واکاوی نقش پلیس جامعه محور در پرتو عدالت ترمیمی ( با تاکید بر سامانه عدالت جنایی )

الموضوعات : آموزه های فقه و حقوق جزاء

سید سجاد رزاقی موسوی ¹ , مهرداد رایجیان اصلی ²

1 - دانش آموخته کارشناسی ارشد حقوق جزاء و جرمشناسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
2 - استادیار گروه حقوق جزا و جرمشناسی پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی (سمت)، تهران، ایران

تاريخ الإرسال : 08 الأحد , جمادى الثانية, 1444 تاريخ التأكيد : 17 الأحد , شوال, 1444 تاريخ الإصدار : 02 الإثنين , ذو القعدة, 1444

الکلمات المفتاحية: رویکرد جامعه محور, عدالت ترمیمی, سامانه عدالت جنایی, واحدهای مشاوره و مددکاری کلانتری‌ها, پلیس ترمیمی,

ملخص المقالة :

تاریخ دریافت: 1401/10/11 تاریخ بازنگری: 1402/02/10 تاریخ پذیرش: 1402/02/17 نهادهای پلیسی که در جوامع مختلف از قدمتی دیرینه برخوردارند، با هدف اصلی حفظ نظم عمومی و جلوگیری از وقوع جرم تشکیل شده اند. این نهاد همانند نظم عمومی در طی دهه های گذشته و به تناسب تحول درک جامعه از پدیده مجرمانه دچار تحول گردیده و از رویکردهای سنتی به رویکردهای نوین و اجتماع محور گرایش یافته است. در عصر حاضر، کشورها با افزایش جرائم مواجه شده‌اند که این امر باعث ناامنی و بی‌اعتمادی به پلیس در جامعه شده است. در مورد مقابله با این ناامنی و بی‌اعتمادی دولت‌ها تصمیم به تمرکززدائی از پلیس و همچنین قائل شدن نقش مهمی برای جامعه در مبارزه با جرائم شدند. همچنین با توجه به نیاز جامعه کنونی به الگوی پلیسی متفاوت با الگوی پلیس سنتی، پلیس ترمیمی برای پاسخ به این نیازها شکل گرفت. مقاله پیش رو با بهره گیری از روش توصیفی‌ تحلیلی، بر نقش مهم و تأثیرگذار پلیس در حل‌ و فصل اختلافات و مسائل کیفری، به‌ عنوان یکی از کنشگران سامانه عدالت جنایی اذعان می کند. از میان مهمترین راهبردهای پیشگیرانه پلیس جامعه محور می توان به تحقق پلیس تعامل گرا به جای پلیس سرکوبگر، تحقق پلیس اخلاق مدار به جای پلیس زورمدار، و ایفای نقش پلیس هشداردهنده به جای پلیس تعقیب کننده اشاره نمود. از سوی دیگر، تغییر راهبرد از سیاست های خشن به سیاست های جنایی مشارکت محور و نیز حرکت در مسیر حاکمیت الگوی پلیس اجتماع محور از جمله این الزامات است. به دیگر سخن، اجرای برنامه های ترمیمی در سازمان پلیس نیازمند اعتماد بزه دیدگان به پلیس و نیز رفتار کرامت مدار با بزه دیدگان است.

المصادر:

1. بیات، بهرام، (1387)، «تبیین جامعه­ شناختی احساس امنیت در بین شهروندان تهرانی»، فصلنامه علوم اجتماعی، دوره شانزدهم، شماره 35، ص115ـ132.


2. سماواتی پیروز، امیر، (1385)، عدالت ترمیمی، تهران، انتشارات نگاه بینه، چاپ اول.


3. شیری، عباس، (1396)، عدالت ترمیمی در دانشنامه علوم جنایی اقتصادی، به کوشش امیر حسن نیاز پور، تهران، انتشارات میزان، چاپ اول.


4. صبوحی، رحمان، (1393)، عدالت ترمیمی و نمودهای آن در قوانین ایران (مقدمه بر کتاب عدالت ترمیمی از نظریه تا عملکرد، نوشته مارین لایبمن)، تهران، انتشارات جنگل، چاپ اول.


5. عباسی، مصطفی، (1382)، افق نوین عدالت ترمیمی در میانجیگری کیفری، تهران، انتشارات دانشور، چاپ اول.


6. غلامی، حسین، (1390)، آنچه در ایران عدالت ترمیمی نیست (مقدمه‌ای بر عدالت ترمیمی نوشته هوارد زهر)، تهران، انتشارات میزان، چاپ دوم.


7. غلامی، حسین، (1392)، عدالت ترمیمی، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها، چاپ دوم.


8. فروزش، روح‌الله، (1386)، جایگاه عدالت ترمیمی در فقه اسلامی و حقوق ایران، تهران،انتشارات خرسندی، چاپ نخست.


9. قنبر پور، بهنام؛ قربانی، امید، (1401)، « بررسی تأثیر ایجاد ابلاغ و ثبت الکترونیکی در روند دادرسی قضائی »، آموزه­های فقه و حقوق جزاء، سال اول، شماره 4، ص45ـ67.


10. قوام، میر عظیم (1390)، نقش پلیس در حمایت از بزه دیده و کاهش آسیب‌های ناشی از جرم، تهران، نشر حدیث کوثر، چاپ اول.


11. مقدسی، محمد باقر؛ میرزایی، محمد؛ غنی، کیوان (1397)، «برنامه‌های ترمیمی پلیس با تکیه ‌بر قانون آیین دادرسی کیفری و رویه عملی پلیس ایران»، پژوهش‌نامه حقوق کیفری، دوره نهم، شماره 1، ص187-214.


12. نجفی ابرندآبادی، علی حسین، (1383)، از عدالت کیفری «کلاسیک» تا عدالت «ترمیمی»، قضاوت، شماره26، ص18-28.


13. نجفی ابرندآبادی، علی حسین، (1391)، «جامعه‌شناسی جنایی: تقریرات درسی جامعه‌شناسی جنایی»، پایان­نامه کارشناسی ارشد جزا و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی.


14. یوسفی مراغه، مهدی، (1388)، «خدمات ‌رسانی به بزه­دیدگان در مرحله تحقیقات مقدماتی»، فصلنامه مطالعات پیشگیری از جرم، دوره چهارم، شماره 13، ص133ـ164.


15. Ashworth, A. (2002), "Responsibilities, rights and restorative justice", British Journal of Criminology, Vol. 42, 3.
    16. Braithwaite, J. (2002), Restorative justice and responsive regulation, Oxford, Oxford University Press.


16. Nazemi, S. (2009), Sir Robert Peel’s: Nine principals of policing, Retrieved: http://www.lacp.org /2009-Articles-Main/ 062609-Peels 9 Principals Sandy Nazemi. htm


17. Shapland, j, G, Robinson. A. (2011), Sorsby, restorative justice in practice, pub by: Roatledge.