بررسی ترکیبات شیمیایی اسانس سه جنس از خانواده نعناع (Lamiaceae) در شمال ایران
Subject Areas : Journal of Medicinal Herbs, "J. Med Herb" (Formerly known as Journal of Herbal Drugs or J. Herb Drug)سالار حافظ قران 1 , بشرا آزادی 2 , هدایت حسین 3
1 - گروه شیمی، دانشکده علوم، دانشگاه گلستان، گرگان 4913815739، ایران
2 - گروه فیتوشیمی، دانشکده شیمی دارویی، واحد علوم دارویی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - رئیس دانشگاه ناتینگهام فراورده های دریایی طبیعی و گیاهان دارویی عمان، دانشگاه نزوی، نزوی
Keywords: اسانس, مرزه گل درشت, کاکوتی ایرانی, اسطوخودوس فرانسوی, خانوادۀ نعناع,
Abstract :
مقدمه و هدف: نعناع یا لابیاته (معمولاً تحت عنوان mint یا deadnettle نیز نامیده میشود) خانوادهای بسیار بزرگ و گسترده از گیاهان گلدار (Angiospermae) میباشد. در طب عامیانه ایران از بیشتر گیاهان خانوادۀ نعناع بهعنوان محرک، ضدعفونی کننده، مقوی باء، درمان معده، خلطآوری، ضد نفخ، ضد اسهال و ضد باکتری استفاده میشود. هدف از مطالعۀ حاضر، بهدست آوردن بینشی بهتر نسبت به طبیعت اسانس بود. روش تحقیق: اسانسهای سه جنس از خانوادۀ نعناع در شمال ایران (مرزه گلدرشت، کاکوتی ایرانی و اسطوخودوس فرانسوی) توسط روش تقطیر با آب از گلهای آنها گرفته شدند. مطالعه حاضر منجر به شناسایی 67 ترکیب توسط دستگاههای کروماتوگرافی گازی با دتکتور یونش شعلهای و کروماتوگرافی گازی با دتکتور طبفسنجی جرمی شد؛ و بازده اسانسها به ترتیب برابر با 1.3%، 1.64% و 1.16% از گلهای تازه محاسبه شد. نتایج: کارواکرول (43.3%)، گاما-ترپینن (24.1%) و پاراسیمن (21.6%) بهعنوان ترکیبهای شیمیایی اصلی اسانس مرزه گلدرشت شناسایی شدند. به عبارت دیگر از کل ترکیبهای اسانس کاکوتی ایرانی (98%)،عمده ترکیبهای شیمیایی شناسایی شده میتوان به ایزوپولگون (46.6%) و همچنین پارا-منتا-1(7)و8-دی ان (16.4%)، 1و8-سینئول (7.0%)، ایزومنتول (5.5%) و ایزولدن (3.3%) اشاره کرد. کامفر (61.5%)، 1و8-سینئول (10.1%)، فنکون (4.2%) و لینالول (3.8%) از عمده ترکیبهای اسانس اسطوخودوس فرانسوی میباشند. از اسانسهای مرزه گلدرشت، کاکوتی ایرانی و اسطوخودوس فرانسوی بیشترین مقدار مونوترپنها (بهترتیب؛ 96.52%، 89.31% و 93.49%) و سزکوئیترپنها (بهترتیب؛ 1.87%، 8.1% و 5.04%) شناسایی شدند. توصیه کاربردی/صنعتی: بر اساس نتایج بهدست آمده از این مطالعه، میتوان تنوع در ترکیبهای شیمیایی شناسایی شده از هر گیاه در مقایسهبا سایر مطالعات دیگر را به منطقه جغرافیایی و شرایط زیست محیطی (دما، میزان رطوبت، برهمکنش با سایر جنسهای دیگر و غیره) نسبت داد و شرایط ذکر شده نقش مهمی در بیوسنتز و اجزای ترکیبهای اسانسی خواهند داشت.
Isman, M.B. 2000. Plant essential oil for pest and disease management. Crop Protection, 19: 603-608.
Mozaffarian, V. 2013. Identification of medicinal and aromatic plants of Iran. Farhang Moaser. Tehran.
Ozturk, Y., Aydin, S., Tecik, B. and Baser, K.H.C. 1995. Effects of essential oils from certain Ziziphora species on swimming performance in mice. Phytotherapy Research, 9: 225-227.
Ozturk, S. and Ercisli, S. 2006. The chemical composition of essential oil and in vitro antibacterial activities of essential oil and methanol extract of Ziziphora persica Bunge. Journal of Ethnopharmacology, 106: 372-376.
Angioni, A., Barra, A., Coroneo, V., Dessi, S. and Cabras, P. 2006. Chemical composition, seasonal variability, and antifungal activity of Lavandula Stoechas L. ssp. Stoechas essential oils from stem/leaves and flowers. Journal of Agricultural and Food Chemistry, 54: 4364-4370.
Goren, A. C., Topcu, G., Bilsel, G. and Bilsel, M. 2002. The chemical constituents and biological activity of essential oil of Lavandula Stoechas ssp. Stoechas. Zeitschrift fur Naturforschung C, 57: 797-800.
Bouzouita, N., Kachouri, F., Hamdi, M., Chaabouni, M.M., Ben Aissa, R., Zgoulli, S., Thonart, P., Carlier, A., Marlier, M. and Lognay, G.C. 2005. Volatile constituents and antimicrobial activity of Lavandula stoechas L. oil from Tunisia. Journal of Essential Oil Research,17: 584-586.
Beikmohammadi, M. 2011. The evaluation of medicinal properties of Ziziphora clinopodioides. World Applied Science Journal, 12: 1635-1638.
Van del Dool, H. and Kratz, P.D. 1963. A generalization of the retention index system including linear temperature programmed gas-liquid partition chromatography. Journal of Chromatography A, 11:463-471.
Adams, R.P. 2001. Identification of essential oil components by gas chromatography/quadruple mass spectroscopy. Allured Publishing Co. Carol Stream, Illinois.
Massada, Y. 1976. Analysis of essential oil by gas chromatography and mass spectrometry. John Wiley and Sons Inc.: New York.
Sefidkon, F. and Jamzad, Z. 2005. Chemical composition of the essential oil of three Iranian Satureja Species (S. mutica, S. macrantha and S. intermedia). Food Chemistry, 91: 1-4.
Azaz, A.D., Kurkucoglu, M., Satil, F., Baser, K.H.C. and Tumen, G. 2005. In vitro antimicrobial activity and chemical composition of some Satureja essential oils. Flavour and Fragrance Journal, 20: 587-591.
Gohari, A.R., Hadjiakhoondi, A., Sadat-Ebrahimi, E., Saeidnia, S. and Shafiee, A. 2006. Composition of the volatile oils of Satureja spicigera C. Koch Boiss. and S. macrantha C. A. Mey from Iran. Flavour and Fragrance Journal, 21: 510-512.
Dembitskii, A.D., Bergalive, E.Sh. and Kyazimov, I.M. 1994. Chemical composition of the essential oils of Ziziphora growing under various ecological conditions. Chemistry of Natural Compounds. 30: 673-675.
Rustaiyan, A. H., Jazmad, M., Masoudi, S. and Ameri, N. 2006. Volatile constituents of Nepeta heliotropifolia Lam., Mentha mozzaffarianii Jamzad and Ziziphora persica Bunge. three Labiatae herbs growing wild in Iran. Journal of Essential Oil Research,18: 348-351.
Kokkalou, E. 1988. The constituents of the essential oil from Lavandula stoechas growing wild in Greece. Planta Medica. 54: 58-59.
