ارائه مدل کیفی محافظه کاری شرطی حسابداری و انعطاف پذیری مالی با هدف کاهش دعاوی حقوقی شرکت در دوران همه گیری کرونا
الموضوعات : فصلنامه تحلیل بازار سرمایه
علی اصغر محمودی
1
,
محمدرضا عبدلی
2
,
مریم شهری
3
,
فرهاد دهدار
4
1 - مدیر مالی شرکت دام دشت
مدرس دانشگاه گنبد و دانشگاه شمس
2 - دانشیار گروه حسابداری،
واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران
3 - استادیار گروه حسابداری واحد شاهرود اسلامی
دانشگاه آزاد، شاهرود، ایران
4 - استادیار گروه حسابداری واحد شاهرود اسلامی
دانشگاه آزاد، شاهرود، ایران
الکلمات المفتاحية: واژه‌های کلیدی: محافظه‌کاری حسابداری, انعطافپذیری مالی, همهگیری کووید19, نظریه داده‌بنیان چندگانه,
ملخص المقالة :
چکیدهدعاوی حقوقی شرکت‌ها در دوران کووید19 افزایش یافته و باعث اخلال در نظام حسابداری شرکت‌ها شده است. مهمترین دلیل انجام این پژوهش، ارائه مدل کیفی محافظه‌کاری شرطی حسابداری و انعطافپذیری مالی با هدف کاهش دعاوی حقوقی شرکت در شیوع کرونا، است. روش پژوهش با بهرهگیری از متدلوژی ترکیبی کیفی (روش ارزش‌یابی انتقادی مبتنی بر نظریه داده‌بنیان چندگانه) در نرمافزار مکس‌کیو‌دا " اجرایی گردید. در این روش پژوهش، محقق جهت بررسی اولیه؛ اقدام به گردآوری و بررسی کلیه اسناد و مطالعات علمی پیرامون محافظه‌کاری شرطی حسابداری و انعطافپذیری مالی با هدف کاهش دعاوی حقوقی شرکت در همهگیری کرونا کرده است تا بتواند مولفه ها، عوامل موثر و پیامدهای آن را شناسایی کند. جامعه موردمطالعه این پژوهش را می‌توان به کارشناسان و متخصصان شاغل در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس و اساتید صاحب نظر در رشته‌های حسابداری؛ حسابرسی؛ اقتصاد؛ مهندسی مالی و مدیریت مالی، دستهبندی نمود. نتایج پژوهش بیانگر این مطلب است که مؤلفه‌های "محافظه‌کاری شرطی حسابداری با رویکرد وضعیت عملکردی"؛ "محافظه‌کاری شرطی حسابداری با رویکرد اهمیت ایده آل"؛ "دعاوی حقوقی شرکت با رویکرد وضعیت عملکردی"؛ "دعاوی حقوقی شرکت با رویکرد اهمیت ایده آل"؛ "تاب‌آوری مالی با رویکرد وضعیت عملکردی" و "تاب‌آوری مالی با رویکرد اهمیت ایده آل"، دارای جایگاه مهمی در مدل کیفی محافظه‌کاری شرطی حسابداری و انعطافپذیری مالی با هدف کاهش دعاوی حقوقی شرکت در دوران کووید19 با روش ارزش‌یابی انتقادی مبتنی بر نظریه داده‌بنیان چندگانه هستند.واژه‌های کلیدی: محافظه‌کاری حسابداری؛ انعطافپذیری مالی؛ همهگیری کووید19؛ نظریه داده‌بنیان چندگانه.
_||_
ارائه مدل کیفی محافظه‌کاری شرطی حسابداری و انعطافپذیری مالی با هدف کاهش دعاوی حقوقی شرکت در دوران کووید19 با روش ارزش‌یابی انتقادی مبتنی بر نظریه داده‌بنیان چندگانه
چکیده
مهمترین دلیل انجام این پژوهش، ارائه مدل کیفی محافظه‌کاری شرطی حسابداری و انعطافپذیری مالی با هدف کاهش دعاوی حقوقی شرکت در دوران کووید19، است. روش پژوهش با بهرهگیری از متدلوژی ترکیبی کیفی (روش ارزش‌یابی انتقادی مبتنی بر نظریه داده‌بنیان چندگانه) در نرمافزار MAXQDA " اجرایی گردید. جامعه موردمطالعه این پژوهش را می‌توان به کارشناسان و متخصصان شاغل در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس و اساتید صاحب نظر در رشته‌های حسابداری؛ حسابرسی؛ اقتصاد؛ مهندسی مالی و مدیریت مالی، دستهبندی نمود. از نتایج اصلی پژوهش، عبارت است از اینکه مدل کیفی محافظه‌کاری شرطی حسابداری و انعطافپذیری مالی با هدف کاهش دعاوی حقوقی شرکت در دوران کووید19 با روش ارزش‌یابی انتقادی مبتنی بر نظریه داده‌بنیان چندگانه دارای شش مؤلفه اصلی است که عبارتند از: مؤلفه "محافظه‌کاری شرطی حسابداری در دوران کووید19 از نگاه عملکردی" دربرگیرنده معیار‌هایی از قبیل: معیار سود مبتنی بر وجوه نقد عملیاتی؛ معیار امتیاز محافظه‌کاری شرکت؛ معیار نسبت اقلام تعهدی غیرعملیاتی به دارایی‌های کل. مؤلفه "محافظه‌کاری شرطی حسابداری در دوران کووید19 از نگاه اهمیتی" دربرگیرنده معیار‌هایی از قبیل: معیار جریان‌های نقدی خالص حاصل از عملیات شرکت؛ معیار نوع صنعت براساس دارایی کل؛ معیار اقلام تعهدی حسابداری. مؤلفه "دعاوی حقوقی شرکت در دوران کووید19 از نگاه عملکردی" دربرگیرنده معیار‌هایی از قبیل: معیار تعداد دعاوی حقوقی شرکت با مشتریان حقیقی؛ معیار تعداد دعاوی حقوقی شرکت با نهاد‌های دولتی؛ معیار تعداد دعاوی حقوقی شرکت با مؤسسات حسابرسی. مؤلفه "دعاوی حقوقی شرکت در دوران کووید19 از نگاه اهمیتی" دربرگیرنده معیار‌هایی از قبیل: معیار تعداد دعاوی حقوقی شرکت با کسب‌وکار‌های الکترونیکی؛ معیار تعداد دعاوی حقوقی شرکت با رقبای تجاری؛ معیار تعداد دعاوی حقوقی شرکت با شرکای تجاری. مؤلفه "تاب‌آوری مالی در دوران کووید19 از نگاه عملکردی" دربرگیرنده معیار‌هایی از قبیل: معیار نوسانات نرخ تورم در تاب‌آوری مالی؛ معیار نوسانات تولید ناخالص داخلی (GDP) در تاب‌آوری مالی؛ معیار نوسانات نرخ ارز در تاب‌آوری مالی و مؤلفه "تاب‌آوری مالی در دوران کووید19 از نگاه اهمیتی" دربرگیرنده معیار‌هایی از قبیل: معیار نوسانات بازار بورس در تاب‌آوری مالی؛ معیار نوسانات بانکداری در تاب‌آوری مالی؛ معیار نوسانات قیمت نفت در تاب‌آوری مالی.
کلیدواژه‌ها: محافظه‌کاری حسابداری؛ انعطافپذیری مالی؛ همهگیری کووید19؛ روش ارزش‌یابی انتقادی مبتنی بر نظریه داده‌بنیان چندگانه.
1.مقدمه
محافظه‌کاری در سال‌های اخیر به خاطر رسوایی‌های مالی (در شرکت‌هایی مانند انرونووردکام)، توجه بیشتری را به خود جلب نموده است و برخی مطالعات مانند واتز1 به طور ویژه بر محافظه‌کاری تمرکز کرده اند. هر چند بسیاری از حسابداران بر وجود محافظه‌کاری در تنظیم صورت‌های مالی توافق دارند، اما تعریفی جامع از آن ارائه نشده است. چهار دلیل منطقی برای بکارگیری محافظه‌کاری در حسابداری مطرح شده است که عبارتند از (Wang, et al. 2022): سودمندی آن در قرارداد‌‌ها، دعاوی حقوقی، مباحث مالیاتی و قانون‌‌‌گذاری. لذا در مطالعات اخیر بر نقش بکارگیری محافظه‌کاری در بهبود کارایی قرارداد‌‌ها و کاهش ریسک ناشی از دعاوی حقوقی تاکید شده است. از سوی دیگر، محافظه‌کاری یک مکانیسم انضباطی است که انگیزه‌های منفعت جویانه مدیران را مهار نموده و قدرت مدیران برای تسریع در افشای اخبار خوب و تأخیر در افشای اخبار بد را کاهش می‌دهد (D’Augusta & Grossetti, 2023). بر حسب رویکرد فوق، انتظار میرود، هر چه رویه‌های حسابداری یک شرکت محافظه‌کارانه تر باشد، به همان میزان نیز احتمال مخفی نگه داشتن اخبار بد مربوط به آن شرکت کاهش یابد. بر این اساس پیشبینی می‌گردد شرکت‌های محافظه‌کارتر در مقایسه با سایر شرکت‌ها کمتر با بحران ناشی از انتشار یکباره اخبار بد انباشته مواجه شوند. همچنین می‌توان از محافظه‌کاری بعنوان مکانیزمی نام برد که اگر به درستی اعمال شود (Khalifa, et al. 2019)، منجر به حل بسیاری آر مسائل نمایندگی و عدم تقارن اطلاعاتی خواهد شد که به طور کلی از شکاف روزافزون بین مدیران و تأمین‌‌کنندگان منابع مالی واحدهای تجاری ناشی می‌گردد. به طور کلی، اصول حسابداری شناسایی کاهش یا اخبار بد درباره موجودی کالا، سرقفلی و زیان‌های احتمالی را ضروری دانسته، اما شناسایی افزایش ناشی از اخبار خوب را توصیه نمی‌نمایند. مطالعات اخیر بیان می‌دارند که این دو نوع از محافظه‌کاری، رابطه معکوسی با یکدیگر داشته و منجر به اثرات متفاوت می‌گردند. انگیزه اصلی برای محافظه‌کاری غیرشرطی، سختی ارزش‌یابی دارایی‌‌ها و بدهی‌‌‌ها است (Cui, et al. 2021). انگیزه اصلی برای محافظه‌کاری شرطی حسابداری، خنثی نمودن انگیزه‌های مدیران برای گزارش‌گری اطلاعات حسابداری دارای جانبداری رو به بالا در موقعی که رویدادهای نامناسب اتفاق افتاده، می‌باشد. آنچه مطلوبیت سود را برای سهامداران افزایش می‌دهد کیفیت و پایداری آن است. اما، آنچه می‌تواند باعث کنترل رفتار فرصت طلبانه مدیریت شده و مشکلات نمایندگی بین سهامداران و مدیران را کاهش دهد و منجر به ثبات میزان سود شود، حسابرسی است (برزویی و همکاران، 1400). از عوامل مهم اتخاذ رویکردهای محافظه‌کارانه، سیاست‌های پولی می‌باشد. اما اتخاذ رویکرد محافظه‌کاری باعث کاهش انتظارات از عملکرد آتی واحدهای تجاری نیز می‌باشد. سیاست پولی، با بهرهگیری از ابزارهائی مثل نرخ تنزیل مجدد، عملیات بازار باز و ذخایر قانونی برای کنترل نقدینگی اعمال می‌گردد (Cui, et al. 2023).
از منظری دیگر، "انعطافپذیری مالی" توانایی سازگاری، ایستادگی نمودن یا اداره عدم اطمینان است. برخی معتقدند که انعطافپذیری مالی حلقه مفقوده نظریه‌های ماندگار ساختار سرمایه است. آنان بر این باورند که نظریه‌های سنتی برای شناخت نیاز‌هایی که با گذر زمان در فعالیت‌های مالی شرکت‌ها به وقوع میپیوندد، ناکام مانده است (واعظ و همکاران، 1400). انعطافپذیری مالی عبارت از توانایی واحد تجاری مبنی بر اقدام مؤثر جهت تغییر میزان و زمان جریان‌های نقدی آن می‌باشد به گونهایکه واحد تجاری بتواند درقبال رویدادها و فرصت‌های غیرمنتظره واکنش نشان دهد. مجموعه صورت‌های مالی، اطلاعاتی را که جهت ارزش‌یابی انعطافپذیری واحد تجاری مفید است منعکس می‌نماید. انعطافپذیری مالی واحد تجاری را قادر می‌سازد تا از فرصت‌های غیر منتظره سرمایهگذاری به خوبی بهره گیرد و در دورانی که جریان‌های نقدی حاصل از عملیات مثلاً بدلیل کاهش غیرمنتظره در تقاضا برای محصولات تولیدی واحد تجاری در سطح پایین و احتمالاً منفی قرار دارد به حیات خود ادامه دهد (Ghouse, et al. 2023). ول بردا2 (۱۹۹۸) انعطافپذیری مالی را بعنوان توانایی ایجاد فعالیت‌های سودآور در محیط تجاری و همچنین سازگاری پیشبینی تغییراتی که اهداف شرکت را تحت الشعاع قرار می‌دهد، تعریف می‌نماید. انعطافپذیری مالی عامل تعیین‌‌کننده ساختار سرمایه بهینه و مطلوب است و بیان می‌دارد چه میزان از منابع شرکت از طریق منابع داخلی و چه مقدار از طریق منابع خارجی تامین می‌گردد. انعطافپذیری مالی باعث افزایش ارزش شرکت می‌گردد و با قیمت سهام نیز ارتباط مثبتی دارد. انعطافپذیری مالی را می‌توان پیوندی دانست که از طریق وجوه داخلی انباشته شده و ظرفیت وام‌‌‌گیری خارجی، شرکت را قادر می‌سازد در زمان مناسب و به طور رقابتی، گزینه‌های رشد را به اجرا رسانده و پروژه‌های با ارزش فعلی خالص مثبت را انجام دهند ولی وجود تضاد مالکانه به سبب جدایی مالکیت از مدیریت، می‌تواند این اثربخشی را تحت تاثیر قرار دهد (واعظ و همکاران، 1400). از نظر بردا انعطافپذیری مالی دارای دو چشم انداز است (Chao, 2022 و Chortareas & Noikokyris. 2021):
الف-انعطافپذیری داخلی مانند میزان ظرفیت شرکت برای سازگاری با نیازهای محیط
ب-انعطافپذیری خارجی مانند میزان ظرفیت شرکت برای تاثیر‌‌گذاری در محیط و در نهایت کاهش آسیب‌‌‌پذیری.
در واقع، صندوق بین‌المللی پول در سال 2021 برآورد کرد که اقتصاد جهان 6 درصد در سال جاری نسبت به سال 2019 افت داشته باشد که این میزان حتی نسبت به رکود بزرگ سال ۲۰۰۹ نیز به میزان یک دهم درصد کمتر بود (D’Amuri, et al. 2022). بر اساس این گزارش، با همهگیری کووید19 مشاغل جهان متوقف و یا با کندی مواجه شدند و بسیاری از فعالیت‌های غیرضرور در اکثر کشورهای دنیا بروز پیدا کرد که موجی از بیکاری، که دنیا از زمان رکود بزرگ به خود ندیده بود را تجربه کرد و هنوز هم سطح بیکاری در کل جهان وجود دارد. در برخی کشور‌‌‌ها نظیر چین سطح کووید19 ابتدا شدت زیادی داشت، اما با انجام مراقبت‌های ویژه و نیز قرنطینه اوضاع تا حدودی بهبود یافت و نرخ بیکاری در سطح پایین نگاه داشته شد (D’Augusta & Grossetti, 2023). "کووید19" ۱۳ تریلیون دلار خرج روی دست کشور‌‌‌ها گذاشته است. در دیگر کشور‌‌‌ها نظیر آلمان، حمایت دولت‌‌‌‌ها از کارگران و نیز پرداخت پول برای آنها حتی در زمانی که کاری انجام نمی‌شد، ادامه یافت. در دیگر جا‌‌‌ها نظیر برزیل و آمریکا ویروس همه‌گیر کووید19 آسیب‌های جدی را به اشتغال در این کشور‌‌‌ها وارد کرد، بطوری که ۲۲ میلیون نفر در ایالات متحده آمریکا در ماه مارس و آوریل بیکار شدند و نرخ بیکاری در این کشور به ۱۵ درصد افزایش یافت (شماخی و نوذری 1400).
با توجه به ضرورت توسعه دانش در حوزه‌هایی از قبیل مؤلفه محافظه‌کاری شرطی حسابداری در دوران کووید19؛ مؤلفه تاب‌آوری مالی در دوران کووید19 و مؤلفه دعاوی حقوقی شرکت در دوران کووید19؛ و نیز نبود یک مدل برای ارایه توصیه‌هایی به مدیر برای تصمیمگیری برای بهبود انعطافپذیری مالی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس، می‌توان به اهمیت و ضرورت انجام چنین پژوهشی اشاره نمود. از جهتی، نیاز به بهره‌برداری از الگوی کیفی در افزایش اعتماد و اطمینان در تصمیمگیری، و همچنین مسأله نیاز به تخصص چندگانه از طریق به‌کاربردن همزمان دانش چند نفر متخصص حوزه‌های مختلف برای حل مسائل بهبود انعطافپذیری مالی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس، وجود دارد. با توجه به مسأله اصلی در این پژوهش می‌توان پرسش پژوهشی اصلی ذیل را به‌منظور شناخت بهتر مسأله پژوهش، مطرح نمود. پرسش اصلی پژوهش عبارت است از اینکه "چگونه می‌توان الگوی کیفی محافظه‌کاری شرطی حسابداری و انعطافپذیری مالی با هدف کاهش دعاوی حقوقی شرکت در دوران کووید19، را برای شرکت‌های پذیرفته شده در بورس طراحی نمود؟"
2.مبانی نظری و پیشینه پژوهش
الف-محافظه‌کاری شرطی حسابداری
محافظه‌کاری یکی از مفاهیم اساسی حسابداری است که همواره در ارائه اطلاعات مالی مورد توجه تهیه‌‌کنندگان قرار می‌گیرد، در ادبیات حسابداری دو ویژگی مهم محافظه‌کاری مورد بررسی قرار گرفته است (جوادی، 1401): نخست، وجود جانبداری در ارائه کمتر از واقع ارزش دفتری سهام نسبت به ارزش بازار آن که توسط فلتهام و اولسون مطرح شده است. دوم، تمایل به تسریع بخشیدن در شناسایی زیان‌ها و به تعویق انداختن شناسایی سودها که توسط باسو عنوان شده است. از آنجا که وجه نقد نوعی دارایی غیرمولد است نگهداشت بیش از اندازه آن، به علت عدم بازدهی، موجب کاهش کارایی و ارزش شرکت می‌گردد. از سویی، پایین بودن وجه نقد نگهداری شده ممکن است موجب شود که شرکت نتواند برای سرمایهگذاری در پروژه‌های با خالص ارزش فعلی مثبت، پیشقدم شود و نیز احتمال بروز مشکلات مالی را افزایش می‌دهد. فلذا، مدیریت کارامد با انگیزه حداکثر‌سازی ثروت سهامداران، به دنبال نگهداری مقدار مطلوب این نوع دارایی می‌باشد (شمسایی، 1400).
"محافظه‌کاری در حسابداری" مؤلفهی است که سابقه ای دیرینه دارد و یکی از مهمترین مفاهیم محدود‌کننده و یک ویژگی کیفی والبته مهم اطلاعات حسابداری به شمار میرود (دستگیر و همکاران، 1399). محافظه‌کاری یک میثاق مهم در گزارش‌گری مالی است و سطح احتیاط در شناسایی و اندازهگیری سود و دارایی را نشان می‌دهد. ترکیب سهامداری یا ساختار مالکیت، یکی از موضوعات مهم حاکمیت شرکتی است که می‌تواند در کارایی هر شرکتی تاثیر قابل توجهی داشته باشد. زیرا انگیزه مدیران را تحت تاثیر قرار می‌دهد.اساسی‌‌‌ترین رکن بحث حاکمیت شرکتی اطمینان یافتن از اعمال حاکمیت صحیح سهامداران بر اداره شرکت است (شماخی و نوذری 1400). در پژوهش‌های اخیر، محافظه‌کاری را به دو نوع تقسیم کرده‌اند (Shaw, et al. 2021): نوع نخست، محافظه‌کاری پیش رویدادی است که محافظه‌کاری مستقل از اخبار و محافظه‌کاری غیرشرطی نیز خوانده شده است. محافظه‌کاری پیش رویدادی از بکارگیری آن دسته از استانداردهای حسابداری ناشی می‌گردد که سود را به گونه‌ای مستقل از اخبار اقتصادی جاری، کاهش می‌دهند (نوروزی و همکاران، 1401). برای مثال، شناسایی بلادرنگ مخارج تبلیغات و پژوهش و توسعه بعنوان هزینه، حتی در صورتی که جریان‌های نقدی آتی مورد انتظار آنها مثبت باشد، از این نوع است. نوع دیگر محافظه‌کاری، محافظه‌کاری پس رویدادی است که محافظه‌کاری وابسته به اخبار، محافظه‌کاری شرطی حسابداریو عدم تقارن زمانی سود نیز خواند شده است (Zhang, et al. 2020). محافظه‌کاری پس رویدادی به مؤلفه شناسایی به موقع‌تر اخبار بد نسبت به اخبار خوب در سود است. برای مثال قاعده حداقل بهای تمام شده یا ارزش بازار، حذف سرقفلی در پی انجام آزمون کاهش ارزش و شناسایی نامتقارن زیان‌های احتمالی در مقابل سودهای احتمالی، از این نوع هستند (برزویی و همکاران، 1400). شاخص، عدم تقارن زمانی از سوی باسو (1997) بر مبنای شناسایی زودتر زیان‌ها (اخبار بد) و شناسایی دیرتر سودها (اخبار خوب) شکل گرفته است. در این مدل متغیر بازده نشان دهنده‌ی اخبار می‌باشد. بر این اساس مقدار بازده مثبت بعنوان اخبار خوب و بازده منفی بعنوان اخبار بد در نظر گرفته می‌گردد. در شاخص باسو همبستگی بیشتر میان سود و اخبار بد (که منفی)، نشان دهنده‌ی وجود محافظه‌کاری است (Krishnan & Zhang, 2022 و Shaw & Whitworth, 2022):
که در این معادله E i,t، سود خالص شرکت i در سال مالی t؛ P i,t، قیمت سهام شرکت i در ابتدای سال مالی t؛ RET i,t، بازده سالانه خرید و نگهداری سهام شرکت i برای سال مالی t؛ DRi,t، متغیر مجازی که اگر RET منفی باشد عدد 1 و در غیر این صورت صفر خواهد بود. از آنجایی که بازده منفی نشان دهنده‌ی اخبار بد است، معناداری β3به معنای وجود محافظه‌کاری شرطی حسابداری خواهد بود. X i,t، هر کدام از شاخص‌های 3 گانه انعطافپذیری مالی شامل CASH، DFL و DIVDCHG. CASH i,t، جمع وجوه نقد شرکت i در انتهای سال مالی t؛ DFL i,t، اهرم مالی شرکت i در پایان سال مالی t که برابر است با نسبت بدهی‌های بلند مدت به جمع بدهی‌‌‌ها و حقوق صاحبان سهام؛ DIVDCHG i,t، تغییر در سود تقسیمی شرکت i در سال مالی t نسبت به سال قبل از آن می‌باشد. منظور از سود تقسیمی، سود نقدی تقسیم شده می‌باشد. BM i,t (متغیر کنترلی)، نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار سهام شرکت i در پایان سال مالی t و SIZE i,t (متغیر کنترلی)، لگاریتم طبیعی ارزش دارایی‌های شرکت i در پایان سال مالی t (جمالی و همکاران، 1401).
ب- انعطافپذیری مالی
یکی از عوامل موثر بر تصمیمات مالی شرکت‌ها به خصوص تصمیمات ساختار سرمایه که تاکنون به صورت دقیق اندازهگیری نشده است، اما تاثیر نامحسوسی بر تصمیمات مالی مدیران دارد، انعطافپذیری مالی می‌باشد. انعطافپذیری مالی شرکت‌ها، تابعی از تصمیمات مالی آنها می‌باشد. فلذا جهت تبیین اثرات محافظه‌کاری در کاهش یا افزایش انعطافپذیری مالی، سه مورد از تصمیمات مالی شرکت‌های سهامی و تاثیر محافظه‌کاری بر آنها بررسی می‌گردد:
تصویر 1) تصمیمات انعطافپذیری مالی
تصمیمات مالی شرکت نظیر مدیریت وجوه نقد، نحوه تامین مالی خارجی و حساسیت سرمایه‌‌‌گذاری‌‌ها نسبت به جریانات نقدی از جمله مواردی بودند که برای سنجش انعطافپذیری مالی مورد سنجش قرار گرفتند (کلکلی و همکاران، 1401). مدیران شرکت‌ها با بهرهگیری از محافظه‌کاری حسابداری که باعث می‌گردد اخبار بد نسبت به اخبار خوب به سرعت و به موقع شناسایی گردد، قوانین تصمیمگیری محتاطانه ای را اجرا و رویکرد بهتری را برای بهبود گزارشات مالی در نظر بگیرند و عدم تقارن اطلاعاتی و ریسک اطلاعاتی و مشکلات نمایندگی را کاهش دهند (کاویانی، 1401).
ج-اثرات کووید19 در حسابداری و مالی
شناسایی و افشاء تاثیرات حاصل از رویدادهای به وقوع پیوسته در تاریخ ترازنامه امری مشهود و پذیرفته شده است. برخی از رویدادها می‌توانند به صورت ناگهانی و بدون تعیین دقیق اثرات مثبت و منفی حاصل از آنها بر سود و زیان شرکت روی دهند. مواجه با همهگیری بیماری کووید19 که هم اکنون گستره عظیمی از شرکت‌های خرد و کلان در جهان را تحت تاثیر قرار داده است، این پرسش را برای گزارش‌گران و بهره‌گیران اطلاعات مالی پدید می‌آورد که شیوه شناسایی و طبقه‌‌بندی نتایج حاصل از بروز این رخداد فراگیر در صورت‌های مالی شرکت‌ها چگونه خواهد بود. از آنجایی که فعالیت‌های مالی برای بقای دنیای فعلی ما ضروری هستند و حسابداری این فعالیات‌‌‌ها را تسهیل می‌نماید، از این رو حسابداری بعنوان یک حرفه سودمند تلقی شده و به خاطر نقش اساسی اش در ردیابی شبکه بزرگ و مبهم روابط مالی پیچیده در دنیای اقتصادی در عصر کووید19، به یک حرفه خدماتی حساس تبدیل شده که همچون دیگر حرفه‌ها دارای فرمان‌های اخلاقی می‌باشد. حسابداری وحسابرسی به علت داشتن نقش موثر در شرکت‌ها از دیرباز در جوامع مختلف مورد توجه بوده است. شاید بتوان قدمت این حرفه را به اندازه قدمت تمدن بشری دانست. ریسک تقلب مالی در دوران کووید19 افزایش یافته است. زیرا سه عنصری که می‌تواند منجر به تقلب مالی شود یعنی فرصت، فشار و توجیه عقلانی، همگی در دوران کووید19 افزایش می‌یابد. افزایش کار و فعالیت از راه دور، فرصت بیشتری برای کلاه‌برداری در فضای مجازی ایجاد می‌نماید. فشار در این محیط افزایش می‌یابد. در چنین شرایطی احتمال افزایش انگیزه‌های ارتکاب تقلب در شرکت‌ها و کارکنانی که به چالش‌های اقتصادی بی سابقه ای منجمله کاهش ساعات کا، بیکاری، ناتوانی در پرداخت دیون مواجه هستند افزایش می‌یابد (طاهری و همکاران، 1399).
کووید19 علاوه بر بازارهای سهام بر بسیاری از متغیرهای اقتصادی جهانی تاثیر‌‌گذار بوده است، بخش اعظمی از این متغیرها بطور مستقیم یا غیر مستقیم بر درآمد مالی شرکت‌ها و در نهایت بازارهای بورس تاثیر‌‌گذار هستند. در طی زمان گسترش این ویروس بهای نفت بیش از 72درصد کاهش یافته است که طبیعتا اثرات منفی سنگینی بر اقتصاد کشورهای صادر‌‌کننده نفت خواهد داشت. قیمت طلای جهانی در ابتدا با کاهش ارزش شدید مواجه شد اما پس از سقوط بازارهای سهام، این کالا بعنوان یک دارایی امن با شوک تقاضای سنگینی همراه گردید (Huang, et al. 2022). قیمت‌های جهانی نقره و مس نیز بر اثر شوک ایجاد شده این ویروس بیش از 57درصد کاهش ارزش را تجربه نمودند. در مجموع نوسانات این متغیرهای کلان اقتصادی بهشکل قابل توجهی بر اقتصاد بازارهای بورس سهام کشور‌‌‌ها تاثیر‌‌گذار خواهد بود. از جهتی، در دنیای امروزی با توجه به اهمیت اقتصاد و با توجه به اهمیت بیماری‌‌‌ها و تاثیر این بیماری‌‌‌ها بر شرکت‌ها و بخش اقتصاد، محققان همواره در جهت شناسایی عوامل موثر بر اقتصاد از ابعاد مختلف ازجمله از بعد تاثیر انواع بیماری‌‌‌ها بر اقتصاد در تلاش هستند. لذا با توجه به وجود انواع بیمای‌های همه‌گیر از جمله کووید19 و شرایط فعلی اقتصادی جوامع لزوم بررسی اثرات این بیماری بر فاکتورهای مهم اقتصادی ضروری است (Hsu & Yang. 2022).
د-حسابداری قانونی با هدف کاهش دعاوی حقوقی شرکت
حسابداری انواع مختلفی دارد که حسابداری قانونی یکی از آنها می‌باشد و برای پی‌‌گیری صورت حساب شرکت‌ها، شرکت‌ها و نهاد‌های مالی مختلف، از آن بهره‌برداری می‌گردد تا بررسی شود که آیا تقلب یا تخلفی در صورت حساب‌‌ها رخ داده است یا خیر؟ (رضایی، 1399). این نوع از حسابداری، بیشتر در دادخواهی‌‌‌ها بکار برده می‌گردد و به نوعی در مورد کلاه‌برداری‌‌‌ها و تخلف‌های صورت گرفته پژوهش و بررسی‌های لازم را انجام می‌دهد. فلذا می‌توان گفت که حسابداران قانونی در واقع به بررسی نظام‌های حسابداری می‌پردازد تا بتواند سهل انگاری‌های احتمالی و یا کلاه‌برداری‌‌‌ها را ارزش‌یابی نماید. حسابداری قانونی به منظور تعیین و محاسبه خسارت‌های اقتصادی از طریق قرارداد‌های موجود، ارزش‌‌‌‌گذاری‌های تجاری و یا پژوهش در مورد اختلافات مربوط به خرید شرکت و نقض ضمانت و یا تملک بهره‌برداری می‌گردد که در بخش پژوهش‌های کاربرد دارد و در این حوزه، از حسابداران قانونی خواسته می‌گردد که بررسی نمایند که آیا کلاه‌برداری امنیتی، سرقت هویت، کلاه‌برداری بیمه و یا تخلف در امور مالیاتی صورت گرفته است یا خیر(Cooper & Kawada, 2022). در واقع، انواع دعاوی مالی در حسابداری قانونی عبارتند از (جامعه حسابداران رسمی ایران، 1400):
جدول 1) انواع دعاوی مالی در حسابداری قانونی
مطالبه خسارت به طور کلی (ماده ۵۱۵ ق.آ.د.م) مطالبه وجه اسناد تجاری بهادار مانند چک، سفته، برات و…و اسناد عادی الزام به تنظیم سند رسمی ملک غیرمنقول. الزام به تنظیم سند اتومبیل ابطال سند مالکیت ابطال سهام شرکت ابطال قراردادعادی انتقال ملک مانند قولنامه و … الزام به انتقال سهم یا شرکت استرداد اموال منقول | درخواست صلح وسازش در امور مالی دعوای مطالبه دیه به طرفیت وارث قاتل غیر عمد دعوای برائت از پرداخت وجه الکفاله دعواب ابطال اجاره نامه ملک مزروعی اعتراض به عملیات اجرایی راجع به توقیف ملک معبن دعوای ابطال ورقه لازم الاجرا راجع به منافع مورد مصالحه ابطال عملیات اجرایی، اسناد لازم الاجرای مالی مانند چک و سفته مطالبه سهم الشرکه دادخواست ضرر و زیان ناشی از جرم اختلاف ناشی از پیمان ها |
از سویی، حسابداران قانونی به علاوه به بررسی نظام‌های حسابداری می‌پردازد تا بتواند سهل انگاری‌های احتمالی و یا کلاه‌برداری‌‌‌ها را ارزش‌یابی نماید. حسابداران قانونی با هدف کاهش دعاوی حقوقی شرکت، در چهار حوزه اصلی زیر مشغول بکار هستند (انجمن حسابداران خبره ایران، 1399):
تصویر 2) حوزه‌های فعالیت حسابداران قانونی با هدف کاهش دعاوی حقوقی شرکت
از حسابداران قانونی، برای آموزش حسابرسان داخلی شرکت‌ها و بانکها نیز بهره‌برداری می‌گردد که می‌توانند به شرکت‌های مختلف در مورد نقاط آسیب‌‌‌‌پذیر که زمینه کلاه‌برداری را فراهم می‌نماید، هشدار‌‌‌ها و آموزش‌های لازم را بدهند. حسابداری قاونی در واقع یک نوع رویکرد واقع بینانه برای درک عمیق از آنچه که در پشت صحنه یک معامله مالی اتفاق افتاده است، را نشان می‌دهد که برای هر شغلی به منظور به حداقل رساندن ضرر و به حداکثر رساندن درآمد و سود، لازم و ضروری می‌باشد (Anagnos, 2017). در ادامه وظایف حسابداران قانونی ارائه شده است (Kracman, 2021):
شرکت‌های حسابداری به گردآوری مدارک و کشف تقلب در صورتحساب‌های مالی می‌پردازند و ارزش‌یابی از سوء بهره‌برداری از ضررهای مالی را بررسی می‌نمایند. این مدارک بعنوان شواهد در دادگاه‌های مختلف مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد.
شرکت‌های امنیت و مدیریت ریسک از پیروی شرکت‌ها از قوانین اطمینان حاصل می‌نمایند و رویه‌های مالیات شرکت‌ها را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و از صحت آنها مطمئن می‌گردند.آنها سودهای شرکت‌های مختلف را با توجه به شرایط اقتصادی و مسائل سیاسی مورد ارزش‌یابی قرار داده و در صورت مشاهده تخلف آنها را به مراجع مربوط گزارش می‌نمایند.
مؤسسات حقوقی بعنوان مشاور در زمینه مسائل مالی کمک می‌نماید و گزارش‌های پیچیده مالی را به زبان ساده‌تر برای افراد باز می‌گویند و مطرح می‌نمایند.شرکت‌های مشاوره مالی کلاه‌برداری و فساد را مورد بررسی قرار داده و اطلاعات دیجیتال موجود را تجزیه و تحلیل می‌نماید و سوابق مالی و مصاحبه‌های انجام شده را ارزش‌یابی و ادعای اختلاس را مورد بررسی قرار می‌دهند (حسینی و شفیع زاده، 1398).
حسابداری قانونی با هدف کاهش دعاوی حقوقی شرکت یک رویکرد واقع بینانه برای به دست آوردن درک عمیق از آنچه در پشت صحنه یک معامله مالی اتفاق افتاده است، را نشان می‌دهد. مزیت اصلی این نوع حسابداری کاهش و یا به حداقل رساندن ضرر و زیان وارد شده به شرکت‌ها و بانک‌های مختلف است. فعالیت‌های کلاه‌برداری و اختلافات مالی هزینه‌ها و ضررهای زیادی برای جامعه تجاری به دنبال دارد و حسابدار قانونی کمک می‌نماید تا این مسائل و مشکلات رخ ندهند. برخورد با مصادیق کلاه‌برداری می‌تواند برای تجارت‌های گوناگون بسیار مختل‌‌کننده و پر هزینه باشد. در یک وضعیت ایده آل می‌توان از حسابداری قانونی بهره‌برداری کرد تا با جلوگیری از فعالیت‌های کلاه‌برداری، از بروز چنین جرایمی جلوگیری کند.
یکی از بحث‌های موجود در این بخش "نوآوری‌‌های پژوهشی" است، زیرا مهمترین نتایج و یافته‌های پژوهش حاضر، با نتایج و یافته‌های مرتبطترین پژوهش‌های موجود در ادبیات نظری، مقایسه شده است:
جدول 2) تطبیق یافته‌های مرتبطترین پژوهش‌های موجود در ادبیات نظری با یافته‌های پژوهش حاضر (منبع: پژوهش حاضر)
منبع | تطبیق یافته‌های پژوهش (نوآوری‌‌های پژوهشی) | |||||||||||||||||||
حسابداری | محافظه‌کاری حسابداری | محافظه‌کاری شرطی حسابداری | محافظه‌کاری حسابداری غیرشرطی | کووید19 | بحران مالی | محافظه‌کاری شرطی حسابداری در دوران کووید19 از نگاه عملکردی | محافظه‌کاری شرطی حسابداری در دوران کووید19 از نگاه اهمیتی | دعاوی حقوقی شرکت در دوران کووید19 از نگاه عملکردی | دعاوی حقوقی شرکت در دوران کووید19 از نگاه اهمیتی | تاب‌آوری مالی در دوران کووید19 از نگاه عملکردی | تاب‌آوری مالی در دوران کووید19 از نگاه اهمیتی | شرکت‌های پذیرفته شده در بورس | متدلوژی کیفی | نظریه داده‌بنیان چندگانه | روش تحلیل انتقادی | نرمافزار MAXQDA | اعتبارسنجی مدل | مطالعه موردی | ||
D’Augusta & Grossetti, 2023 | * | * | - | - | * | * | * | - | - | - | * | * | - | * | - | - | - | * | * | |
Shaw & Whitworth, 2022 | * | * | - | * | - | - | * | * | * | - | - | - | - | * | - | - | - | * | - | |
Krishnan & Zhang, 2022 | * | * | * | - | - | - | * | * | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | * | |
Cui, et al. 2021 | * | * | - | - | * | * | * | * | - | - | - | - | - | - | - | - | - | * | - | |
Shaw, et al. 2021 | * | * | - | - | - | - | * | - | * | * | - | - | - | - | - | - | - | - | * | |
Chortareas & Noikokyris, 2021 | * | - | - | - | - | * | - | - | - | - | * | * | - | - | - | - | - | * | * | |
Zhang, et al. 2020 | * | * | - | - | - | * | - | * | - | - | * | * | - | * | - | - | - | * | - | |
پژوهش حاضر | * | * | * | * | * | * | * | * | * | * | * | * | * | * | * | * | * | * | * | |
در پژوهش حاضر، الگوی محافظه‌کاری شرطی حسابداری و انعطافپذیری مالی با هدف کاهش دعاوی حقوقی شرکت در دوران کووید19 کشور، برای اولین بار در حوزه پژوهشی مرتبط با موضوع، ارائه می‌گردد. با توجه به بررسی‌های انجام گردیده در پایگاه‌های اطلاعاتی Scopus، ScienceDirect، Springer، ایران داک، پایگاه استنادی جهان اسلام و نیز پژوهش‌های موجود در دانشگاه‌های برتر کشور، تاکنون پژوهش مشابهی به‌منظور ارائه مدل کیفی محافظه‌کاری شرطی حسابداری و انعطافپذیری مالی با هدف کاهش دعاوی حقوقی شرکت در دوران کووید19 با تاکید بر مؤلفه محافظه‌کاری شرطی حسابداری در دوران کووید19 دربرگیرنده معیار‌هایی از قبیل: امتیاز محافظه‌کاری (CSCORE)؛ چولگی سود مبتنی بر وجوه نقد عملیاتی (CONSV_SKE)؛ نسبت اقلام تعهدی غیرعملیاتی به دارایی‌های کل (CONSV_ACC)؛ رگرسیون نوع صنعت (CONSV_ACF) (ACC = α + αD + βCFO + βD*CFO + ɛ) {جریان‌های نقدی خالص حاصل از عملیات شرکت براساس دارایی کل (CFO) و اقلام تعهدی حسابداری (ACC) (حساب‌های دریافتنی + موجودی + مخارج پیش پرداختی - حساب‌های پرداختنی – مالیات‌های پرداختنی) و معیار دودویی جریان‌های نقدی خالص حاصل از عملیات شرکت (D)}؛ و مؤلفه تاب‌آوری مالی در دوران کووید19 دربرگیرنده معیار‌هایی از قبیل: نوسانات نرخ تورم در تاب‌آوری مالی؛ نوسانات نرخ ارز در تاب‌آوری مالی؛ نوسانات بازار بورس در تاب‌آوری مالی؛ نوسانات بانکداری در تاب‌آوری مالی؛ و مؤلفه دعاوی حقوقی شرکت در دوران کووید19 دربرگیرنده معیار‌هایی از قبیل: تعداد دعاوی حقوقی شرکت با مشتریان حقیقی؛ تعداد دعاوی حقوقی شرکت با نهاد‌های دولتی؛ تعداد دعاوی حقوقی شرکت با شرکای تجاری؛ تعداد دعاوی حقوقی شرکت با رقبای تجاری، براساس الگوی حداقل مربعات جزیی، با بهرهگیری از نرمافزار مدلسازی PLS انجام نشده است. جنبه جدید بودن و نوآوری در پژوهش حاضر عبارت هستند از:
مدلسازی فضای تصمیمگیری الگوی محافظه‌کاری شرطی حسابداری و انعطافپذیری مالی با هدف کاهش دعاوی حقوقی شرکت در دوران کووید19 در نرمافزار مدلسازی PLS
تنظیم ابزار بومی‌‌‌‌‌‌‌سازی مؤلفه‌های الگوی محافظه‌کاری شرطی حسابداری و انعطافپذیری مالی با هدف کاهش دعاوی حقوقی شرکت در دوران کووید19 (ابزار انتقال از وضعیت جاری بانک (As-Is) به وضعیت مطلوب بانک (To-Be)).
3.روش پژوهش
فرآیند روش پژوهش در ارائه مدل کیفی محافظه‌کاری شرطی حسابداری و انعطافپذیری مالی با هدف کاهش دعاوی حقوقی شرکت در دوران کووید19، نیاز به بررسی و رسیدگی منظم یک موضوع و مسأله دارد و در راستای طبقه‌‌بندی پژوهش‌های حسابداری می‌باشد. برای شناسایی عوامل موثر بر مدل پژوهش، از روش کیفی ارزش‌یابی انتقادی بهره‌برداری خواهد شد زیرا "ارزش‌یابی انتقادی3" یک فرایند نظام مند یا ساختار یافته است که برای شناسایی نقاط قوت و ضعف یک مطالعه / پژوهش، با هدف ارزش‌یابی مفید بودن و اعتبار یافته‌های آن پژوهش، بکار میرود. با ایجاد و توسعه مطالعات مرور نظام‌مند و متاآنالیز، کاربرد این واژه بیشتر نیز شد. امروزه مهارت "ارزش‌یابی انتقادی" یکی از مهارتهای اساسی محققان بوده و علی رغم بهرهگیری گسترده این موضوع با هدفهای مختلف، لازم است تمامی محققان، حداقل مهارت انجام یک ارزش‌یابی انتقادی، در مقالات با زمینه موضوعی رشته خود را دارا باشند. پنج مؤلفه برای یک ارزش‌یابی انتقادی، عبارتند از: طراحی مطالعه (D)؛ روش‌های آماری (S)؛ تفسیر یافته‌ها (I)؛ مرتبط بودن (R) و تعارض منافع (C).
جامعه موردمطالعه این پژوهش را می‌توان به سه گروه کلی شامل: گروه اول دربرگیرنده اساتید صاحب نظر (خبرگان آکادمیک)، گروه دوم دربرگیرنده کارشناسان شاغل در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس (خبرگان صنعت)، و گروه سوم دربرگیرنده کاربران و محققان مستقل (خبرگان مردمی)، دستهبندی نمود. در واقع روش نمونهگیری در این پژوهش ترکیبی از دو روش نمونهگیری غیراحتمالی هدفمند (قضاوتی) و نمونهگیری گلوله برفی است. با توجه به ماهیت روش نمونهگیری، در نهایت حجم نمونه این پژوهش براساس خبرگان در دسترس و متمایل به همکاری تعیین خواهد شد. به علاوه، علت بکارگیری نمونهگیری غیرتصادفی هدفمند - نمونهگیری قضاوتی در این پژوهش این است که، در اینجا اشخاصی برای نمونه انتخاب می‌گردند که برای ارایه اطلاعات مورد نیاز در به‌‌‌‌‌‌ترین موقعیت قرار دارند. در پایان باید گفت که حجم نمونه این پژوهش اشخاص در دسترس و متمایل به همکاری در مجموع از سه گروه معرفی شده در جامعه آماری هستند.
در حقیقت، تجزیه و تحلیل اطلاعات این پزوهش براساس محیط تحلیل کیفی MAXQDA است فلوچارت مراحل انجام تجزیه و تحلیل داده‌های پژوهش به شرح ذیل است:
تصویر 3) فلوچارت مراحل انجام تجزیه و تحلیل داده‌های پژوهش
در نظریه داده‌بنیان (GT)، نظریه‌ها و گزاره‌ها به گونه‌ای نظام‌مند و بر پایه داده‌های واقعی پرداخته می‌گردد. هر نظریه و گزاره‌ای که بر اساس این روش تدوین می‌گردد بر زمینه‌ای مستند از داده‌های واقعی بنیاد نهاده شده است. در حقیقت نظریه داده‌بنیان روشی است برای دست‌یابی به شناخت پیرامون موضوع مورد مطالعه و موضوع یا موضوعاتی که پیش از این در مورد آنها پژوهش جامعی نشده است و دانش ما در آن زمینه محدود است. روایی هر نظریه داده‌بنیان به سنجش با معیارهای گوناگون از جمله معیارهای پژوهش بستگی دارد. در حقیقت، نظریه داده‌بنیان چندگانه (MGT4) یک روش پژوهش است که هم از منظر تجربی و هم از سایر مناظر مبتنی بر زمینه مورد مطالعه است. نظریه داده‌بنیان رویکردی است که از منظر تجربی براساس زمینه مورد مطالعه، صورت می‌گیرد. اما در مالتی گراندد از سه منظر نظریه‌پردازی، تجربه و سازوکارهای شناخت از زمینه مورد مطالعه بهره‌برداری می‌گردد. چارچوب نظریه داده‌بنیان چندگانه نخستین بار در سال ۲۰۰۲ توسط گلدکول و کرانهلم5 ارایه شد. هدف از این چارچوب به چالش کشیدن برخی بنیادهای نظریه داده‌بنیان است. نظریه داده‌بنیان چندگانه هم بر پایه نظریه داده‌بنیان بنا نهاده شده و هم عکس العملی در مقابل آن به حساب می‌آید. نظریه داده‌بنیان چندگانه را می‌توان یک رویکرد توسعه‌یافته جایگزین برای آنالیز داده‌ها و توسعه نظریه توصیف کرد. این روش تن‌ها از صحه‌‌‌گذاری تجربی بهره‌برداری نمی‌نماید (فراستخواه، 1400). بلکه به ورای قیاس خالص میرود و گراندینگ نظری را به گراندینگ تجربی اضافه می‌نماید. با توجه به بحث‌های پیرامون نظریه‌پردازی داده‌بنیان یک رویکرد جایگزین پیشنهاد می‌گردد. مالتی گرانند نظریه با حالت دیالکتیک از نظریه داده‌بنیان است و با تلاش برای یکپارچه نمودن نظرات مخالف و اجتناب از ضعف‌‌‌ها ایجاد گردید. نظریه داده‌بنیان معتقد به آنالیز کاملا تجربی است. شعار نظریه داده‌بنیان این است: با داده تجربی شروع کنید و سپس خلاصه و طبقه‌‌بندی کنید. نظریه داده‌بنیان بر خلاف شیوه قیاسی نظریه محور کاملا استقرایی است. به علاوه، در روش کیفی مقایسه‌ای در نظریه داده‌بنیان اشخاصی که در زمان انجام پژوهش مشغول بکار بودند و آنهایی که شاغل نبودند را یافته و به دو گروه شاغل و غیرشاغل تقسیم نمود. فرآیند توسعه نظریه داده‌بنیان چندگانه دربرگیرنده سه مرحله است (فراستخواه، 1400):
جدول 3) چارچوب کلی نظریه داده‌بنیان چندگانه
تکوین نظریه اولیه کدگذاری استقرایی کدگذاری مؤلفهی کدگذاری الگویی | تامل و بازنگری پرسش پژوهش |
فرآیند صحه‌‌‌گذاری نظریه تطبیق نظری اعتبارسنجی تجربی ارزش‌یابی انسجام نظری | |
تکوین نظریه نهایی غنی‌‌‌سازی نظریه |
در حقیقت، از نرمافزار Maxqda برای تحلیل داده‌های کیفی در رویکردهای مختلف پژوهش کیفی (نظریه داده‌بنیان، پدیدار‌شناسی، تحلیل محتوا، پژوهش تاریخی، مطالعه موردی و …)، بهرهگیری می‌گردد. بهرهگیری از محیط تحلیل کیفی Maxqda که جهت کدگذاری داده‌های کیفی وجود دارند، این امکان را برای محققان فراهم نموده تا بصورت همزمان کدها، قطعات کدگذاری شده و مصاحبه‌ها را در اختیار داشته باشند و با چند حرکت ساده، به همه موارد مورد نظر در ارتباط با یک کد خاص دسترسی داشته باشند (نیازی و نظری. 1397).
4.تجزیه و تحلیل داده‌ها
اجرای متدلوژی کیفی (روش ارزش‌یابی انتقادی مبتنی بر نظریه داده‌بنیان چندگانه) جهت ارائه مدل کیفی محافظه‌کاری شرطی حسابداری و انعطافپذیری مالی با هدف کاهش دعاوی حقوقی شرکت در دوران کووید19، برای شناخت، تحلیل و گزارش الگوهای موجود در داده‌های کیفی پژوهش، بکار میرود. جهت آشنایی با داده‌های پژوهش در اجرای بخش کیفی پژوهش، نظرات 15 نفر از کارشناسان شاغل در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس و خبرگان دانشگاهی در رشته‌های حسابداری؛ حسابرسی؛ اقتصاد؛ مهندسی مالی و مدیریت مالی؛ که در حوزه پژوهش صاحب‌نظر هستند، در قالب تحلیل مستندات با مصاحبه عمیق، در فاصله زمانی تابستان 1401 گردآوری شد. در این مرحله، برای توجیه بهرهگیری از تکنیک تحلیل کیفی، از مطالعاتی از قبیل (Ghouse, et al. 2023 و D’Augusta & Grossetti, 2023 و Cui, et al. 2023 و Cui, et al. 2021 و Wang, et al. 2022 و Moy, et al. 2020 و Zhang, et al. 2020 و Chao, 2022 و Kracman, 2021 و Buchetti, et al. 2022 و Shaw, et al. 2021 و Krishnan & Zhang, 2022 و Ouyang, et al. 2022 و Shaw & Whitworth, 2022 و Chortareas & Noikokyris, 2021)، بهره‌برداری شد. متغیرهای اصلی پژوهش براساس نظرات خبرگان عبارت است از:
جدول 4) استخراج متغیرهای پژوهش جهت ایجاد کدهای اولیه و کدگذاری
دعاوی حقوقی شرکت در دوران کووید19 از نگاه عملکردی | محافظه‌کاری شرطی حسابداری در دوران کووید19 از نگاه عملکردی |
دعاوی حقوقی شرکت در دوران کووید19 از نگاه اهمیتی | محافظه‌کاری شرطی حسابداری در دوران کووید19 از نگاه اهمیتی |
تاب‌آوری مالی در دوران کووید19 از نگاه اهمیتی | تاب‌آوری مالی در دوران کووید19 از نگاه عملکردی |
در مرحله جست وجو و شناخت متغیرهای پژوهش که به تحلیل در سطحی کلان‌تر از کدها تمرکز دارد کدهای مختلف در قالب متغیرهای مرتب می‌گردد و همه داده‌های کدگذاشته مرتبط با هر یک از متغیرهای، شناخته و گردآوری می‌گردد. اساساً در این مرحله، کدها تجزیه و تحلیل می‌گردد و به نحوه ترکیب و تلفیق کدهای مختلف جهت تشکیل معیار پایه، توجه می‌گردد. در این مرحله برای انتخاب واژه برای متغیرهای پژوهش، براساس تحلیل کیفی در نرمافزار MAXQDA بین متغیرهای اصلی، ارتباط برقرار شد. معیارهای موجود در متغیرهای اصلی پژوهش براساس نظرات خبرگان عبارت است از:
جدول 5) برقراری ارتباط بین متغیرهای براساس ماتریس کد‌‌‌‌‌‌‌بندی
دعاوی حقوقی شرکت در دوران کووید19 از نگاه عملکردی | محافظه‌کاری شرطی حسابداری در دوران کووید19 از نگاه عملکردی |
معیار تعداد دعاوی حقوقی شرکت با مشتریان حقیقی | معیار سود مبتنی بر وجوه نقد عملیاتی |
معیار تعداد دعاوی حقوقی شرکت با نهاد‌های دولتی | معیار امتیاز محافظه‌کاری شرکت |
معیار تعداد دعاوی حقوقی شرکت با مؤسسات حسابرسی | معیار نسبت اقلام تعهدی غیرعملیاتی به دارایی‌های کل |
دعاوی حقوقی شرکت در دوران کووید19 از نگاه اهمیتی | محافظه‌کاری شرطی حسابداری در دوران کووید19 از نگاه اهمیتی |
معیار تعداد دعاوی حقوقی شرکت با کسب‌وکار‌های الکترونیکی | معیار جریان‌های نقدی خالص حاصل از عملیات شرکت |
معیار تعداد دعاوی حقوقی شرکت با رقبای تجاری | معیار نوع صنعت براساس دارایی کل |
معیار تعداد دعاوی حقوقی شرکت با شرکای تجاری | معیار اقلام تعهدی حسابداری |
تاب‌آوری مالی در دوران کووید19 از نگاه اهمیتی | تاب‌آوری مالی در دوران کووید19 از نگاه عملکردی |
معیار نوسانات بازار بورس در تاب‌آوری مالی | معیار نوسانات نرخ تورم در تاب‌آوری مالی |
معیار نوسانات بانکداری در تاب‌آوری مالی | معیار نوسانات تولید ناخالص داخلی (GDP) در تاب‌آوری مالی |
معیار نوسانات قیمت نفت در تاب‌آوری مالی | معیار نوسانات نرخ ارز در تاب‌آوری مالی |
در واقع، مؤلفه‌های ارزش‌یابی انتقادی جهت ارائه مدل کیفی محافظه‌کاری شرطی حسابداری و انعطافپذیری مالی با هدف کاهش دعاوی حقوقی شرکت در دوران کووید19، عبارتند از:
جدول 6) مؤلفه‌های ارزش‌یابی انتقادی
مؤلفه‌های ارزش‌یابی انتقادی | D’Augusta & Grossetti, 2023 | Shaw & Whitworth, 2022 | Krishnan & Zhang, 2022 | Cui, et al. 2021 | Shaw, et al. 2021 | Chortareas & Noikokyris, 2021 | Zhang, et al. 2020 |
بررسی طراحی مطالعه | طراحی مطالعه با پرسش‌های پژوهشی این پژوهش، متناسب است زیرا به بررسی تاثیر همهگیری کووید19 در تفسیر سرمایه گذاران از اخبار درآمد شرکت براساس نقش محافظه کاری حسابداری، اقدام گردید. | طراحی مطالعه با پرسش‌های پژوهشی این پژوهش، متناسب است زیرا به ارزش‌یابی اهمیت مشتری و محافظه‌کاری حسابداری غیرشرطی در برآوردهای پیچیده حسابداری، پرداخته شده است. | طراحی مطالعه با پرسش‌های پژوهشی این پژوهش، متناسب است زیرا به بررسی استانداردهای مبتنی بر اصول حسابداری و محافظه‌کاری شرطی حسابداری، اقدام گردید. | طراحی مطالعه با پرسش‌های پژوهشی این پژوهش، متناسب است زیرا به سنجش محافظه‌کاری حسابداری و عملکرد شرکت در دوران همهگیری COVID-19، پرداخته شده است. | طراحی مطالعه با پرسش‌های پژوهشی این پژوهش، متناسب است زیرا به بررسی دعاوی حقوقی مشتریان از بخش مسئولیت‌پدیری اجتماعی شرکت بر محافظه‌کاری حسابداری در شرکت‌های هندی، اقدام گردید. | طراحی مطالعه با پرسش‌های پژوهشی این پژوهش، متناسب است زیرا به بررسی ارتباط بین سرمایهگذاری؛ عدم قطعیت شرکتی و انعطافپذیری مالی، پرداخته شده است. | طراحی مطالعه با پرسش‌های پژوهشی این پژوهش، متناسب است زیرا به ارزش‌یابی ارتباط بین محافظه‌کاری شرطی حسابداری و اعتبار تجاری در طول بحران مالی جهانی، اقدام گردید. |
بررسی روش‌های آماری | بهرهگیری از متدلوژی‌های محاسباتی متوسط و تحلیل آماری | بکارگیری متدلوژی‌های کمتر محاسباتی | بهرهگیری از متدلوژی‌های محاسباتی و مناسب | بکارگیری متدلوژی‌های محاسباتی و مناسب | بهرهگیری از متدلوژی‌های محاسباتی و مناسب | بکارگیری متدلوژی‌های کمتر محاسباتی | بهرهگیری از متدلوژی‌های محاسباتی و مناسب |
بررسی تفسیر یافته‌ها | تفسیر دقیق یافته‌های معیارهای سود مبتنی بر وجوه نقد عملیاتی؛ امتیاز محافظه‌کاری شرکت؛ تاب‌آوری مالی، نوسانات نرخ ارز در تاب‌آوری مالی، نوسانات بازار بورس در تاب‌آوری مالی | تفسیر مناسب یافته‌های معیارهای جریان‌های نقدی خالص حاصل از عملیات شرکت؛ امتیاز محافظه‌کاری شرکت و تعداد دعاوی حقوقی شرکت با مشتریان حقیقی؛ تعداد دعاوی حقوقی شرکت با نهاد‌های دولتی
| تفسیر دقیق شاخص‌های جریان‌های نقدی خالص حاصل از عملیات شرکت؛ نوع صنعت براساس دارایی کل و سود مبتنی بر وجوه نقد عملیاتی | تفسیر مناسب یافته‌های معیارهای سود مبتنی بر وجوه نقد عملیاتی؛ امتیاز محافظه‌کاری شرکت و نسبت اقلام تعهدی غیرعملیاتی و اقلام تعهدی حسابداری | تفسیر دقیق شاخص‌های نوع صنعت براساس دارایی کل و اقلام تعهدی حسابداری و تعداد دعاوی حقوقی شرکت با مؤسسات حسابرسی تعداد دعاوی حقوقی شرکت با کسب‌وکار‌های الکترونیکی؛ تعداد دعاوی حقوقی شرکت با رقبای تجاری | تفسیر مناسب یافته‌های معیارهای نوسانات نرخ تورم در تاب‌آوری مالی؛ نوسانات تولید ناخالص داخلی (GDP) در تاب‌آوری مالی، نوسانات نرخ ارز در تاب‌آوری مالی، نوسانات بازار بورس در تاب‌آوری مالی؛ نوسانات بانکداری در تاب‌آوری مالی و نوسانات قیمت نفت در تاب‌آوری مالی | تفسیر دقیق شاخص‌های جریان‌های نقدی خالص حاصل از عملیات شرکت؛ نوع صنعت براساس دارایی کل و اقلام تعهدی حسابداری و نوسانات نرخ تورم در تاب‌آوری مالی؛ نوسانات تولید ناخالص داخلی (GDP) در تاب‌آوری مالی و نوسانات بازار بورس در تاب‌آوری مالی |
بررسی مرتبط بودن | بکارگیری و پیاده‌سازی نتایج علمی پژوهش در یک شرکت | عدم پیاده‌سازی نتایج علمی پژوهش در مطالعه موردی | بکارگیری و پیاده‌سازی نتایج علمی پژوهش در یک شرکت | عدم پیاده‌سازی نتایج علمی پژوهش در مطالعه موردی | بکارگیری و پیاده‌سازی نتایج علمی پژوهش در یک شرکت | پیاده‌سازی نتایج علمی پژوهش در مطالعه موردی | عدم پیاده‌سازی نتایج علمی پژوهش در مطالعه موردی |
بررسی تعارض منافع | نداشتن ملاحظات جدی مرتبط با تعارض منافع | نداشتن ملاحظات جدی مرتبط با تعارض منافع | نداشتن ملاحظات جدی مرتبط با تعارض منافع | نداشتن ملاحظات جدی مرتبط با تعارض منافع | نداشتن ملاحظات جدی مرتبط با تعارض منافع | نداشتن ملاحظات جدی مرتبط با تعارض منافع | نداشتن ملاحظات جدی مرتبط با تعارض منافع |
در اینجا توزیع پاسخ خبرگان در بخش‌‌‌‌‌‌‌‌بندی محتوای پژوهش نشان می‌دهد که برای هر کدام از شش متغیر اصلی پژوهش، سه معیار استخراج شده است:
مؤلفه "محافظه‌کاری شرطی حسابداری در دوران کووید19 از نگاه عملکردی" دربرگیرنده معیار‌هایی از قبیل: معیار سود مبتنی بر وجوه نقد عملیاتی؛ معیار امتیاز محافظه‌کاری شرکت؛ معیار نسبت اقلام تعهدی غیرعملیاتی به دارایی‌های کل.
مؤلفه "محافظه‌کاری شرطی حسابداری در دوران کووید19 از نگاه اهمیتی" دربرگیرنده معیار‌هایی از قبیل: معیار جریان‌های نقدی خالص حاصل از عملیات شرکت؛ معیار نوع صنعت براساس دارایی کل؛ معیار اقلام تعهدی حسابداری.
مؤلفه "دعاوی حقوقی شرکت در دوران کووید19 از نگاه عملکردی" دربرگیرنده معیار‌هایی از قبیل: معیار تعداد دعاوی حقوقی شرکت با مشتریان حقیقی؛ معیار تعداد دعاوی حقوقی شرکت با نهاد‌های دولتی؛ معیار تعداد دعاوی حقوقی شرکت با مؤسسات حسابرسی.
مؤلفه "دعاوی حقوقی شرکت در دوران کووید19 از نگاه اهمیتی" دربرگیرنده معیار‌هایی از قبیل: معیار تعداد دعاوی حقوقی شرکت با کسب‌وکار‌های الکترونیکی؛ معیار تعداد دعاوی حقوقی شرکت با رقبای تجاری؛ معیار تعداد دعاوی حقوقی شرکت با شرکای تجاری.
مؤلفه "تاب‌آوری مالی در دوران کووید19 از نگاه عملکردی" دربرگیرنده معیار‌هایی از قبیل: معیار نوسانات نرخ تورم در تاب‌آوری مالی؛ معیار نوسانات تولید ناخالص داخلی (GDP) در تاب‌آوری مالی؛ معیار نوسانات نرخ ارز در تاب‌آوری مالی.
مؤلفه "تاب‌آوری مالی در دوران کووید19 از نگاه اهمیتی" دربرگیرنده معیار‌هایی از قبیل: معیار نوسانات بازار بورس در تاب‌آوری مالی؛ معیار نوسانات بانکداری در تاب‌آوری مالی؛ معیار نوسانات قیمت نفت در تاب‌آوری مالی.
در مرحله تحلیل شبکه متغیرها، شبکه‌های متغیرهای رسم شده، بررسی و تجزیه و تحلیل می‌گردد. در نهایت رتبه کدهای پژوهش براساس تکرار آنها در ماتریس کد‌‌‌‌‌‌‌بندی به شرح ذیل است:
تصویر 4) رتبه کدهای پژوهش
پر تکرار‌‌‌‌‌ترین معیارهای متغیرهای اصلی عبارتند از:
معیار امتیاز محافظه‌کاری شرکت با کد (AB) دارای بیش‌‌‌‌‌ترین تکرار در محافظه‌کاری شرطی حسابداری در دوران کووید19 از نگاه عملکردی با کد (A) با فراوانی 12 از 15 نفر خبره.
معیار نوسانات بانکداری در تاب‌آوری مالی با کد (FB) دارای بیش‌‌‌‌‌ترین تکرار در تاب‌آوری مالی در دوران کووید19 از نگاه اهمیتی با کد (F) با فراوانی 11 از 15 نفر خبره.
معیار جریان‌های نقدی خالص حاصل از عملیات شرکت با کد (BA) دارای بیش‌‌‌‌‌ترین تکرار در محافظه‌کاری شرطی حسابداری در دوران کووید19 از نگاه اهمیتی با کد (B)با فراوانی 11 از 15 نفر خبره.
معیار نوسانات تولید ناخالص داخلی (GDP) در تاب‌آوری مالی با کد (EB) دارای بیش‌‌‌‌‌ترین تکرار در تاب‌آوری مالی در دوران کووید19 از نگاه عملکردی با کد (E) با فراوانی 11 از 15 نفر خبره.
معیار تعداد دعاوی حقوقی شرکت با شرکای تجاری با کد (DC) دارای بیش‌‌‌‌‌ترین تکرار در دعاوی حقوقی شرکت در دوران کووید19 از نگاه اهمیتی با کد (D) با فراوانی 10 از 15 نفر خبره.
معیار تعداد دعاوی حقوقی شرکت با نهاد‌های دولتی با کد (CB) دارای بیش‌‌‌‌‌ترین تکرار در دعاوی حقوقی شرکت در دوران کووید19 از نگاه عملکردی با کد (C) با فراوانی 9 از 15 نفر خبره.
یکی از بحث‌های موجود در این بخش "مدل نهایی پژوهش" است. در نهایت مدل کیفی محافظه‌کاری شرطی حسابداری و انعطافپذیری مالی با هدف کاهش دعاوی حقوقی شرکت در دوران کووید19 ارائه شده است:
تصویر 5) مدل نهایی پژوهش
5.نتیجه گیری
پس از انجام پژوهش مشخص گردید که محافظه‌کاری شرطی حسابداری در دوران کووید19 از نگاه عملکردی؛ محافظه‌کاری شرطی حسابداری در دوران کووید19 از نگاه اهمیتی؛ دعاوی حقوقی شرکت در دوران کووید19 از نگاه عملکردی؛ دعاوی حقوقی شرکت در دوران کووید19 از نگاه اهمیتی؛ تاب‌آوری مالی در دوران کووید19 از نگاه عملکردی و تاب‌آوری مالی در دوران کووید19 از نگاه اهمیتی، مؤلفه‌های اصلی مدل کیفی پژوهش تعیین شدند. در پایان به بیان بهره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیری‌های علمی این پژوهش برای شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اقدام می‌گردد زیرا هدف کلی نظام مدیریت دعاوی حقوقی شرکت در دوران کووید19، ایجاد رضایت مجدد در مشتری، حداقل‌رساندن اثرات نارضایتی‌ها، شناخت و بررسی نقاط ضعف ساختار و فرآیند شرکت است. پیشنهادات پژوهش براساس طراحی نظام مدیریت دعاوی حقوقی شرکت در دوران کووید19 عبارتند از: الف) ایجاد رضایت مجدد در مشتریان، ب) جلوگیری از هزینه‌های ناشی از اثر نارضایتی مشتری، ج ) شفاف‌‌سازی راهبرد مشتری‌گرایانه شرکت، د) ایجاد تبلیغات مثبت، ه) تجزیه‌وتحلیل و بهره‌برداری از اطلاعات دعاوی حقوقی، و) کاهش هزینه خطاهای داخلی و خارجی. در حقیقت، یافته‌های مبتنی بر بررسی معیارهای محافظه‌کاری شرطی حسابداری در دوران کووید19 از نگاه عملکردی، با یافته‌های پژوهش‌های Shaw & Whitworth, 2022؛ Krishnan & Zhang, 2022 و Cui, et al. 2021 و D’Augusta & Grossetti, 2023 منطبق است زیرا به سود مبتنی بر وجوه نقد عملیاتی؛ امتیاز محافظه‌کاری شرکت و نسبت اقلام تعهدی غیرعملیاتی به دارایی‌های کل؛ تمرکز ویژه ای دارند. نتایج مربوط به تحلیل معیارهای محافظه‌کاری شرطی حسابداری در دوران کووید19 از نگاه اهمیتی، با یافته‌های پژوهش‌های Krishnan & Zhang, 2022؛Cui, et al. 2021 و Zhang, et al. 2020 و Cui, et al. 2023 همراستا می‌باشد زیرا به جریان‌های نقدی خالص حاصل از عملیات شرکت؛ نوع صنعت براساس دارایی کل و اقلام تعهدی حسابداری؛ توجه اساسی شده است.
یافته‌های مبتنی بر بررسی معیارهای دعاوی حقوقی شرکت در دوران کووید19 از نگاه عملکردی، با یافته‌های پژوهش‌های Shaw & Whitworth, 2022 و Shaw, et al. 2021 و Cui, et al. 2023 منطبق است زیرا به تعداد دعاوی حقوقی شرکت با مشتریان حقیقی؛ تعداد دعاوی حقوقی شرکت با نهاد‌های دولتی و تعداد دعاوی حقوقی شرکت با مؤسسات حسابرسی، تمرکز ویژه ای دارند. نتایج مربوط به تحلیل معیارهای دعاوی حقوقی شرکت در دوران کووید19 از نگاه اهمیتی، با یافته‌های پژوهش‌های Shaw & Whitworth, 2022 و Shaw, et al. 2021 و Cui, et al. 2023 همراستا می‌باشد زیرا به تعداد دعاوی حقوقی شرکت با کسب‌وکار‌های الکترونیکی؛ تعداد دعاوی حقوقی شرکت با رقبای تجاری و تعداد دعاوی حقوقی شرکت با شرکای تجاری، توجه ویژه ای شده است.
یافته‌های مبتنی بر بررسی معیارهای تاب‌آوری مالی در دوران کووید19 از نگاه عملکردی، با یافته‌های پژوهش‌های Chortareas & Noikokyris, 2021 و Zhang, et al. 2020 و D’Augusta & Grossetti, 2023 منطبق است زیرا به نوسانات نرخ تورم در تاب‌آوری مالی؛ نوسانات تولید ناخالص داخلی (GDP) در تاب‌آوری مالی و نوسانات نرخ ارز در تاب‌آوری مالی، تمرکز ویژه ای دارند. نتایج مربوط به تحلیل معیارهای تاب‌آوری مالی در دوران کووید19 از نگاه اهمیتی، با یافته‌های پژوهش‌های Chortareas & Noikokyris, 2021 و Zhang, et al. 2020 و Ghouse, et al. 2023 همراستا می‌باشد زیرا به نوسانات بازار بورس در تاب‌آوری مالی؛ نوسانات بانکداری در تاب‌آوری مالی و نوسانات قیمت نفت در تاب‌آوری مالی؛ توجه اساسی شده است. در نهایت، پیشنهادات پژوهش براساس بهبود انعطافپذیری مالی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس عبارتند از:
v پیشنهاد به شرکت‌های پذیرفته شده در بورس گروه خودرو و ساخت قطعات: توجه به نظریه عدم تقارن اطلاعاتی در انعطافپذیری مالی
v پیشنهاد به شرکت‌های پذیرفته شده در بورس گروه فرآورده‌های نفتی: توجه به نظریه سلسله مراتب در انعطافپذیری مالی
v پیشنهاد به شرکت‌های پذیرفته شده در بورس گروه مواد و محصولات دارویی: تمرکز بر نظریه توازن در انعطافپذیری مالی
v پیشنهاد به شرکت‌های پذیرفته شده در بورس گروه بانکها و مؤسسات اعتباری: توجه به نظریه سلسله مراتب در انعطافپذیری مالی
v پیشنهاد به شرکت‌های پذیرفته شده در بورس گروه استخراج نفت و گاز: توجه به نظریه عدم تقارن اطلاعاتی در انعطافپذیری مالی
v پیشنهاد به شرکت‌های پذیرفته شده در بورس گروه استخراج کانه‌های فلزی: توجه به نظریه سلسله مراتب در انعطافپذیری مالی
v پیشنهاد به شرکت‌های پذیرفته شده در بورس گروه فلزات اساسی: تمرکز بر نظریه توازن در انعطافپذیری مالی.
یکی دیگر از پیشنهادات پژوهش، این است که اگر محافظه‌کاری حسابداری محدودیت‌های تامین مالی شرکت را کاهش دهد، پیشبینی می‌گردد شرکت‌های با گزارش‌گری محافظه‌کارانهتر دسترسی بیشتری به منابع تامین مالی خارجی داشته باشند در نتیجه وجه نقد کمتری برای مواقع ضروری نگهداری می‌نمایند. شرکت‌های با انعطافپذیری مالی بالا توانایی بیشتری جهت افزایش پرداخت سود سهام به سهامداران دارند، فلذا از دید طرفداران محافظه‌کاری، محافظه‌کاری حسابداری باعث افزایش انعطافپذیری مالی شرکت شده در نتیجه شرکت‌های محافظه‌کار سودسهام بیشتری پرداخت می‌نمایند. اما از دید تحریف محتوای اطلاعاتی (منتقدان)، شرکت‌های محافظه‌کار سود سهام کمتری پرداخت می‌نمایند در نتیجه رابطه معکوسی بین محافظه‌کاری حسابداری و سود سهام پرداختنی وجود خواهد داشت.
منابع و مآخذ
1) برزویی چقاگلانی، سعید و حسینی، سیدعلی، 1400، مطالعه رابطه محافظه‌کاری شرطی حسابداری و عدم تقارن اطلاعاتی با پایداری سود، دومین همایش بین‌المللی چالش‌‌‌ها و راهکارهای نوین در مهندسی صنایع و مدیریت و حسابداری، دامغان
2) جمالی، امیرحسین و توکلی، سارا و صیادی، لیدا، 1401، بررسی محافظه‌کاری حسابداری شرکت‌ها در مراحل مختلف چرخه عمر آنها، شانزدهمین همایش ملی رویکردهای نوین در مدیریت، اقتصاد و حسابداری، بابل
3) جوادی، راضیه، 1401، تاثیر محافظه‌کاری حسابداری بر جریان نقد عملیاتی با تاکید بر ارزش شرکت، دومین همایش بین‌المللی مدیریت، مهندسی صنایع، حسابداری و اقتصاد
4) حسینی، سید علی و شفیع زاده، بهاره، 1398، تبیین مدلی برای حمایت از حقوق سرمایه‌‌گذاران با تاکید بر سازههای حسابداری، فصلنامه بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، دوره: 26، شماره: 2
5) دستگیر، محسن و کاکائی سبزه خانی، مهتاب و علی پور، رامین، 1399، تاثیر ساختار مالکیت بر محافظه‌کاری شرطی حسابداری و غیرشرطی، فصلنامه رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری، دوره: 4، شماره: 45
6) رضایی، ذبیح‌الله. 1399. کتاب حسابداری قانونی و تقلب در صورت‌های مالی. ناشر: شرکت پیشرو فناوری قائد. سال چاپ: 1399
7) شماخی، حمیدرضا و نوذری نوبر، ناصر، 1400، بررسی رابطه بین محافظه‌کاری حسابداری و عملکرد شرکت در طول همهگیری COVID-۱۹ در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، فصلنامه چشم انداز حسابداری و مدیریت، دوره: 4، شماره: 49
8) طاهری گیلدهی، مصطفی و طاهری گیلدهی، مرتضی، 1399، تاثیر کووید19 بر اخلاق حرفه ای در حسابداری و حسابرسی، پنجمین همایش بین‌المللی مدیریت، حسابداری، اقتصاد و علوم اجتماعی، همدان
9) کاویانی باغبادرانی، آزاده، 1401، بررسی رابطه بین توانایی مدیریت شرکت‌ها و محافظه‌کاری حسابداری، شانزدهمین همایش ملی رویکردهای نوین در مدیریت، اقتصاد و حسابداری، بابل
10) کلکلی، هما و امیریان، محمدحسین و آذرنگ، امین اله و درکاله، نصیر، 1401، مطالعه و بررسی تاثیر رابطه محافظه‌کاری حسابداری با انعطافپذیری مالی، دوازدهمین همایش ملی اقتصاد، مدیریت و حسابداری، شیروان
11) نوروزی، محمد و قدرتی زوارم، عباس و نجاری، عظیمه و باقری، فاطمه، 1401، بررسی رابطه بین دوره تصدی کوتاه مدت و بلندمدت حسابرس و محافظه‌کاری حسابداری، فصلنامه چشم انداز حسابداری و مدیریت، دوره: 5، شماره: 57
12) واعظ، سید علی و بنابی قدیم، رحیم و قاسمی، ساناز، 1400، تاثیرتضاد مالکانه بر رابطه بین انعطافپذیری مالی با شدت سرمایهگذاری و تقسیم سود، فصلنامه استراتژی مدیریت مالی، دوره: 9، شماره: 1
13) نیازی، محسن و حامد نظری. 1397. کتاب تحلیل داده‌های کیفی با بکارگیری نرمافزار Maxqda 12. ناشر: آرون. سال چاپ: 1397
14) فراستخواه، مقصود. 1400. کتاب روش پژوهش کیفی در علوم اجتماعی با تاکید بر "نظریه برپایه" (گراندد. نظریه GTM). ناشر: آگاه. سال چاپ: 1400.
15) Anagnos topoulou, Seraina C. 2017. Accounting Quality and Loan Pricing: The Effect of Cross-country Differences in Legal Enforcement. The International Journal of AccountingJune 2017.
16) Buchetti, Bruno, et al. 2022. Covid-19, corporate survival and public policy: The role of accounting information and regulation in the wake of a systemic crisis. Journal of Accounting and Public Policy. Volume 41, Issue 1, January–February 2022, 106919.
17) Chao, Ching-Hsiang & Chih-Jen Huang. 2022. Firm performance following actual share repurchases: Effects of investment crowding out and financial flexibility. Pacific-Basin Finance Journal4 March 2022.
18) Chortareas, Georgios & Emmanouil Noikokyris. 2021. Investment, firm-specific uncertainty, and financial flexibility. Journal of Economic Behavior & Organization22 October 2021.
19) Cooper, John R. & Brett S. Kawada. 2022. Balboa security v. M&M systems: Forensic accounting for determining commercial damages. Journal of Accounting Education1 February 2022.
20) Cui, Li, et al. 2021. Accounting conservatism and firm performance during the COVID‐19 pandemic. Accounting & Finance. 2021 Mar 1.
21) Cui, Xin, et al. 2023. Uncertainty of uncertainty and accounting conservatism. Finance Research Letters. Volume 52, 2023, 103525.
22) D’Augusta, Carlo & Francesco Grossetti, 2023. How did Covid-19 affect investors’ interpretation of earnings news? The role of accounting conservatism. Finance Research Letters. Volume 52, 2023, 103504.
23) D’Amuri, Francesco, et al. 2022. Slack and prices during Covid-19: Accounting for labor market participation. Labour Economics31 January 2022.
24) Ghouse, Ghulam, et al. 2023. Asymmetric spillover effects of Covid-19 on the performance of the Islamic finance industry: A wave analysis and forecasting. The Journal of Economic Asymmetries. Volume 27, 2023, e00280.
25) Hsu, Yu-Lin & Ya-Chih Yang. 2022. Corporate governance and financial reporting quality during the COVID-19 pandemic. Finance Research LettersAvailable online 2 March 2022.
26) Huang, Wenli, et al. 2022. Does COVID-19 matter for systemic financial risks? Evidence from China's financial and real estate sectors. Pacific-Basin Finance Journal16 July 2022.
27) Khalifa, Maha, et al. 2019. Exploring the nonlinear effect of conditional conservatism on the cost of equity capital: Evidence from emerging markets. Journal of International Accounting, Auditing and Taxation3 September 2019.
28) Kracman, Kimberly, 2021. Code as constitution: The negotiation of a uniform accounting code for U.S. railway corporations and the moral justification of stakeholder claims on wealth. Critical Perspectives on AccountingAvailable online 27 September 2021.
29) Krishnan, Gopal V. & Jing Zhang. 2022. Principles-based standards and conditional accounting conservatism. Advances in Accounting23 May 2022.
30) Moy, Melissa, et al. 2020. Conditional accounting conservatism: Exploring the impact of changes in institutional frameworks in four countries. Journal of Contemporary Accounting & Economics8 July 2020.
31) Ouyang, Zisheng, et al. 2022. The correlations among COVID-19, the effect of public opinion, and the systemic risks of China’s financial industries. Physica A: Statistical Mechanics and its Applications12 May 2022.
32) Shaw, Kenneth W. & James D. Whitworth. 2022. Client importance and unconditional conservatism in complex accounting estimates. Advances in Accounting25 July 2022.
33) Shaw, Tara Shankar, et al. 2021. Did mandatory CSR compliance impact accounting Conservatism? Evidence from the Indian Companies Act 2013. Journal of Contemporary Accounting & Economics27 August 2021.
34) Wang, Qiong, et al. 2022. The effect of government industrial policies on corporate accounting conservatism. Journal of Accounting and Public PolicyAvailable online 1 March 2022.
35) Zhang, Yanlei, et al. 2020. Conditional conservatism and trade credit during the global financial crisis. Journal of Accounting and Public Policy18 March 2020.
[1] Watts
[2] Vel Berda
[3] Critical Appraisal
[4] Multi-Grounded Theory
[5] Goldkuhl & Cronholm
