تاریخ: 25 (25)

دسترسی آزاد مقاله

1 - تاملی کوتاه بر تعامل تاریخ و سیاست
فیاض زاهد

چکیده: تاریخ و سیاست را پیوندی از قدیم برقرار است.فارغ از اینکه حکمای قدیم در تقسیم بندی خود چه جایگاهی برای تاریخ و سیاست قائل بودهاند، در این امر تردیدی نبوده که فهم بسیاری از رموز سیاست تنها از تعمق و درک در لابلای صفحات تاریخی امکان پذیر بوده است.علیرغم عطش اصحاب چکیده کامل

چکیده: تاریخ و سیاست را پیوندی از قدیم برقرار است.فارغ از اینکه حکمای قدیم در تقسیم بندی خود چه جایگاهی برای تاریخ و سیاست قائل بودهاند، در این امر تردیدی نبوده که فهم بسیاری از رموز سیاست تنها از تعمق و درک در لابلای صفحات تاریخی امکان پذیر بوده است.علیرغم عطش اصحاب سیاست برای تغییر در درک رویدادها و داده های تاریخی و یا تلاش درجهت تغییر سمت و سوی رویدادهای تاریخی، اصالت و صحت این نگره انسانی تا مقدار زیادی دست نخورده باقی مانده است. مورخان علیرغم تضییقات مختلف سیاسی، نژادی و دینی از فراخنای تاریخ بشر صدای خود را به ما رساندهاند، گویا تاریخ برای خود بالذاته اصالتی ناب قائل است. در این میان تلاش اصحاب قدرت برای تفسیرپذیرکردن رویدادها به نفع خویش ره به جایی نبرده است. تاریخ نگاری در دو سطح سفارشی و متمایل بهقدرت و از سویی ناب و بی پیرایه در جریان بوده است. ضمن اینکه دانش بشری در ابعاد دیگر نیز به مدد تاریخ نگاری امروزی آمده است. با این همه روایتگری بی طرفانه و صادقانه از رویدادها و تلاش برای حفظ صحت و درستی رویدادها تاکنون توانسته از میل اصحاب سیاست برای کنترل امروز و فردا سربلند بیرون آید. این فرضیه که با ساخت و نگارش تاریخ سفارشی می توان افکار عمومی را در دست داشت امر غیر محتومی است، ولی در کنار آن تاریخ نگاری روشنگرانه و انتقادی این امکان را به ما می دهد تا با هر روایتی تابع و دست بسته روبرو نگردیم. تاریخ نگاری انتقادی و روشنگرانه و روشهایی چون مکتب آنال که منجر به طرح نگرش های نوینی در تاریخنگاریشدهاینامکانراکه روایتها و رخدادهای تاریخی را به سود اصحاب سیاست تفسیر نماییم کاسته است. واژگان کلیدی:تاریخ، سیاست، تاریخ روشنگرانه، قدرت سیاسی و روایتگری تاریخ، مکتب آنال. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

2 - اندیشه های سیاسی در متون مزدایی متاخر
دکتر سید اصغر محمود آبادی لیلا نیریز

چکیده: بخش مهمی از ادبیات ساسانیان که در عصر اسلامی و در دوره ای طولانی ( قرن دوم تا قرن هفتم هجری ) نگاشته شده است؛ در واقع کوششی آگاهانه به منظور حفظ میراث کهن فرهنگی بود که در طول زمان دانشمندان دین آگاه و علاقمند به گذشتهی فرهنگی ایرانیان را به تلاشی پیگیـر برای چکیده کامل

چکیده: بخش مهمی از ادبیات ساسانیان که در عصر اسلامی و در دوره ای طولانی ( قرن دوم تا قرن هفتم هجری ) نگاشته شده است؛ در واقع کوششی آگاهانه به منظور حفظ میراث کهن فرهنگی بود که در طول زمان دانشمندان دین آگاه و علاقمند به گذشتهی فرهنگی ایرانیان را به تلاشی پیگیـر برای بقای آن آثار که در واقع میراث فکری و اعتقادی مردمان گذشته به شمار میآمد تشویق می نمود. برخی از آن یادمانها به احیای دین، در رستاخیزی که در تقدیر ایرانیان نگاشته شده بود اشاره مینمود و امیدی را برای دین باوران زرتشتی در جهت بازیابی گذشته ایجاد میکرد. این آثار دینی تا چه حدود مشحون از اندیشههای سیاسی بوده و جهتگیریهای خاصی را در فرایند تقویت بنیههای ملی و سیاسی ایرانیان فراهم مینمود موضوع این مقاله میباشد. بیگمان ایرانیان سرنوشت خویش را بر اساس بنیادگرایی تقدیری که آیین مغان آن را فراهم نموده بود و طبیعی است که متون آنان نمیتوانست سرشار از روحیهی مبارزاتی و یا سیاسی باشد. نکته قابل توجه آن است که در عصر اسلامی نوشتههای مزدایی متأخر که به خط فارسی میانه فراهم میشد به دلیل عدم آشنایی مردم ایران با آن خط و کمبود ارتباطات دینی بین مزدیسنان، نمیتوانست اندیشه ساز فکر سیاسی و تبلور آن در ساختار اجتماعی مردم ایران باشد. با این حال متون مزدایی از اهمیت سیاسی عاری نیست و حتی برخی از متون همچون دینکرد که واپسین دانشنامه زرتشتی در عصر اسلامی است از تاثیربی چون و چرافلسفه اسلامی نیز خالی نیست و سعی دارد شرایط موجود را به هر حال بپذیرد. در این مقاله، برای رسیدن به چنان اهدافی، از ادبیات دینی مزدایی که اشتهار بیشتری در فضای نگارشهای سیاسی زرتشتی در عصر اسلامی دارند استفاده شده و تلاش میشود در فضای مه آلودی که بویژه در قرون نخستین اسلامی در ایران پدید آمده بود آرمانهای سیاسی ایرانیان را در لابلای متون مزدایی مورد توجه قرار دهد. واژگان کلیدی : آیین زرتشت، دینکرد، به دینان، نامهی تنسر، اندیشهی سیاسی. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

3 - ورود متفقین به ایران و مسئله آلمان ها
دکتر نعمت احمدی یونس صادقی

چکیده: رابطه ایران و آلمان در دوره رضا شاه از پرتنش ترین مسائل سیاسی آن روز به حساب می آمد. چرا که رابطه مستحکم بین دو کشور، به خصوص در حوزه مسائل اقتصادی، نگرانیهای عمده ای را در ذهن دولتمردان متفقین نسبت به ایران و شخص رضا شاه ایجاد کرده بود. این رابطه به نوعی اصلی چکیده کامل

چکیده: رابطه ایران و آلمان در دوره رضا شاه از پرتنش ترین مسائل سیاسی آن روز به حساب می آمد. چرا که رابطه مستحکم بین دو کشور، به خصوص در حوزه مسائل اقتصادی، نگرانیهای عمده ای را در ذهن دولتمردان متفقین نسبت به ایران و شخص رضا شاه ایجاد کرده بود. این رابطه به نوعی اصلی ترین دلیل اشغال ایران از سوی متفقین عنوان شده است. چرایی حضور آلمان ها در ایران و حساسیتی که متفقین در حین جنگ جهانیدوم نسبت به این موضوع از خود نشان دادند نیاز به واکاوی اساسی در روابط بین دو کشور و همچنین نگاه کشورهای دیگر به این موضوع دارد. این مسئله به قدری در روابط خارجی ایران مهم بود که با شروع جنگ جهانی دوم، ایران را وادار به سیاست بی طرف در جنگ نمود. اما پس از اینکه آلمان ها در موضع برتری در جنگ قرار گرفتند، ایران رویه بی طرفی خود را کنار گذاشت و به سمت آلمان متمایل شد. این مسئله با التیماتوم شدید متفقین به ایران روبرو شد. اما وقتی جواب دولتمردان ایرانی،متفقین را قانع نکرد آنها در شهریور 1320 ایران را اشغال کرده و صدمات جبران ناپذیری بر کشور تحمیل نمودند.سوال اصلی این مقاله نوع رابطه رضاشاه با آلمانها در آستانه جنگ جهانی دوم است و پیش فرضی که مطرح می شود ناظر بر یک رابطه مستحکم در ابعاد سیاسی، اقتصادی و اجتماعی است که منجر به اقدامات متفقین و سقوط رضاشاه می شود. واژگان کلیدی:رضاشاه، آلمان، متفقین، جنگ جهانی دوم، ایران پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

4 - جستاری در شعر و موسیقی مذهبی و جایگاه تاریخی آن
دکتر حمیدرضا صفاکیش

چکیده : جوامع بنا به سنت ها و فرهنگ خویش هر کدام به گونهای مراسم و نیایش مذهبی خود را اجرا می کنند. در این میان پدیده های هنری از جمله شعر و موسیقی، نقش و حضوری فعال دارند. شعر و موسیقی مذهبی، هنر آیینی ایرانیان است و دارای تاریخچه ای کهنتر از هخامنشیان است. این هنره چکیده کامل

چکیده : جوامع بنا به سنت ها و فرهنگ خویش هر کدام به گونهای مراسم و نیایش مذهبی خود را اجرا می کنند. در این میان پدیده های هنری از جمله شعر و موسیقی، نقش و حضوری فعال دارند. شعر و موسیقی مذهبی، هنر آیینی ایرانیان است و دارای تاریخچه ای کهنتر از هخامنشیان است. این هنرهاشامل آوازها و سروده های مذهبی در اشکال مختلف است که بمناسبت های متفاوت در مجالس جشن یا سوگواری بکار می رود. موسیقی مذهبیدر گونههای خود چونان تلاوت قـرآن کـریم ، قـرائت اذان و منـاجـات ، مقتل خوانی،نوحـه خوانی وتعزیه خوانیردیف ودستگاه خودراحفظکرده،بخش گسترده ای ازگنج آوازهای موسیقیایی کهن درآن نهفته است. نویسنده در این مقاله بر آن است تا با دستیابی به ریشه های تاریخی و فرهنگی این هنرها و تاثیرات مذهب در آن، به پیشینه تاریخ و هنر این مرز و بوم دست یافته، راهگشای تحقیقات بعدی آنان گردد. واژگان کلیدی :موسیقی مذهبی، شعر عاشورایی، مقتل خوانی، نوحه خوانی، تعزیه خوانی، ردیف، دستگاه پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

5 - نقش عناصر ایرانی در بنای تاج محل
مژگان اسماعیلی

چکیده: تاج محل بنای یادبودی که برای ممتاز محل همسر شاه جهان ساخته شد، از نمونه های بسیار زیبای معماری اسلامی در شبه قاره هند به شمار می آید. شاهان گورکانی موفق به ایجاد سبک تلفیقی به نام سبک مغولی شدند کهاز ظرایف هنر ایرانی، آسیای میانه و آناتولی بهره می بُرد. طرح اص چکیده کامل

چکیده: تاج محل بنای یادبودی که برای ممتاز محل همسر شاه جهان ساخته شد، از نمونه های بسیار زیبای معماری اسلامی در شبه قاره هند به شمار می آید. شاهان گورکانی موفق به ایجاد سبک تلفیقی به نام سبک مغولی شدند کهاز ظرایف هنر ایرانی، آسیای میانه و آناتولی بهره می بُرد. طرح اصلی بنا از قبر تیمور لنگ در سمرقند گرفته شدهو الحاقاتی با معماری سنتی ایرانی به بنا اضافه شده است. برای بنای این اثر هنری هزاران هنرمند و صنعتگر ازاقصی نقاط جهان استخدام و به کار گمارده شدند. در منابع تاریخی نام شخصیت هایی ایرانی که نقش اساسی در بنایتاج محل ایفا کردند از جمله استاد عیسی شیرازی نقشه نویس (طراح)، امانت خان شیرازی توقیع نویس (خطاط) ومحمد حنیف قندهاری دیده می شود. هنر ایرانی یکی از مؤثرترین عناصر هنر اسلامی است و تاج محل از نمونه های بارزی است که حکایت از حضور هنر ایرانی می کند. واژگان کلیدی: تاج محل، معماری ایرانی، معماری اسلامی، میراث فرهنگ ایرانی، گورکانیان هند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

6 - مفهوم و جایگاه امامت در نزد قرامطه شرق عربستان
دکتر رضا دشتی

چکیده: موضوع امامت اساسی ترین رکن اعتقادی شیعه و فرق آن است. قرامطه به عنوان شاخه ای شناخته شده از اسماعیلیه براساس اعتقاد به امامت محمد بن اسماعیل، نواده امام جعفر صادق (ع)، شکل گرفت. حامیان امامتمحمد بن اسماعیل ( مبارکیه ) پس از مر گ او به دو گروه منشعب شدند: دسته چکیده کامل

چکیده: موضوع امامت اساسی ترین رکن اعتقادی شیعه و فرق آن است. قرامطه به عنوان شاخه ای شناخته شده از اسماعیلیه براساس اعتقاد به امامت محمد بن اسماعیل، نواده امام جعفر صادق (ع)، شکل گرفت. حامیان امامتمحمد بن اسماعیل ( مبارکیه ) پس از مر گ او به دو گروه منشعب شدند: دسته ای ضمن انکار مرگمحمدبناسماعیل او را هفتمین و آخرین امام که همان مهدی و قائم آخرالزمانی و یا اولوالعزم خواهد بود، ‌دانستند. این گروه سلف قرامطه قلمداد می‌شوند و گروه دیگری که اقلیت اند با پذیرش مرگ محمدبناسماعیل، سلسله امامت را در فرزندان و ذریه او جاری دانسته،در ائمه فاطمیان مصر تجلی یافتند. با اعلان ظهور عبیدالله المهدیاختلاف بر سر موضوع راهبری نهضت اسماعیلیه و امامت آن تشدید شد و قرمطیان با جدایی از پیکره اسماعیلیان فاطمی بر دعوت قدیم پایفشردند. تغییر خط مشی جدایی طلبان قرمطی این سوال اساسی را مطرح می کند که مبانی فکری قرمطیان دربارهامامچهتغییریکرد؟علاوه براین مبانی مشروعیت امامت قرمطیان چه بوده است؟به منظور پاسخ به این سوالات با طرح فرضیات درخور با روش توصیفی ـ تحلیلی مبتنی بر آثار کتابخانهای به آزمودن فرضیات نایل خواهیم شد. واژگان کلیدی:امامت، اسماعیلیان، قرامطه، محمدبناسماعیل، قرامطه بحرین، فاطمیان پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

7 - واکاوی مانی و آموزه هایش در زمان شاپور اول
دکترمحمدکریم یوسف جمالی مهناز بابایی توسکی

چکیده: اواخر عهد باستان دوره ی تلاقی ادیان مشرقی و مقارنت آن با مسیحیت به عنوان دینی که از امپراطوری روم و با حمایت سیاسی آنان، بوده است. مانی یکی از پیامبران ایران باستان است، که در اواخر دوران اشکانی، اردوان چهارم، در بابل ظهور کرد. بنا به گفته ی کتاب شاپورگان، و چکیده کامل

چکیده: اواخر عهد باستان دوره ی تلاقی ادیان مشرقی و مقارنت آن با مسیحیت به عنوان دینی که از امپراطوری روم و با حمایت سیاسی آنان، بوده است. مانی یکی از پیامبران ایران باستان است، که در اواخر دوران اشکانی، اردوان چهارم، در بابل ظهور کرد. بنا به گفته ی کتاب شاپورگان، وی در دوران اردشیراول سفرهای تبلیغی خود را به سرزمین هند آغاز کرده بود و مقارن تاجگذاری شاپوراول به ایران بازگشت، تا بتواند توجه آن را به خود جلب کند.شاپور اول در ابتدا با پذیرش برادرانش مهرشاه و پیروز از ظرفیت ملی سازی دین مانی بهره برد؛ اما فشار روحانیت زرتشتی از یک سو و از سوی دیگر ریشه های مسیحی دین مانوی مانع از آن شد، که این دین اقبال فراگیر شدن به معنای دین رسمی را به دست آورد. به نظر می رسد شاپور با توجه به پشتوانه ی سیاسی اش به آسانی روحانیت زرتشتی را سهیم در قدرت نمی کرد. در واقع شاپور با عنایت به قدرت مزبور در پی سنجش و بهره برداری از یک الگوی غالب دینی که خود رأس آن باشد، بود. روحانیت در حالت نضج ساسانی در این دوره اقدامات خاصی را از پیش نبردند؛ ولی با تکمیل ساختار در دوره های بعدی به خصوص بهرام دوم توانستند زمام امور را به دست بگیرند و هم امور قضایی و هم امور دینی را عهده دار شوند. سرانجام این قدرت یابی وقوع دو اتفاق شد: اعدام مانی به عنوان فردی تکفیری و معاند با دین زرتشت و استقلال مقام روحانیت در ساختار قدرت و نهادی که از این زمان به نزاع قدرت با شاهنشاه ساسانی می پردازد. این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی به واکاوی ظهور مانی، آموزه های آن، رویارویی نهاد قدرت با آن می پردازد و در آخر چنین استنباط شده است که مانی در سایه ی عنایت شاپور اول توانست، بنیان مجامع مانوی را ایجاد کند و در اقصی نقاط شاهنشاهی، سرزمین های روم، مصر و بین النهرین گسترش چشمگیری پیدا کند؛ تا جایی که موجب مناقشات مذهبی میان روحانیون زرتشتی، روحانیون مسیحی و یهودی را گردید. واژگان کلیدی:مانی، شاپور یکم، ساسانی، دین زرتشتی، روحانیت پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

8 - تحلیلی بر مساعی آقا محمد خان در هویت بخشی به تهران
دکتر محمد کلهر علی بهادری

چکیده: آنچه تهران روزگار آقا محمدخان و روزگار پس از آن را، از تاریخ گذشته اش متمایـز میکند، صرفاً تحولات اسمیآن نیست. تهران تا قبل از عهد آقا محمدخان تنها یک نام جغرافیایی نه چندان مهم و معروف در پهنه فلات ایران بوده است. اما با گزینشی که مؤسس سلسله قاجارها در انتخا چکیده کامل

چکیده: آنچه تهران روزگار آقا محمدخان و روزگار پس از آن را، از تاریخ گذشته اش متمایـز میکند، صرفاً تحولات اسمیآن نیست. تهران تا قبل از عهد آقا محمدخان تنها یک نام جغرافیایی نه چندان مهم و معروف در پهنه فلات ایران بوده است. اما با گزینشی که مؤسس سلسله قاجارها در انتخاب تهران به عنوان پایتخت پادشاهی خود به عملآورد، آغازگر تحولی شد که قریب به دویست سال حیات تاریخی و سیاسی ایران معاصر از آن متأثر بوده است. این پژوهش برآن است تاحسب استنادات واستنتاج داده های تاریخی،هویت یابی تهران به عنوان پایتخت ونقش ویژه آقا محمدخان به عنوان بنیانگذار و آغازگر این جریان را مورد بررسی و توجه قرار دهد. برابر آنچه در منابع تاریخی آمده و به اشتهار رسیده، بعضی از شهرهای ایران که سابقه یک دوره تختگاهی و پایتختی پادشاهی یا سلسله ای را داشته اند با نام آن شخص پیوند ویژه ای پیدا کرده اند، به طوری که نام هر یک، نام دیگری را به ذهن متبادر می کند و به آن هویت مکمل می بخشد. بر این اساس هویت تختگاهی تهران با نام و یاد آقا محمدخان عجین شده است و هریک از این دو نام به همان سیاق از نظر هویتی، مکمل و متمم یکدیگرند. یافته های این پژوهش از نوع توصیفی، تحلیلی بوده و با روش شناسی استنباطی و استفاده از ابزار کتابخانه ای صورت پذیرفته است. واژگان کلیدی: تهران، آقا محمدخان، تحولات، هویت تاریخی پرونده مقاله

XML

فهرست مقالات