مرور سیستماتیک مقدار آفلاتوکسین M در شیرهای عرضه شده در ایران
محورهای موضوعی : میکروبیولوژی مواد غذاییبهادر حاجی محمدی 1 , کاوه دماوندی کمالی 2 , مریم ابراهیمی 3 , عماد احمدی آرا 4 , مجتبی رئیسی 5 *
1 - دانشگاه علوم پزشکی یزد، دانشکده بهداشت
2 - مرکز تحقیقات سلامت فراورده های غذایی، دارویی و طبیعی، دانشگاه علوم پزشکی گلستان
3 - مرکز تحقیقات سلامت فراورده های غذایی، دارویی و طبیعی
4 - گروه انگل شناسی دانشکده دامپزشکی دانشگاه تخصصی فناوری های نوین آمل، آمل ،مازندران، ایران
5 - مرکز تحقیقات سلامت فراورده های غذایی، دارویی و طبیعی، دانشگاه علوم پزشکی گلستان
کلید واژه: شیر, آفلاتوکسین, سلامت غذا, ایران,
چکیده مقاله :
مقدمه: کپکزدگی و آلودگی به آفلاتوکسین در خوراک دامها، نهایتاً منتهی به آلودگی شیر مصرفی انسان به سم سرطانزای آفلاتوکسین میگردد. با توجه به اهمیت سم آفلاتوکسین در بهداشت عمومی، در این مرور سیستماتیک به ارزیابی مقدار سم آفلاتوکسین در شیرهای مصرفی در ایران پرداخته شد.
روش کار: کلیه مقالات مرتبط با سنجش و ارزیابی مقدار سم آفلاتوکسین M1 در شیرهای مصرفی در ایران که در مجلات علمی با فرایند داوری همتا منتشر شده اند بر اساس معیار های تحقیق مورد جستجو و بررسی قرار گرفتند. مقالات بین المللی در داده پایگاه های علمی ملی و بین المللی جستجو شده و نهایتا مورد آنالیز آماری با نرم افزار SPSS قرار می گیرند.
نتایج: درصد آلودگی بیش از حد مجاز در نمونههای شیر، از 0% تا 100% متغیر بود. بیشترین درصد آلودگی، مربوط به نمونههای شیر پاستوریزه در شهر بابل بود؛ به طوری که همه (100%) نمونههای شیر پاستوریزه در بابل، آلوده به مقادیر بیش از حد مجاز آفلاتوکسین طبق استاندارد ملی ایران (100 نانوگرم در لیتر) بودند. به طور میانگین 20.1% از نمونههای شیر ایران آلوده به مقادیر بیش از حد مجاز آفلاتوکسین طبق استاندارد ایران (100 نانوگرم در لیتر) بودند. درصد آلودگی بیش از حد مجاز طبق استاندارد اروپا (50 نانوگرم در لیتر) برابر با 30.4% به دست آمد.
نتیجه گیری: نتایج ارزیابی خطر آفلاتوکسین در شیر مصرفی در ایران بر اساس مرور سیستماتیک تحقیقات پیشین نشان داد که از نظر مقادیر بیش از حد مجاز سم آفلاتوکسین در شیر اگرچه خطری متوجه سلامت بزرگسالان نیست، اما تحت شرایطی ممکن است خطری بالقوه برای سلامت کودکان باشد و لذا باید مورد بررسی و مطالعه بیشتر قرار گیرد.
Introduction: Molding and contamination of animal feed with aflatoxins ultimately result in contamination of the milk consumed by humans with the carcinogenic aflatoxin toxin. Considering the importance of aflatoxin in public health, this systematic review aimed to evaluate the levels of aflatoxin in milk consumed in Iran.
Methods: All relevant articles related to the measurement and evaluation of aflatoxin M1 levels in milk consumed in Iran, published in peer-reviewed scientific journals, were searched and reviewed based on research criteria. International articles were searched in national and international scientific databases and were ultimately analyzed statistically using SPSS software.
Results: The percentage of samples exceeding the maximum allowable limits varied from 0% to 100%. The highest contamination rate was related to pasteurized milk samples in the city of Babol, where all (100%) of the pasteurized milk samples were contaminated with aflatoxin levels exceeding the national Iranian standard (100 ng/L). On average, 20.1% of milk samples in Iran were contaminated with aflatoxin levels above the Iranian standard limit (100 ng/L). The percentage of contamination exceeding the European standard limit (50 ng/L) was found to be 30.4%.
Conclusion: The results of the aflatoxin risk assessment in milk consumed in Iran, based on the systematic review of previous studies, indicated that although levels exceeding the maximum allowable limits do not pose a health risk for adults, under certain conditions they may represent a potential health risk for children and therefore require further investigation and study.
راستی اردکانی محسن، رنجبری احمد رضا، حیدری محمد رضا (1397). میزان آلودگی شیر خام و پاستوریزه توزیع شده در بازار اصفهان به آفلاتوکسین M1. مجله تحقیقات نظام سلامت. شماره 14. صفحات 265 تا 271.
رياضي پور مجيد، توکلي حميدرضا، رزاقي ابيانه مهدي، رفعتي حسن، صدرممتاز محمدتقي (1389). اندازه گيری ميزان آفلاتوکسين M1 در شيرهای پاستوريزه. مجله پزشکی کوثر. دوره 15، شماره 2. صفحات 89 تا 93.
صنعتگر امین، آقازاده معصومه (1396). بررسی میزان آلودگی شیرهای خام به آفلاتوکسین M1 در شهرستان خوی. تحقیقات دامپزشکی و فراورده¬های بیولوژیک (پژوهش و سازندگی). شماره 117. صفحات 147 تا 154.
غلامپور عزیزی عیسی، خوشنویس سید حسن، هاشمی سید جمال (1386). سنجش آفلاتوکسین M1 در شیر پاستوریزه و استریلیزه مصرفی شهر بابل. مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران. شماره ۶۵. صفحات 20 تا 24.
فرشی پرستو، خاکپور محمدرضا، طبیبی آذر مهناز (1396). تعیین میزان حضور آفلاتوکسین M1 در شیرهای پاستوریزه توزیعی در شهر تبریز. نشریه علمی بهداشت مواد غذایی. دوره 7، شماره 3. صفحات 89 تا 96.
قاسمیان ام البنین (1398). بررسی میزان آفلاتوکسین M در شیرهای خام گاوداریهای شهرستان بهبهان. مجله طلوع بهداشت. شماره 18. صفحات ۴۶ تا ۵۶.
قلی پور محمد، کریم زاده لاله، علی نیا فرامرز، بابائی زین العابدین (1391). اندازه گیری میزان آفلاتوکسین M1 در شیر پاستوریزه تولیدی کارخانجات استان مازندران در نیمه اول سال 1390. مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران. شماره 23. صفحات 40 تا 46.
کرمانی مجید، یزدانی احمد، اسدزاده سیده نسترن، رجبی‌زاده احمد، نیکوزاده حمیده، فیروزه نیما، هاشمی میترا (1398). اندازه گیری سم آفلاتوکسین M1 و بقایای آنتی‌بیوتیک در شیر خام عرضه شده در شهر بجنورد در سال ۱۳۹۵. مجله بهداشت و توسعه. شماره 8. صفحات ۷۲ تا ۸۲.
گلستان لیلا، رحیمی خديجه (1398). میزان آلودگی آفلاتوکسین M1 در شیرهای خام عرضه شده در فروشگاه¬های شرق استان مازندران. نشریه علمی بهداشت مواد غذایی. دوره 9، شماره 2. صفحات 85 تا 91.
معينيان خليل الله، راستگو طيبه (1393). بررسي تغييرات غلظت آفلاتوكسين M1 در شيرهاي خام، پاستوريزه و مدارس شهرستان شاهرود. مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران. شماره 119. صفحات 19 تا 28.
معينيان خليل الله، يغمائيان كاميار، قرباني راهب (1392). غلظت آفلاتوکسین M1 در شیر خام تولیدی در شهرستان¬های استان سمنان. مجله کومش. شماره 15. صفحات 176 تا 181.
منتظر هرزند مهری، پایا حمید، تقی‌زاده اکبر، حسینخانی علی (1398). بررسی میزان آلودگی آفلاتوکسین در خوراک مصرفی و شیر تولیدی و شناسایی مولکولی سویه قارچی آن در برخی از گاوداریهای استان آذربایجان شرقی. نشریه پژوهش¬های علوم دامی. شماره 2. صفحات 43 تا 55.
موثق محمدحسين، آدينه وند سعيد (1392). مطالعه میزان آفلاتوکسین M1 در شیر خام مراکز جمع¬آوری شیر در شهر تبریز. نشریه علمی بهداشت مواد غذایی. شماره 3. صفحات 63 تا 70.
نجفیان محمود، نجفیان بهاره (1394). بررسی میزان آفلاتوكسین M1 در نمونه¬های شیر كارخانه¬های لبنیاتی گیلان به روش الایزا. مجله دنیای میکروبها. سال 8، شماره 3. صفحات 422 تا 459.
نوروزي حسین، کاظمی علی (1393). بررسی میزان آفلاتوکسین M1 در شیرهاي تازه (خام و پاستوریزه) گاو در استان خوزستان. مجلۀ علمی پزشکی جندی شاپور. دورة 13، شماره 1. صفحات 327 تا 333.
یحیی رعیت رامک، شکری حجت اله، خسروی علیرضا، ترابی سپیده (1396). ارزیابی آلودگی میزان آفلاتوکسین M1 در نمونه¬های شیر خام به روش الایزا در استان یزد. مجله تحقیقات دامپزشکی. دوره 72، شماره 3. صفحات 313 تا 321.
Abrar, M., Anjum, F. M., Butt, M. S., Pasha, I., Randhawa, M. A., Saeed, F., & Waqas, K. (2013). Aflatoxins: biosynthesis, occurrence, toxicity, and remedies. Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 53, 862–874.
Ahmadi, E. (2020). Potential public health risk due to consumption of contaminated bovine milk with aflatoxin M1 and Coxiella burnetii in the West of Iran. International Journal of Dairy Technology, 70.
Akrami Mohajeri, F., Amiri, A., Azad, H. K., Ahmadi, Z., Asadollahi, Z., Rezaeian, M., Fallah, A. A., & Ghalebi, S. R. (2015). Occurrence of aflatoxin M1 in raw and pasteurized milk produced in Rafsanjan, Iran. Journal of Community Health Research, 4, 215–219.
Ansari, F., Pourjafar, H., & Christensen, L. (2019). A study on the aflatoxin M1 rate and seasonal variation in pasteurized cow milk from northwestern Iran. Environmental Monitoring and Assessment, 191, 6.
Bahrami, R., Shahbazi, Y., & Nikousefat, Z. (2016). Aflatoxin M1 in milk and traditional dairy products from west part of Iran: occurrence and seasonal variation with an emphasis on risk assessment of human exposure. Food Control, 62, 250–256.
Barikbin, B., Allahresani, A., Khosravi, R., & Khodadadi, M. (2015). Detection of aflatoxin M1 in dairy products marketed in Iran. Health Scope, 4, 18925.
Becker-Algeri, T. A., Castagnaro, D., de Bortoli, K., de Souza, C., Drunkler, D. A., & Badiale-Furlong, E. (2016). Mycotoxins in bovine milk and dairy products: a review. Journal of Food Science, 81, 544–552.
Behfar, A., Khorasgani, Z. N., Alemzadeh, Z., Goudarzi, M., Ebrahimi, R., & Tarhani, N. (2012). Determination of aflatoxin M1 levels in produced pasteurized milk in Ahvaz City by using HPLC. Jundishapur Journal of Natural Pharmaceutical Products, 7, 80.
Caballero, B., Finglas, P., & Toldrá, F. (2016). Encyclopedia of food and health. Academic Press.
De Roma, A., Rossini, C., Ritieni, A., Gallo, P., & Esposito, M. (2017). A survey on the aflatoxin M1 occurrence and seasonal variation in buffalo and cow milk from Southern Italy. Food Control, 81, 30–33.
Fallah, A. A., Barani, A., & Nasiri, Z. (2015). Aflatoxin M1 in raw milk in Qazvin Province, Iran: a seasonal study. Food Additives & Contaminants: Part B, 8, 195–198.
Fallah, A. A., Fazlollahi, R., & Emami, A. (2016). Seasonal study of aflatoxin M1 contamination in milk of four dairy species in Yazd, Iran. Food Control, 68, 77–82.
Fallah, A. A. (2010). Assessment of aflatoxin M1 contamination in pasteurized and UHT milk marketed in central part of Iran. Food and Chemical Toxicology, 48, 988–991.
Ganjeizadeh Rohani, F., Aminaee, M. M., & Kianfar, M. (2011). Survey of aflatoxin M1 in cow's milk for human consumption in Kerman Province of Iran. Food Additives & Contaminants: Part B, 4, 191–194.
Ghaedi, A., & Mohamadi Sani, A. (2013). Determination of AFM1 in milk by ELISA technique in Quchan (North-east of Iran). Biotechnology Indian Journal, 7, 337–340.
Ghaffarian Bahraman, A., Mohammadi, S., Jafari, A., Ghani-Dehkordid, J., Arabnezhad, M. R., Rahmdel, S., & Hosseini Teshnizi, S. (2019). Occurrence of aflatoxin M1 in milks of five animal species in Iran: a systematic review and meta-analysis. Food Reviews International, 1–21.
Ghajarbeygi, P., Palizban, M., Mahmoudi, R., Khaniki, G. J., & Pakbin, B. (2016). Aflatoxin M1 contamination of cow’s raw milk in different seasons from Qazvin province, Iran. Journal of Biology Today's World, 5, 173–176.
Ghanem, I., & Orfi, M. (2009). Aflatoxin M1 in raw, pasteurized and powdered milk available in the Syrian market. Food Control, 20, 603–605.
Gizachew, D., Szonyi, B., Tegegne, A., Hanson, J., & Grace, D. (2016). Aflatoxin contamination of milk and dairy feeds in the greater Addis Ababa milk shed, Ethiopia. Food Control, 59, 773–779.
Hajimohammadi, B., Ehrampoush, M. H., Dalvand, A., Mohammadzadeh, M., Soltani, M., & Eskandari, S. (2021). Assessment of aflatoxin exposure using urine biomarker in pregnant and non-pregnant women in Yazd, Center of Iran. Environmental Health Engineering and Management Journal, 8(4), 277–286.
Hashemi, M. (2016). A survey of aflatoxin M1 in cow milk in Southern Iran. Journal of Food and Drug Analysis, 24, 888–893.
Jalili, M., Bahonar, A., Mahmodi, R., & Yazdanpanah, H. (2011). Aflatoxin M1 contamination in different types of milk marketed in Tehran. Food Control, 22, 1363–1366.
Kamkar, A. (2006). A study on the occurrence of aflatoxin M1 in raw milk produced in Sarab city of Iran. Food Control, 17, 582–584.
Karami, N., Hayati, M., Najafi, M. L., Tajabadi, N., Cheraghi, T., & Valinasab, T. (2017). Occurrence of aflatoxin M1 in raw cow milk from West of Iran. Food Control, 72, 134–138.
Karimi, G., Hassanzadeh, M., Teimuri, M., Nazari, F., & Nili, A. (2007). Aflatoxin M1 contamination in pasteurized milk in Mashhad, Iran. Iranian Journal of Pharmaceutical Sciences, 3, 153–156.
Kaya, S., & Filazi, A. (2010). Determination of aflatoxin M1 levels in some cheese types consumed in Istanbul. Veterinary Faculty Journal, 17, 75–79.
Khayoon, W. S., Saeed, I., Saad, B., Hashim, N. H., Ali, A. S. M., Salleh, B., Kadum, H., & Zaidan, S. H. (2010). Determination of aflatoxin M1 in dairy products by ultra-performance liquid chromatography-tandem mass spectrometry. Food Control, 21, 1458–1462.
Maktabi, S., Bohlouli, S., Nazari, M., & Lorestani, S. (2014). Survey of aflatoxin M1 contamination in raw cow milk in Lorestan province. Yafte, 15, 97–104.
Mason, S., Arjmandtalab, S., Hajimohammadi, B., Ehrampoush, M. H., Khosravi Arsanjani, A., Jahed Khaniki, G. H., Rahimzade, A., & Raeisi, M. (2016). Reduction of aflatoxin M1 during production of Kashk, a traditional Iranian dairy product. Journal of Food Quality and Hazards Control, 3, 10–14.
Mason, S., Arjmandtalab, S., Hajimohammadi, B., Khosravi Arsanjani, A., Karami, S., Sayadi, M., & Oryan, A. (2015). Aflatoxin M1 contamination in industrial and traditional yogurts produced in Iran. Journal of Food Quality and Hazard Control, 2, 11–14.
Mirzaee, A., Modirsanei, M., Mohebbi, A., & Pilevar, M. (2019). Survey of aflatoxin M1 in raw milk of dairy farms in different regions of Iran. Mycotoxin Research, 35, 17–24.
Mohajeri, F. A., Amiri, A., Azad, H. K., Ahmadi, Z., Asadollahi, Z., Rezaeian, M., Fallah, A. A., & Ghalebi, S. R. (2015). Occurrence of aflatoxin M1 in raw and pasteurized milk produced in Rafsanjan, Iran. Journal of Community Health Research, 4, 215–219.
Nemati, M., & Tabari, M. (2017). Aflatoxin M1 contamination in milk in Iran: a systematic review and meta-analysis. Food Control, 78, 312–320.
Rahimi, E., Bonyadian, M., Rafei, M., & Kazemeini, H. R. (2010). Occurrence of aflatoxin M1 in raw milk in five provinces of Iran. Food Control, 21, 1223–1226.
Ramezani, M., Mehrafarin, A., Rezaei, M., & Amini, S. (2014). Aflatoxin M1 contamination in cow milk produced in Qom Province, Iran. Iranian Journal of Food Science and Technology, 11(45), 23–30.
Sadeghi, N., Oveisi, M. R., Jannat, B., Hajimahmoodi, M., Behzad, M., Ardekani, M. R. S., & Tehrani, S. S. (2009). Incidence of aflatoxin M1 in human breast milk in Tehran, Iran. Food Control, 20, 75–78.
Sadeghi, N., Oveisi, M. R., Jannat, B., Hajimahmoodi, M., Behzad, M., Behfar, A., Ardekani, M. R. S., & Tehrani, S. S. (2012). Simultaneous determination of aflatoxins B1, B2, G1, G2, and M1 in infant formula by HPLC and fluorescence detection. Food Control, 23, 191–195.
Sardari, F., Javanbakht, J., Hajiabadi, M. R., Tohidi, F., Hasheminasab, S., Alimohammadi, M., & Shokrpoor, S. (2020). Occurrence of aflatoxin M1 in raw milk from different provinces of Iran. Journal of Food Quality and Hazards Control, 7, 151–154.
Sefidgar, S. A. A., & Khosravi, A. R. (2010). Aflatoxin M1 contamination in pasteurized milk in Babol city, Mazandaran Province, Iran. Iranian Journal of Public Health, 39, 105–109.
Shundo, L., & Sabino, M. (2006). Aflatoxin M1 in milk by immunoaffinity column cleanup with TLC. Food Additives & Contaminants, 23, 266–270.
Valipour, S., Sefidgar, S. A. A., Bonyadian, M., & Tajik, H. (2013). Evaluation of seasonal variation of aflatoxin M1 levels in raw milk in north of Iran. Iranian Journal of Health and Environment, 6, 471–480.
Virdis, S., Scarano, C., Spanu, V., Ibba, M., De Santis, E. P. L., & Spanu, C. (2014). Aflatoxin M1 levels in dairy products from Sardinia (Italy) determined with a UHPLC–MS/MS method. Food Control, 38, 37–40.
Zinedine, A., Soriano, J. M., Moltó, J. C., & Mañes, J. (2007). Incidence and risk of aflatoxin M1 in Moroccan milk. Food and Chemical Toxicology, 45, 1210–1215.