استفاده سنتی و بومی از گیاهان دارویی در شمال کشور (مطالعه موردی: سری 81 و 83 طرح جنگل داری اداره کل منابع طبیعی مازندران- ساری)

Subject Areas : Journal of Medicinal Herbs, "J. Med Herb" (Formerly known as Journal of Herbal Drugs or J. Herb Drug)

سید زکریا علوی ¹ ( اداره کل منابع طبیعی استان مازندران، ساری، ایران؛ )
الهه ربیعی ² ( پردیس کشاورزی، دانشگاه تهران، کرج، ایران؛ )
حمیدرضا سعیدی گراغانی ³ ( دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران؛ )
قهرمان قوردویی میلان ⁴ ( دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران؛ )

Received: 2011-08-03 Accepted : 2011-09-11 Published : 2011-09-01

Keywords: گیاهان دارویی, گیاه شناسی سنتی, طرح جنگل داری,

Abstract :

مقدمه و هدف: در سال­های اخیر مردم ایران و هم­چون سایر کشورهای جهان به دلیل عوارض جانبی داروهای شیمیایی توجه خاصی به استفاده از گیاهان دارویی نموده­اند، این علاقه و توجه مردم نسبت به گیاهان و مشتقات حاصل از آن­ها، سبب ایجاد تجارت پر رونق گیاهان دارویی گردیده است. در منطقه خزری در طرح­های جنگلداری تعداد زیادی گونه گیاهی با کاربرد دارویی وجود دارد که بومیان منطقه از طریق تجارب سنتی به­دست آمده در قرون گذشته و بدون هیچ گونه عمل آوری به­خصوصی از آن­ها استفاده می­نمایند. در همین راستا طرح­های جنگل­داری حوزه 83 (سری یک، دو و سه) با 25429 هکتار و حوزه 81 با مساحت 14528 هکتار واقع در 80 کیلومتری جنوب شهرستان بهشهر و 70 کیلومتری جنوب شهرستان نکا جهت مطالعه انتخاب گردید. روش تحقیق: به منظور معرفی گونه­های دارویی و معطر، گیاهان جمع آوری شده از منطقه پس از انتقال به هرباریوم با استفاده از فلورهای مختلف مورد شناسایی قرار گرفتند. سپس با استفاده از اطلاعات محلی حاصل از مصاحبه مستقیم و پرسش­نامه و نیز کتب مرتبط، به ثبت مشخصات دارویی آن­ها اقدام گردید و سپس پردازش و تجزیه روی داده­های خام انجام شد. نتایج و بحث: نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که 210 گونه متعلق به 47 تیره در منطقه مورد مطالعه وجود دارد که از بین تیره­های شناسایی شده 30 تیره دارای 76 گونه دارویی می­باشند که 24 گونه مرتعی و 6 گونه درخت و درختچه­ای مورد بهره­برداری و استفاده سنتی اهالی قرار می­گیرد. هم­چنین این بررسی مشخص کرد که بومیان از این گیاهان بعد از تبدیل قسمت­های مورد استفاده به شربت، مربا، ترشی و رب یا به­صورت جوشانده استفاده می­نمایند ، ضمناً استفاده از قسمت­های سبز گیاه به­عنوان سبزی خوراکی یا معطر کننده غذا نیز دارای کاربرد فراوانی است. توصیه کاربردی/صنعتی: تحقیقات گسترده روی شناخت و چگونگی استفاده از گیاهان دارویی مرتعی می­تواند کمک شایانی به صنعت داروسازی نماید. بنابراین توصیه می­شود اقدامات حمایتی جهت شناخت، حفظ و ازدیاد گونه­های با ارزش دارویی در این منطقه به عمل آید.

References:

اسدی، م.، معصومی، ع. الف.، خاتم ساز، م.، مظفریان، و.، 1384-1376، فلور ایران، شماره های 5، 6، 8، 10، 13، 33و 43، انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگل­ها و مراتع کشور، ایران.

 

اصغر نژاد، ل. سعیدی گراغانی، ح.ر و علیخانی، م. 1389. بررسی فلورستیک و ویژگیهای زیستی گیاهان دارویی (مطالعه موردی: منطقه پرور در استان سمنان)، کتابچه مقالات همایش ملی گیاهان دارویی، ساری.

اکبرزاده، م.، 1380. رسته بندی جوامع گیاهی مراتع ییلاقی حوزه آبخیز واز مازندران، پژوهش و سازندگی در منابع طبیعی، 51: 98-103.

حیدری، ق. سعیدی گراغانی، ح.ر. بارانی، ح. و علوی، س.ز. 1390. نقش بهره­برداری از محصولات فرعی در مدیریت پایدار مراتع (مطالعه موردی: مرتع برف و بن شهرستان آمل)، اولین همایش منطقه ای دانش محوری در مدیریت پایدار کشاورزی و منابع طبیعی، گرگان، ایران.

زالی، س. ح.، حیدری، ق.، امیری، م.، طایفه سید علیخانی، ل.، 1389. معرفی مهم ترین گیاهان دارویی زیر حوزه تیار با تأکید بر مواد مؤثره و اثرات درمانی، دومین همایش ملی طب الرضا، دانشگاه علوم پزشکی مشهد. مشهد، ایران.

زرگری، علی. 1376. گیاهان دارویی. انتشارات دانشگاه تهران، جلد 1 تا 5.

سعیدی گراغانی، ح.ر. اصغر نژاد، ل. یوسفی، ج. قوردویی میلان، ق و م. علیخانی، 1389. بررسی نقش گونه های مرتعی در طب سنتی (مطالعه موردی مرتع رینه کوه شهرستان آمل)، کتابچه مقالات اولین کنفرانس ملی حفاظت از تنوع زیستی و دانش بومی، کرمان، ایران.

قهرمان، الف، 1373-1369، کورموفیت­های ایران، جلد 4-1، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، ایران.

مبین، ص.، 1364-1354، رستنی های ایران، جلد 3-1، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، ایران.

 

Davis, P.H. (ed). 1965-1985. Flora of Turkey, vols. 1-9. Edinburgh University press. Edinburgh.

Giday, M. Asfaw, Z. and Woldu, Z. 2009. Medicinal Plants of the Mein it ethnic group of Ethiopia. Journal of Ethnopharmacology, 124(3): 513-521.

Rechinge, K. H. (ed). 1963-1998. Flora Iranica, nos. 1-173. Akademische Druck-u. Verlagsanstalt, Graz.

Robert, Y. and Yuan, L. 2000. Traditional Chinese Medicine: an approach to scientific proof and clinical validation. Pharmacology & Therapeutics, 86: 191–198.

Sindambiwe, J. B., Calomme, M., Cos, P., Totte, J., Pieters, L., Vlietinck, A. and Vanden Berghe, D. 1999. Screening of seven selected Rwandan medicinal plants for antimicrobial and antiviral activities. Journal of Ethnopharmacology, 65: 71–77.

Singh, A. and Singh, P. 2009. An ethno botanical Study of medicinal plants in chandauli district, India. Journal of Ethnopharmacology, 121(2): 324-329.

Vijayan, P. Raghu, C., Ashok, G. Dhanaraj, S. A. and Suresh, B. 2004. Antiviral activity of medicinal plants of Nilgiris. Indian Journal of Medical Research, 120: 24-32.

Wondimu, T., Asfaw, Z. and Kelbessa, E. 2007. Ethno botanical Study of Medicinal Plants around, Ethiopia. Journal of Ethnopharmacology, 112(1): 152-161.