سنجش پارامتریک شاخص لرنر در بازار وام و سپرده های بانکی با استفاده از تابع هزینه ترانسلوگ

الموضوعات :

مهدی مرادی ¹ , فرهاد خداداد کاشی ² , جهانگیر بیابانی ³ , هادی غفاری ⁴

1 - دانشجوی دکتری دانشگاه پیام نور
2 - استاد اقتصاد دانشگاه پیام نور
3 - استادیار اقتصاد دانشگاه پیام نور
4 - دانشیار گروه اقتصاد دانشگاه پیام نور

تاريخ الإرسال : 02 الأربعاء , صفر, 1438 تاريخ التأكيد : 02 الأربعاء , صفر, 1438 تاريخ الإصدار : 19 الإثنين , ذو القعدة, 1437

الکلمات المفتاحية: طبقه‌بندی JEL: L11, D40, G21 واژگان کلیدی: قدرت بازاری, صنعت بانکداری, بازار تسهیلات, بازار سپرده,

ملخص المقالة :

هدف مقاله ارزیابی قدرت انحصاری صنعت بانکداری ایران با رویکرد پارامتریک است. برای این منظور اندازه شاخص لرنر در بازارهای وام و سپرده‌های بانکی با استفاده از تابع هزینه مرزی تصادفی ترانسلوگ و با به کارگیری داده‌های سطح بانک شامل ترازنامه و صورت سود و زیان 33 بانک برای سال‌های 1393-1380 محاسبه شد. نتایج نشان داد قدرت انحصاری صنعت بانکداری در بازار وام، روند نزولی داشته و شرایط رقابتی اندکی بهبود یافته است؛ به ‌طوری که شاخص لرنر در بازار وام از 77/0 در ۱۳80 به 54/0 در 1393 کاهش یافته است؛ البته شکاف میان قیمت و هزینه نهایی همچنان در سطح نسبتاً بالایی قرار دارد. همچنین اندازه شاخص لرنر برای بازار سپرده‌ها بین 5/0 و 33/0 در نوسان بوده است.

المصادر:

منابع

-      احمدیان، مجید، متفکرآزاد، محمد علی (1384). بررسی عوامل موثر بر حاشیه سود در دو بازار انحصار چندگانه فروش کالای فرآوری شده و نهاده اصلی تولیدی. جستارهای اقتصادی ایران، 2(4): 11-33.

-      پژویان، جمشید، خداداد کاشی، فرهاد، شهیکی­تاش، محمدنبی (1390). ارزیابی ناپارامتریک شکاف بین قیمت و هـزینه­ی نهایی در صنایع ایران در قالب یک مدل کورنویی. فصلنامه اقتصاد مقداری (بررسی‌های اقتصادی سابق)، 8(2): 121-95.

-      پناهی، حسین، امیدی نژاد، محمد، نوری، محمد (1394). برآورد هزینه­های اجتماعی قدرت بازاری بانک­ها در سیستم بانک­داری ایران. فصلنامه پژوهش­ها و سیاست­های اقتصادی، 23(73): 24-7.

-      حسینی، سید صفدر، شعبانی، زهره، رفیعی، حامد (1390). بررسی قدرت بازاری شبکه بانک‌های دولتی ایران (طرح پژوهشی). پژوهشکده پولی بانکی. بانک مرکزی ایران.

-      خداداد کاشی، فرهاد و حاجیان، محمدرضا(1393). محاسبه قدرت بازاری در صنعت بانک­داری ایران طی سال­های 1389-1380. فصلنامه تحقیقات مدلسازی اقتصادی، 4(15): 116-96.

-      شهیکی­تاش، محمدنبی، اتباعی، فرامرز (1391). تاثیر رقابت خارجی بر شدت رقابت و مارک­آپ در بازارهای صنعتی ایران. فصلنامه مطالعات اقتصاد کاربردی در ایران، 1(3): 55-27.

-      شهیکی­تاش، محمدنبی (1392). سنجش قدرت بازاری صنایع کارخانه­ای ایران. مجله تحقیقات اقتصادی، 48(2): 64-43.

-      شهیکی­تاش، محمدنبی، محمودپور، کامران(1394). ارزیابی ساختار بازار سپرده‌های بانکی در ایران. فصلنامهمدلسازی اقتصادی، 9(31): 81-61.

-      شیری، بهزاد (1388). ارزیابی نقش بانک های خصوصی در رقابتی کردن صنعت بانکداری ایران در دوره 87-1380. دوفصلنامهبرنامهوبودجه،14(109): 73-61.

-       گزارش عملکرد سیستم بانکی طی سال­های 1393- 1380.

-        Ashenfelter, O., Sullivan, D. (1987). Nonparametric tests of marketstructure: An application to the cigarette industry. Journal of IndustrialEconomics, (35): 483-98.

-        Appelbaum, E. (1982). The estimation of the degree of oligopoly power, Journal of Econometric, (19): 287-299.

-        Berger, A., and Humphrey, D. (1998). Efficiency of financial institutions: International Survey and Directions for Future Research, European Journal of Operational Research: 175-212.

-        Berndt, E, R. Khaled, M, S., (1979). Parametric productivity measurement and choice among flexible functional forms, Journal of Political Economy, (87): 1220-1245.

-        Blackorby, C., D. Primont and R.R. Russel. (1977). testing separability restrictions with flexible functions forms, Jornal of Econometrics, (5): 195-209.

-        Boone, J. (2008). A new way of measuring competition. The Economic Journal, 118(531): 1245-1261

-        Bramer, P., Gischer, H., Ritcher, T., Weib, M. (2013). Competition in bank's lending business and its interference with ECB monetary policy. Journal of International Financial Markets, Institutions & Money, (25): 144-162.

-        Bresnahan, T.F. (1982). The oligopoly solution is identified. Economic Letters, 10(2): 87-92.

-        Coccorese, p. (2014). Estimating the Lerner index for the banking industry: A stochastic frontier approach, Applied Financial Economics,  24(2): 73-88.

-        Church. J., Ware, R. (2000). Industrial organization: a strategic approach, McGraw Hill. Datta, S. &Datta, M. I., & Singh, V. (2013). Product market power, industry structure and earnings management. Journal of Banking & Finance. 37: 3273-3285.

-        Christenesn, L. R., Jorgenson, D. W. and L. J. Lau (1973). Transcendental logarithmic production function. The Review of Economics and statistics, (5): 28-45.

-        Iwata,G. (1974). Measurement of conjectural variations in oligopoly. Econometrica, 42(5): 947-966.

-        Herfindal, Orris C. (1959). A General Evaluation of Competition in the Copper Industry. Copper Costs and Prices. 1870-1957, Baltimore: Hohns Hopkins Press, xhap.70.

-        Jun Yang and Hanhua Sha. (2016). Impact of bank competition on the bank lending channel of monetary transmission: Evidence from China. International Review of Economics & Finance, 43(3): 468-481.

-        Kofi, A., Christopher, G. & Baiding, H. (2016). Competition in the banking industry: Empirical evidence from Ghana. Journal of Banking Regulation, 17(3): 159-175.

-        Leroy, Aurélien. (2014). Competition and the Bank Lending Channel in Eurozone. Journal of International Financial Markets, Institutions and Money, 31: 296–314.

-        Lerner, A, P. (1934). The concept of monopoly and the measurement of Monopoly Power, Review of Economic Studies, 1: 312-324.

-        Martins, O.J., Scarpetta, S. (1999). The levels and cyclical behaviourof mark-ups across countries and market structures. OECD EconomicsDepartment Working Papers No. 213.

-        Miljković, M., Filipović & Tanasković, S. (2013). Market concentration in the banking sector: Evidence from Serbia. Industrija, 41(2): 7- 26.

-        Mirzaa, F.M, Berglandb, O. & Khatoona, I. (2016). Measuring the degree of competition in Pakistan’s banking industry: An empirical analysis. Applied Economics, (3): 68-46.

پیوست 1

جدول 8. میزان سهم هر بانک از بازار سپرده در سیستم بانکی ایران

سال

1380

1381

1382

1383

1384

1385

1386

1387

1388

1389

1390

1391

1392

1393

اقتصادنوین

0001/0

001/0

003/0

005/0

011/0

023/0

033/0

043/0

037/0

035/0

038/0

031/0

035/0

034/0

انصار

-

-

-

-

-

-

-

-

-

018/0

018/0

017/0

020/0

019/0

ایران زمین

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

0006/0

0015/0

004/0

0061/0

آینده

-

-

-

-

-

-

-

-

0001/0

001/0

005/0

0096/0

0284/0

0286/0

پارسیان

0001/0

0029/0

011/0

0329/0

0634/0

0709/0

0762/0

0840/0

0726/0

0690/0

0647/0

0493/0

05020/0

0491/0

پاسارگاد

-

-

-

-

0008/0

0115/0

0259/0

0401/0

0403/0

0423/0

0425/0

0392/0

0431/0

0422/0

پست بانک

0006/0

0011/0

0255/0

0019/0

0019/0

0022/0

0041/0

0039/0

0044/0

0038/0

0037/0

0034/0

0039/0

0043/0

تات

-

-

-

-

-

-

-

-

0001/0

0010/0

0049/0

-

-

-

تجارت

1376/0

1326/0

1148/0

1101/0

1053/0

1003/0

1017/0

1075/0

1180/0

1188/0

1094/0

0836/0

0966/0

0905/0

توسعه تعاون

-

-

-

-

-

-

-

-

002/0

0029/0

0028/0

0025/0

0031/0

0043/0

توسعه صادرات

0041/0

0047/0

0038/0

0047/0

0044/0

0035/0

0034/0

0037/0

0044/0

0040/0

0074/0

0068/0

0085/0

0062/0

حکمت ایرانیان

-

-

-

-

-

-

-

-

-

0010/0

0002/0

0007/0

0012/0

0017/0

خاور میانه

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

0002/0

0020/0

0027/0

دی

-

-

-

-

-

-

-

-

-

0005/0

0018/0

0054/0

0093/0

0102/0

رسالت

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

0019/0

0035/0

0053/0

رفاه کارگران

0355/0

0388/0

0364/0

0376/0

0345/0

0319/0

0303/0

0272/0

0226/0

0241/0

0259/0

0263/0

0338/0

0370/0

سامان

0005/0

0016/0

0030/0

0057/0

0106/0

0154/0

0160/0

0169/0

0153/0

0167/0

0202/0

0175/0

0222/0

0215/0

سپه

10146/0

1051/0

0868/0

0876/0

0864/0

1017/0

0762/0

0658/0

0606/0

0581/0

0565/0

0469/0

0470/0

0469/0

سرمایه

-

-

-

-

00001/0

0012/0

0038/0

0061/0

0073/0

009/0

0081/0

0096/0

0104/0

0084/0

سینا

0088/0

0102/0

0092/0

0132/0

0133/0

0127/0

0119/0

0124/0

0115/0

0127/0

0141/0

0126/0

0133/0

015/0

شهر

-

-

-

-

-

-

-

0044/0

004/0

0059/0

0076/0

0114/0

0163/0

0199/0

صادرات

1663/0

1448/0

2121/0

2010/0

1671/0

1363/0

1438/0

1347/0

1152/0

1036/0

0999/0

0863/0

0904/0

0966/0

صنعت ومعدن

0030/0

0033/0

0023/0

0047/0

0058/0

0087/0

0050/0

0048/0

0039/0

0053/0

0047/0

0062/0

0076/0

0063/0

قوامین

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

0409/0

0446/0

0503/0

کارآفرین

0011/0

0032/0

0045/0

0069/0

0105/0

0115/0

0115/0

0133/0

0111/0

0095/0

0103/0

0089/0

010/0

010/0

کشاورزی

0517/0

0541/0

0517/0

0594/0

0648/0

0602/0

0504/0

0512/0

0475/0

0415/0

0485/0

0006/0

0374/0

0379/0

گردشگری

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

0010/0

0023/0

0054/0

0080/0

مسکن

0705/0

0676/0

0508/0

0594/0

0691/0

0689/0

0638/0

0547/0

0593/0

0546/0

0513/0

0506/0

0425/0

0469/0

ملت

1372/0

1522/0

1491/0

1410/0

1374/0

1374/0

1442/0

1385/0

1467/0

1478/0

1421/0

1363/0

1302/0

1118/0

ملی

2738/0

2714/0

2312/0

2228/0

2085/0

1964/0

1933/0

1831/0

1745/0

1681/0

1643/0

1351/0

1301/0

1255/0

موسسه توسعه

0042/0

0048/0

0041/0

0045/0

0049/0

0050/0

0040/0

0033/0

0042/0

0047/0

-

-

-

-

مهر اقتصاد

-

-

-

-

-

-

-

-

0357/0

0388/0

0434/0

0390/0

0458/0

0480/0

مهرایران

-

-

-

-

-

-

0001/0

0006/0

0005/0

0011/0

0022/0

0023/0

003/0

0036/0

منبع: محاسبات جاری پژوهش (علامت-  نشانگر عدم فعالیت بانک مذکور یا عدم وجود داده­ها در سال مورد نظر است.)

پیوست 2

جدول 9. میزان سهم هر بانک از بازار وام در سیستم بانکی ایران

سال

1380

1381

1382

1383

1384

1385

1386

1387

1388

1389

1390

1391

1392

1393

اقتصادنوین

0001/0

0013/0

0061/0

0102/0

0133/0

0276/0

033/0

0353/0

0367/0

0324/0

023/0

027/0

027/0

029/0

انصار

-

-

-

-

-

-

-

-

-

021/0

0194/0

0190/0

0197/0

0206/0

ایران زمین

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

0006/0

0014/0

0023/0

آینده

-

-

-

-

-

-

-

-

0006/0

0021/0

0059/0

0046/0

0183/0

0187/0

پارسیان

-

0025/0

0108/0

037/0

065/0

073/0

073/0

0801/0

0723/0

0662/0

058/0

0525/0

048/0

046/0

پاسارگاد

-

-

-

-

0019/0

0102/0

0251/0

0363/0

035/0

0288/0

0395/0

0386/0

0325/0

036/0

پست بانک

0021/0

0016/0

0034/0

0013/0

0018/0

0016/0

0022/0

0028/0

0034/0

0037/0

0036/0

0031/0

0036/0

0040/0

تات

-

-

-

-

-

-

-

-

0006/0

0023/0

-

-

-

-

تجارت

1277/0

1257/0

0992/0

0852/0

0864/0

0848/0

08/0

0930/0

089/0

0827/0

0826/0

0756/0

0689/0

0721/0

توسعه تعاون

-

-

-

-

-

-

-

-

004/0

0035/0

0037/0

0038/0

0039/0

0048/0

توسعه­­صادرات

0097/0

0084/0

0051/0

0053/0

0044/0

0021/0

0033/0

0042/0

0054/0

0040/0

0103/0

0095/0

0146/0

0112/0

حکمت ایرانیان

-

-

-

-

-

-

-

-

-

0001/0

0003/0

0006/0

0009/0

0010/0

خاور میانه

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

0006/0

002/0

003/0

دی

-

-

-

-

-

-

-

-

-

0006/0

0007/0

0024/0

0031/0

0083/0

رسالت

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

002/0

0043/0

0048/0

رفاه کارگران

0362/0

0316/0

0349/0

0467/0

0379/0

0325/0

0262/0

0262/0

0258/0

0289/0

0281/0

0346/0

038/0

049/0

سامان

-----

0025/0

0042/0

0057/0

0123/0

0128/0

0121/0

0155/0

0157/0

0213/0

0186/0

0166/0

0182/0

0136/01

سپه

099/0

077/0

0799/0

0908/0

0892/0

01128/0

097/0

0776/0

0609/0

0539/0

0502/0

042/0

0402/0

0398/0

سرمایه

-

-

-

-

0001/0

0009/0

0053/0

0067/0

0062/0

01/0

0092/0

0107/0

0144/0

0111/0

سینا

-

-

0099/0

0188/0

0199/0

0184/0

0127/0

0123/0

0121/0

0132/0

0128/0

0114/0

0112/0

0126/0

شهر

-

-

-

-

-

-

-

0002/0

0019/0

0023/0

004/0

0067/0

0088/0

0116/0

صادرات

0829/0

1136/0

1349/0

1532/0

1492/0

1317/0

1132/0

0928/0

1046/0

0917/0

0802/0

0692/0

069/0

0594/0

صنعت­ومعدن

014/0

0085/0

0071/0

0152/0

0236/0

0195/0

0229/0

0229/0

0244/0

0258/0

0244/0

0255/0

0329/0

0279/0

قوامین

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

0469/0

0442/0

0531/0

کارآفرین

0011/0

0019/0

0031/0

0067/0

0088/0

01/0

011/0

0125/0

0103/0

0096/0

0113/0

0103/0

0095/0

0094/0

کشاورزی

1231/0

12/0

1171/0

0916/0

0908/0

0844/0

0703/0

0681/0

0628/0

0574/0

0577/0

036/0

0355/0

0577/0

گردشگری

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

0010/0

0007/0

0010/0

0021/0

مسکن

1026/0

1022/0

0702/0

0193/0

0333/0

0424/0

0822/0

0895/0

0931/0

1016/0

1506/0

1458/0

1491/0

1398/0

ملت

1361/0

143/0

2106/0

1914/0

1616/0

15/0

1455/0

1409/0

1357/0

1525/0

1513/0

1678/0

1521/0

1279/0

ملی

2620/0

2569/0

2004/0

2174/0

1973/0

1830/0

1845/0

1812/0

1689/0

1530/0

1224/0

1004/0

0865/0

0792/0

موسسه توسعه

0024/0

003/0

003/0

004/0

003/0

002/0

0005/0

0001/0

0002/0

0007/0

-

-

-

-

مهر اقتصاد

-

-

-

-

-

-

-

-

029/0

03/0

029/0

0314/0

0381/0

0392/0

مهر ایران

-

-

-

-

-

-

0001/0

0021/0

0005/0

0006/0

0017/0

0027/0

0031/0

0041/0

منبع: محاسبات جاری پژوهش (علامت - نشانگر عدم فعالیت بانک مذکور یا عدم وجود داده­ها در سال مورد نظر است.)