کاربرد گیاهانِ داروییِ مناطق جنوبی استان ایلام در درمان بیماری ها و سندرم های بالینی نشخوارکنندگان کوچک

Subject Areas : Journal of Medicinal Herbs, "J. Med Herb" (Formerly known as Journal of Herbal Drugs or J. Herb Drug)

محمود بهمنی ¹ , مجید آویژگان ² , سیدرضا حسینی ³ , حسین نجف زاده وَرزی ⁴ , احسان بهمنی ⁵ , سعید مهرزادی ⁶

1 - دانش آموخته ی دکترای دام پزشکی، عضو باشگاه پژوهشگران جوان دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد
2 - استاد بیماری های عفونی و گرمسیری ، مرکز پژوهش های طب سنتی و تلفیقی ایرانی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان ؛
3 - استادیار انگل شناسی ، دانشکده ی دام پزشکی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد ؛
4 - استادیار فارماکولوژی ، دانشکده ی دام پزشکی دانشگاه شهید چمران اهواز ؛
5 - دانشجوی دکترای عمومی دام پزشکی دانشگاه شهید چمران اهواز ؛
6 - دانشجوی دکترای عمومی دام پزشکی دانشگاه شهید چمران اهواز ؛

Received: 2010-05-05 Accepted : 2010-07-21 Published : 2010-08-01

Keywords: گیاهان دارویی, نشخوارکنندگان کوچک, بیماری‌ها و سندرم‌های بالینی,

Abstract :

مقدمه و هدف: دام­پزشکی سنتی ، دانش بومی دامداران و عشایر مناطق مختلف می باشد که در درمان دام ها از مواد طبیعی به خصوص گیاهان که در دسترس می باشد استفاده می کنند. مطالعه حاضر به منظور بررسی همین دانش در بین دامداران و عشایر بومی برخی مناطق ایلام به مرحله اجرا در آمد.روش تحقیق: این مطالعه از خرداد  تا مهر سال 1387 در مناطق جنوبی استان ایلام انجام پذیرفت. به همین منظور ابتدا پرسش­نامه­هایی برای 36 بیماری و سندرم­های بالینی نشخوارکنندگان کوچک مانند گوسفند و بز طراحی گردید و بین 45 نفر (7 نفر زن و 38 نفر مرد) از دامداران سنتی 22 روستا از مناطق جنوبی استان که دامنه­ی سنی آن­ها بین 55 تا 75 سال بود، توزیع و همراه گردآوری اطلاعاتِ پرسش­نامه­ها،  نمونه­های گیاه­شناسی، از گیاهان منطقه جمع­آوری گردید و به مرکز تحقیقات منابع طبیعی استان ایلام فرستاده شد و اطلاعاتی از قبیل نام علمی ، نام خانواده ، نام فارسی، نام محلی کردی ، اندام مورد استفاده و نحوه­ی استفاده به اطلاعات اثر درمانی هر نمونه اضافه شد. نتایج و بحث: پس از بررسی داده­ها برای 35 بیماری و سندرم­های نشخوارکنندگان کوچک، تعداد 36 گونه­، گیاه دارویی به­ دست آمد که 24 بیماری با درمان گیاهی و 11 بیماری نیز بدون درمان گیاهی، معرفی گردید. تعداد 13 گونه از گیاهان مطالعه­ی حاضر، جزء گیاهان سمی ایران هستند که مصرف نادرست و بی­رویه­ی آن­ها در دام­پزشکی سنتی می­تواند از عوامل مسمومیت در احشام باشد. در این مطالعه، تعدادی گیاه با اثرات درمانی جدید نیز معرفی شد که در منابع معتبر طب سنتی و مکمل و فارماکوپه­ی ایران نامی از آن­ها برده نشده­ است. بر اساس نتایج این مطالعه ، میوه­ی خرما در مناطق جنوبی استان ایلام، برای رفع مسمومیت ، گندم برای وَرم پستان و تنباکو برای پشم­ریزی ، کاربرد درمانی دارند. هم­چنین اسفند و جلبک برای مارگزیدگی به کار می­رود و گیاهانی چون  گَوَن ، خرزَهره ، تنگرس ، بنه و زردکیش نیز برای رفع علائم تنفسی ناشی از لارو استروس اویس استفاده می­شود و گیاه مرزه­ی کوهی و تنباکو برای دفع زالوی مجاری تنفسی و حلق به نام لیمناتیس نیلوتیکا کاربرد درمانی دارند.

References:

آموزگار، ز.، محقق­زاده، ع. و شمس اردکانی، ح. 7138. فرهنگ گیاهان دارویی. ترجمه جیمز. آ.دوک ، انتشارات مارلیک. صفحه­ی 10,70.

اسماعیلی، ف.، متقی، م. م.،؛ تدین  تاج­آبادی، ح.، خدابنده، ه. و کوهپایه، ز. 1387. بررسی اثر ضد قارچی چند گیاه داریی بومی در مقایسه با داروهای سنتتیک کتوکونازول و فنوکونازول بر علیه برخی قارچ­های بیماری­زا. خلاصه­ی مقالات اولین همایش تخصصی گیاهان دارویی و دامپزشکی سنتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد، صفحه­ی 6.

امیر محمدی، م.، حسینی، س.ر، قاسمی پیر بلوطی، ع.، خواجویی نیا، ش. و بهمنی، م. 1387. بررسی تأثیر عصاره­ی مریم گلی و درمنه بر انگل­های دستگاه گوارش موش سوری. خلاصه­ی مقالات اولین همایش تخصصی گیاهان دارویی و دامپزشکی سنتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد، صفحه­ی 9.

باقر زاده، ک.، بحرینی نژاد، ب. و اصفا، س. م. 1387. دانش بومی استفاده از گیاهان دارویی جهت درمان بیماری­های دامی در غرب استان اصفهان. خلاصه­ی مقالات اولین همایش تخصصی گیاهان دارویی و دامپزشکی سنتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد، صفحه­ی 13.

باقر زاده، ک.، کیانی پور، ع. و  شیخ ، ن. 1387. دانش بومی استفاده از گیاهان دارویی جهت درمان بیماری­های دامی (اتنووتریناری) در مناطق کویری شمال استان اصفهان.
خلاصه­ی مقالات اولین همایش تخصصی گیاهان دارویی و دامپزشکی سنتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد، صفحه­ی 12.

بهمنی، م.، قاسمی پیربلوطی، ع.، مهرزادی، س.، پیرانی، ا. و مؤمنی، م. 1387. اتنووتریناری گیاهان دارویی مناطق جنوبی استان ایلام. خلاصه­ی مقالات اولین همایش تخصصی گیاهان دارویی و دامپزشکی سنتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد، صفحه­ی 17.

بهمنی، م.، زمانی، پ.، مشکی، ب. و عبدی زاده، ر. 1387. اولین گزارش آلودگی به لیمناتیس نیلوتیکا در گوسفند از ایران، خلاصه­ی مقالات اولین کنگره­ی منطقه­ای و ششمین کنگره­ی سراسری انگل شناسی و بیماری­های انگلی، مؤسسه­ی رازی، کرج، ایران، صفحه­ی 348.

بهمنی، م.، قاسمی پیربلوطی، ع.، نکوهی، ش.، و  بهمنی ا. 1387. گزارش موردی مسمومیت با گیاه قیاق در بز. خلاصه­ی مقالات اولین همایش تخصصی گیاهان دارویی و دامپزشکی سنتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد، صفحه­ی 18.

بهمنی، م.، قاسمی پیر بلوطی، ع.، کاظمینی، ح.ر. و غفاری، ف. 1387. کاربرد گیا هان دارویی مناطق جنوبی استان ایلام در درمان بیماری­های تک­سُمیان. خلاصه­ی مقالات اولین همایش تخصصی گیاهان دارویی و دامپزشکی سنتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد، صفحه­ی 19.

بهمنی، محمود؛ کاظمینی، حمید رضا؛ قاسمی پیر بلوطی، عبدالله؛ مهرزادی سعید و  نجات، شاهین (1387).  کاربرد گیا هان دارویی مناطق جنوبی استان ایلام در درمان بیماری­های گاو، خلاصه­ی مقالات اولین همایش تخصصی گیاهان دارویی و دامپزشکی سنتی،دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد، صفحه­ی 20.

جهان آرا، ف.  و حائری زاده، ب. 1380. اطلاعات و کاربرد داروهای گیاهی رسمی ایران. شرکت داروگستر رازی، صفحه­ی 208.

حیدری، م.، صفایی، ل.، فاتحی، خ. و میردامادی، م. 1387. گیاهان دارویی مؤثر در پیشگیری و درمان بیماری­های دستگاه گوارش دام. خلاصه­ی مقالات  اولین همایش تخصصی گیاهان دارویی و دامپزشکی سنتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد،
صفحه­ی32.

رجحان، م. 1380. داروهای گیاهی و حیوانی، انتشارات چهره، تهران، ص 80 – 120.

زارعی، سمیه؛ عسگرزاده، مسعود و صفایی، لیلی (1387). گیاهان دارویی مؤثر در افزایش شیر، خلاصه­ی مقالات اولین همایش تخصصی گیاهان دارویی و دامپزشکی سنتی،دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد، صفحه­ی 38.

زرگری، ع . 1370- 1368 . گیاهان دارویی ، جلدهای 1 تا 5، مؤسسه­ی چاپ و انتشارات دانشگاه تهران،    صفحه­ی4720.

صمصام شریعت، ه. و معطر، ف. 1364. گیاهان و داروهای طبیعی (مفردات پزشکی) ، جلد 2. چاپخانه­ی گلشن، تهران، صفحه­ی 472.

قاسمی ، ع. 1388. گیاهان دارویی و معطر بررسی و شناخت اثرات آن­ها، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد، سامان دانش، چاپ اول، ص 187 – 193.

مظفریان، و. 1387. فلور گیاهی استان ایلام، انتشارات فرهنگ معاصر، چاپ اول، صفحه­ی 4.

نجف زاده، ح. و کرم پور سیستانی، ن. 1386.  نقش و کاربرد گیاهان دارویی در دامپزشکی. خلاصه­ی مقالات پنجمین همایش دامپزشکان بالینی ایران، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه شهید چمران اهواز.