اصل حداقل بودن حقوق جزا در حقوق کیفری ایران؛ چالش‌ها و راهکارها

الموضوعات : آموزه های فقه و حقوق جزاء

طاهر بخشی زاده ¹ (دانشجوی دکتری حقوق کیفری وجرم شناسی، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران.)
تهمورث بشیریه ² (استادیار گروه حقوق، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران)
حسین غلامی ³ (استاد گروه حقوق، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.)

تاريخ الإرسال : 24 الأربعاء , ذو الحجة, 1444 تاريخ التأكيد : 25 الأحد , صفر, 1445 تاريخ الإصدار : 08 السبت , ربيع الأول, 1445

الکلمات المفتاحية: اصل حداقل بودن حقوق جزاء, الغاءگرایی, جرم‌انگاری حداقلی, چالش‌های جرم‌انگاری حداقلی,

ملخص المقالة :

تاریخ دریافت: 21/04/1402 تاریخ بازنگری: 29/05/1402 تاریخ پذیرش: 19/06/1402 اصل حداقل بودن حقوق جزاء، برگرفته از نظریه ی‌ فلسفی لیبرالیسم است و به شکلی متفاوت به تکوین حقوق جزای حداقلی می‌پردازد. اصل حداقل بودن حقوق جزاء، با احترام به انسان‌ و ارزش‌هایی چون آزادی او، خودمختاری و حق بر متفاوت ‌بودن، از یک طرف و بیان نقش حداقلی دولت و عدم حق او بر مداخله در تمام شئون زندگی انسان‌ها، حقوقی کیفری، ترسیم می‌کند که گستره‌ی آن، ‌اندک و محدود به موارد ضروری است. با توجه به این اصل، دولت ها باید، جرم‌ انگاری‌ها و پس از آن، مجازات‌ها را توجیه کنند. اجرای این اصل، با موانع و چالش هایی مانند: مداخله ی بیش از ضرورت سیستم قضایی کشور در تعارضات اجتماعی، تورم قانونی، عدم حمایت مؤثر از حقوق فردی، میزان بالای محکومیت و مشکلات سیستمی رو به رو است. فائق آمدن به این مشکلات، به بازنگری در اصول نظام کیفری محتاج است. اصل حداقل بودن حقوق جزاء، آثاری به همراه دارد که مبتنی بر این اصل، می‌توان نسبت به چالش‌ها و موانعِ تقلیل عناوین مجرمانه در حقوق کیفری ایران، فائق آمد. این اصل، ابزار‌ها و نیاز‌های لازم برای تحقق حقوق جزای حداقلی را مورد توجه قرار می دهد.

المصادر:

 

1. آشوری، محمد (1382)، جایگزین­های زندان یا مجازات­های بنیابین، تهران، نشر گرایش.


2. آنسل، مارک (1391)، دفاع اجتماعی، ترجمه: محمدآشوری و علی حسین نجفی ابرندآبادی، تهران، کتابخانه گنج دانش.


3. جلیلیان، مصطفی (1395)، بررسی زمینه‌های جرم زدایی در حقوق کیفری ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه بین‌المللی قزوین.


4. حبیب زاده، محمد جعفر (1379)، محاربه در حقوق کیفری ایران، تهران، انتشارات دانشگاه تربیت مدرس.


5. دلماس مارتی، میری (1388)، نظام­های بزرگ سیاست جنایی، ترجمه: علی­حسین نجفی ابرند آبادی، تهران، نشر میزان.


6. رایجیان اصلی، مهرداد (1381)، تبیین استراتژی عقب ‌نشینی یا تحدید دامنه مداخله حقوق جزا و جایگاه آن در ایران، مجله قضایی و حقوقی دادگستری، شماره: 41.


7. روبرکاری، یو (1381)، مداخله روان شناختی اجتماعی زودرس در پیشگیری از رفتارهای مجرمانه، ترجمه: علی حسین نجفی ابرندآبادی، تحقیقات حقوقی، شماره: 35 و 36.


8. سلطان فر، غلام رضا (1381)، تورم کیفری، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.


9. سمیعی عارف، زهرا (1390)، اصل حداقل بودن حقوق جزا، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.


10. غلامی، حسین (1391)، اصل حداقل بودن حقوق جزا، فصلنامه حقوق کیفری، شماره: 2.


11. غلامی، حسین (1393)، اصل حداقل بودن حقوق جزا، تهران، نشر میزان.


12. قلعه‌وند، محمد (1395)، جلوه‌های کیفرزدایی در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور کرج.


13. کاتوزیان، ناصر (1379)، جایگاه قانونی مجمع تشخیص مصلحت نظام، چشم‌انداز ایران، شماره: 7.


14. کلانتری، کیومرث (1379)، اصل قانونی بودن جرائم و مجازات‌ها، مازندران، دانشگاه مازندران.


15. گلدوزیان، ایرج (1381)، بایسته‌های حقوق جزای عمومی، تهران، نشر میزان.


16. گودرزی، محمدرضا (1380)، تورم قوانین کیفری در ایران و لزوم جرم زدایی، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.


17. میرزایی، مریم (1397)، جایگاه اصل حداقل بودن حقوق جزا در پرتو اسناد حقوق بشر وحقوق کیفری ایران، مجله کانون وکلای دادگستری اردبیل، شماره: 5.


18. نوبهار، رحیم (1393)، اصل کاربرد کمینه حقوق کیفـری، تهران، نشر میزان.


19. ویلم، دهان (1387)، الغاءگرایی و کنترل جرم: تناقض در اصطلاحات، ترجمه: حسین غلامی، پژوهش حقوق و سیاست، شماره: 24.


20. هوساک، داگلاس (1390)، جر‌م‌انگاری افراطی، ترجمه: محمد تقی نوری، تهران، نشر مجد.


21. Ashworth, Andrew (1999), Principles of Criminal Law, Oxford: Oxford University Press.


22. Bourdieu, Pierre (1980), Le sens pratique. Paris: Éditions de Minuit.


23. 23.Braithwaite, John, Pettit, Philip (1990), Not just deserts, a Republican Theory of Criminal Justice, Oxford: Clarendon press.


24. Delms-Marti, Mireille (1992), Modelos e Movimentos de Política Criminal. Rio de Janeiro: Revan.


25. Durkheim, Émile (1977), Les Règles de la Méthode Sociologique. Paris: PUF.


26. Husak (2008), Douglas Criminalization, the Limits of the Criminal law, Oxford: Oxford University Press.


27. Garcia, M (2014), La géométrie normative variable des droits de la personne présents dans le système de droit criminel, 38 Déviance et Société 361.


28. Jarborg, Nils (2004), Criminalization Last Resort ultimaratio, Ohio State Journal of Criminal Law, Vol 2.


29. Monstrosity, and the Logic of Practice, 55(4) McGill Law Journal 771-817.


30. Pires, A (2001), La rationalité pénale moderne, la société du risque et la judiciarisation de l’opinion publique, 33 Sociologie et Sociétés 179.


31. Scott, David (2008), penology, London: sage Publications.


32. Sylvestre, M.-E (2013), The rediscovery of the proportionality principle in Ipeelee and the emergence of collective responsibility, 63 (2d) S.C.L.R. 461-481.


33. Sylvestre, M.-E (2010), Rethinking Criminal Responsability for Poor Offenders: Choice.


34. Swaaningen, Rene van, & Bianchi, H (1986), Abolitionism: Towards a Non-Repressive Approach to Crime, Amsterdam: Free University Press.