بازتاب حضور زن در دوبیتی‌های عامیانۀ شهرستان سوادکوه

الموضوعات :

عارف کمرپشتی ¹ (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران.)
مژگان احمدی کمرپشتی ² (دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران.)

تاريخ الإرسال : 30 الخميس , رمضان, 1439 تاريخ التأكيد : 01 الجمعة , ربيع الأول, 1440 تاريخ الإصدار : 20 الثلاثاء , ذو القعدة, 1440

الکلمات المفتاحية: زن, سوادکوه, دوبیتی عامیانه,

ملخص المقالة :

زن به عنوان نیمی از جمعیت جهان و عنصر زایای آفرینش، مدام زیر ذره‌بین و بی‌مهری مردان و حکومت‌های برآمده از آنان بوده است. در اسطوره‌ها و افسانه‌های ملل مختلف نسبت به این جنس لطیف، بی‌مهری های فراوانی شده است. چه بسا برای دور نگه‌ داشته‌شدن‌ از مواهب زندگی، دچار حبس و تبعید گشته یا برای اثبات وجود خویش آزمون‌های خطرناکی را از سر گذرانده است. دوبیتی‌های عامه، یکی از دل‌انگیزترین قالب های شعری ادبیات عامیانه است که مخاطبِ تمام گویش‌های ایران، می‌تواند به آسانی با آن ارتباط برقرار کند. صداقت و بی آلایشی سرایندگان، زبان پاک و تصاویر بدیع و دلکشی که در دوبیتی‌های عامیانه موج می‌زند از این قالب شعری، قالبی دلپذیر و فراگیر ساخته است. در این پژوهش که به شیوۀ توصیفی- تحلیلی و روش کتابخانه‌ای -میدانی نگاشته شده است، سعی شده تا بازتاب حضور زن در دویست دوبیتی عامیانۀ شهرستان سوادکوه مورد پژوهش قرار گیرد. یافته‌های پژوهش، گویای آن است که زنان یا خود سرایندۀ شعراند یا مورد خطاب واقع می‌شوند. حضور زن در دوبیتی‌ها پررنگ تر از مردان است. این حضور به دلیل دوست داشتن یا دوست داشته شدن و همین طور مادر بودن، بسیار برجسته دیده شده است. زن به عنوان معشوق از سه منظر مورد بررسی قرار گرفته است؛ زن به عنوان معشوقی چشم‌انتظار، معشوقی شکرگزار و معشوقی نصیحت گر. بازتاب حضور زن در نقش نفرین‌کننده به دلیل ستمی که بر وی رفته است، پربسامد دیده شده است. گاهی اوقات، زن خالق کارآواهاست.گاهی نیز واسطه می‌شود تا کاری بزرگ را به سرانجام برساند.

المصادر:

کتاب‌ها

-  امامی، نصرالله.(1375)، پرنیان هفت رنگ، چ دوم، تهران: جامی.

-  حافظ، شمس الدین محمد.(1368)،دیوان، به تصحیح قزوینی و غنی، چ دوم، تهران: اساطیر.

-  حجازی، بنفشه.(1370)، زن به ظنّ تاریخ، تهران: شهرآشوب.

-  حیدری آلاشتی، علی اعظم و باوند سوادکوهی، احمد.(1397)، منظومه‌های‌آلاشت، تهران: رسانش نوین.

-  ذوالفقاری، حسن.(1395)، باورهای عامیانۀ مردم ایران، چ دوم، تهران: نشر چشمه.

-  سعدی، مشرف الدین مصلح بن عبدالله. (1385)، غزل‌های سعدی، به تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران سخن.

-  شمیسا، سیروس.(1380)، سبک شناسی شعر، چ هفتم، تهران: فردوس.

-  شوالیه، ژان، گربران، آلن.(1388)، فرهنگ نمادها، 5ج، ترجمۀ سودابۀ فضائلی، تهران: جیحون.

-  صفا، ذبیح الله.(1387)، تاریخ ادبیات در ایران، ج اول، چ هیجدهم، تهران: فردوس.

-  فردوسی، ابوالقاسم. (1370)، شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق، ج دوم، تهران: روزبهان.

-  فردوسی، ابوالقاسم. (1371)، شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق، ج سوم، کالیفرنیا آمریکا: نشر مزدا.

-  فریزر، جورج جیمز.(1388)،شاخۀ زرّین، ترجمۀ کاظم فیروزمند، چ ششم، تهران: آگاه.

-  قلی نژاد، جمشید.(1379). موسیقی بومی مازندران، بابل: چاپ رضایی.

مجلات

-  کمرپشتی، عارف.(1393)، تحلیل دوبیتی‌ها و منظومه‌های عامیانۀ شهرستان سوادکوه، براساس نظریه‌های فرمالیسم و ساختارگرایی، رسالۀ دکتری، به راهنمایی مرتضی محسنی، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکز.

-  ماحوزی و دیگران.(1396)، بررسی تطبیقی درون مایۀ نفرین در دوبیتی‌های محلی خراسان و مازندران، فصلنامۀ ادبیات و زبان‌های محلی ایران زمین، شمارۀ 16، صص49-31.

-  محسنی و دیگران.(1394)، تحلیل محتوایی دوبیتی‌های عامیانۀ شهرستان سوادکوه، فصلنامۀ فرهنگ و ادبیات عامه،سال سوم، شمارۀ پنجم، صص160-133.

منابع شفاهی

-   مصاحبه با احمد باوند سوادکوهی، مورخ 14/2/97 دربارۀ غمزه بستن دختران قبل از عروسی.

-  مصاحبه با حاجیه خانم احمدی کمرپشتی، مورخ 14/2/97 دربارۀ غمزه بستن و یک دوبیتی که در ذیل کارآوای نشاکاری درج شده است.