بررسی تطبیقی سبک «آسمان آبی دز» و «پسرک بومی» بر اساس فرانقش‌های تجربی با نگاهی بر عناصر محلّی

الموضوعات :

فاطمه حیدری ¹

1 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.

تاريخ الإرسال : 08 الأربعاء , جمادى الأولى, 1442 تاريخ التأكيد : 05 الخميس , شعبان, 1442 تاريخ الإصدار : 17 السبت , ربيع الأول, 1443

الکلمات المفتاحية: محمود, هلیدی, پسرک بومی, آسمان آبی دز, فرانقش,

ملخص المقالة :

احمد محمود نویسندۀ رئالیست اجتماعی و راوی خطّۀ جنوب، مخاطبان را با زندگی واقعی روبه رو و از دادن نسخۀ تحریف شدۀ آن پرهیز کرده است. وی در دو داستان کوتاه آسمان آبی دز و پسرک بومی ریشۀ همۀ نابهسامانی ها، فقر و جهل طبقۀ فرودست را در پدیدۀ استعمار و حکومت سرسپرده می جوید و از کارکرد ارجاعی زبان برای نزدیک‌شدن به زندگی روزمره استفاده می کند. دستورزبان نقش گرای نظام مند مایکل هلیدی نیز زبان را با استناد به نقش آن در تعاملات اجتماعی بررسی می کند. به نظر هلیدی، بررسی دستورزبان باید به صورت کمّی انجام شود و از آن رو که به باور وی زبان پدیده ای اجتماعی است، می توان آن را در داده های تجربی آماده، کنش های ارتباطی و فرانقش های زبانی که با مبحث سبک مرتبط است، توصیف و تحلیل کرد. در آثار محمود می توان در بافت موقعیّتی دو داستان یاد شده چگونگی بازنمایی استعمار را در فرانقش های شش گانۀ دستورزبان هلیدی، مقایسه کرد. هدف این پژوهش آن است که با توجه به اطلاق عام رئالیسم به مکتب ادبی وی، مشخص گرداند که آیا پیروی از این مکتب خاص، سبب بهره گیری یکسان در فرانقش های دستوری شده، آیا وی اقلیم جنوب و برخورد افراد بومی آن را با فرنگیان معدودی که نمایندۀ طبقه فرادست هستند، به گونه ای همسان بازنمایی کرده است؟ داده های پژوهش نشان می دهند که در سبک زبانی او در این دو داستان، به ترتیب فرایند مادی، رابطه ای و کلامی بیش از همۀ فرایندها استفاده شده است. گرایش وی به بیان وقایع دنیای بیرون سبب وجود بسامد بیشتر فرایند مادی نسبت به سایر فرایندهاست و بسامد انجام اعمال فیزیکی به وسیلۀ غیرجانداران، در آسمان آبی دز بیشتر از پسرک بومی است.

المصادر:

1- آقاگل ‏زاده، فردوس.(1385). تحلیل گفتمان انتقادی (تکوین تحلیل گفتمان در زبان‌شناسی). چاپ اوّل. تهران: علمی فرهنگی.

2- تولان، مایکل.(1386). روایت شناسی:درآمدی زبان شناختی- انتقادی. ترجمۀ فاطمه علـوی و فاطمه نعمتی،. تهران: سمت.

3- دبیرمقدّم، محمّد.(1387). زبان‌شناسی نظری (پیدایش و تکوین دستور زایشی). چاپ سوم. تهران: سمت.

4- روبینز، آر. اچ­.(1370). تاریخ مختصر زبان­شناسی. مترجم علی محّمد حق‌شناس. تهران: نشر مرکز، کتاب ماد.

5- سلطانی، سیّد علی‌اصغر.(1387). قدرت، گفتمان و زبان؛ سازوکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی. چاپ دوم. تهران: نی.

6- شیری، قهرمان.(1394). مکتب­های داستان­نویسی در ایران. چاپ دوم. تهران: نشر چشمه.

7- فالر، راجر. رومن یاکوبسن، دیوید لاج، پیتر بری.­(1397). زبان‌شناسی و نقد ادبی. ترجمۀ مریم خـوزان و حسـین پاینـده. چاپ ششم. تهران: نشر نی.

8- فرید، یدالله. )1390).جغرافیا و شهرشناسی. چاپ هشتم. تبریز: انتشارات دانشگاه تبریز.

9- فقیه پرشکوهی، آسیه و اصغر عیسی پور کهلبونی.­(1396).«بررسی مقایسه ای عناصر بومی و اقلیمی در آثار هوشنگ مرادی کرمانی ومحمد بهمن بیگی». فصل‌نامه ادبیات و زبان­های محلی ایران­زمین. دانشگاه آزاد اسلامی واحد یاسوج، (3)3،  87-114.

10- کعبی فلاحیه، احمد. (1393). فرهنگ اصطلاحات آبادان. تهران: انتشارات تمدن پارس.

11- گلستان، لیلی. (1397). حکایت حال گفتگو با احمد محمود. چ چهارم. تهران: انتشارات معین.

12- محمود، احمد.­(1381). غریبه‌ها و پسرک بومی. چاپ اول. تهران: انتشارات معین.

13- مهاجر، مهران و محمّد نبوی.(1376). به سوی زبان‌شناسی شعر.چاپ اوّل. تهران: مرکز.

14- هلیدی، مایکل، رقیه حسن.(1395). زبان، بافت و متن: جنبه‌هایی از زبان در چشم‌اندازی اجتماعی-نشانه شناختی. ترجمۀ مجتبی منشی زاده و طاهره ایشانی. چاپ دوم. تهران: انتشارات علمی.

15- Barrish, Phillip J .(2011). The Cambridge Introduction to American Literary Realism. USA: Cambridge University Press, PDF file.

16- Bertens, Hans. ­(2001). Literary Theory ; The Basics. New York: Routledge, Print.

17- Bloor, Thomas & Meriel Bloor. (2004). The Functional Analysis of English, 2nded, Great Britain: Arnold, a member of the Hodder Headline Group, PDF file.

18- Halliday, M. A. K.(2004). An Introduction to Functional Grammar(Revised by Christian Matthiessen), London: Hodder Arnold.

19-Halliday, M. A. K.(2014). Halliday’s Introduction to Functional Grammar, 4^th ed. Christian M. I. M. Matthiesen Red, ed. USA: Routledge, PDF file.

20- Leech, G .(1987). Stylistics and  Functionalism, in N. Fabb, D. Attridg.

21- Mathiesen, M.I.M. Christian, Kazuhiro Teruya, Marvin Lam. (2010). Key Terms in Systemic Functional Linguistics, London: Continuum, PDF file.

22- Thompson, Geoff. (2014). Introducing FunctionalGrammar, 3rded, USA: Routledge, PDF file.