تحوّلات و ویژگیهای شعر در عصر مشروطیت در چند زمینه از جمله در موضوع و مضمون تفکّر و اندیشه، سادگی و روانی، توجّه به زبان مردم و عوامانهها، آشنا زدایی و توجّه به باستانگرایی، بهرهمندی از واژهها و ترکیبات بیگانه، عنایت به ساختار شکنی و دگرگونی در قالبهای شعری صورت پ چکیده کامل
تحوّلات و ویژگیهای شعر در عصر مشروطیت در چند زمینه از جمله در موضوع و مضمون تفکّر و اندیشه، سادگی و روانی، توجّه به زبان مردم و عوامانهها، آشنا زدایی و توجّه به باستانگرایی، بهرهمندی از واژهها و ترکیبات بیگانه، عنایت به ساختار شکنی و دگرگونی در قالبهای شعری صورت پذیرفت.
مضامین و مفاهیم اصلی شعر مشروطه بر پایه و نمایههای مردم گرایی و وطن دوستی، آزادی خواهی و سلطه ستیزی استوار و هموار گردید. شعر فارسی در این دوره از تقلید مضامین پیشینیان روی برگرداند و از حوزة مدح و ستایش مستکبران حکومتها و درباریان، خارج شد و رهایی یافت. در نهایت، این دگرگونیها که متأثّر از تغییرات جغرافیایی سیاسی در منطقه بود، منجر به تغییر ماهیتهای شعری در عصر مشروطه گردید.
پرونده مقاله
یکی از موضوعات و مباحثی که در شعر معاصر مورد توجه قرار می گیرد، بحث و بررسی در باب دیدگاه شاعران دوره ی پهلوی دوم به دین، باورهای دینی و اعتقادات آیینی و الهی است که این موضوع با توجه به ساختار فکری و ذهنی اهل هنر و نیز نوع نقش و جایگاه دین در این دورهی تاریخی، موضوعی چکیده کامل
یکی از موضوعات و مباحثی که در شعر معاصر مورد توجه قرار می گیرد، بحث و بررسی در باب دیدگاه شاعران دوره ی پهلوی دوم به دین، باورهای دینی و اعتقادات آیینی و الهی است که این موضوع با توجه به ساختار فکری و ذهنی اهل هنر و نیز نوع نقش و جایگاه دین در این دورهی تاریخی، موضوعی شایان توجه است.
سرودن شعر مذهبی ـ آیینی در ایران از سابقه ای طولانی برخوردار است. سابقه ای به قدمت اشعار کسایی مروزی که بسیاری وی را نخستین سراینده ی شعر دینی می دانند. سابقه ای به قدمت سرایش اوستا، نخستین سروده ی دینی ایرانیان. سیر سرودن اشعار دینی، سیری صعودی است و هرچه به دوران معاصر نزدیک می شویم، با وجود جو ضد مذهبی شاهان قاجار و شاهان پهلوی، اما باز هم جلوه ی اعتقادات مذهبی در شعر کاملاً نمایان است. در دوره ی پهلوی دوم، شاهد دو حرکت در شعر آیینی هستیم. ابتدا شعر کلاسیک دینی که ادامه ی همان اشعار دینی شعرای قدیم است، و دیگر ظهور شعر مذهبی در قالب شعر نو.
در مقاله حاضر با دسته بندی مصداقهای باورها و رفتارهای دینی مانند جلوهی قرآن کریم، بازتاب احادیث و روایات، مناقب و مراثی و ...، شکل بازتاب یافتن آنها را در شعر شاعران پهلوی دوم نشان داده شده است.
پرونده مقاله
راه پیمودة مولوی در زندگانی، با آنچه سعدی در حیات، پشتِ سر گذاشته، فرقِ فراوان دارد.
سعدی در همه عمر، درویشانه زیست و درویش از دنیا رفت، حتّی مراحلِ مسلّمِ هستیِ او: تولّد، زناشویی، فرزندان، و سرانجام تاریخِ مرگِ او، روشن و مسلّم نیست، همه با شاید و باید و ممکن است چنی چکیده کامل
راه پیمودة مولوی در زندگانی، با آنچه سعدی در حیات، پشتِ سر گذاشته، فرقِ فراوان دارد.
سعدی در همه عمر، درویشانه زیست و درویش از دنیا رفت، حتّی مراحلِ مسلّمِ هستیِ او: تولّد، زناشویی، فرزندان، و سرانجام تاریخِ مرگِ او، روشن و مسلّم نیست، همه با شاید و باید و ممکن است چنین باشد، گزارش شده است. امّا در زندگانی مولوی، گوشة تاری نیست. در میانِ خانوادة خویش و مریدانِ مطیع و فرمانبرانِ فراوان، چنان که شایستة، شأن و مقامِ معنوی او بود، شاهانه زندگانی کرد و با عزّتی شایان و بدرقة چهل روز سوگ، در پایان، در جایگاهی مجلّل، آرام گرفت.
سعدی با روی آوردن به بارگاهِ مردی شناسا و رهرو (عارف و سالک) راهی دراز پیمود، تا از خوانِ همّتِ او توشة عزّت یابد و از خرمنِ عزّتِ او، خوشة همّت چیند، امّا چون به آن خوان و خرمن و بوستانِ گل و سوسن رسید، ناچیده گل، دامنش از دست برفت.
سعدی این رنجِ بُرده و گنجِ نایافته را، با کنایه و گلایه و پیدا و پنهان، در بوستان و در غزل های خود، نشان داده است. در این مقال ، عللِ این مَلال ، بررسی می شود.
پرونده مقاله
در رویکرد مطالعات فرهنگی، پژوهشگر تحقیقات خود را به آثار مشهور و معتبر محدود نمیکند، بلکه ادبیات عامه پسند را نیز معرف فرهنگ جامعه می داند. با توجه به این که لالاییها جزو ادبیات شفاهی و عامیانه محسوب می شوند و در حوزه ی مردم شناسی باید به شناخت بیشتر مردم مناطق مختلف چکیده کامل
در رویکرد مطالعات فرهنگی، پژوهشگر تحقیقات خود را به آثار مشهور و معتبر محدود نمیکند، بلکه ادبیات عامه پسند را نیز معرف فرهنگ جامعه می داند. با توجه به این که لالاییها جزو ادبیات شفاهی و عامیانه محسوب می شوند و در حوزه ی مردم شناسی باید به شناخت بیشتر مردم مناطق مختلف دست یافت، باید دید که لالایی ها تا چه حد اوضاع اجتماعی و فرهنگی مردم منطقه را فرا می نماید. به دلیل این که مادر اولین کارگزار اجتماعی شدن کودک در تعلیم مفاهیم دینی، فرهنگی و اجتماعی است و همچنین در لالایی ها احساسات خود را نیز بیان می کند، بررسی لالاییها میتواند در حوزه ی پژوهشهای ادبیات تعلیمی و غنایی مورد توجه باشد.
این بررسی برآن است تا نشان دهد که برخی از لالاییها بیانگر آرزوهای مادران و نشانگر هویت مذهبی مردم است. لالاییها همچنین دل نگرانیهای اجتماعی و اقتصادی مردم، ساختار خانوادهها از قبیل ارتباط عاطفی و چند همسری را نیز نشان می دهد.
با توجه به این که تاکنون تحقیقات انجام شده در مورد لالایی های استان بوشهر بیشتر جمع آوری بوده و کمتر تحلیل محتوایی شده است، انجام این پژوهش ضروری به نظر می رسد تا از طریق تحلیل محتوای لالایی به عنوان نوعی ادبیات عامیانه، غنایی و تعلیمی، با دیدگاه های فرهنگی، اقتصادی، دینی و مذهبی مردم استان بوشهر به ویژه مادران و زنان این منطقه آشنا شویم.
پرونده مقاله
معرفت شناخت موجودات است آن چنان که هستند. عرفای اسلامی برای رسیدن به این مرتبه دو سطح را برای سالک واجب انند. یکی سطح ظاهری که علم از طریق دریافتهای حواس ظاهری و تحلیل آنها به وسیلۀ قوۀ خرد که بدان، علم بحثی یا معرفت کسبی گویند، حاصل میشود. سطح عالیتر معرفت، عبارت ا چکیده کامل
معرفت شناخت موجودات است آن چنان که هستند. عرفای اسلامی برای رسیدن به این مرتبه دو سطح را برای سالک واجب انند. یکی سطح ظاهری که علم از طریق دریافتهای حواس ظاهری و تحلیل آنها به وسیلۀ قوۀ خرد که بدان، علم بحثی یا معرفت کسبی گویند، حاصل میشود. سطح عالیتر معرفت، عبارت است از دریافتهای قلبی که به صورت مکاشفات و مشاهدات بی هیچ نیروی خود آگاه عارف کسب می شود، این نوع معرفت را معرفت کشفی یا شهودی گویند، ناخودآگاه جمعی مطمئن ترین راه رسیدن به حقیقت اشیا و خداست. در طول این سفر سالک به فنای فی الله و بقای بالله میرسد که مقصد نهایی شناخت شهودی یا معرفت قلبی است.
علاه بر دو سطح شناخت فوق الذکر، ملاصدرا به معرفت و حیانی که شالوده و اساس معرفت شهودی است نیز اعتقاد دارد و این نوع معرفت را فراروی سالک می نهد تا به مقصود نهایی برسد. در این مقاله، اساساً شیوه کار بر طبق تقسیمبندی اوست.
در مطالعات روان کاوی نیز روان کاو در پی یافتن راه مطمئنی است تا شخص به معرفتی شهودی برسد. این معرفت، اطمینان جاودانه در درون انسان و سطح ناخودآگاه اوست به عبارتی نیروی ناخودآگاه جمعی همان معرفت کشفی یا شهودی است که انسان را به ساحلی امن ـ جوار پروردگار ـ میرساند، و از نظر عارفان اسلامی بویژه اشراقیون وصول به این مهم جز با تصفیه باطن ممکن نیست.
پرونده مقاله
ناصرخسرو قبادیانی بلخی، فیلسوف و شاعر ایرانی قرن پنجم هجری پس از کسب علوم مختلف با داعیان اسماعیلی مذهبآشنا گشت و در اغلب علوم عقلی و نقلی زمان خود تبحر پیدا کرد وی بر اساس نگرش مذهبی خود به نظریهای خاص دربارهی کلمه و سخن دست یافت او کلمه را وجودی میداند که با دو نوع چکیده کامل
ناصرخسرو قبادیانی بلخی، فیلسوف و شاعر ایرانی قرن پنجم هجری پس از کسب علوم مختلف با داعیان اسماعیلی مذهبآشنا گشت و در اغلب علوم عقلی و نقلی زمان خود تبحر پیدا کرد وی بر اساس نگرش مذهبی خود به نظریهای خاص دربارهی کلمه و سخن دست یافت او کلمه را وجودی میداند که با دو نوع آفرینش ابداعی و انبعاثی، ابتدا عقل و سپس نفس را هویدا میسازد. به نظر ناصر خسرو کلمه هدیهی آسمانی و مبدأ ظهور کثرات است و کثرات از عقل کل تا افلاک و موالید و انبیا و... کلمات بینهایتی هستند که در کتاب آفرینش ثبت شدهاند. در این مقاله کارکرد کلمه و سخن در برابر عقل و نفس، لوح و قلم، هستی و انسان بررسی میگردد.
پرونده مقاله
مرگ حقیقتی احساس برانگیز و انکارناپذیر است از آن جهت که دغدغهی انسانها در ادوار و شرایط مختلف زندگی است و هر کس فراخور حال خود به آن پرداخته است. شاعران با احساس لطیف خود، این ذهنیت و اندیشه را به صور گوناگون منعکس کردهاند. در شعر فروغ فرخزاد مرگ و زوال از بن مایه ها چکیده کامل
مرگ حقیقتی احساس برانگیز و انکارناپذیر است از آن جهت که دغدغهی انسانها در ادوار و شرایط مختلف زندگی است و هر کس فراخور حال خود به آن پرداخته است. شاعران با احساس لطیف خود، این ذهنیت و اندیشه را به صور گوناگون منعکس کردهاند. در شعر فروغ فرخزاد مرگ و زوال از بن مایه های اصلی است. این ذهنیت در ارتباط با ادوار مختلف زندگی فروغ و تحولات فکری او شکل می گیرد، چنان که قبل و بعد از تولدی دیگر نگرش او به مرگ از یک امر فردی به امری اجتماعی متحول میشود و بیم و هراس او از مرگ تبدیل به پذیرش و البته ایستادگی در برابر آن و تلاش برای زنده ماندن پس از مرگ میشود.
به طور کلی از آنجا که شعر شاعر، تجلیگاه زندگی و شخصیت اوست اندیشه ی مرگ نیز در شعر فروغ فرخزاد در ارتباط با این دو عامل شکل گرفته، بنابراین پویا و متحول است .
پرونده مقاله
نوستالژی یا غم غربت در اصطلاح به حس دلتنگی و حسرت افراد نسبت به گذشتهی درخشان و آن دسته از داشتههایی است که در زمان موجود از دست رفتهاند. اوضاع اجتماعی ـ سیاسی و اقتصادی حاکم بر جامعه و تحولات و دگرگونیهای زندگی شاعران در شکلگیری غم و اندوه نسبت به اوضاع و احوال گ چکیده کامل
نوستالژی یا غم غربت در اصطلاح به حس دلتنگی و حسرت افراد نسبت به گذشتهی درخشان و آن دسته از داشتههایی است که در زمان موجود از دست رفتهاند. اوضاع اجتماعی ـ سیاسی و اقتصادی حاکم بر جامعه و تحولات و دگرگونیهای زندگی شاعران در شکلگیری غم و اندوه نسبت به اوضاع و احوال گذشته، کاملاً مؤثر است و رگههایی از این احساس در سراسر شعر فارسی به وضوح دیده میشود و شاعران به شگردهای مختلف به بیان عواطف و احساسات خود در این زمینه پرداختهاند.در این نوشته پس از بررسی ایتمولوژی این واژه وتعریف آن از نظر روانشناسان به عوامل مؤثر در ایجاد و شکل گیری آن پرداخته شده و چگونگی تبلور حسرت بر گذشته و غم غربت در شعر کلاسیک فارسی به اجمال بحث شده و نوستالژی فردی و اجتماعی مورد تأمل واقع شده و سپس چند و چون آن در شعر سه تن از شاعران معاصر به عنوان یک ویژگی رمانتیکی مورد کنکاش قرار گرفته است.
پرونده مقاله
بنا به روایت اسطوره ها، هما مرغی فرخنده فال و پیک سعادت بوده و هر کس زیر سایة او قرار میگرفته، دولتمند و صاحب سعادت می شده است. این مرغ به دلیل استخوان خواری و بی آزاری، همواره مورد اشارة شعرا بوده است. هرچند صائب، این مضامین را در شعر خویش آورده، اما طبق شیوة معمول شا چکیده کامل
بنا به روایت اسطوره ها، هما مرغی فرخنده فال و پیک سعادت بوده و هر کس زیر سایة او قرار میگرفته، دولتمند و صاحب سعادت می شده است. این مرغ به دلیل استخوان خواری و بی آزاری، همواره مورد اشارة شعرا بوده است. هرچند صائب، این مضامین را در شعر خویش آورده، اما طبق شیوة معمول شاعران این عصر، از آرایهها و صناعات ادبی همچون کنایه، تمثیل و تشبیه استفاده می کند و با هنجارشکنی، چهره ای متفاوت از هما ارائه می دهد. او سایة زودگذر و تیرة هما را دلیلی بر ناپایداری دولت و اصلی مهم در عدم دلبستگی به آن میداند. تصویری که صائب از این مرغ ارائه داده، هما را موجودی زمینی و ملموس ساخته است. همچنین به اعتقاد او دلیل فرخندگی این مرغ اسطورهای، تواضع و فروتنی و دلیل شهرت وی قناعت او به پارهای استخوان بوده است. بنا براین، صائب خواستار این نیست که در زیر سایة بال هما قرار گیرد، چون سعادت را امری ذاتی میداند نه اکتسابی.
صائب از این مرغ اسطوره ای برای وصف طبیعت و آوردن تمثیلهای گوناگون و توصیف موضوعات پیش پا افتاده و عادی استفاده کرده است، که در این مقاله به آنها اشاره شده، از جنبههای مختلف مورد تحلیل و بررسی قرار میگیرد.
پرونده مقاله
بررسی کتابهای تاریخی که ارزش ادبی فراوان هم دارند گامی بس مهم در درک زوایای ناشناخته ی این آثار ارزشمند است؛ به ویژه از لحاظ مقایسهی ارزشی آنها با جریانها و مکاتب مهم ادبی. در این نوشتار، نگارندگان تلاش کردهاند با رویکردی اثباتی در پی ارزیابی متن نفثةالمصدور با مکتب چکیده کامل
بررسی کتابهای تاریخی که ارزش ادبی فراوان هم دارند گامی بس مهم در درک زوایای ناشناخته ی این آثار ارزشمند است؛ به ویژه از لحاظ مقایسهی ارزشی آنها با جریانها و مکاتب مهم ادبی. در این نوشتار، نگارندگان تلاش کردهاند با رویکردی اثباتی در پی ارزیابی متن نفثةالمصدور با مکتب رمانتیسم باشند.
در این مقاله پس از مقدمه، در بخش اول، نفثةالمصدور و نویسنده ی آن و در بخش دوم، مکتب رمانتیسم معرفی شده است؛ بخش سوم به همخوانی نفثةالمصدور با مکتب رمانتیسم اختصاص یافته و در پایان، نتیجه گیری مباحث مطرح شده ارایه گردیده است. شواهد، حاکی از آن است که بخش عمده ای از مختصات رمانتیسم در متن این کتاب، وجود دارد؛ هرچند که تطبیق صد در صدی دو جریان فکری- با توجه به این نکته که هر کدام، برآمدهی دو عرصهی زمانی، مکانی و فکری جداگانه اند- انتظاری دور از ذهن مینماید.
پرونده مقاله