تذکرةالاولیا عطار نیشابوری یکی از چند منبع برجسته در شناخت احوال عارفان قرون مختلف از اول هجری تا زمان تألیف(قرن هفتم) است. در آن شرح زندگانی 97 تن از مشایخ صوفیه ـ که هرکدام وابسته به یک مشرب عرفانی بوده اند ـ آمده است. بررسی احوال و اقوال این مشایخ، راهگشایی برای شناخ أکثر
تذکرةالاولیا عطار نیشابوری یکی از چند منبع برجسته در شناخت احوال عارفان قرون مختلف از اول هجری تا زمان تألیف(قرن هفتم) است. در آن شرح زندگانی 97 تن از مشایخ صوفیه ـ که هرکدام وابسته به یک مشرب عرفانی بوده اند ـ آمده است. بررسی احوال و اقوال این مشایخ، راهگشایی برای شناخت عقاید مختلف عرفانی است و سند قابل اعتباری در بررسی جریان شناسی عرفان می تواند باشد. در این مقاله مؤلفه های عرفان زاهدانه و عرفان عاشقانه از اقوال و روایت های تذکرةالاولیاء بررسی شده است، عطار دسته بندی خاصی در گرایش های فکری اولیاء انجام نداده و به دیده احترام احوال و اقوال هرکدام را ذکرکرده است. اما بررسی تقابل های عرفان عاشقانه و زاهدانه در زندگی آن ها نشان می دهد، اولیا درمقابل عقاید همدیگر واکنش نشان می دهند؛ شریعت، کرامت و سماع، سه موضوع اصلی تقابل اولیاست؛ در اقوال اولیای زاهد، پای بندی به شریعت اصل است و مؤلفه های عرفان عاشقانه دیده نمی شود. اما در اقوال اولیای عاشق، اولیا با عبور از عرفان زاهدانه، گاه اعمال غیرشرعی انجام می دهند، دلسوزی برای ابلیس، شطحیات کفرگونه، اعتقاد به سماع، نفی کرامت ظاهری در ذکر اولیای عاشق آمده که در احوال اولیای زاهد نیست، موضوع مشترک در اقوال اولیا در عرفان زاهدانه و عاشقانه، دنیاستیزی است که در ذکر تمامی آن ها بیان آمده است، خود عطار در گروه عرفان عاشقانه است و این گرایش فکری را در تذکره نیز نشان داده است.
تفاصيل المقالة
در آثار عرفانی متأخر ردپایی از حیوان‌گونگی روح دیده می‌شود هرچند قدمت این باورها به ادوار بدوی حیات انسان می‌رسد. یونگ در آثار خویش که برآمده از تحقیق در اساطیر ملل گوناگون و پژوهش‌های مردم‌شناختی وسیع در آیین اقوام بدوی و شبه بدوی است، به معرفی برخی از نمادهای حیوانی پ أکثر
در آثار عرفانی متأخر ردپایی از حیوان‌گونگی روح دیده می‌شود هرچند قدمت این باورها به ادوار بدوی حیات انسان می‌رسد. یونگ در آثار خویش که برآمده از تحقیق در اساطیر ملل گوناگون و پژوهش‌های مردم‌شناختی وسیع در آیین اقوام بدوی و شبه بدوی است، به معرفی برخی از نمادهای حیوانی پر تکرار در این فرهنگ‌ها می‌پردازد. در این پژوهش با روش تحلیلی ـ تطبیقی بر مبنای تحلیل‌های یونگ به بازخوانی نقش حیوانات در تذکرةالاولیاء پرداخته‌ایم. نتیجۀ این پژوهش نشان می‌دهد که در موارد زیادی نقش حیوانات، در حکایات تذکرةالاولیاء مبتنی بر باورهای اساطیری حیوان‌گونگی روح هستند و اگر روح را به تعبیر روان‌کاوی یونگ، تعبیر قدیمی خود و روان بگیریم، این حیوانات نقش نمادهای ناخودآگاه و مراحل تکامل روان را بر عهده دارند. چنان‌که گاه سمبل خود یا روح متعالی عارف هستند، او را حمایت و حفاظت می‌کنند، با او سخن می‌گویند، شناختی برتر از وی دارند و به او معرفتی فراعقلی می‌بخشند؛ گاه نیز مقام عارف را به عنوان رئیس قبیله و صاحب توتم، نشان می‌دهند.
تفاصيل المقالة
پژوهش‌های مناسکی، گفتمان میان‌رشته‌ای و گسترده‌ای است که شاخه‌های مختلف و متنوعی از علوم انسانی را دربرمی‌گیرد. بر اساس نظریه مناسک‌گذار، ساختار نمادین این آیین‌های کهن و اسطوره‌ای در فرهنگ‌های مختلف، دارای الگویی مشخص است. هدف از پژوهش حاضر به روش تحلیلی ـ توصیفی، پاسخ أکثر
پژوهش‌های مناسکی، گفتمان میان‌رشته‌ای و گسترده‌ای است که شاخه‌های مختلف و متنوعی از علوم انسانی را دربرمی‌گیرد. بر اساس نظریه مناسک‌گذار، ساختار نمادین این آیین‌های کهن و اسطوره‌ای در فرهنگ‌های مختلف، دارای الگویی مشخص است. هدف از پژوهش حاضر به روش تحلیلی ـ توصیفی، پاسخگویی به این پرسش است که گذار عرفانی ابوسعید ابوالخیر که در متن‌های کهنی همچون تذکرةالاولیاء عطار و اسرارالتوحید محمّدبن منوّر بازتاب یافته است، تا چه اندازه با الگوی نظریة مناسک‌گذار همخوانی دارد؟ گذار عرفانی ابوسعید ابوالخیر با الگوی سه مرحله‌ای وَن‌جَنِپ (گسست، گذار، پیوند دوباره) همخوانی دارد و ساختار عرفانی سلوک وی که طی گذاری سخت و منسک‌گونه و بر اساس ویژگیهای اعتقادی و عملی منحصر به فردی شکل گرفته است، در نهایت به یک ضدّ ساختار در تصوف آن روزگار تبدیل می‌شود.
تفاصيل المقالة
کتاب تذکرةالاولیاء، اثر عطّار نیشابوری، سرگذشت نود و هفت تن از اولیّاء و مشایخ تصوّف، به عنوان شاهکار ادب عرفانی، در اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم تألیف شده است. هدف این پژوهش، بررسی سبک‌شناسی این اثر تعلیمی در توصیف و تفسیر مباحث عرفانی، اخلاقی و اجتماعی است که برای أکثر
کتاب تذکرةالاولیاء، اثر عطّار نیشابوری، سرگذشت نود و هفت تن از اولیّاء و مشایخ تصوّف، به عنوان شاهکار ادب عرفانی، در اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم تألیف شده است. هدف این پژوهش، بررسی سبک‌شناسی این اثر تعلیمی در توصیف و تفسیر مباحث عرفانی، اخلاقی و اجتماعی است که برای شناخت ویژگیهای برجستة کتاب، جنبه‌های زبانی، ادبی و فکری آن‌ها مورد بررسی و تحلیل قرارگرفته‌اند. روش تحقیق در این مقاله به صورت توصیفی و تحلیلی است. یافته‌ها و نتیجه‌گیری: می‌توان چنین بیان کرد که، عطّار هم در شیوه آموزش مفاهیم تربیتی و هم در سبک بیان، دارای ویژگیهای خاصّی است. عطّار در بخش اوّل و در قسمت ذکر و معرّقی عارفان با استفاده از ترکیب‌های وصفی، تصویرسازی‌های هنری ایجاد کرده و با به کار بردن کلمات عربی در اوزان مختلف، واج‌آرایی، کلمات هم‌آوا و هم‌وزن به‌اصطلاح سجع، نثر مقدّمه را مسجّع، موزون و متمایل به فنی ساخته است. در بخش دوّم، بعد از ذکر و توصیف صفات عارف، نقل‌قول‌های مستقیم و غیرمستقیم از دیگران به شناساندن احوال و تفسیر اقوال آن عارف پرداخته است و سؤالاتی در موضوعات مختلف، از جمله عرفانی، اخلاقی و اجتماعی مطرح کرده است. در بخش سوّم، جواب سؤالات، با تمثیلات، تلمیحات و حکایات به‌طور مفصّل بیان‌شده است. تنوّع در سطح زبانی بیشتر دیده می‌شود، مثل کوتاهی جمله‌ها و انواع حذف‌ها و جمله‌های شرطی...، در سطح ادبی هم از آرایه‌های ساده مثل تشبیه حسّی به حسّی، مراعات نظیر و... زیاد فراتر نمی‌رود. در سطح فکری، به بیان مسائل دینی و توصیف احوال عارفان و تحلیل مفاهیم عرفانی، اخلاقی و اجتماعی عرفا ازجمله: معرفت، یقین، سخاوت و خدمت به خلق و... می‌پردازد.
تفاصيل المقالة
سند
Sanad is a platform for managing Azad University publications
