معرفی برخی گونه های دارویی در خطر انقراض درکوه کلار واقع در استان چهارمحال و بختیاری
Subject Areas : Journal of Medicinal Herbs, "J. Med Herb" (Formerly known as Journal of Herbal Drugs or J. Herb Drug)اصغر شاهرخی 1 , حمزه علی شیرمردی 2 , مریم قائد امینی 3
1 - کارشناس ارشد سیستماتیک گیاهی، آموزش و پرورش استان چهارمحال و بختیاری، شهرکرد، ایران؛
2 - کارشناس ارشد پژوهش مرتعداری، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان چهارمحال و بختیاری، شهرکرد، ایران؛
3 - دانشجوی کارشناسی ارشد اکوتاکسونومی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران؛
Keywords: گیاهان دارویی, انحصاری(Endemic), کوه کلار, ذخایر ژنتیکی گیاهی,
Abstract :
مقدمه و هدف: استان چهارمحال و بختیاری به دلیل داشتن بسیاری از پارامتر های لازمه، محتوی چندین کانون فلوریستیک عمده گیاهی زاگرس مرکزی از جمله کوه کلار است. برخی از گونه های این کانون ها از دیرباز دارای مصارف دارویی متنوع و موثری بوده اند. در سالیان اخیر به دلایل مختلف، تعدادی از این گونه های با ارزش مورد تهدید قرار گرفته و حتی منقرض شده اند. بر این اساس لازم است بسیاری از این گونه ها، شناسایی و اقدامات لازم حفاظتی در مورد آن ها صورت گیرد. یکی از کانون های مهم فلوریستیکی در استان چهارمحال و بختیاری کوه کلار، به مساحت تقریبی 5086 هکتار که در مرکز استان واقع شده است. محدوده ارتفاعی این کوه بین 1900 تا 3814 متر از سطح دریا می باشد. میانگین بارندگی سالانه 4/511 میلیمتر و متوسط دما 45/10 درجه سانتیگراد می باشد.روش بررسی: در این تحقیق با بیش از 30 بار مراجعه به بخش های مختلف کوه کلار، ضمن نمونه برداری از فلور منطقه به شناسایی و رده بندی گونه های آن اقدام شد و سپس اطلاعات گونه های دیگر جمع آوری شده توسط گیاه شناسانی که تا آن زمان به کلار مراجعه نموده اند، تاحد امکان به آن افزوده شد.نتایج و بحث: حدود 600 گونه از حدود 1300 گونه گیاه کروموفیت استان برای کلار ثبت شده است. از این تعداد 91 گونه گیاه دارویی شناسایی شده، به 38 تیره و 81 جنس تعلق دارند. همچنین تعداد 67 گونه انحصاری(Endemic) ایران در کلار یافت میشود که 28 گونه از آنها دارویی هستند گونه های Achillea kellalensis Boiss. & Haus و Satureja kallarica Jamzad که انحصاری کلار نیز هستند. از نظر حفاظتی تعداد 84 گونه در کتابRed Data Book of Iran نام برده شده است. از این تعداد 61 گونه کمتر در خطر انقراض (LR)، 12 گونه آسیب پذیر (VU) و در مورد 11 گونه آن اطلاعات ناکافی (DD) است.توصیه کاربردی/صنعتی: از آنجایی که اکثر گیاهان در خطر انقراض، گیاهان اندمیک و گاهاً دارویی هستند، می توان با حفظ و تکثیر آنها در زیستگاه های طبیعی یا خارج از زیستگاه های طبیعی، قدم بسیار موثری در حفظ ذخایر ژنتیکی و انحصاری خود برداریم.
ابراهیمی، ع.، .شاهرخی، ا.، شیرمردی، ح. 1388، گزارش پوشش گیاهی منطقه حفاظت شده سبزکوه، سازمان محیط زیست استان چهارمحال و بختیاری.
اخیانی، خ.، اسدی، م.، آزادی، ر.، پاک روان، م.، عزیزیان، و. و خاتم ساز، م. 1388-1369. فلور ایران. انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع، ، تهران، ایران.
اداره هواشناسی استان چهار محال وبختیاری. 1382. گزارش پهنه بندی اقلیمی استان چهار محال وبختیاری.
زرگری، ع. 1370-1368. گیاهان دارویی. جلد 5-1. انتشارات دانشگاه تهران، تهران، ایران.
سرداری، م.، طالبی، م.، قاعدی، ع. 1386. گزارش نهایی فاز 2 طرح جمع آوری، شناسایی ورده بندی و تشکیل هرباریوم مرکز تحقیقات چهارمحال و بختیاری.
شاهرخی، ا. 1384. بررسی فلوریستیک کوه کلار واقع در استان چهارمحال و بختیاری، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه ارومیه.
شیرمردی، ح. 1389. گزارش پوشش گیاهی منطقه حفاظت شده منطقه قیصری، سازمان محیط زیست استان چهارمحال و بختیاری.
قهرمان، ا. و عطار، ف. 1377. تنوع زیستی گونه های گیاهی ایران. انتشارات دانشگاه تهران، تهران، ایران.
قهرمان، ا. 88-1357. فلور رنگی ایران، انتشارات موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور، تهران، ایران.
قهرمان،ا. عطار،ف. 1377. تنوع زیستی گونه های گیاهی ایران. انتشارات دانشگاه تهران، تهران، ایران.
مبین، ص. 1373-1354. گیاهان ایران (فلور گیاهان آوندی). جلد 4-1. انتشارات دانشگاه تهران، تهران، ایران.
مدیریت آبخیزداری استان چهارمحال و بختیاری. 1378. طرح کاربری اراضی استان چهارمحال وبختیاری. چاپ نشده.
مظفریان، و. 1377. فرهنگ نامهای گیاهان ایران، انتشارات فرهنگ معاصر، تهران، ایران.
معصومی، ع.ا. 1384-1365. گون های ایران. جلد 5-1. موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور، تهران، ایران.
Chellaiah, M., Ayyanar, M., Raja, N. and Ignacimuthu, S. 2006. Medicinal plants used by traditional healers in Kancheepuram District of Tamil Nadu, India. Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine., 2: 43-57.
Clive, A.S. 1989. Plant Taxonomy and Biosystematics. LTD Publication. Second Ed. pp. 375.
Davis, D.SC. 1978. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol. 6. University of Edinburgh, pp. 384.
Davis, P.H. (ed.). 1965-1988. Flora of Turkey. Vol. 1-10. Edinburgh University Press, Edinburgh.
Ghorbani, A. 2005. Studies on pharmaceutical ethnobotany in the region of Turkmen Sahra, north of Iran (Part 1): General results. Journal of Ethnopharmacology., 102: 58-68.
IUCN. 1981. How to use the IUCN Red Data Book Categories. Threatened Plants Committee Secretariat. IUCN, Kew, pp. 826.
Jalili, A. and Jamzad, Z. 1999. Red data book of Iran. Research Institute of Forests and Rangelands Pub. Tehran, Iran, pp. 748.
Parsa, A. 1948-60. Flore of Iran. 8 vol., Minister de I Education, Tehran.
Rechinger, K.H. 1963-92. Flora Iranica. Vol. 1-172. Akademische Druck-u verlagsanstlt, Graz, Austria.
Rechinger, K.H. 1977. Plants of the Touran protected area Iran. Journal of Botany., 1: 155-180.
