نگاهی به تشبیه در دیوان شاکه و خان‌منصور

الموضوعات :

مسعود باوان پوری ¹ ( دانشجوی دکترای زبان و ادبیات عرب دانشگاه شهید مدنی آذربایجان )
وحید سجادی فر ² ( دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی )
سکینه آزادی ³ ( دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ایلام )

تاريخ الإرسال : 19 الثلاثاء , صفر, 1437 تاريخ التأكيد : 18 الأحد , ذو القعدة, 1440 تاريخ الإصدار : 24 الأربعاء , صفر, 1441

الکلمات المفتاحية: تشبیه, صورخیال, شعر ایلامی, شاکه, خان منصور,

ملخص المقالة :

خیال که عنصر اصلی شعر محسوب می‌شود پل ارتباطی بین احساس و اندیشه و بیان شاعر است که انتقال عاطفه از طریق آن صورت می‌گیرد و ملاک سنجش یک اثر ادبی می‌باشد. شاکه و خان‌منصور دو تن از شاعران کردی‌سرای ایلامی هستند که به سان مولوی و شمس تبریزی مرید و مراد بوده‌اند و دارای دیوانی به گویش کلهری از شاخه کردی جنوبی هستند که به همّت محمدعلی قاسمی و علیرضا خانی جمع‌آوری شده است. این شاعران توانمند در دیوان خود برای تبیین و انتقال معانی و مفاهیم مورد نظر خویش از صور خیال بهره گرفته‌اند. تشبیه یکی از برجسته‌ترین و در واقع مهم‌ترین ارکان علم بیان است که شاعران برای زیباسازی شعر خویش و نیز انتقال مفاهیم در قالب کلماتی دل‌انگیز از آن بهره برده‌اند. مقاله حاضر کوشیده است با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی علاوه بر بررسی مبانی نظری تشبیه، با بیان نمونه‌هایی از تشبیهات استفاده شده در این دیوان و تبیین آنها از نظر شکل، کاربرد ادات و وجه‌شبه، توانایی این دو شاعر را در چگونگی انتقال مفاهیم و تبیین اغراض سخن و تأثیرگذاری کلام آن دو را برای خوانندگان روشن سازد. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که شاعران از تشبیه حسّی و مفصل بیشترین بهره برده و توجه چندانی به تشبیه محسوس به عقلی نداشته‌اند.

المصادر:

کتاب‌ها

- بهار، محمدتقی(1386)، سبک ­شناسی یا تاریخ تطور نثر فارسی، چاپ دوم، تهران: انتشارات زوّار.

- پورنامداریان، تقی(1374)، سفر در مه(تأملی در شعر احمد شاملو)، تهران: زمستان.

- جاف، خسرو(2005)، اللر کردأم لر، ترجمه محمد البدری، اربیل: ئاراس.

- زندی، هیوا(2007)، مقترح للکتابة بالهجیة الفیلیة، چاپ دوم، اربیل: ئاراس.

- سهراب­نژاد، علی‌محمد(1379)، دیوان اشعار و زندگینامه شاکه و خان منصور، ایلام: گویش.

- شاکه و خان­منصور(1379)، دیوان، به همت و جمع ­آوری محمدعلی قاسمی و علیرضا خانی، ارومیه: صلاح ­الدین ایوبی.

- قاسمی، محمدعلی و علیرضا خانی(1379)، دیوان کامل شاکه و خان­ منصور، ارومیه: انتشارات صلاح‌الدین ایوبی.

مجلات

- آهنگرنژاد، جلیل(1386)، «شاعران عشق و بلوط و رنج»، مجله گوهران بهار، ش 15، صص 149- 156.

- عرب، عباس و علیرضا خانی(1393)، «تأثیر آیات و احادیث و اشعار عرب در شعر شاکه و خان‌منصور»، اولین همایش ملی مانگ و مانشت، ایلام، صص 141- 153.

- نظری، علی و نعمت عزیزی(1389)، «بررسی جلوه ­های طبیعت و کارکرد آن در شعر شاکه و خان‌منصور»، همایش بین ­المللی ادبیات کردی، کردستان، صص 230- 251.