بررسی و تحلیل کارکردهای گیاهان بومی در ضرب المثلهای رایج استان فارس

الموضوعات :

میثم زارع ¹ (دانش‌آموختۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران)
زهرا ریاحی زمین ² (استاد بخش زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.)

تاريخ الإرسال : 18 الأحد , ربيع الأول, 1443 تاريخ التأكيد : 04 الثلاثاء , رمضان, 1443 تاريخ الإصدار : 04 الثلاثاء , رمضان, 1443

الکلمات المفتاحية: کارکرد, استان فارس, گیاه, ضرب‌المثل‌,

ملخص المقالة :

ضرب المثل ‌ها بخش مهمی از فرهنگ و ادبیات عامه‌ اند و عناصر طبیعی که در زندگی مردم نقش بسزایی دارند، از مهم ترین عناصری هستند که در این شاخه از ادب عامه بازتاب یافته و به صورت ‌های مختلف و با کارکردهای متنوع به کار رفته‌ اند. در این نوشتار، به روش توصیفی- تحلیلی از نوع تحلیل محتوای کیفی و با استفاده از ابزار گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ ای، بازتاب گیاهان بومی و کارکردهای آن در مثل‌ های استان فارس، از زوایای گوناگون بررسی گردیده ‌است. یافته ‌های این پژوهش نشان می‌دهد که عناصری مانند شکل ظاهری گیاهان، محل رشد و نمو، کاربرد غذایی و دارویی، شکل نوشتاری در مَثَل ‌ها مورد توجه قرار گرفته است تا با استفاده از این ابزارها و مؤلفه ‌ها، مسائلی همچون بی‌ ارزشی، فراموش‌کردن هویت و گذشته، طفیلی‌بودن، بی‌ نصیب و بی‌قسمت بودن، منفعت‌طلبی، انجام کار سودمند، پرهیز از هم نشین بد و داشتن دانش زیاد به تصویر کشیده شود.

المصادر:

• آزاده، حسین. (1388). ضرب‌­المثل­‌های شمال فارس، شیراز: بنیاد فارس­شناسی و تخت جمشید.


• آزاده، حسین. (1394). ضرب­‌المثل‌­های سیوندی، جلد اول، شیراز: نوید شیراز- قطب علمی پژوهش­های فرهنگی ادبی فارس دانشگاه شیراز.


• اسکندری، اکبر و اسکندری، نسرین. (1385). ارسنجان­‌نامه، شیراز: نوید شیراز.


• اسکندری، مجید.(1393). طبیعت‌­گردی با گیاهان ایران، تهران: ایران­شناسی.


• اقتداری لارستانی، احمد.(1371). لارستان کهن و فرهنگ لارستانی، چاپ دوم، تهران: جهان معاصر.


• انصاری، جلیل.(1387). ضرب­‌المثل‌­های رایج لری ممسنی، ممسنی: فریاد کویر.


• بذرافکن، جلال.(1389). فرهنگ مردم داریون، شیراز: آوند، بنیاد فارس شناسی.


• برزگر، سبحان. (1395). تاریخ و فرهنگ بوانات، شیراز: نامۀ پارسی.


• بوستانی، رؤیا. (1389) «مطالعه و بررسی پراکنش گونه‌­های مختلف جاشیر در ایران»، مجموعۀ مقالات همایش ملی گیاهان دارویی، دانشکده منابع طبیعی ساری، صص1-18


• بهار، مهرداد. (1362). پژوهشی در اساطیر ایران، توس: تهران.


• بهروزی، علی­نقی. (1348). واژه­‌ها و مثل­‌های شیرازی و کازرونی، شیراز: اداره کل فرهنگ و هنر فارس.


• بهمنیار، محمد. (1369). داستان­نامه بهمنیاری، به کوشش فریدون بهمنیار، تهران: دانشگاه تهران.


• جعفری، بهادر و جعفری، راضیه. (1386). لپویی ستارۀ درخشان، شیراز: ایلاف.


• حسام‌پور، سعید و جباره، عظیم. (1390). دستور زبان و فرهنگ واژه­‌های کوهمرۀ سرخی، شیراز: بنیاد فارس­‌شناسی، آوند اندیشه.


• حسنی، نعمت­اللهی. (1392). آباده؛ دروازه تمدن فارس، اصفهان: پارس ضیا.


• حکمت، علی.(1393). فرهنگ­نامۀ استهبان، تهران: شرکت تعاونی کارآفرینان فرهنگ و هنر.


• خدیش، حسین.(1379). فرهنگ مردم شیراز، شیراز: دانشنامۀ فارس.


• فرنبغ‌دادگی، آذر. (1369). بندهش، به کوشش مهرداد بهار، تهران: توس.


• داورپناه، جمیله و ترکمان، غلامحسین.(1391). مجموعه اصطلاحات و ضرب­‌المثل­‌های شیرازی، چاپ چهارم، شیراز: ایلاف.


• رحیمی، حبیب و هاشمی، سهیلا. (1388). جام ارسنجان نما، قم: دانشوران.


• رشیدی، خسرو. (1396). شهرستان خرم بید و فرهنگ مردم آن، شیراز: تخت جمشید- قشقایی.


• ذوالفقاری، حسن. (1394). زبان و ادبیات عامه ایران، تهران: سمت.


• رنگچی، غلامحسین. (1372). گل و گیاه در ادبیات منظوم فارسی، تهران: پژوهشگاه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.


• روئین اهلی، پروانه. (1396). ضرب‌­المثل‌­های شهر اهل، شیراز: نوید شیراز.


• سازمان نقشه­برداری کشور. (1384). اطلس نقشه و اطلاعات مکانی (استان فارس)، تهران: سازمان نقشه برداری کشور (سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور).


• سرخوش کرتیس، وستا. (1373). اسطوره‌های ایرانی، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: نشر مرکز.


• شوالیه،ژان و گربران، آلن. (1385). فرهنگ نمادها ، ترجمۀ سودابه فضایلی، جلد چهارم، تهران: جیحون


• صفایی­زاده پاسارگادی، عزیز (1386). یادی از گذشته‌­ها، انتشارات خانه و تصویر ابریشمی.


• عسکری چاوردی، جواد و خدادای، سلیمان (1390). ضرب‌­المثل­‌های محلی پس‌کرانه­‌های شمال خلیج فارس(لامرد)، قم: عطش.


• عمادی، نظام.(1385). گویش مرودشت، شیراز: ایلاف.


• فتوحی رودمعجنی، محمود. (1386). بلاغت تصویر، تهران: سخن.


• فردوسی، ابوالقاسم.(1375). شاهنامه، به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.


• قاسمیان نسب، منصور.(1395). خورنگان کیست؟ خورنگان کجاست؟، قم:کاریز.


• قزلی­جهرمی، ایرج.(1394). فرهنگ و آداب و رسوم جهرم، جهرم: نشر بوینز.


• کریمی­نژاد، محمد.(1381). اهل نو عروس لامرد، شیراز: نوید شیراز.


• مبینی، مهتاب و شفیعی، آزاده.(1394). «نقش گیاهان اساطیری و مقدس در هنر ساسانی»، جلوۀ هنر، 7(2)، 64-45.


• محجوب، محمد جعفر.(1387). ادبیات عامیانۀ ایران، به کوشش حسن ذوالفقاری، تهران: نشر چشمه.


• مردانی ، اسدالله. (1378). آتالار سوزو: ضرب­‌المثل­‌های ترکی قشقایی(ترکان جنوب ایران)، شیراز: کیان نشر.


• مسلمی،اعظم. (1380). ممسنی بهشت گمشده، مشهد: شیرازگان


• معین، محمد. (1386). فرهنگ معین، تهران: ادنا


• ملک­زاده، محمدجعفر. (1380). فرهنگ زرقان، تهران: نشر آثار فرهنگستان.


• موسوی، سید حسن.(1369). گوشه­‌هایی از فرهنگ و آداب و رسوم مردم کوهمره، نودان، جروق سرخی فارس، شیراز: لوکس.


• ناصرخسرو. (1384). دیوان اشعار، تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق، چاپ ششم، تهران: دانشگاه تهران.


• ندیم، مصطفی. (1382). تاریخ ادیان و مذاهب در فارس از اسلام تا عصر سلجوقیان، شیراز: بنیاد فارس­شناسی.


• نظری، جلیل و پیروزه، علی. (1395). «بازتاب گیاهان و درختان در شعر محلی کهگیلویه و بویر احمد»، ادبیات و زبان­های محلی ایران زمین، 6(2)، 119-95.


• نقوی شیرازی، مریم و همکاران. (1396). «شوینده­‌های طبیعی البسه از دیدگاه طب سنتی ایران»، جنگل ایران، 2(4)، 365-.357.


• نوروزی، علی­مدد.(1383). طللوع سبز (تاریخ و فرهنگ مردم کوهمرۀ جروق)، قم: نشر سرور


• هاشمیان، ویدا و فیروزی، عشرت.(1392). جزوه گیاهان دارویی، مشهد: دانشگاه علوم پزشکی مشهد.


• هدایتی، مهرداد.(1388). حرف­‌های گوشه­‌دار مثل­های تر، تعبیرات و اصطلاحات پهلودار فیروزآباد، شیراز: نوید شیراز.


• همایونی، صادق.(2536). یازده مقاله در زمینۀ فرهنگ عامه ، شیراز: انتشارت کل اداره فرهنگ.