بازخوانی تحلیلی سوگواره های ترکی شهریار
الموضوعات :مهدی رمضانی 1 , شیرزاد طایفی 2
1 - دانشجوی دکتری رشته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی تهران
2 - دانشیار رشته زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبایی تهران
الکلمات المفتاحية: شهریار, شعر ترکی, سوگواره, انواع مرثیه, جهان بینی مذهبی,
ملخص المقالة :
می توان مرثیه را یک نوع ادبی جهانی قلمداد کرد که محتوای آن در ادبیات تمامی ملل، مشترک و تاریخچۀ آن به امتداد عمر بشریت، طولانی است. چون در مرثیه، شاعر از احساسات و عواطف خود سخن می گوید، از نظر ماهیت جزو ادب غنایی و به شدت از روحیات و شرایط زندگی شاعر متأثر است. در متن و بطن کلیات اشعار ترکی شهریار، موضوعات و مضامین مختلفی وجود دارد که از جملۀ آن ها مراثی و سوگواره های مختلف با بسامد بالا است. تنوع و تعدّد این مراثی به حدّی است که ابتدا خواننده را برای کشف دلایل آن کنجکاو می کند و سپس به این فکر وا می دارد که آیا همۀ سوگواره های شهریار، ناشی از غوغا و غلیان درونی وی ا ست، یا در سرودن آن ها انگیزه دیگری داشته است؟ کوشیده ایم با بازخوانی دقیق کلیات اشعار ترکی شهریار و بهره گیری از شیوۀ استقرایی، همۀ سوگواره های او را تحلیل کنیم.. از جمله دلایل بسامد مراثی، می توان به شکست عاطفی، عشق به خانواده، تعدّد و تنوع دوستان، درخواست مرثیه از طرف دیگران، رقّت طبع، مجال شاعری وی و ... اشاره کرد.
کتابنامه
1. آلن ریچارد، تروی و ملکم، وینگنشتاین، (1383). نظریه و هنر. ترجمۀ فرزان سجودی. چ اول. تهران: فرهنگستان هنر.
2. افسری کرمانی، عبدالرّضا، (1371). نگرشیبهمرثیهسراییدرایران. تهران: اطلاعات.
3. امامی، نصرالله، (1369). مرثیهسرایی در ادبیات فارسی. اهواز: جهاد دانشگاهی.
4. دهخدا، علیاکبر، (1373). لغتنامه، ج7. تهران: دانشگاه تهران.
5. زرینکوب، عبدالحسین، (1363). شعر بیدروغ شعر بینقاب. چ چهارم. تهران: جاویدان.
6. شفیعی کدکنی، محمدرضا، (1381). موسیقی شعر. چ هفتم. تهران: آگاه.
7. شهریار، محمدحسین، (1383). کلیات اشعار ترکی شهریار. چ هجدهم. تهران: زرین و نگاه.
8. ضیف، شوقی، (1362). نقد ادبی. ترجمۀ لمیعه ضمیری. چ اول. تهران: امیر کبیر.
9. عظیمی، محمد، (1368). از پنجرههای زندگانی(برگزیدۀ غزل امروز ایران). تهران: آگاه.
10. مشرف، مریم، (1382). مرغ بهشتی(زندگی و شعر محمدحسین بهجت تبریزی). تهران: ثالث.
11. مظفری، علیرضا، (1387)، وصل خورشید(شرح شصت غزل از حافظ شیرازی)، چاپ اول، آیدین، تبریز.
12. مؤتمن، زینالعابدین، (1364). شعر و ادب فارسی. چ دوم. تهران: زرین.
13. مولوی، جلال‌الدین محمد، (1378). مثنوی معنوی (بر اساس نسخۀ تصحیح شدۀ رینولد نیکلسون)، 3 جلدی. چ سوم. تهران: ققنوس.
14. ناظرزادۀ کرمانی، فرهاد، (1367). نمادگرایی در ادبیّات نمایشی، جلد اوّل. چ اوّل. تهران: برگ.
15 . نرشخی، محمد بن جعفر، (1363). تاریخ بخارا. ترجمة ابونصر بن محمد بن نصرالقباوی. تلخیص محمد بن 14. زفر بن عمر. به تصحیح محمدتقی مدرس رضوی. تهران: توس.
16. نوابینژاد، شکوه، (1372). رفتارهای بهنجار و نابهنجار. چ سوم. تهران: کانون اولیا و مربیان جمهوری اسلامی ایران، صص 139-140.
17. یونگ، کارل گوستاو، (1384). انسان و سمبلهایش. ترجمۀ ابوطالب صارمی. چ اول. تهران: امیرکبیر.
مقالات
1. شریفیان، رشید و تیموری، شریف(1385). «بررسی فرایند نوستالوژی در شعر معاصر فارسی». کاوشنامه (مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه یزد)، سال هفتم، شمارۀ دوازدهم، صص 32-55.
_||_1. آلن ریچارد، تروی و ملکم، وینگنشتاین، (1383). نظریه و هنر. ترجمۀ فرزان سجودی. چ اول. تهران: فرهنگستان هنر.
2. افسری کرمانی، عبدالرّضا، (1371). نگرشیبهمرثیهسراییدرایران. تهران: اطلاعات.
3. امامی، نصرالله، (1369). مرثیهسرایی در ادبیات فارسی. اهواز: جهاد دانشگاهی.
4. دهخدا، علیاکبر، (1373). لغتنامه، ج7. تهران: دانشگاه تهران.
5. زرینکوب، عبدالحسین، (1363). شعر بیدروغ شعر بینقاب. چ چهارم. تهران: جاویدان.
6. شفیعی کدکنی، محمدرضا، (1381). موسیقی شعر. چ هفتم. تهران: آگاه.
7. شهریار، محمدحسین، (1383). کلیات اشعار ترکی شهریار. چ هجدهم. تهران: زرین و نگاه.
8. ضیف، شوقی، (1362). نقد ادبی. ترجمۀ لمیعه ضمیری. چ اول. تهران: امیر کبیر.
9. عظیمی، محمد، (1368). از پنجرههای زندگانی(برگزیدۀ غزل امروز ایران). تهران: آگاه.
10. مشرف، مریم، (1382). مرغ بهشتی(زندگی و شعر محمدحسین بهجت تبریزی). تهران: ثالث.
11. مظفری، علیرضا، (1387)، وصل خورشید(شرح شصت غزل از حافظ شیرازی)، چاپ اول، آیدین، تبریز.
12. مؤتمن، زینالعابدین، (1364). شعر و ادب فارسی. چ دوم. تهران: زرین.
13. مولوی، جلال‌الدین محمد، (1378). مثنوی معنوی (بر اساس نسخۀ تصحیح شدۀ رینولد نیکلسون)، 3 جلدی. چ سوم. تهران: ققنوس.
14. ناظرزادۀ کرمانی، فرهاد، (1367). نمادگرایی در ادبیّات نمایشی، جلد اوّل. چ اوّل. تهران: برگ.
15 . نرشخی، محمد بن جعفر، (1363). تاریخ بخارا. ترجمة ابونصر بن محمد بن نصرالقباوی. تلخیص محمد بن 14. زفر بن عمر. به تصحیح محمدتقی مدرس رضوی. تهران: توس.
16. نوابینژاد، شکوه، (1372). رفتارهای بهنجار و نابهنجار. چ سوم. تهران: کانون اولیا و مربیان جمهوری اسلامی ایران، صص 139-140.
17. یونگ، کارل گوستاو، (1384). انسان و سمبلهایش. ترجمۀ ابوطالب صارمی. چ اول. تهران: امیرکبیر.
مقالات
1. شریفیان، رشید و تیموری، شریف(1385). «بررسی فرایند نوستالوژی در شعر معاصر فارسی». کاوشنامه (مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه یزد)، سال هفتم، شمارۀ دوازدهم، صص 32-55.
