی جهت کاهش اضطراب عابران پیاده در مورد جنایات شبانه در کوچه‌ها پرداختند؛ پژوهش آنها نشان داد که روشن کردن چراغ های اضافی ، برای روشن شدن ترس روانی عابران پیاده از جرم ، به دلیل افزایش حس نظارت، احساس امنیت را در عابران افزایش می‌دهد؛ ( Schnell al. 2019) در پژوهشی با عنوان فعالیت های معمول مکان های جرایم خشن: یک مطالعه گذشته نگر با هدف کنترل جرم در خیابان با هدف استفاده از یک طراحی تحقیق مورد شاهدی گذشته نگر، در فضاهای باز خیابانی در نیوآرک ، نیوجرسی است انجام شد داده های این پژوهش از حوادث گزارش شده به بخش پلیس نیوارک از 2008 تا 2013 تشکیل شده بود، آنها در این پزوهش بیان کردند که انواع استراتژی های پیشگیری که برای اصلاح ساختارهای فرصت های جنایی محلی طراحی شده‌اند ، می‌توانند برای موقعیت بهتر شهرها در جهت پیشگیری از خشونت ، به کار گرفته شوند.

(Moyer et al. 2019). در پژوهشی با عنوان تأثیر زمین های خالی از در تیراندازی‌ها: یک آزمایش تصادفی خوشه ای در سطح شهر با هدف بررسی اینکه آیا بازسازی زمین های خالی شهری که دچار مشکل شده‌اند ، حوادث تیراندازی با اسلحه گرم را که منجر به جراحت یا مرگ شده کاهش می‌دهد انجام شد. آنها این پژوهش را به وسیله آزمایش کنترل شده تصادفی خوشه ای، انجام دادند که در آن 541 قسمت خالی به طور تصادفی در فیلادلفیا از سال 2013 تا مارس 2015 مورد بررسی قرار دادند. نتایج نشان داد که منطقه های غیر خالی با فضای سبز مناسب و تمیز بودن باعث کاهش تیراندازی با سلاح گرم در اطراف بخشهای خالی شده است.

در کشور ایران در دهه گذشته پژوهش های متفاوتی در زمینه مختلف از جمله نظم و امنیتو همچنین پیشگیری از جرم از طریق آموزش شده است، اما در زمینه نقش محیط های مسکونی و طراحی محیط های مسکونی در افزایش امنیت و کاهش جرم پژوهش های محدودی صورت گرفته است (صالحی، 1388). همچنین تا کنون نظریه‌ها و پژوهش های متعددی در زمینه امنیت انجام شده است که اکثرا برپایه کشورهای آمریکایی و اروپایی بوده اس که این پژوهش‌ها اکثرا بدون بررسی در دیگر کشورها اجرا شدند و نیاز است که در زمینه امنیت محیطی با توجه به شرایط اجتماعی و فرهنگی کشورمان این پژوهش صورت گیرد.

بدین سبب با استخراج داده‌ها 5 عامل اصلی را می‌توان برای از این نظریات در نظر گرفت. که پنج عامل اصلی شامل، قلمروپایی، نظارت، مدیریت و نگهداری، امنیت فیزیکی و ترس از جرم را شامل می‌شود. قلمرو پایی: نشانه گذاری و شخصی کردن محیط را قلمرو پای گویند (َآلتمن، 1382). حس مالکیت به یک مکان با یکپارچه کردن و همسانی اشیا که مالکیت بر یک مکان را امکان پذیر می‌نماید. این فرایند ناخدآگاه و گاه خود آگاه است ولی در بیشتر موارد ناخو آگاه است. تمایل به کنترل قلمرو مکانی و سازگاری با محیط همگام با الگو رفتار است Lang, 2004)) .مدیریت و نگهداری: با مدیریت و تعمیر بهینه ابزار، چراغ‌ها، علایم شهری و مبلامان شهری این امکان وجود دارد تا  از تصور مجرمان بر محیطی بر بی توجهی بر فضای شهری به کاهش ظرفیت مناطق جرم خیز را کم نمود ( زیاری، 1389). امنیت فیزیکی: آشنا نبودن طراحان با جرم و جنایت یکی از بزرگ‌ترین مشکلات امنیت در پروژه های ساختمانی است. که این موضوع عواقب جبران ناپذیر و تاسف باری را بدنبال دارد که میزان ورود بالای جنایتکاران به واحد های مسکونی دیده خواهد شد. امنیت فیزیکی در بالا رفتن موفقیت پروژه های ساختمانی موثر است. امنیت فیزیکی با سخت کردن آماج جرم یکی از اصلی‌ترین موارد امنیت فیزیکی می‌باشد (نجفی و هاشم بیگی، 1377) .نظارت: نظارت بالقوه زمانی رخ می‌دهد که مجرم احساس کند با ارتکاب جرم در معرض دید قرار خواهد گرفت هرچند در واقعیت بدین شکل نباشد احتمال وقوع جرم کاهش میابد .(Bennett, 1986:55)ترس از جرم: واکنشی احساسی است که با دو ویژگی وحشـت (Dread )و دلهـره (Anxiety)نسبت به جرم و یا نمادهای آن مرتبط "است .(Donder, 2009)که می‌تواند در تراکم بالای جمعیتی در کلانشهر ها نمود پیدا کند.

 

روش تحقیق

پژوهش پیشرو از نظر هدف کاربردی از نظر ماهیت نوع توصیفی تحلیلی است. ر ابتدا با بررسی اسناد و مطالعه کتابخانه ای و استخراج مفاهیم امنیت از نظریات و مکاتب علمی مختلف به جمع آوری اطلاعات اقدام شده است سپس با استفاده از مصاحبه نیمه ساختاریافته با متخصصان امنیت اقدام به طراحی پرسشنامه شد. بدین منظور با جداسازی با استخراج واژه های و مبانی پر تکرار و با اهمیت سوال های تبیین شده و سپس از فعالان حوزه امنیت. فعال در پلیس آگاهی شهر رشت مصاحبه صورت گرفت. سپس با جداسازی کلمات پرتکرار تدوین پرسشنامه صورت گرفت و در ادامه با تایید روایی پرسشنامه توسط اساتید خبره از رشته های، شهرسازی، معماری و امنیت، اقدام به سنجش پایایی پرسشنامه به صورت دقیق مطابق جدول – شماره 2 صورت گرفت.. جامعه آماری این پژوهش با توجه به بزرگ و قابل اندازه گیری نبودن در نفرات ساکن در مجموعه مسکونی با استفاده از فرمول کوکران با  مقدار خطا 5 % و ضریب اطمینان 95 % تعداد 384 نفر محاسبه گردید. روش توزیع پرسشنامه به روش ساده تصادفی با توجه به جمعیت مجتمع های مسکونی مورد مطالعه توزیع شده است. در این پژوهش برای سنجش روایی پرسشنامه توسط چند نفر از اساتید رشته های شهرسازی، معماری و امنیت مورد بررسی و تایید قرار گرفته است و برای پایایی از آلفای کرونباخ ¹  که در متغیر بعد نظارت با 7 سوال 0.76 در بخش کنترل امنیت فیزیکی با 6 سوال 0.79 در متغیر مدیریت و نگهداری با 6 سوال 0.78 در بخش متغیر قلمروپایی با 7 سوال 0.75 و در متغیر ترس از جرم با 8 گویه 0.79 به‌دست آمده است (جدول شماره 1). و در ادامه از تحلیل عاملی تاییدی استفاده شده است. یکی از روش‌های معتبر علمی برای مطالعه ساختار داخلی یک مجموعه از شاخص‌ها و اندازه گیری روایی سازه، روش تحلیل عاملی تأییدی است که به برآورد بار عاملی و روابط بین مجموعه‌ای از شاخص‌ها می‌پردازد. بارعاملی، معرف همبستگی شاخص با عامل مربوطه است و مانند هرگونه همبستگی دیگر تفسیر می‌شود. بر این اساس هر چه شاخص در یک عامل بزرگ‌تر باشد، تفسیرآن عامل باید وزن بیشتری به آن شاخص داده شود (کلاین, 1391, ص. 64). روایی متغیر های پژوهش مورد بررسی قرار می‌گیرد. شایان ذکر است که پرسش‌ها و مولفه‌های که که بار عاملی آنها کمتر از0.30 یا آماره T آنها بین 1.96 تا 1.96- باشد حذف می‌گردد.

 

جدول شماره 1- میزان آلفای کرونباخ متغیر های پژوهش

متغیر	تعداد گویه	سطح معناداری
امنیت فیزیکی	7	0.76
ترس از جرم	6	0.79
نظارت	6	0.78
قلمروپایی	8	0.79
مدیریت و نگه داری	7	0.75
جمع	34	77/.

 

 

قلمرو جغرافیایی پژوهش

شهرستان رشت با مساحت حدوداً 1215 کیلومترمربع، شامل 6 بخش: مرکزی، خمام، خشک بیجار، سنگر، کوچصفهان و لشت نشا و 18 دهستان و 296 آبادی که 294 آبادی آن دارای سکنه و 2 آبادی آن خالی از سکنه است. جمعیت شهرستان طبق سرشماری سال 1395،  956.971 نفر بوده و تعداد خانوار 293550 می‌باشد. از این جمعیت 748.711 نفر درمناطق شهری ساکن بوده و 208256 نفر در مناطق روستایی ساکن هستند. به بیانی دیگر 60/35 در صد از جمعیت شهرستان رشت طبق سر شماری عمومی نفوس و مسکن ساکن شهری بوده و 39/65 درصد ساکن مناطق روستایی هستند. این شهرستان از سه ناحيه ساحلی، جلگه ای و پایکوهی تشکيل شدها است و در دو ناحيه متفاوت از 26/5 متر در ساحل دريايی خزر تا 760 متر در حوالی نرهسر و ديزکوه ارتفاع دارد. قسمت شرقی ناحيه منطبق بر بستر فعال سفيدرود، شاخه های فرعی آن و قسمت غربی ناحيه منطبق بر دشت و شمال آن به ساحل خزر وصل شده است (Guilan year book, 2016: 29). وسیع بودن شهر رشت همچنین فشردگی و تراکم بالای آن باعث حساس بودن این شهر از نظر امنیت و وسعت جرم شده است؛ و لزوم کاهش جرم و افزایش امنیت در آن اهمیت ویژه ای دارد. مجموعه های مسکونی مورد مطالعه در این پژوهش عبارت است از مجتمع مسکونی آزادگان با 280 واحد و بیش از 1000 نفر ساکن در مرکز شهر رشت در خیابان سعدی واقع شده که یکسو به چهارراه گلسار و از سوی دیگر به سه راه معلم وشهرداری رشت محدود شده است مجتمع مسکونی در پیچ سعدی و یکی از قدیمی‌ترین مجتمع های مسکونی موجود در سطح شهر رشت می‌باشد این مجتمع مسکونی بدلیل قدمت نسبت به دیگر مجتمع های مسکونی موجود در کلانشهر رشت اکنون بهترین شرایط از نظر بررسی با توجه به این که سال‌ها از آغاز به فعالیت این مجموعه مسکونی می‌گذرد اکنون بهترین گزینه جهت بررسی شرایط امنیت محیطی را دارا می‌باشد. همچنین مجتمع مسکونی پردیسان واقع در خیابان انصاری با 630 واحد و بیش از 2000 نفر ساکن در ورودی شهر رشت از سمت شهر انزلی واقع شده است و از نظر قرار گیری موقعیت ویژه ای را برخوردار است. همچنین از نظر زمان ساخت پروژه جدیدتری محسوب می‌شود.

 

شکل 1- نقشه محدوده مورد مطالعه شهر رشت

یافته‌ها و بحث

متغیر های اصلی پژوهش پس از استخراج از مطالعات کتابخانه ای و اسناد جدید و دست اول اقدام به استخراج کلمات کلیدی گردید و در نهایت پنج متغیر شامل، نظارت، قلمروپایی، ترس از جرم، امنیت فیزیکی و مدیریت و نگهداری دسته بندی و شاخص های آن با توجه به همین متغیرها استخراج شده‌اند؛ که در جدول های شماره 3-4-5-6-7- به آن‌ها اشاره شده است.

 

 

 

جدول شماره 2- کلمات کلیدی مستخرج از نظریات و مکاتب مورد استفاده در پرسشنامه از بعد امنیت فیزیکی

متغیر	تعداد گویه	سطح معناداری
امنیت فیزیکی	-ارزیابی محصوریت فضا	حذف پرچین و دیوار برای ورود به فضای عمومی و ایجاد حس امنیت اجتماعی در محیط مسکونی
	-کاهش آسیب پذیری از طریق طراحی	-کاهش کنج های تاریک و ناپیدا در ساختمان های ساخته شده بر افزایش روابط میان ساکنین در مجموعه مسکونی
	-واکاوی تاثیر ارتقا امنیت با اجزا قابل دید	-وجود نرده و محافظ برای درها و پنجره‌ها در ایجاد ذهنیت محیط ناامن و ارتباط میان ساکنین
	-امنیت بالکن و راه های ورود	-ایمنی بالکن‌ها و راه های ورود در جلوگیری از سرقت و بهبود امنیت اجتماعی در محیط مسکونی
	-طراحی محیطی امن در درون بنا	-ایجاد محلی امن برای قرار دادن اشیا قیمتی در داخل واحد مسکونی چه میزان به کاهش حس بدبینی و ارتباط بهتر میان ساکنان
	-درها و پنجره های ضد سرقت	- به‌کارگیری درها و پنجرهاي ضد سرقت باعث احساس امنیت اجتماعی و کاهش ترس از اجتماع در محیط مسکونی می‌شود

 

جدول شماره 3- کلمات کلیدی مستخرج از نظریات و مکاتب مورد استفاده در پرسشنامه از بعد ترس از جرم

متغیر	تعداد گویه	سطح معناداری
ترس از جرم	-برسی وندالیسم	-وجود دیوارنوشته‌ها و نصب پوسترها بر بدنه ساختمان در محیط مسکونی باعث ایجاد حس ترس از ارتکاب جرم
	-نقش محصوریت بر حس ترس	-به‌کارگیری سیم خاردار و استفاده از دیوارهای محصور کننده در کاهش رابطه میان همسایگان و ایجاد حس ترس و تفکر محیطی ناامن
	-مسیر های تردد	-قرار گیری خانه در مسیر پیچ در پیچ و خلوت باعث ایجاد حس ترس از جرم و کاهش رابطه اجتماعی در محیط مسکونی
	-نازیبایی جداره های بنا	- زیبا نبودن و تخریب بخشی از نمای ساختمان‌ها باعث حس ترس از جرم می‌شود و در ارتباط جمعی میان همسایگان موثر است
	-محیط های رها شده و غیر قابل سکونت	- ساختمان های در حال ساخت و یا رها شده در ترس و نگرانی از وقوع جرم در نتیجه مشارکت همسایگان
	-کاهش دید	- کاهش بخش هایی با دید پایین که به پنهان شدن و عدم دید مستقیم می‌انجامد

 

جدول شماره 4- کلمات کلیدی مستخرج از نظریات و مکاتب مورد استفاده در پرسشنامه از بعد نظارت

متغیر	هدف	راهکار پیشنهادی
نظارت	-مراکز تجمع	-مراكز تجمع در بافت مسکنونی باعث افزایش نظارت بر محیط و امنیت اجتماعی می‌شود
	-کاربری شبانه روزی	-وجود کاربری های شبانه روزی بر افزایش احساس امنیت اجتماعی در محیط مسکونی موثر است
	-به‌کارگیری دید مناسب	دید به بیرون از داخل ساختمان توسط ساکنین باعث افزایش حس امنیت در ارتباط است
	-استفاده از دوربین های امنیتی	به‌کارگیری دوربین های امنیتی در ایجاد حس امنیت اجتماعی در محیط مسکونی موثر است
	-حذف محیط آلوده	دفع، زباله و فاضلاب، بوی بد در محیط محیط مسکونی و کاهش نگرانی
	-تمیزی محیط	قرار دادن سطل زباله در چند نقطه از معبر اصلی در جهت ایجاد ذهنیت محیط پویا و امن

 

 

 

جدول شماره 5- کلمات کلیدی مستخرج از نظریات و مکاتب مورد استفاده در پرسشنامه از بعد قلمروپایی

متغیر	هدف	راهکار پیشنهادی
قلمرو پایی	تاثیر پارک‌ها و فضای سبز بر اختفا مجرم	-علاقه مندي و رضايت ساكنان در پیشگیری از جرم و بهبود جمع پذیری
	تاثیر (درها، حصارها، ديوارها)	-وجود پارک‌ها و فضاهای سبز در مخفی شدن مجرم کمک می‌نماید
	نبود فضای اختفا مجرم	-وجود غذاخوری و رستوران در مجموعه مسکونی می‌تواند به افزایش حس امنیت اجتماعی کمک می‌کند
	فضا های جمعی	-قابل دید بودن حصارها برای پیشگیری از جرم در محیط مسکونی
	کثیفی ساختمان	تا چه اندازه وجود فضاهای جمعی در مجتمع مسکونی می‌تواند باعث افزایش امنیت و روابط اجتماعی شود؟
	حضور فعال ساکنین	تا چه اندازه وجود پاتوق‌ها و مراكز تفريحي – ورزشي در مجموعه ويژه جوانان می‌تواند باعث افزایش امنیت و بهبود ارتباط میان ساکنین شود؟

 

جدول شماره 6- کلمات کلیدی مستخرج از نظریات و مکاتب مورد استفاده در پرسشنامه از بعد مدیریت و نگهداری

متغیر	هدف	راهکار پیشنهادی
مدریت و نگهداری	-پنجره های شکسته	-تعمیر اجزای ساختمان مانند پنجره و شیشه های شکسته به حس امنیت کمک می‌کند
	-بازسازی اجزای عمومی	-تعمیر تجهیزات عمومی مثل صندلی، چراغ‌های روشنایی و تجهیزات ورزشی می‌تواند به امنیت اجتماعی کمک نماید
	-جانمایی صحیح لوله های تاسیساتی	-جانمایی صحیح لوله‌های تاسیساتی مانند المک گاز می‌تواند در دیوار واحد مسکونی حس ناامنی را کاهش دهد
	-شناسی عوامل موثر بر حس امنیت	-تعطیلی مراکز خرید (فروشگاه، بقالی و...) در مجموعه مسکونی بر احساس ناامنی موثر است
	-تاثیر تمیزی بر امنیت	-ترمیم رنگ تجهیزات عمومی و ساختمان‌ها می‌تواند حس امنیت اجتماعی افزایش دهد
	-تاثیر زیبایی	-تمیزی و زیبایی پارک‌ها، فضای سبز و پیاده راه‌ها داخل مجموعه مسکونی به کاهش جرم کمک می‌کند

 

نرمال بودن توزیع داده‌ها

در ابتدا با استفاده از آزمون کولموگرف اسمیرنف² به بررسی نرمال بودن توزیع داده‌های پژوهش پرداخته شده است، زیرا نحوه توزیع داده‌ها و یا به عبارتی تبعیت یا عدم تبعیت آن‌ها از توزیع نرمال، نوع آزمون‌های آماری متناسب (آزمون‌های پارامتریک یا آزمون‌های غیر پارامتریک) را رقم می‌زند. در ادامه با استفاده از آزمون کولموگرف اسمیرنف و شاپیرو-ویلک به بررسی نرمال بودن توزیع متغیر های پژوهش پرداخته شده است.

 

جدول 7- نتایج آزمون کولموگراف- اسمیرنف جهت نرمال بودن توزیع داده‌ها

متغیر	کولموگرف اسمیرنف		شاپیرو-ویلک
	آماره	سطح معناداری	آماره	سطح معناداری
امنیت فیزیکی	080.	000.	974.	000.
ترس از جرم	084.	000.	982.	000.
نظارت	085.	000.	976.	000.
قلمروپایی	062.	001.	988.	003.
مدیریت و نگه داری	070.	000.	990.	008.

 

همانگونه که در جدول شماره 7 -قابل مشاهده است در همه متغیر های مورد بررسی در پژوهش سطح معناداری اعداد پایین‌تر از 05/0 است؛ لذا فرض نرمال بودن توزیع برقرار نیست و از آزمون‌های ناپارامتریک استفاده شده است. در جهت پیشبرد اهداف تحقیق استفاده می‌شود. بر این اساس از ضریب همبستگی اسپیرمن در جهت آزمون های پژوهش استفاده گردیده است. در ادامه با استفاده از آزمون خی دو به بررسی نظر پاسخ دهندگان در متغیر امنیت فیزیکی پرداخته شده است.

محاسبه میانگین متغیر های امنیت فیزیکی، ترس از جرم، نظارت، قلمروپایی و مدیریت و نگهداری

 

جدول 8- نتایج آزمون خی دو به منظور مقایسه میانگین متغیر امنیت فیزیکی

متغیر	خی دو	درجه آزادی	سطح معناداری
امنیت فیزیکی	08/272	22	001/0

 

با توجه به جدول شماره – 8 نتایج آزمون خی دو در سطح خطای کمتر از 05/0 معنادار شده است. با توجه به جدول می‌توان بیان نمود اطمینان 95 درصد در مشخصات توصیفی می‌توان گفت که میانگین گروه پاسخ دهندهگان بیشتر از 3(متوسط) است و نظر آنها به سمت زیاد و خیلی زیاد است. لذا می‌توان گفت از نظر گروه پژوهش شاخص امنیت فیزیکی، به عنوان عواملی مهم در امنیت در محیط های مسکونی است.

 

جدول 9- نتایج آزمون خی دو به منظور مقایسه میانگین متغیر ترس از جرم

متغیر	خی دو	درجه آزادی	سطح معناداری
ترس از جرم	31/229	25	001/0

 

همچنین در جدول شماره -9 مشاهده می‌شود نتایج آزمون خی دو در سطح خطای کمتر از 05/0 معنادار شده است؛ و بدین سبب مشخصات توصیفی می‌توان گفت که در گروه پاسخگو بیشتر از 3(متوسط) است و بیان نظر به سمت زیاد و خیلی زیاد است. لذا با اطمینان می‌توان گفت از نظر گروه پژوهش شاخص های ترس از جرم، به عنوان یکی از عواملی مهم در امنیت در محیط های مسکونی است.

جدول 10- نتایج آزمون خی دو به منظور مقایسه میانگین متغیر نظارت

متغیر	خی دو	درجه آزادی	سطح معناداری
نظارت	98/192	23	001/0

 

در جدول شماره - 10- مشاهده می‌شود نتایج آزمون خی دو در سطح خطای کمتر از 05/0 معنادار شده است. با توجه به جدول مشخصات توصیفی می‌توان گفت که میانگین گروه پاسخ دهندگان بیشتر از 3(متوسط) است و نظر آنها به سمت زیاد و خیلی زیاد است. نظر گروه پژوهش شاخص نظارت، به عنوان عواملی مهم در امنیت در محیط های مسکونی است.

 

جدول 11- نتایج آزمون خی دو به منظور مقایسه میانگین متغیر قلمروپایی

متغیر	خی دو	درجه آزادی	سطح معناداری
قلمروپایی	53/233	22	001/0

 

همانطور که در جدول شماره - 11- مشاهده می‌شود نتایج آزمون خی دو در سطح خطای کمتر از 05/0 معنادار شده است. با توجه به جدول مشخصات توصیفی می‌توان گفت که میانگین گروه پاسخ دهندگان بیشتر از 3(متوسط) است و نظر آنها به سمت زیاد و خیلی زیاد است. لذا می‌توان گفت از نظر گروه پژوهش شاخص قلمروپایی، به عنوان عواملی مهم در امنیت در محیط های مسکونی است.

 

 

جدول-12- نتایج آزمون خی دو به منظور مقایسه میانگین متغیر مدیریت و نگهداری

متغیر	خی دو	درجه آزادی	سطح معناداری
مدیریت و نگه داری	37/186	19	001/0

 

و در آخرین متغیر مورد بررسی با آزمون خی دو که در جدول شماره -12- قابل مشاهده است. نتایج آزمون با سطح خطای کمتر از 05/0 است؛ که میانگین گروه پاسخ دهندگان و نظر آنها به سمت زیاد و خیلی زیاد است. لذا از نظر گروه پژوهش شاخص مدیریت و نگه داری، به عنوان عواملی مهم در امنیت محیط های مسکونی است.

 

 

همبستگی در امنیت مجموعه های مسکونی

با توجه به خروجی spss در جدول شماره 3 ضریب همبستگی اسپیرمن از در تمامی متغیرها معنادار مشاهده شده است و کوچک‌تر از 01/0 و در واقع 000/0 است که از سطح معناداری استاندارد 05/0 کمتر است. لذا میان متغیر رابطه برقرار است و بدین‌صورت در سطح اطمینان 99 درصد رابطه معناداری وجود دارد. بدین ترتیب فرض پژوهش تأیید می‌گردد؛ یعنی متغیرهایی با اعداد کوچک‌تر در مجتمع های مسکونی تأثیر دارد. برای مشخص نمودن رابطه میان متغیر های مورد مطالعه در پژوهش حاضر با استفاده از ضریب همبستگی اقدام به آزمون بردن متغیرها انجام گرفته است همان طور که در جدول شماره 10- مشاهده می‌شود بین متغیر های پژوهش همبستگی مثبت و معنادار وجود دارد و همچنین همه متغیر های پژوهش (نظارت، امنیت فیزیکی، ترس از جرم، مدیریت و نگه‌داری و قلمروپایی) همبستگی مثبت و معناداری در سطح خطای کمتر از 05/0 با نمره کل متغیر خود دارد.

 

جدول 13- ماتریس همبستگی بین متغیرهای پژوهش و همبستگی جز به کل

		نمره کل	امنیت فیزیکی	ترس از جرم	نظارت	قلمروپایی
نمره کل	ضریب همبستگی	1.000	.712**	.792**	.821**	.749**
	سطح معناداری	.	.000	.000	.000	.000
امنیت فیزیکی	ضریب همبستگی	.712**	1.000	.532**	.488**	.398**
	سطح معناداری	.000	.	.000	.000	.000
ترس از جرم	ضریب همبستگی	.792**	.532**	1.000	.594**	.468**
	سطح معناداری	.000	.000	.	.000	.000
نظارت	ضریب همبستگی	.821**	.488**	.594**	1.000	.602**
	سطح معناداری	.000	.000	.000	.	.000
قلمروپایی	ضریب همبستگی	.749**	.398**	.468**	.602**	1.000
	سطح معناداری	.000	.000	.000	.000	.
مدیریت و نگه‌داری	ضریب همبستگی	.735**	.384**	.480**	.482**	.494**
	سطح معناداری	.000	.000	.000	.000	.000

 

رتبه‌بندی متغیر های پژوهش

در ادامه به‌منظور رتبه‌بندی عوامل موثر بر امنیت محیط های مسکونی از آزمون فریدمن استفاده شد که نتایج در جدول 14 آورده شده است.

 

 

جدول 14- آزمون فریدمن به‌منظور رتبه‌بندی متغیر های پژوهش

نوع آزمون	نتیجه
خی دو	121.168
درجه آزادی	4
سطح معناداری	.001

 

با توجه به جدول شماره 11 که می‌توان مشاهده نمود نتایج آزمون فریدمن در سطح خطای کمتر از 05/0 معنادار شده است پس با اطمینان بالایی. این مطلب را می‌توان گفت بین مؤلفه‌ها از نظر پاسخ‌دهندگان در تأثیر بر امنیت محیطی تفاوت معناداری وجود دارد. در ادامه رتبه میانگین هر متغیر در مؤلفه‌های پژوهش مورد سنجش واقع شده است. جدول شماره 12 این میانگین قابل مشاهده است که بیشترین رتبه میانگین به ترتیب مربوط به مؤلفه نظارت، امنیت فیزیکی، قلمروپایی، ترس از جرم و مدیریت و نگه‌داری مربوط است.

 

جدول 15- رتبه‌بندی متغیر های پژوهش

متغیرها	خی دو
امنیت فیزیکی	3.23
ترس از جرم	2.83
نظارت	3.61
قلمروپایی	2.84
مدیریت و نگه‌داری	2.50

 

همان‌گونه که در جدول 12- مشاهده می‌شود بیشترین رتبه میانگین به ترتیب مربوط به مؤلفه نظارت 3.61، امنیت فیزیکی 3.23، قلمروپایی 2.84، ترس از جرم 2.83 و مدیریت و نگهداری 2.50 است.

 

تحلیل عاملی تأییدی

شاخص‌های مرتبط با تحلیل عاملی تأییدی مدل پنج عاملی پژوهش بدون آزادسازی کوواریانس در جدول شماره 13- نشان داده شده است.

جدول 16... شاخص های برازش مدل 5 عاملی پژوهش (389=n)

شاخص									مدل
X2	X2/df	RMSEA	CFI	AGFI	GFI	Standardized RMR	NNFI	NFI
1318.45	2.55	0.06	0.92	0.81	0.83	0.07	0.92	0.88	مدل پژوهش

 

NFI= شاخص بنتلر-بونت (شاخص نرم شده برازندگي) (0.9 >)، NNFI= شاخص تاكر- لويز (شاخص نرم نشدگي برازندگي) (0.9 >)،Standardized RMR= شاخص ريشه ميانگين مجذورات باقيمانده (0.08 <)، GFI= شاخص نيكويي برازش (0.8>)، AGFI= شاخص نیکویی برازش تطبیقی (0.8>)،CFI= شاخص برازندگي تطبيقي (0.90 <)،RMSEA= خطای مجذور میانگین ریشه تخمین (0.08 <)، Chi-Square/df= خی دو بخش بر درجه آزادی (3<)، X2 = مجذور خی دو.

 نتایج مندرج در جدول ... نشان می‌دهد که شاخص های شاخص بنتلر-بونت (شاخص نرم شده برازندگي) NFI و شاخص تاكر- لويز (شاخص نرم نشدگي برازندگي) NNFI به ترتیب عبارت‌اند از 0.88 و 0.92 که اولی در دامنه غیرقابل‌قبول و دومی از مقدار قابل قبولی برخوردار می‌باشند. همچنین شاخص نيكويي برازش (GFI) بالاتر از 0.80 می‌باشد. همچنین شاخص شاخص برازندگي تطبيقي (CFI) بالاتر از 0.90 بوده که قابل قبول می‌باشد. شاخص خطای مجذور میانگین ریشه تخمین (RMSEA) برابر با 0.06 می‌باشد که از 0.08 کمتر بوده و نمایانگر برازش خوب مدل می‌باشد. نهایتاً شاخص نسبت خی دو بر درجه آزادی کمتر از 3 می‌باشد.

نمودار 1-مدل بارهای عاملی سوالات پرسشنامه پژوهش نمودار       نمودار 2-مقادیر تی مربوط به بارهای عاملی سوالات پرسشنامه پژوهش

نتیجه­گیری    

امنیت از جمله نیازهای اولیه انسان است که در پرتو وجود و حضور آن، سایر استعدادها شکوفا می‌شود و از همین رو امنیت را در جوامع زیربنا و پایه توسعه قلمداد کرده‌اند. احساس امنیت از جمله عوامل انسانی -محیطی است که می‌تواند نقش بسزایی در انسان‌ها از فضایی که در آن زندگی می‌کنند داشته باشد. امنیت در مجموعه‌های مسکونی تنها از طریق موانع سخت فیزیکی میسر نبوده، چه همین بسا موانع فیزیکی به لحاظ روحی-روانی حس ناامنی را در مردم تقویت کند. این جاست که نقش ایجاد حس امنیت از طریق غیر و مستقیم با بهره‌گیری از دریای آزادت پیشگیرانه تلفیقی کالبد معماری و روابط اجتماعی -فرهنگی تحقق‌پذیر خواهد بود، بیشتر به چشم می‌آید. با توجه به رشد جمعیت و افزایش نیاز به مجموعه‌های مسکونی در شهرها، روشن کردن الگوها و خط مشی‌هایی برای نیل به اهداف برنامه‌ریزی‌شده، ضروری به نظر می‌رسد با به‌کارگیری و استفاده از نظریات مختلف امنیت محیطی و استخراج داده‌ها و به آزمون قرار دادن از طریق پرسشنامه محقق ساخت با 34 گویه و توزیع آن در مجتمع مسکونی پردیسان و آزادگان مشخص شده است که با توجه به آزمون خی دو کمتر از 05/0 معنادار شده است شاخص امنیت فیزیکی، نظارت، قلمرو پایی، ترس از جرم، مدیریت و نگهداری، به‌عنوان عواملی مهم در امنیت در محیط های مسکونی است؛ که با توجه به آزمون فریدمن و رتبه هر متغیر می‌توان گفت که به ترتیب نظارت با 3.61، امنیت فیزیکی با 3.23، قلمروپایی با 2.84، ترس از جرم 2.83 و مدیریت و نگهداری با 2.50 دارای بیشترین تاثیر و امتیاز از دید پاسخ‌دهندگان است. در ادامه جهت سنجش صحت و دقت سوالات پرسشنامه از تحلیل عاملی استفاده شده است. تحلیل انجام شده نشان می دهد سوالات به خوبی توانسته اند به متغیرها پاسخ دهند و برازش مدل در سطح خوبی قرار دارد. در نهایت می‌توان گفت نتیجه به‌دست آمده نشان می‌دهد عوامل محیطی استخراج‌شده در ارتقا امنیت در مجموعه مسکونی مورد مطالعه موثر است؛ و به کاهش جرم کمک می‌نماید. جرم یکی از ناهنجاری‌های اجتماعی است که به طور مستقیم باکیفیت زندگی شهروندان ارتباط دارد. پژوهشگران حوزة علوم رفتاری، جامعه‌شناسان، روان‌شناسان و غیره در دوره‌های زمانی مختلف همواره به این ناهنجاری توجه کرده‌اند. وقوع هر نوع جرم، به مکان و بستر محیطی مساعد نیاز دارد؛ ساختمان های در حال ساخت و یا رها شده در محله مسکونی، جود بخش‌هایی با دید پایین که به پنهان شدن و عدم دید مستقیم می‌انجامد، نبود واحد نظارتی مانند کیوسک های نیروهای امنیتی در کنار واحد های مسکونی، روشنایی ناکافی به عنوان عوامل تشکیل دهنده ترس از جرم تأثیر به سزایی در امنیت محیط مسکونی دارد. نتایج یافته‌های این بخش از پژوهش با یافته‌های مولایی ³و همکاران(2015) ، الیاس ⁴ (2019) و ریاضی⁵ و همکاران (2018) همسویی دارد.

نتایج این مطالعه با یافته‌های برخی از مطالعات صورت گرفته همخوانی دارد. به‌عنوان مثال چو و همکاران (2019)، که در آن روشن کردن چراغ های اضافی به دلیل افزایش احساس نظارت، احساس امنیت در عابران پیاده را افزایش می‌دهد، شانل و همکاران (2019) که در آن اثربخشی ساختارهای محیطی شهری از خشونت جلوگیری می‌کند، مور و همکاران (2019) که در آن مناطق غیر خالی با فضای سبز مناسب و تمیز می‌توانند تیراندازی با اسلحه گرم را کاهش دهند. مطالعه فوستر و همکاران (2014) نیز نشان داد که رابطه مثبتی بین محیط و جرم وجود دارد. همسو است. از جمله محدودیت های این پژوهش می‌توان به مقطعی بودن پژوهش اشاره کرد که بهتر است این مطالعه به‌صورت طولی و در زمان های متفاوت نیز انجام شود. همچنین از دیگر محدودیت های پژوهش این بود که ابزار جمع‌آوری داده‌ها به‌صورت پرسشنامه‌ای بود و از دیگر ابزار جمع‌آوری داده‌ها مثل مصاحبه و مشاهده کمتر استفاده شده است.

با توجه به اطلاعات به‌دست آمده، پیشنهاد می‌شود. تا در طراحی مجموعه‌های مسکونی شهر رشت در بعد امنیت فیزیکی: محلی در داخل ساختمان برای قراردادن اشیا باارزش در نظر گرفته شود و بر این مبنا طراحی شود، به‌کارگیری درها و پنجره های استاندارد و با امنیت بالا در ساخت و یا ارتقا امنیت مجموعه‌های مسکونی طراحی و به‌کارگیری شود. در طراحی از هرگونه زاویه‌دار کردن بنا که به مخفی شدن مجرم کمک نماید اجتناب شود. همچنین به‌کارگیری درب‌ها و پنجره‌های ضد سرقت می‌تواند به ایجاد حس امنیت در مجتمع های مسکونی کمک بسیار زیادی نماید. در بعد نظارت: باید در طراحی پنجره‌ها دید مناسب به محیط اطراف ساختمان در نظر گرفته شود. استفاده از دوربین های مداربسته و طراحی فروشگاه‌ها در جهت استفاده از پتانسیل نظارتی آنها نیز از دیگر روش های ایجاد امنیت در محیط مجتمع مسکونی با استفاده از معیار نظارت است. از بعد قلمروپایی: نیز با توجه به نتایج پیشنهاد می‌گردد از طراحی پارک‌ها و فضاهای سبز که امکان نظارت و بر آنها پایین است در مجموعه طراحی نشود. در مقابل با محصور نمودن مجموعه از طریق قابل رویت کردن حصارها درمجموعه های مسکونی به افزایش امنیت در محیط مجموعه مسکونی کمک شود. در بعد مدیریت و نگهداری: با تعویض به‌موقع پنجره‌های شکسته و عوامل تخریب شده مجموعه به ایجاد ذهنیت محیطی امنی در نگاه ساکنین مجموعه مسکونی کمک شود؛ و در پایان برای بعد ترس از جرم: با ایجاد مسیری قابل فهم به دور از آشفتگی در طراحی محیطی، همچنین جلوگیری از بروز تخریب گرایی در محیط مسکونی به ایجاد محیطی امن در مجموعه مسکونی شهر رشت می‌توان کمک بسیار زیادی کرد.

 

منابع

1.       آلتمن، ایروین (1382): «محیط و رفتار اجتماعی» ترجمه علی نمازیان، تهران، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.

2.       امامی، ع. و ایمری، ا. و مرادی، ع. (1396). تأثیر دیوار حیاط بر امنیت خانه های روستایی (نمونه موردی: روستای ایمر محمد, استان گلستان). مسکن و محیط روستا, 36(160), 103-118.

3.       الهامی امیر حسین، برهانی کاظم، پورطاهری محمد امین. کاربرد روش دیماتل در ارزیابی عوامل موثر بر احساس امنیت شهری مورد مطالعه : کلانشهر تهران. برنامه‌ریزی و آمایش فضا. ۱۴۰۰; ۲۵ (۳) :۹۳-۱۱۷

4.       شربتیان, محمد حسن, عمرانی, مهدی. (1400). تحلیل جامعه شناختی رابطه احساس امنیت با سرمایه روانشناختی ( موردمطالعه: شهروندان 15 تا 64 ساله خراسان رضوی). نشریه علمی پژوهش های دانش انتظامی دانشگاه علوم انتظامی امین, 23(1), 37-64.

5.       هنرور جمال الدین، جلالیان سارا. مطالعه تطبیقی تأثیرگذاری عوامل کالبدی-اجتماعی در کیفیت زندگی ساکنان گونه های مختلف مسکن در شرایط قرنطینه(نمونه موردی: شهر تهران). نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. ۱۴۰۱; ۲۲ (۶۴) :۳۰۷-۳۲۷

6.       براری, شهروز. (1392). بررسی کانون‌های جرم خیز سرقت در شهرستان رشت در سال 1392. فصلنامه علمی دانش انتظامی گیلان, 2(5), 97-119.

7.       ذبیحی، حسین؛ رهبریمنش، کمال؛ و حبیب، فرح. (1390). بررسی رابطه بین میزان رضایت از مجتمع های مســکونی و تاثیر مجتمع‌های مسکونی بر روابط انسان. نشریه هویت شهر. 5(8،)103-118.

8.       زیاری، کرامت ‏الله، سجادیان، ناهید، مسعودی‏ راد، ماندانا (۱۳۸۹). تحلیل برنامه ریزی بخشی (اقتصادی) و برنامه ‏ریزی فضایی در نظام برنامه‏ ریزی ایران مجله آبادی، شماره ۶۹.

9.       شكويي، حسين (1385). اكولوژي اجتماعي شهر، تهران: انتشارات دفتر مركزي جهاد دانشگاهي.

10.       صالحي، اسماعيل (١٣٨٨)، برنامه ريزي و طراحي محيطي امنيت در محيط زيست شهري، انتشارات سازمان شهرداری‌ها و دهياري هاي كشور، صفحه‌ی ١٢٨ الي ١٢٩

11.       عینی فر، علیرضا (1379)، عوامل انسانی-محیطی موثر در طراحی مجموعه های مسکونی، نشریه هنرهای زیبا، شماره 8، صص. 109-118

12.       كلاين، پل. 1391.راهنماي آسان تحليل عاملي. ترجمة سيدجلال صدرالسادات و اصغرمينايي. تهران: سمت

13.       کریمی، ع. و دانش مهر، ح. (1398). ادراک امنیت در فضاهای عمومی شهری مطالعه موردی: پهنه های پارک سرخه حصار شهر تهران. مطالعات شهری, 8(31), 97-108.

14.       مساواتی‌آذر، مجید (1374) آسیب‌شناسی‌ ایران (جامعه‌شناسی انحرافات)، انتشارات نوبل، تبریز.

15.       معینی، مهدیه؛ اســامی، غالمرضــا. (1388). رویکردی تحلیلی به کیفیت محیط مسکونی معاصر. نشریه هویت شهر، 10،47-58

16.       مولایی هشجین، ن. و عظیمی، ن. و مولایی هشجین، م. (1394). احساس امنیت بر مبنای شاخص های کالبدی در شهر رشت مطالعه تطبیقی بافت فرسوده و جدید محله استادسرا. جغرافیا, 13(47), 35-57. 2

17.       معینی، مهدیه؛ اســامی، غالمرضــا. (1388). رویکردی تحلیلی به کیفیت محیط مسکونی معاصر. نشریه هویت شهر، 10 ،47-58

18.       حافظ نیا، محمد رضا (1394)؛ مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی،تهران؛ نشر سمت.

19.       نجفی ایراند آبادی، علی حسین، هاشم بیگی، حمید. (1377). دانش جرم شناسی. چاپ اول. دانشگاه شهید بهشتی

20.       Alemi, Reza. (2008), Study on unsustainable security based on sustainable development, International conference on human security in west Asia (ICHSWA), Birjand University, 2008, p.107-118; (In persian)

21.       Armitage, R. Rogerson, M. & Pease, K. (2013). What is good about good design? Exploring the link between housing quality. Built Environment, 140-161.

22.       Bachelar, J (1970), LES Phenomena’s Revolutionaries’ paris, PUF

23.       Bennett, Trevor. (1986). Situational Crime Prevention from The Offender Perspective. In Heal & Laycoke

24.       Cahill, M. &. (2203). the determinants of crime n Tucson, Arizona. Urban Geography, 47(7), 582-610.

25.       Cho, Y. Jeong, H. Choi, A. & Sung, M. (2019). Design of a connected security lighting system for pedestrian safety in smart cities. Sustainability, 11(5), 1308.

26.       Crowe, T. D. (2000), Crime Prevention through Environmental Design, Stoneham, MA: Butterworth-Heinemann, 2000, PP.87_95.

27.       De Donder, Liesbeth; Buffel, Tine; Verte, Dominique; Dury, Sarah; Witte, Nicode (2009), Feelings of Insecurity in Contex: Theoretical Perspectives for Studing Fear of Crime in Late Life, International Journal of Economics and Finance, Vol 1, No 1, pp 1-20.

28.       Ghadermarzi, H. Afshari, M. (2008),A Comparative Analysis of Urbanization Transferring and Ruralization in Zagros Region during Recent Half-Century,Proceeding of the 1thInternational Conference onZagros Traditional Settlements, Sanandaj,Kordestan University Publication: First Ed

29.       Golubchikov O. & Badyina A. (2012). Sustainable Housing for Sustainable Cities, A policy Framework for Developing Countries, Un Habitat Nairobi.

30.       Grogan, Paul S. and Tony P. (2000). Comeback Cities: A Blueprint for Urban Neighborhood Revival. Boulder: Westview Press

31.       Homesalarm. (2018). Home Security Facts and Statistics. Retrieved 30th October 2018 fromhttps://www.homesalarm.com/home-security-facts/.

32.       Justice, N. I. (1996). Physical environment and crime. Rockville, MD. USA. National Institute of Justice,

33.       Lang, John. (2004). Creating Architectural Theory: The Role of Behavioral Sciences in Environmental Design. (Alireza Einifar, translator) Tehran: University of Tehran Press.

34.       Liang, W. & Yang, M. (2019). Urbanization, economic growth and environmental pollution: Evidence from China. Sustainable Computing: Informatics and Systems, 21, 1-9.

35.       Marrita-Cascante, D. & Stocks, G. (2013) Amenity migration to the global south: Implications for community development, Geoforum 49 (2013), pp 91–102.

36.       Maslow, A. H. (1954), Motivation and Personality, Harper & Row,New York.

37.       Mills, E. S. & Song, B. N. (2020). Urbanization and urban problems. Brill.

38.       Montgomery, C. (2013). Happy City: Transforming Our Lives through Urban Design. London: Penguin Books Ltd

39.       Moyer, R., MacDonald, J. M., Ridgeway, G., & Branas, C. C. (2019). Effect of remediating blighted vacant land on

40.       Schnell, C., Grossman, L., & Braga, A. A. (2019). The routine activities of violent crime places: A retrospective case-control study of crime opportunities on street segments. Journal of criminal justice, 60, 140-153.

41.       Sohn, D. (2016)  “Residential Crimes and Neighbourhood Built Environment: Assessing the Effectiveness of Crime Prevention through Environmental Design (CPTED).” Cities, 52: 86-93

42.       Kurappannans, A. & Sivam, A. (2009), Sustainable Development & Sustainable Environmental Determinants of Excess Winter Deaths in England, 1986–1996, Policy Press, London.

---

[1]  Cronbach, s Alpha

[2] . kolmogorov-smirnov test

[3]  Molaei

[4]  Aliyas

[5]  Riazi

---