بررسی خلأ واژگانی زبان فارسی معیار در مقایسه با برخی افعال مرکّب و عبارات فعلی گویش موسیرزی

الموضوعات :

روح الله یعقوبی ¹

1 - دانشجوی دکتری زبان شناسی دانشگاه تربیت مدرّس

تاريخ الإرسال : 13 الأربعاء , رجب, 1437 تاريخ التأكيد : 11 الجمعة , محرم, 1440 تاريخ الإصدار : 14 الخميس , ربيع الأول, 1440

الکلمات المفتاحية: زبان معیار, خلأ واژگانی, خلأ تصادفی, گویش موسیرزی, فعل مرکّب و پیشوندی,

ملخص المقالة :

گویش موسیرزی از گویش‌های جنوب خراسان رضوی است که در روستایی به همین نام از توابع شهرستان گناباد تکلّم می‌شود. این پژوهش به دنبال آن است تا دریابد زبان فارسی معیار در مقایسه با برخی افعال مرکّب و پیشوندی موجود در گویش موسیرزی تا چه میزان خلأ واژگانی(lexical Gap) یا تصادفی(accidental Gap) دارد. کاهش جمعیت بومی این منطقه به دلیل مهاجرت نسل جدید به شهرها و تغییر سبک زندگی باعث شده بسیاری از واژگان این گویش دستخوش فراموشی گردد، لذا تلاش شده است افعالی که در طول چهار دهۀ گذشته در بین نسل جدید ساکنان این منطقه کمتر به کار می روند، از این طریق ثبت و حفظ شوند. شیوۀ تحقیق، میدانی است و داده‌ها از طریق مصاحبه شفاهی با گویشوران بومی مسن جمع آوری شد. تعداد داده‌های پژوهش به 93 مورد از افعال مرکّب، پیشوندی و عبارات فعلی محدود گردیده و از سایر مقولات واژگانی چشم‌پوشی شده است. بررسی نتایج نشان می دهد که بیشتر داده‌های به دست آمده، معیار برابرنهاد در زبان فارسی ندارد و دارای خلأ واژگانی تصادفی است. طبق مشاهدات، گویش موسیرزی نسبت به زبان فارسی معیار در واژگانی که مربوط به روابط و تعاملات بین فردی و مرتبط با احساسات است با دامنۀ وسیع‌تر و پیچیده تری به کار می‌رود.

المصادر:

1.کتاب‌ها

- مودودی، محمد ناصر و تیموری، زهرا (1384)، گزیده ­ای از ادبیات شفاهی تایباد(چهاربیتی‌ها، ضرب‌المثل‌ها و فرهنگ واژگان)، مشهد: ماه‌جان.

2. پایان‌نامه‌ها

- بیدختی صفری، ط، (1389)، بیدخت و گویش آن، پایان ­نامۀ کارشناسی ارشد دانشکده زبان و ادبیات دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات.

- پهلوان، ع. م، (1373)، بررسی گویش مردم گناباد، پایان ­نامۀ ارشد دانشکدۀ ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی دانشگاه علامه طباطبائی.

- رستگار مقدم بجستانی، م، (1379)، بررسی گویش بجستانی، پایان­ نامۀ کارشناسی ارشد دانشکده زبان‌های خارجی دانشگاه اصفهان.

- میرشمسی، م، (1384)، گویش­های بخش کاخک در شهرستان گناباد، پایان نامۀ کارشناسی ارشد دانشکدۀ ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی دانشگاه علامه طباطبایی.

- نبی­زاده، ف، (1392)، بررسی گویش گنابادی، پایان نامۀ کارشناسی ارشد دانشکدۀ ادبیات فارسی و زبان­های خارجی دانشگاه علامه طباطبایی.

3. مجلات

-اختیاری، زهرا، (1391)، «توصیف مصدر/ æh/ در گویش خانیک و مقایسه با چند گویش دیگر»، مجلۀ زبان ­شناسی و گویش­های خراسان، سال ۴، ش ۶،صص 29-50.

- استاجی، اعظم، (1380)، «بررسی ساخت‌واژی پسوندی نام آوایی در گویش­های خراسان». مجلۀ تخصصی زبان و ادبیات دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد.دوره  34 ، ش  2-1 (پی در پی 133-132)، صص 289 - 298 .

- الداغی، آنیتا، (1389)، «ساختار افعال ماضی در گویش سبزواری»، حافظ، ش 72، صص39–44.

- پهلوان­نژاد، محمد رضا، (1388)، «بررسی و توصیف واژگانی در گویش مشهدی»، مجموعه مقالات اولین همایش ملی آموزش زبان فارسی و زبان­ شناسی دانشگاه فردوسی مشهد، p). 48) ، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.

- حبیب اللهی، محمد، (1347)، «کیفیت و بررسی فعل در لهجۀ مشهد»، جستارهای ادبی، ش15 صص 20–24.

- دبیرمقدم، محمد، (1376)، «فعل مرکّب در زبان فارسی»، مجلۀ زبان­ شناسی. سال 12. ش 1 و 2،صص 1-46.

- سیدی، سید حسین، و جانی، اسماعیل (1387)، «بررسی گویش عربی جنوب خراسان»، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، ش 4(41)،صص 141 –154.

- شریفی، شهلا، (1390)، «بررسی برخی نکات ساخت­ واژی در مورد واژه‌بست‌های ضمیری در گویش کاخکی»،مجلۀ زبان‌شناسی و گویش‌های خراسان دانشگاه فردوسی مشهد، سال3، ش 5، 1-15.

- شریفی، شهلا و اخلاقی باقوجری، الهام، (1389)، «بررسی ساخت‌واژۀ گویش بیرجندی بر اساس رویکرد رده‌شناسی معیار In ». مجموعه مقالات همایش بین المللی گویش‌های مناطق کویری ایران، دانشگاه سمنان، صص 1263-1277.

- شریفی، شهلا، و زمردیان، رضا، (1387)، «نظام مطابقه در گویش کاخکی»، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ش پنجم (اول)، صص1- 18.

- صادقی، هاشم، و فاطمی، سید حسین، (1391)، «نمونه واژه‌های فارسی دری باقیمانده در گویش‌های جنوب خراسان درج شده در فرهنگ السامی». مجله زبان‌شناسی و گویش‌های خراسان دانشگاه فردوسی مشهد، سال4، شماره 6، صص 67-78.

- طاهری، حمید، (1386)، «بررسی تحلیلی و تاریخی فعل ­های پیشوندی در زبان فارسی»، نشریۀ نثر‌‌پژوهی ادب فارسی، شماره 21 (پیاپی 18)، صص113-136.

- طباطبایی، علاء الدین، (1384)، «فعل مرکّب در زبان فارسی»، نامۀ فرهنگستان، دورۀ  7، ش  2(پیاپی 26)، صص26 -34.

- محمودی بختیاری، بهروز، (1389)، «مستندسازی و بررسی گویش‌های ایرانی به عنوان میراث فرهنگی»، مجلۀ زبان‌شناسی و گویش­های خراسان دانشگاه فردوسی مشهد، دوره 2، ش2، صص 85-103.

-مهرآوران، محمود، (1388)، «بررسی عبارت فعلی در دستور زبان فارسی»، فنون ادبی، سال اول، ش 1، صص 127-144.

4. منابع لاتین 

-Bentivogli, Luisa, and Emanuele Pianta (2000). "Looking for lexical gaps." Proceedings of the ninth EURALEX International Congress. Stuttgart: Universität Stuttgart.

-Crystal, David. (2008). A Dictionary of Linguistics and Phonetics (D. Crystal Ed. 6 ed.). USA: Blackwell Publishing.

-Ivir, Vladmir. (1977). Lexical gaps: A contrastive view. Studia Romanica et Anglica Zagrabiensia, (43), 167–176.

-Fromkin, Victoria., Rodman, Robert., and Hyams, Nina.(2014). An Introduction to Language (10th ed.). USA: Cengage Learning.