تأثیر شاخص‌های اقلیمی بر تصویرهای شاعرانۀ شمس لنگرودی
الموضوعات :زیبا اسماعیلی 1 , سیده کبری صفوی 2
1 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران.
2 - دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران.
الکلمات المفتاحية: شمس لنگرودی, ادبیات اقلیمی, تصویر شاعرانه,
ملخص المقالة :
توجه به شاخص های اقلیمی در شعر معاصر با نظریه های نیما آغاز شد. پس از او بسیاری از شاعران، عناصر بومی اقلیم خود را در تصویرآفرینی های شاعرانۀ خود به کار گرفتند. شمس لنگرودی شاعری گیلانی است که عناصر بومی شمال ایران در آفرینش تصاویر شاعرانۀ او نقش قابل ملاحظه ای داشته است. در این پژوهش، با مطالعۀ کتابخانه ای و با رویکردی توصیفی- تحلیلی بر آن شدیم تأثیر شاخص‌های اقلیمی خطۀ شمال را بر تصویرهای شاعرانۀ اشعار شمس لنگرودی بررسی کنیم. عناصر بومی در سه سطح شاخص های جغرافیایی، فرهنگی و اقتصادی تقسیم بندی و بررسی شد. در شاخص های جغرافیایی، طبیعت، حیوانات محلی و نام مکان های خاص؛ در شاخص های فرهنگی، کاربرد واژه های محلی، کاربرد ضرب المثل ها و باورهای محلی؛ و در شاخص های اقتصادی، مشاغل و شیوه های امرار معاش مردم در تصویرهای شعری شمس لنگرودی بررسی شد. نتایج پژوهش نشان می دهد در تصویرهای شعری شمس لنگرودی، شاخص های جغرافیایی با 82.8 درصد، بیشترین و شاخص های اقتصادی با 6.3 درصد کاربرد، کمترین بازتاب را دارند. در شاخص جغرافیایی، طبیعت با 70.2 درصد، بیشترین نقش را در آفرینش تصاویر شاعر ایفا می کند.
1- آرمان، علیرضا و همکاران. (1398). «انگاشت‌های استعاره‌ای حیوانات در ضرب‌المثل‌های برآمده از متون ادب فارسی». ماهنامۀ فرهنگ و ادبیات عامه. دانشگاه تربیت مدرس. ش 26، صص 207-240.
2- آژند، یعقوب. (1369). «وضع ادبیات داستانی در قبل و بعد از انقلاب». ماهنامۀ فرهنگی تحلیلی سورۀ اندیشه. حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی. دوره دوم، ش 12، صص12-16
3- انوشه، حسن.(1376). فرهنگنامه ادب فارسی. جلد دوم. تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
4- بشرا، محمد و طاهری، طاهر. (1398). باورهای عامیانۀ مردم گیلان. رشت: فرهنگ ایلیا.
5- پُرحلم، محمد. (1393). بررسی و طبقه‌بندی ضرب‌المثل‌های گیلکی. رشت: فرهنگ ایلیا.
6- جعفری(قنواتی)، محمدجواد.(1382). «در قلمرو ادبیات اقلیمی». کتاب ماه ادبیات و فلسفه. خانه کتاب ایران، ش 65-66، صص 140-145.
7- خدادوست، ابراهیم.(1380). «داستان بومی در اقلیم سبز شمال» ( گزارشی از همایش بررسی ادبیات اقلیمی)، ادبیات داستانی. سوره مهر، ش 58، صص 38-41
8- دستغیب، سید عبدالعلی.(1380). «درباره ادبیات بومی». ادبیات داستانی. سوره مهر، ش56، صص 14-18
9- زمردی، حمیرا. (1387). نمادها و رمزهای گیاهی در شعر فارسی. تهران: زوار.
10- سیدحسینی، رضا.(1385). مکتبهای ادبی. تهران: نگاه.
11- شمس لنگرودی، محمدتقی. (1390). مجموعه اشعار شمس لنگرودی. تهران : نگاه.
12- شیری، قهرمان. (1382). «پیش درآمدی بر مکتبهای داستاننویسی در ادبیات معاصر ایران». نشریۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز. ش 189، صص 147-190
13- صدیقی، احمد. (1387). «رویکرد جدید نیما به طبیعت». رشد آموزش زبان وادب فارسی. سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، ش 85، صص51 – 53.
14- علیپور، فاطره. (1389). «بررسی وتحلیل صور خیال در مجموعه اشعار شمس لنگرودی»، پایاننامۀ کارشناسی ارشد، به راهنمایی دکتر حسین آقاحسینی، دانشگاه اصفهان: دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
15- فتوحی، محمود. (1386). بلاغت تصویر. تهران: سخن.
16- فورست، لیلیان. (1375). رمانتیسم. ترجمۀ مسعود جعفری. تهران: مرکز.
17- محققی، عبدالمجید و حیات داودی، فاطمه.(1393). «جلوه‌های شاعرانۀ رنگ محلی در اشعار منوچهر آتشی». فصلنامه ادبیات و زبانهای محلی ایران زمین. دانشگاه آزاد اسلامی واحد یاسوج. 4، (1)، 203-225
18- مرادی، رامین.(1396). «نقش و اهمیت گل نیلوفر در نقوش برجسته در پاسارگاد دوره هخامنشیان». مجلۀ تحقیقات جدید در علوم انسانی. موسسه آموزش عالی آزاد نگاره یزد. ش 26، صص1-23
19- مشتاق مهر، رحمان.( 1389). «ویژگیهای اقلیمی و روستایی در داستاننویسی خراسان». جستارهای ادبی. دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد. ش 168، صص 81-106.
20- موسوی دیزکوهی، هاشم و همکاران.(1385). «پژوهش مرم شناختی دربارۀ ورزا جنگ در فرهنگ گیلان». مجلۀ مطالعات اجتماعی ایران. ش2، صص164-181
21- میرصادقی، جمال و میرصادقی، میمنت.( 1377). واژهنامۀ هنر داستان نویسی. چاپ اول. تهران: کتاب مهناز.
22- نیمایوشیج. (1351). ارزش احساسات و پنج مقاله در شعر و نمایش. چاپ دوم. تهران: گوتنبرگ.
23- یاحقی، محمدجعفر. (1391). فرهنگ اساطیر. چاپ چهارم. تهران: فرهنگ معاصر.
_||_