تماس زبان های فارسی و ترکی آذربایجانی و تأثیر آن بر ساخت جملات مرکّب ترکی آذربایجانی

الموضوعات :

عبدالحسین حیدری ¹ (استادیار گروه زبان و ادبیات دانشگاه فرهنگیان)

تاريخ الإرسال : 05 السبت , محرم, 1440 تاريخ التأكيد : 28 الخميس , ربيع الأول, 1440 تاريخ الإصدار : 24 الأربعاء , صفر, 1441

الکلمات المفتاحية: تخصیص, گسترش, تماس زبانی, جملات مرکّب,

ملخص المقالة :

تحقیق حاضر قصد دارد تا تغییرات نحوی حاصل از تأثیر زبان فارسی بر جملات مرکب زبان ‌‌‌‌‌ترکی‌‌‌‌‌آذربایجانی را مطالعه نماید. داده‌‌ها از منابع معتبر مرتبط با زبان ترکی‌‌‌‌‌آذربایجانی و تعاملات زبانی گویشوران ترکی‌‌‌‌‌آذربایجانی‌‌ مناطق مرکزی استان اردبیل (30 نفر) گردآوری شد. تحلیل داده‌‌ها نشان داد که وام‌‌گیری جزغیرفعلی و حروف‌‌ربط زبان فارسی باعث شده است تا گویشوران ترکی‌‌‌‌‌آذربایجانی از میان دو یا چند ساخت‌‌ نحوی جایگزین زبان خود، الگوهای منطبق با ساخت‌‌های مشابه و متناظر در زبان فارسی (بند متممی راست‌انشعابی، ساخت سببی تحلیلی، بند موصولی پس‌‌هسته‌ای و بند وابسته با حرف‌‌ربط آغازی)، را انتخاب کرده و به‌‌‌کار بندند. تغییرات نحوی حاصل از تأثیر زبان فارسی بر ترکی‌‌‌‌‌آذربایجانی، تغییراتی بیگانه با نحو آن زبان نیست، بلکه همۀ این ساخت‌‌های نحوی در ترکی‌‌‌‌‌آذربایجانی وجود دارد و فقط فراوانی کاربرد آنها با بهره‌‌‌گیری از راه‌‌کارهای تخصیص و گسترش، افزایش یافته است. تغییرات نحوی حاصل که اغلب دلایل کاربردی دارد؛ در جهت همگرایی زبان ترکی‌‌‌‌‌آذربایجانی با زبان فارسی انجام یافته است.

المصادر:

کتاب‌‌ها

- دبیرمقدم، محمد (1392)، رده‌‌شناسی زبان‌‌های ایرانی، جلد1، چاپ اول. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌‌ها (سمت).

- فرزانه، محمدعلی (1357)، مبانی دستور زبان ترکی‌‌‌‌‌آذربایجانی، تهران: انتشارات فرزانه.

مشکوۀ‌‌الدینی، مهدی (1394)، دستور زبان فارسی (واژگان و  پیوندهای ساختی)، ویرایش دوم، تهران: سمت.

پایان‌‌‌‌نامه‌‌ها

- دلجوی، فریده (1376)، ساخت موصولی در زبان ترکی‌‌‌‌‌آذربایجانی، پایان نامۀ کارشناسی ارشد زبان‌‌شناسی همگانی، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.

- یاری، سیاوش (1374)، قرض‌گیری واژگانی زبان ترکی‌آذربایجانی از زبان فارسی و بررسی علل و زمینه‌های آن. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان‌‌شناسی همگانی، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.

مجلات

- محمودی، سولماز (1393)، «زبان ترکی‌‌‌‌‌آذربایجانی در گذر تاریخ»، مجموعه مقالات دومین همایش بین‌المللی زبان‌‌ها و گویش‌‌های  ایرانی، مرکز پژوهش‌‌های ایرانی و اسلامی.

- نبی‌‌فر، نسا(1393)، «بررسی معنایی، نحوی و کاربردشناختی سببی‌‌های مرکّب در ترکی‌‌‌‌‌آذربایجانی»، جستارهای زبانی، ش 7 (2)، صص223- 243.

نغزگوی‌‌کهن، مهرداد و عبدالملکی، علی (1393)، «وام‌‌گیری فعلی در زبان‌‌های فارسی، کردی و ‌‌ترکی‌‌‌‌‌آذربایجانی»، پژوهش‌‌‌های  زبان‌‌شناسی تطبیقی،ش 7، صص97-113.

منابع لاتین

- Aikhenvald, A. Y. (2002). Language contact in Amazonia. NewYork: Oxford UniversityPress.

- Aikhenvald, A.Y. (2006) Grammars in Contact: A cross-linguistic  perspective. In A.Y. Aikhenvald & R.M.W. Dixon (eds.). Grammars in Contact:A

     Cross-Linguistic Typology: 1-66. Oxford: Oxford University Press.

- Chikovani, G. (2005). Linguistic contact in central Asia. In Linguistic Convergence and Areal Diffusion:Case studies from Iranian, Semitic and  Turkic, E. Csato, A. Bo Isaksson and c.Jahani (eds), 127-132, London:  Routledge

    - Comrie, B. (1981 b). The languages of th  Soviet Union. Cambridge: Cambridge University Press.

- Comrie, B. (1989). Language universals and linguistic typology. 2nd edition. Chicago:University of Chicago.

- Dehghani, Y. (2000).  A  grammar  of  Iranian Azeri:  Including Comparisonswith Persian, Münich: Lincom Europa.

- Harris, A. and Campbell, L. (1995). Historical syntax in cross-linguistic perspective.Cambridge: Cambridge University Press.

- Haugen, E. (1950). The analysis of linguistic borrowing. Language, 26, 210-231.

- Heine, B. (2006). Contact-induced Word Order Change without Word Order Change [Working Papers in Multilingualism, Series B, 76]. University of Hamburg: Sonderforschungs-bereich 538: Mehrsprachigkeit.

- Kıral, F. (2005). Modal constructions in Turkic of Iran. In Linguistic  Convergence and  Areal Diffusion: Case Studies from Iranian, Semitic and  Turkic , E. A. Csató, B. Isaksson  & C. Jahani (eds.),  285–293. London: Routledge/Curzon.

- Lee, S., N. (1996). A Grammar of  Iranian  Azerbaijani. Doctoral dissertation, Sussex university.

- Muysken, P. (1981a). Quechua en Spaans in het Andesgebied. [Quechua and Spanish in the Andes.] Tijdschrift voor Taalen Tekstwetenschap, 1, 124–138.

- Myers-Scotton, C. (2002). Contact linguistics. Oxford: Oxford University Press.

- Poplack, S., Sankoff, D & Miller, C. (1988). The social correlates and linguistic processes of lexical borrowing and assimilation. Linguistics, 26, 47–104.

- Sakel,  J. (2007). Types  of  loan:  matter  and pattern. In Grammatical borrowing  in  cross linguistic  perspective. Yaron  Matras  and Jeanette.

 - Sakel (eds.). Berlin. New York:  Mouton de Gruyter, 15-29.

- Slobin, D. I. (1986). The acquisition  and use of  relative clauses in Turkic and  indo-European languages, in D. I. Slobin and K. Zimmer (eds.), Studies in Turkish Linguistics, 8, 273– 294. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins.

- Thomason, S. & Kaufman, T. (1988). Language Contact, Creolization, and Genetic Linguistics. Berkeley: University of  California Press.

- Thomason, S. (2001b). Language Contact. Edinburgh: EUP.

- Underhill, R. (1979). Turkish grammar. Cambridge: MIT.