تاثیر کیفیت حکمرانی بر مزیت صادراتی محصولات صنعتی

هدایت حاتمی ¹ (دانشجوی دکتری اقتصاد، گروه اقتصاد، واحد الیگودرز، دانشگاه آزاد اسلامی، الیگودرز، ایران. [e-mail])
کاوه درخشانی درآبی ² (استادیار، گروه اقتصاد، دانشگاه اراک، و استاد مدعو دانشگاه آزاد اسلامی واحد الیگودرز (نویسنده مسئول). [e-mail])
داریوش حسنوند ³ (استادیار، گروه اقتصاد، واحدالیگودرز، دانشگاه آزاد اسلامی، الیگودرز، ایران. [e-mail])

تاريخ الإرسال : 17 الإثنين , ربيع الأول, 1445 تاريخ التأكيد : 25 الثلاثاء , رجب, 1445

الکلمات المفتاحية: کیفیت نهادی, صادرات صنعتی, مزیت صادراتی, زیرساخت حمل‌ونقل,

ملخص المقالة :

هدف این مقاله شناسایی عوامل موثر بر خلق مزیت رقابتی محصولات صنعتی با تاکید بر کیفیت حکمرانی است. بدین‌منظور، ضمن بررسی ادبیات موضوع و احصاء متغیرهای تاثیرگذار بر مزیت صادراتی مدل پژوهش تدوین گردید. ضرایب میان متغیرها با استفاده از داده‌های 82 کشور منتخب در دوره زمانی 2007 - 2018 و بکارگیری الگوهای اقتصادسنجی داده‌های تابلویی برآورد گردیده است. نتایج برآورد ضرایب نشان داد که متغیرهای کیفیت حکمرانی و کیفیت زیرساخت‌های مرتبط با حمل‌ونقل رابطه مثبت و معناداری با شاخص مزیت صادرات محصولات صنعتی داشته است. همچنین ضرایب مربوط به نرخ ارز واقعی و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی نیز مثبت و معنادار به دست آمده‌اند. بر اساس نتایج به دست آمده کیفیت نهادی و حکمرانی مطلوب از طریق ایجاد محیط باثبات و کاهش هزینه‌ها در نهایت منجر به بهبود مزیت رقابتی در تولیدات صنعتی می‌گردد. براساس نتایج، ثبات سیاست‌گذاری، شفافیت قوانین و قراردادها، توجه به حقوق مالکیت و همچنین قاطعیت و سرعت بررسی دعاوی قراردادها پیشنهاد می‌شود.

نص كامل:



Economic Modeling https://eco.firuzkuh.iau.ir

 

Investigating the Impact of Governance Quality on the Industrial Export Advantage

Hedayat Hatami¹*, Kaveh Derakhshani Darabi², Dariush Hassanvand³

DOI:……………

Abstract  The purpose of this study is to identify the affecting factors of the industrial products export advantage with an emphasis on the governance quality. For this purpose, after reviewing the literature and identifying the affecting variables of the export advantage, the relationship between variables is estimated with using the panel data models and data of 82 selected countries in the period of 2007-2018. The results showed that governance quality and the quality of transportation infrastructure had a positive and significant relationship with the industrial products export advantage index. Also, the coefficients of the real exchange rate and foreign direct investment are also positive and significant. Based on the results, institutional quality and good governance through creating a stable environment and reducing costs ultimately lead to improving the export advantage in industrial production. Based on the results, policy stability, transparency of laws and contracts, attention to property rights, as well as decisiveness and speed of contract enforcement are suggested.

Received:   Revised:   Accepted:             Keywords: Manufacturing Export, Institutional Quality, Export Advantage, Transport Logistic     JEL Classification: L90, F14, B52

 

 

 

1.       Introduction

New economic literature indicated on the role of governance and institutions on the creating of trade advantages. Institutions determine and restrict people’s choices, thereby causing the formation of hidden motives in trade (Hatami et al., 2021). Institutions play a crucial role in minimizing the expenses associated with the exchange process, thereby enhancing the overall efficiency of the economy. By reducing overhead and exchange costs, institutions effectively lower prices, consequently bolstering the comparative advantage of products. So, the main purpose of this research is to model and investigate the factors affecting the creation of export advantage, focusing on the impact of institutional quality in the framework of governance indicators on the creation of export advantage in the export of industrial products.

 

2.       Research method and data  

The estimation of the influence of variables on the competitive advantage is calculated using the equation provided below.

Where represents the symmetrical revealed comparative advantage index in the export of industrial goods of country i in year t, which is calculated based on the SRCA index. 

 Represents for Institutional Quality Index. Data of the indicator of Rule of law is used for this variable.   Represents the real exchange rate.  is the quality of transportation infrastructure, Logistics Performance Index data are used for this variable.  is the net foreign direct investment, and  is the index of financial development.

The research encompasses the years 2007 to 2018 due to the constrained access to data. A total of 82 countries were chosen for the sample, and the data for the research variables were obtained from the World Bank's online data bank. The coefficients in this study are estimated using different static and dynamic Panel Data approaches.

​

3.       Analysis and discussion

Coefficients are estimated by using static and dynamic Panel Date models. Various tests have been employed to select the suitable static model for estimating the coefficients. Based on the test outcomes, the fixed effects model is found to be more appropriate for estimating the coefficients in the static Panel Data approach.

Results of estimation the coefficients show that, the estimated coefficients of the rule of law index (INSQ) in both estimation methods are positive and statistically significant indicate that the enhancement in the rule of law has coincided with the advancement in the comparative advantage of exporting industrial products in the examined sample.

As expected, the quality index of transportation infrastructure has a positive and significant relationship with the comparative advantage index of industrial products export. The coefficient estimated in both methods is positive and significant. 

The estimated coefficient for the real exchange rate variable based on both methods is positive and statistically significant. The findings validate the hypothesis that there exists a favorable correlation between the actual exchange rate and the enhancement in the comparative advantage of tradable goods (including both industrial and agricultural products). estimated coefficients for the relationship between financial development and foreign direct investment with the comparative advantage index of industrial products export aren’t significant.

The estimated coefficient for the financial development has been obtained positive in both models, which shows that financial development and facilitating access to financial resources have led to the improvement of the export advantage of industrial products. But the coefficient of the static method is not statistically significant at the 95% confidence level. 

Table 1. Estimation results

1))

                                           Source: research finding

 

4.       Conclusion  

 According to the research finding, there is a significant positive relationship between the quality of governance in the framework of the rule of law and the index of export advantage of industrial products. This suggests that the industrial sector is highly influenced by investment and capital formation, given its nature. By increasing the scale of production through capital formation, average costs can be reduced, resulting in a comparative advantage for this sector. However, investing in this sector is a time-consuming process and is susceptible to both to business and macroeconomic risks.

The findings highlight the importance of attention to laws, regulations, and policy stability. Stability in rules and regulations, as well as the rule of law, will contribute to the establishment of a competitive and predictable environment for industrial production. This, in turn, will impact investment and create export advantages. Transparency in contract laws and the prompt resolution of claims are crucial in this regard. Property rights, particularly in relation to investment especially industrial investment, are of utmost importance and require guarantee and protection.

 

  Funding 

There is no funding support.

  Declaration of Competing Interest

The author has no conflicts of interest to declare that are relevant to the content of this article.

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

تاثیر کیفیت حکمرانی بر مزیت صادراتی محصولات صنعتی⁴

هدایت حاتمی⁵،  کاوه درخشانی درآبی⁶، داریوش حسنوند⁷

 

Variables	Panel Fixed Effect			GMM
	Coef.	Std. Error	Prob.	Coef.	Std. Error	Pro.
Constant	34.388	5.751	0.000	-	-	-
Adv(-1)	-	-	-	1.065	0.018	0.000
Inst	1145.238	161.872	0.000	1292.097	404.293	0.002
Tran	581.095	246.222	0.018	1257.259	463.398	0.007
Rer	27.617	3.473	0.000	41.429	14.607	0.005
Fd	2.335	1.563	0.136	6.627	2.659	0.013
Fdi	1.425	0.992	0.151	0.189	2.876	0.947
	=0.973 Adjusted =0.970 F-statistics=334.88 Prob. =0.000			J-statistic =56.961 Instrument rank=62 Prob. =439090 AR(1) test (Prob)= -2.272 (0.0231) AR(2) test (Prob)= -0.799 (0.4246)

درج doi برعهده کاربر سایت است. DOI:……………

تاریخ دریافت: …/…/1401     تاریخ پذیرش: .../.../1401   طبقه‌بندی JEL:  F14, B52, F14     واژگان کلیدی:  صادرات صنعتی، کیفیت نهادی، مزیت صادراتی، زیرساخت حمل‌ونقل

چکیده هدف این مقاله شناسایی عوامل موثر بر خلق مزیت رقابتی محصولات صنعتی با تاکید بر کیفیت حکمرانی است. بدین‌منظور، ضمن بررسی ادبیات موضوع و احصاء متغیرهای تاثیرگذار بر مزیت صادراتی مدل پژوهش تدوین گردید. ضرایب میان متغیرها با استفاده از داده‌های 82 کشور منتخب در دوره زمانی 2007 - 2018 و بکارگیری الگوهای اقتصادسنجی داده‌های تابلویی برآورد گردیده است. نتایج برآورد ضرایب نشان داد که متغیرهای کیفیت حکمرانی و کیفیت زیرساخت‌های مرتبط با حمل‌ونقل رابطه مثبت و معناداری با شاخص مزیت صادرات محصولات صنعتی داشته است. همچنین ضرایب مربوط به نرخ ارز واقعی و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی نیز مثبت و معنادار به دست آمده‌اند. بر اساس نتایج به دست آمده کیفیت نهادی و حکمرانی مطلوب از طریق ایجاد محیط باثبات و کاهش هزینه‌ها در نهایت منجر به بهبود مزیت رقابتی در تولیدات صنعتی می‌گردد. براساس نتایج، ثبات سیاست‌گذاری، شفافیت قوانین و قراردادها، توجه به حقوق مالکیت و همچنین قاطعیت و سرعت بررسی دعاوی قراردادها پیشنهاد می‌شود.

 

 

 

 

 

 

 

1.‌ مقدمه  

همراه با افزایش مبادلات تجاری در سطح جهان، رقابت و بویژه در کالاهای قابل مبادله که عموما محصولات صنعتی در این دسته قرار می‌گیرند شدیدتر می‌گردد و حضور در بازارهای بین‌المللی و بهبود عملکرد صادراتی به طور مستقیمی وابسته به ایجاد و توسعه مزیت رقابتی در بخش صنعت است. ازاینرو شناسایی عوامل موثر بر مزیت رقابتی از اهمیت زیادی برخوردار است. در ادبیات جدید تجارت، نهادها و شرایط حکمرانی به عنوان یکی از منابع اصلی ایجاد مزیت به شمار می‌آیند. باوجود اینکه نهادها مفهومی گسترده دارند که به اشکال مختلف تعریف شده‌اند، تعریف و روش قابل سنجشی که بر روی آن اجماع باشد وجود ندارد. با این حال به طور کلی تعریف نورث⁸ از نهاد به عنوان جامع‌ترین تعریف موجود شناخته شده‌است. بر اساس تعریف نورث (1990) نهادها قواعد بازي در جامعه هستند از دیدگاه وي، نهادها محدودیت‌های طراحی شده توسط انسان‌ها هستند که تعاملات بشري را شکل می‌دهند. به زبان اقتصادي، نهادها مجموعه‌ انتخاب‌هاي افراد را معین‌کرده و آن را محدود می‌سازد. در نتیجه می‌توان گفت که نهادها باعث ساختارمند شدن انگیزه‌های نهفته در مبادلات می‌شوند (حاتمی و همکاران، 1400). وجود نهادها به طور قابل توجهی منجر به کاهش هزینه‌ها در فرآیند مبادله‌ها و همچنین افزایش کارایی در اقتصاد می‌شوند. نهادهای مطلوب با ایجاد یک ساختار باثبات (نه لزوما کارا) برای کنش متقابل انسان‌ها، نااطمینانی در بازار را کاهش و موجب افزایش رقابت می‌شوند. بر این اساس، کشورهای دارای نهادهای مطلوب دارای رشد سریع‌تری هستند. کاس⁹(1965) در مورد اهمیت نهادها بیان می‌کند هر وقت مبادله‌ها هزینه‌بر باشند، نهادها اهمیت بیشتری پیدا می‌کنند، چون نهادهای مطلوب می‌توانند منجر به افزایش رقابت و کاهش هزینه‌های مبادلاتی در بازار شوند (ناقلی و مداح، 1396).

با توجه به مطالب بیان شده، هدف اصلی این پژوهش مدلسازی و بررسی عوامل موثر بر خلق مزیت رقابتی با تمرکز بر تاثیر کیفیت نهادی در چارچوب شاخص‌های حکمرانی بر خلق مزیت‌رقابتی در صادرات محصولات صنعتی است. بر اساس ادبیات نظری فرضیه اصلی این پژوهش به این صورت بیان می‌شود که رابطه مثبت و معناداری میان کیفیت حکمرانی و مزیت رقابتی در صادرات محصولات صنعتی وجود دارد.

 بدین منظور، در ادامه ادبیات موضوع مورد بررسی قرار می‌گیرد. در بخش سوم روش تحقیق و داده‌های پژوهش معرفی می‌شوند. سپس نتایج پژوهش ارائه خواهند شد و در پایان نتیجه‌گیری و پیشنهادهای پژوهش مطرح خواهند شد.

2.‌ مروری بر ادبیات

از اواخر دهه 1990 این دیدگاه که نهادهای با کیفیت پایین، دلیل اصلی مشکلات اقتصادی در کشورهای درحال توسعه هستند، گسترش یافته است. با نگاه به نهادها، تجربیات بین‌المللی نشان می‌دهد رونق اقتصادی در کشورهای مختلف جهان، متفاوت است؛ از این‌رو، در راستای جستجوی عوامل تقویت/تضعیف‌‌کننده رشد اقتصادی، نظریه‌پردازان نهادگرا به رابطه میان رونق اقتصادی با نهادهای سیاسی و اقتصادی تأکید کرده‌اند (صبحی و همکاران، 1399).

در مباحث تجارت بین‌الملل نیز نهادها می‌توانند به طور مستقیم از طریق اثرگذاري بر بازده انتظاري تجارت خارجی و در نتیجه اثرگذاري بر انگیزه عوامل اقتصادي به تجارت بین‌المللی، و همچنین از کانال غیرمستقیم، با تاثیرگذاري بر متغیرهاي اقتصادي موثر بر تجارت، گرایش به تجارت و حجم آن را متاثر سازند. اندرسون و یانگ¹⁰(1999) در تحلیلی نظري بیان می‌کنند که ضعف محیط نهادي در تضمین اجراي قراردادها، تاثیري مشابه اعمال تعرفه بر تجار ریسک‌گریز دارد و حجم تجارت را کاهش می‌دهد. رابرت و تایبوت¹¹(1997) معتقدند که نهادهای مطلوب تضمین اجراي قراردادها را به عهده دارند، این نهادها به خصوص در شرایطی که تجارت داراي هزینه‌هاي سربار زیادي باشد، از طریق کاهش هزینه‌ها باعث افزایش تجارت می‌شوند. در واقع وجود قوانین و مقررات بی‌ثبات و غیرشفاف محیط تجارت را بی‌ثبات می‌کند. در چنین شرایطی اهمیت نهادها مشخص می‌شود، نهادهاي مناسب می‌توانند قراردادها را مشخص کنند و شرایطی را فراهم نمایند که طرفین قراردادها را ملزم به پایبندي به تعهدات خود کنند و از این راه باعث افزایش اطمینان و کاهش ریسک در مبادلات شوند (اندرسون و مارکویلر¹²، 2002). 

کاستینات¹³(2009) بیان می‌کند که کیفیت نهادی یکی از عوامل اساسی خلق مزیت در تجارت بین‌الملل است. تحلیل کاستینات بر تاثیر عوامل ایجاد تخصص‌گرایی و تقسیم کار بر ایجاد مزیت در جوامع مختلف قرار دارد. در این رویکرد تولید هر کالایی دارای درجه پیچیدگی مختص به خود است و درجه پیچیدگی به صورت تعداد فعالیت‌های لازم برای تولید یک واحد کالا تعریف می‌شود. فرض اساسی کاستینات این است که تخصص‌گرایی و تقسیم‌کار عامل اصلی بهره‌وری است که توسط اسمیت (1776) مورد تاکید قرار گرفته بود است. تمرکز او بر دو عامل 1. منافع حاصل از تقسیم کار و 2. هزینه‌های مبادله است. منافع حاصل از تقسیم کار باعث ایجاد بازدهی نسبت به مقیاس فزآینده در فرآیند تولید می‌شود. مقدار بازدهی تولید تابعی از پیچیدگی فرآیند تولید است و پیچیدگی فرآیند تولید نیز تابعی از تکنولوژی صنعت است. از طرف دیگر، هزینه‌های مبادله به دلیل اجرای ناقص قراردادها ایجاد می‌شوند که نورث (1990) نیز بر آن تاکید دارد. بر این اساس در رویکرد کاستینات منافع حاصل از تقسیم کار و هزینه‌های مبادله با توجه به سطح کیفیت نهادی و سطح سرمایه انسانی نیروی کار تعیین می‌شوند که این عوامل از کشوری به کشور دیگر متفاوت هستند (حاتمی و همکاران، 1400).

همچنین، می‌توان کالاها با توجه به تعداد نهاده‌های واسطه جهت تکمیل فرآیند تولیدشان را به کالاهای با پیچیدگی کم یا زیاد تقسیم‌بندی کرد. برای بکارگیری هر نهاده‌ای در فرآیند، به یک قرارداد نیاز است. از آنجایی که به منظور تکمیل فرآیند تولید یک کالای پیچیده (عموما کالاهای صنعتی) نیاز است تا نهاده‌های بیشتری مورد استفاده قرار گیرد و در نتیجه لازم است قراردادهای بیشتری به اجرا گذارده شوند. بنابراین تولید کالاهای صنعتی وابستگی زیادی به تضمین اجرای قراردادها در اقتصاد دارد و به تبع آن نیازمند کیفیت مطلوب نهادی در کشور است. بنابراین در کشورهایی با کیفیت نهادی مناسب­تر می‌توان کالاهایی با پیچیدگی بالاتری تولید نمود (نیکلینی¹⁴، 2009).

به طور خلاصه می‌توان گفت که از آنجایی که در نتیجه تخصص‌گرایی و تقسیم کار، بازدهی نسبت به مقیاس فزآینده شکل می‌گیرد و در نتیجه قیمت تمام شده کاهش می‌یابد و از طریق ایجاد مزیت نسبی باعث افزایش تجارت و صادرات می‌شود، بنابراین هر عاملی که بتواند به تخصص‌گرایی و تقسیم کار کمک کند می‌تواند بر ایجاد مزیت تاثیرگذار باشد. تخصص‌گرایی و تقسیم کار در صنایعی بیشتر رخ می‌دهد که دارای پیچیدگی بالاتری باشند. پیچیدگی بالاتر به این معنی است که فرآیندهای بیشتری در مراحل تولید کالا وجود دارد. بنابراین نیاز به قراردادهای بیشتری برای تکمیل فرآیند تولید است. از این­رو در جوامعی که نهادها کیفیت بالاتری دارند و باعث انجام کامل قراردادها می‌شوند می‌توان انتظار داشت که هزینه‌های انجام قراردادها و مبادله کاهش می‌یابد و از این طریق تخصص‌گرایی و تولید کالاهای با فرآیند پیچیده که نیاز به سرمایه انسانی بالاتری دارد افزایش می‌یابد. در این رویکرد کیفیت نهادی به عنوان عامل اصلی خلق مزیت به شمار می‌روند. بر این اساس می‌توان گفت، اگر کیفیت نهادی بر خلق مزیت و شکل دادن به قدرت رقابتی تاثیرگذار باشد، این تاثیر باید از طریق گسترش تولید در صنایعی که درجه پیچیدگی بالاتری دارند بیشتر نمایان گردد.

2-1. ادبیات تجربی

قاسم‌خانی و همکاران (1401) در مطالعه‌ای به بررسی وضعیت پیچیدگی و ناکارایی اقتصادی صنعت در کشورهای مختلف و تاثیر آنها بر مزیت نسبی صنعت پرداختند. برای این منظور از داده‌های صنایع کارخانه‌ای دوازده کشور برای دوره زمانی 2011 تا 2018 استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد که درجه ناکارایی صنعت در کشورهای توسعه‌یافته با افزایش پیچیدگی صنعت تا آستانه 0.2 افزایش و پس از آن کاهش می‌یابد. درحالی که در کشورهای کمتر توسعه‌یافته، درجه ناکارایی با افزایش پیچیدگی صنعت تا آستانه 0.69- کاهش و پس از آن افزایش می‌یابد. همچنین کشورهای کمتر توسعه‌یافته در صنایع با پیچیدگی در دامنه 1.1- الی 0.48 مزیت نسبی دارند و مزیت نسبی در کشورهای توسعه‌یافته در دامنه 0.48 الی 1.1 قرار دارد. نتیجه نهایی این است که کشورهای کمترتوسعه یافته به دلیل بالا بودن درجه ناکارایی صنعت، در تولید کالاهای پیچیده مزیت نسبی ندارند.

حسینی و عاقلی (1400) در مطالعه‌ای به بررسی وضعیت توسعه درونزای صنعت و عوامل موثر بر آن در ایران و کشورهای منتخب پرداختند. در این راستا از روش اقتصادسنجی پانل دیتا- در چند مقطع زمانی برای 88 کشور منتخب از روش تلفیقی استفاده می‌شود. نتایج نشان داد بر اساس مقادیر شاخص‌های تخمین، ساختار کلی مدل مناسب است و مجموعه عوامل جغرافیای اقتصادی (از جمله صرفه‌های مقیاس و شهرنشینی)؛ صنعتی تجاری (زیرساخت‌ها و ساختار بازار/ صنعتی داخلی ‌و خارجی)؛ عوامل درون‌زای نهادی، کارآفرینی و نوآوری و موهبت منابع و تناسب بازار سهم مهمی از توسعه درون‌زا و تراکم جغرافیایی صنعتی 88 کشور منتخب و ایران را تبیین می‌کنند. 

شاه‌آبادی و همکاران (1399) در مطالعه‌ای به برررسی تاثیر جهانی شدن و توسعه فضای کسب‌وکار بر مزیت رقابتی در صنعت پتروشیمی پرداختند. در این مطالعه ضمن استفاده از رهیافت داده‌های تابلویی و روش گشتاورهای تعمیم‌یافته در دوره زمانی دوره 2018-2014 استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که شاخص‌های جهانی‌شدن کل، جهانی‌شدن سیاسی، جهانی‌شدن اقتصادی و فضای کارآفرینی بر مزیت رقابتی صنعت پتروشیمی در کشورهای منتخب تاثیر مثبت و معناداری دارند.

راسخی (1397) در مطالعه‌ای به بررسی عوامل تعیین کننده مزیت رقابتی صنایع کارخانه‌ای ایران پرداخته است. بدین منظور از ریزداده‌های تجارت خارجی در دوره زمانی 1381-1389 استفاده شده است. نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که متغیرهای صرفه‌های ناشی از مقیاس تمایز محصول و نقش دولت تاثیر مثبت و معناداری در مزیت رقابتی صنایع ایران دارند.

صادقی و همکاران (1390) در مطالعه­ای با هدف تعیین مزیت نسبی صادراتی و ساختار بازار صادرات و واردات جهانی زعفران طی بازه زمانی 2004 الی 2008 از دو شاخص مزیت نسبی آشکارشده و مزیت نسبی آشکارشده متقارن استفاده کردند. نتایج پژوهش نشان داد که از بین کشورهای صادرکننده زعفران، تنها کشورهای ایران، اسپانیا و یونان دارای مزیت نسبی در صادرات زعفران می‌باشند. به علاوه، نتایج حاصل از شاخص مزیت نسبی، بیان­گر اختلاف فراوان مزیت نسبی صادراتی کشور ایران نسبت به سایر کشورهای صادرکننده این محصول بود.

هریکبالدی و همکاران¹⁵ (2023) در مطالعه‌ای با استفاده از ریز داده‌های 204 شرکت صادراتی کشور اندونزی به بررسی تاثیر برنامه توسعه صادرات این کشور بر مزیت رقابتی این صنایع پرداختند. نتایج نشان می‌دهد که شرکت در برنامه توسعه صادرات از طریق بازتعریف پتانسیل‌های منابع سازمانی منجر به ایجاد قابلیت‌های صادراتی می‌گردد و از این طریق منجر به بهبود مزیت رقابتی صادراتی می‌گردد. نتایج همچنین نشان دهنده تاثیر بیشتر این برنامه در شرکت‌های کوچکتر و دارای تجربه صادراتی بیشتر است.

ستلیان و دنابیتراگو¹⁶(2019) در مطالعه‌ای با موضوع مزیت نسبی آشکارشده و تخصص­گرایی منطقه­ای با مطالعه موردی اقتصاد کلمبیا، از شاخص مزیت نسبی آشکارشده (RCA) و شاخص سهم از تراز تجاری (CTB) استفاده نمودند. این پژوهشگران در فرآیند پژوهش خود، به مقایسه شاخص های متداول در این زمینه پرداختند و دریافتند که بهترین شاخص برای سنجش مزیت نسبی کلمبیا در دوره و بخش مورد نظر، شاخص CTB می­باشد. توصیه این پژوهشگران این بود که بهتر است کشور به تقویت کالاهایی بپردازد که در حوزه تجارت بین‌الملل در این کالاها دارای قدرت بنیادی باشد و به عبارتی CTB بالاتر نشان می­دهد که توانای کشور برای حفظ مزیت در مورد آن کالا، در طول زمان بالاتر از سایر کشورها می­باشد.

کاستینات¹⁷ (2009) اقدام به تدوین الگویی برای بررسی عوامل ایجاد کننده مزیت نسبی در تجارت نموده است. در این الگو کیفیت نهادی از طریق اطمینان بخشی جهت انجام هر فعالیت به الگو وارد می‌شود. به عبارت دیگر در محیط نهادی مطلوب، قراردادها به درستی اجرا می‌شوند و فعالیت‌های لازم برای انجام تولید هر کالا به درستی انجام می‌شوند. بنابراین می‌توان انتظار داشت در کشورهایی که کیفیت نهادی بالاتری دارند کالاهای پیچیده بیشتری تولید شود. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که همراه با افزایش کیفیت نهادی مزیت نسبی در صنایع با درچه پیچیدگی اقتصادی افزایش می‌‎یابد.

نوآوری پژوهش حاضر به سایر مطالعات صورت گرفته در دو حوزه است. نخست این‌ که بررسی نشان می‌دهد تاکنون در داخل کشور مطالعه‌ای که عوامل موثر بر ایجاد مزیت در محصولات صنعتی را مورد بررسی قرار داده باشند صورت نگرفته است. در اکثر مطالعات داخل کشور تاثیر عوامل موثر بر مزیت صادراتی یک محصول خاص نظیر پسته و صنایع شیمیایی بررسی شده است، و در حوزه صنعت نیز صرفا تاثیر عوامل بر مقدار صادرات صنعتی بررسی شده است. دوم، نوآوری ویژه این مطالعه در مدلسازی رابطه بین متغیرها و شناسایی متغیرهای اثرگذار با استفاده از ادبیات موضوع است. در اکثر مطالعات صرفا تاثیر متغیرهای اقتصادی بر مزیت صادراتی مورد بررسی قرار گرفته است. در مدل معرفی شده در این پژوهش تاثیر زیرساخت‌های حمل‌ونقل در کنار عوامل اقتصادی، نهادی، و تعامل با جریان سرمایه بین‌المللی مورد بررسی قرار گرفته است.

3. روش پژوهش

3-1. طراحی مدل

مزیت‌های صادراتی برآیند ترکیب عناصر مختلفی است که در چارچوب محیط تولید و دسترسی تولیدکنندگان کالاهای صادراتی به بازارهای جهانی قرار دارند. بر این اساس، عناصر مختلفی نظیر همبستگی قوی با بازارهای بین‌المللی، زیرساخت‌های فیزیکی، شرایط اقتصاد کلان و شرایط نهادی هر کشوری به عنوان عوامل موثر بر مزیت رقابتی به حساب می‌آیند. 

محدودیت‌های سمت عرضه یکی دیگر از موانع پیش روی توسعه تجارت در کشورهای در حال توسعه است. مهمترین اجزاء ظرفیت عرضه هزینه‌های حمل‌ونقل داخلی و عوامل تاثیرگذار بر هزینه تولید هستند و عوامل تاثیرگذار بر هزینه تولید به شدت تحت تاثیر ساختار بازار داخلی و چارچوب نهادی هستند. ساختار بازار انگیزه‌های هزینه‌های تحقیق و توسعه و رقابت بمنظور کاهش هزینه‌های تولید را شکل می‌دهد که بر قیمت تمام شده تاثیرگذارند. محیط نهادی نهادی مطلوب نیز هزینه‌های مبادله و هزینه‌های سربار را کاهش می‌دهد که بر قیمت تمام شده محصول تاثیرگذارند. محیط اقتصاد کلان نیز نقش اساسی در شکل‌دهی به ظرفیت‌های سمت عرضه دارد. بنابراین شناخت عناصر کلیدی ظرفیت سمت عرضه از اهمیت بالایی برخوردار است. این عوامل عبارتند از: زیرساخت‌های داخلی حمل‌ونقل، محیط اقتصاد کلان، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، نهادها.

زیرساخت‌های حمل‌ونقل داخلی: اندازه و رشد ظرفیت‌های سمت عرضه در هر کشوری به طور حیاتی به زیرساخت‌های فیزیکی که در حوزه راه‌ها تا بنادر حمل انرژی و زیرساخت‌های ارتباطات قرار دارند وابسته است. آنکتاد از متغیر زیرساخت حمل‌ونقل داخلی به عنوان جایگزینی برای در نظرگرفتن کلیه زیرساخت‌های تاثیرگذار بر تولید استفاده می‌کند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که درجه اهمیت و تاثیرگذاری ساختار حمل‌ونقل داخلی در دوره‌های زمانی مختلف و در بین نمونه‌های مختلف کشورها متفاوت است. همچنین نتایج نشان داده است که هزینه‌های حمل‌ونقل داخلی تاثیر منفی و معناداری بر عملکرد صادراتی کشورهای با عملکرد ضعیف در طول دوره 1988-1991 داشته است و در این کشورها تسهیل حمل‌ونقل داخلی میان تمام مناطق کشور نقش مهمی در عملکرد صادراتی داشته است و درجه تاثیرگذاری این متغیر بر عملکرد صادراتی نسبت به سایر متغیرها برجسته‌تر بوده است. بر این اساس تا زمانی که این کشورها با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های حمل‌ونقل می‌توانند ظرفیت‌های سمت عرضه خود را توسعه دهند (لیماو و ونابل¹⁸، 2001).  

محیط اقتصاد کلان: بر اساس گزارش آنکتاد¹⁹ (2009) تقویت نرخ ارز یکی از تعیین‌کننده‌های اساسی عملکرد صادراتی است و به طور میانگین همراه با 1 درصد کاهش در ارزش پول ملی صادرات بین 6 تا 10 درصد افزایش می‌یابد. تقویت ارزش پول ملی که در بعضی از موارد نتیجه سیستم نرخ ارز ثابت است که به عنوان لنگر اسمی کنترل فشارهای تورمی از آن استفاده می‌شود، به طور مستقیم منجر به کاهش قدرت رقابت‌پذیری قیمتی برای بنگاه‌های صادراتی بویژه در حوزه تولیدات صنعتی می‌شود. صادرکنندگان کالاهای با تولیدات متنوع‌تر یا تولیدات سرمایه‌بر نسبت به صادرکنندگان بازارهای با تولیدات کاربر، رقبای صادراتی کمتری دارند و از مزیت‌های رقابتی بیشتری برخوردارند (آنکتاد، 2009). به عنوان نتیجه، می‌توان انتظار داشت که رقابت‌پذیری کالاهای متنوع و سرمایه‌بر حساسیت کمتری نسبت به تغییرات اندک در نرخ ارز واقعی داشته باشد و به طور نسبی وابستگی بیشتری به تکنولوژی تولیدشان و در نتیجه به انباشت زیاد سرمایه داشته باشند. این مسئله در مورد تولیدکنندگانی که صادرکننده تولیدات کاربر با نیروی کار کم مهارت، که تولیدات آنها قابلیت جانشینی بالایی دارد و تقاضا آنها بسیار متغیر است و حساسیت بالایی به قیمت دارد، مصداق ندارد

سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی: نتایج نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی تاثیر مثبتی بر عملکرد صادراتی داشته است (آنکتاد، 2009). این نتیجه برای تمامی انواع کالاها در دوره‌های مختلف زمانی وجود داشته است. نتایج نشان می‌دهد که در برخی از کشورها سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی به طور موثری باعث تغییر ترکیب کالاهای صادراتی شده است. برای کشورهایی نظیر چین و سنگاپور، جریان ورودی سرمایه به طور معناداری باعث افزایش تکنولوژی موجود در صادرات کالاهایی شامل تولیدات صنایع دانش‌بنیان شده است. همچنین، رابطه u شکل بین عملکرد صادراتی و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی وجود دارد، این رابطه در مراحل اولیه توسعه صادرات قویتر است، همراه با توسعه صادرات این رابطه ضعیف می‌شود و در مراحل آخر توسعه صادرات این رابطه دوباره قوی می‌شود. نتایج همچنین نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی باعث بهبود فناوری و تقویت ساختار بخش صادراتی می‌شود، ساختار بخش صادراتی نقش مهمی در عملکرد صادراتی در مراحل اولیه و نهایی توسعه بخش صادراتی دارد. به عنوان یک جمعبندی می‌توان گفت که عملکرد صادراتی به طور مثبتی تحت تاثیر تنوع ارتباط درون بخشی میان بخش‌های ضعیف و تنوع ارتباط بین‌بخشی در میان بخش‌های با عملکرد بهتر قرار دارد. می‌توان با بهبود فناوری در بخش‌های صادرات محور محدودیت‌های سمت عرضه را رفع کرد که این مسئله با تاثیر مثبت سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی بر فرآیند تشکیل سرمایه در بخش‌های صادرات محور قابل توضیح است. علاوه بر این، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی به طور غیرمستقیم از طریق انباشت به سرمایه داخلی، سرریزهای فن‌آوری و نوآوری‌های دانش‌بنیان، بهبود شرایط رقابتی و تقویت کانال‌های صادراتی بر توسعه صادرات بویژه در کشورهای در حال توسعه تاثیرگذار است (ساهو و دش²⁰، 2022).

توسعه مالی: توسعه مالی در حقیقت توسعه نظام یا بخش مالی شامل بازارها، نهادها و ابزارهای مالی است. این بخش در صورت ایفا‌کردن نقش مفید واسطه‌ای در تخصیص بهینه منابع به بخش واقعی (شامل بازارهای کالا و کار)، سهم عمده‌ای در رشد بلندمدت اقتصادی دارد. از این رو با توجه به اهمیت بخش مالی و ارتباطات این بخش با بخش‌های دیگر از جمله بخش واقعی، در سال‌های اخیر آثار تجارت بر توسعه بخش مالی نیز مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است (راستی، 1389). بر اساس نظریه مزیت نسبی هکشر-اوهلین، کشورهایی با بازارهای مالی توسعه‌یافته‌تر از دسترسی آسان‌تر به منابع خارجی بهره‌ می‌برند و به مزیت نسبی‌ای دست می‌یابند که منجر به تخصصی شدن تولید در صنایع و بخش‌هایی می‌شود که بر تامین مالی خارجی متکی هستند (کاپوراله و همکاران²¹، 2022).

اولين شاخص ارائه شده در زمينه مزيت نسبي از بعد تجاري (صادرات)، مزيت نسبي آشكار شده است. اين شاخص در ساده‌ترين شكل عبارت است از:

که در آن  ارزش صادرات کالای i از کشورj،  ارزش کل صادرات کشور مورد مطالعه،  ارزش صادرات کالای مورد نظر در جهان و  ارزش کل صادرات جهانی است. به عبارتی، صورت کسر سهم کالای صادراتی از کل صادرات کشور مورد مطالعه و مخرج کسر سهم کالای صادراتی از کل صادرات جهان است (بالاسا²²، 1965). هیلمن²³ با اضافه کردن شرط زیر به شاخص RCA، نشان داد که در صورت برقراری شرط ذیل، این شاخص برای تعیین مزیت نسبی مناسب است:

(1)

ارزش شرط هیلمن در صورتی که کشور مورد مطالعه j در بازار جهانی قدرت انحصاری داشته باشد () معادل صفر و در صورتی که کشور j در تولید و صادرات کالای مذکور به تخصص کامل برسد کوچک­تر از یک است. زیرا ارزش صادرات جهانی کالای مورد مطالعه کوچک­تر یا حداکثر برابر کل صادرات جهانی است. بررسی دامنه تغییرات شاخص مزیت نسبی آشکار، نشان می­دهد که یک حالت عدم تقارن بین مقدار محاسباتی در شرایط وجود یا فقدان مزیت نسبی برقرار است به گونه­ای که مقدار صفر تا یک بر عدم وجود مزیت دارد. ایراد شاخص بالاسا این است که مقادیر بدست آمده بین صفر و بی­نهایت را با میانگین وزنی1 در نظر می­گیرد. پراکندگی توزیع، به احتمال زیاد باعث خدشه‌دار شدن فرض نرمال بودن در تحلیل رگرسیون خواهد شد و از اعتبار نتایج نهایی می­کاهد (لورسن، 2015). بر این اساس، در جهت حل مشکل عدم تقارن این شاخص، شکل دیگری از شاخص را تحت عنوان شاخص مزیت نسبی آشکار متقارن (SRCA) جهت محاسبه مزیت نسبی به شکل زیر معرفی شده است:

(2)

دامنه تغییرات شاخص فوق بین 1- تا 1+ است و مقادیر منفی آن نشان­دهنده نبود مزیت نسبی و مقادیر مثبت آن نشان‌دهنده وجود مزیت نسبی است (امیرتیموری و همکاران، 1390).

3-2. معرفی داده‌ها و روش برآورد ضرایب

با توجه به موارد مطرح شده در این قسمت و بخش مبانی نظری، تاثیر عوامل بر ایجاد مزیت رقابتی در چارچوب الگوی زیر مورد بررسی قرار می‌گیرد.

(3)

که در این رابطه  بیانگر شاخص مزیت رقابتی آشکار شده متقارن در صادرات کالاهای صنعتی کشور i در سال  t است که با استفاده از رابطه شماره (3) محاسبه می‌گردد، لازم به ذکر است که برای محاسبه این شاخص ابتدا شاخص RCA محاسبه شده است و برای محاسبه شاخص RCA، نسبت صادرات محصولات صنعتی به کل صادرات برای کشور و جهان محاسبه شده و مقدار شاخص برای کشور مربوطه به مقدار شاخص برای جهان تقسیم شده و بر این اساس شاخص RCA برای کشور مربوطه محاسبه شده است. سپس با استفاده از رابطه شماره (3) مقدار شاخص SRCA محاسبه شده است. ادبیات موضوع بر این نکته تاکید دارد که یکی از مشکلات اصلی بررسی تاثیر کیفیت نهادی بر متغیرهای اقتصادی درونزا بودن متغیرها و همخطی آن با سایر متغیرهای توضیحی است، از اینرو توصیه می‌گردد در این الگوها وقفه متغیر وابسته به سمت راست اضافه گردد. با توجه این‌که در این حالت برآوردگرهای OLS سازگار نیستند، لازم است ضرایب با استفاده از روش گشتاورهای تعمیم‌یافته برآورد گردند (ندیری و محمدی، 1390). همچنین در این پژوهش نمونه مورد بررسی شامل کشورهایی است که شرایط جغرافیایی، تاریخی، مولفه‌های سیاسی و آداب و رسوم متنوعی که در طول زمان هم ثابت هستند از اینرو استفاده از روش GMM در این شرایط ضرورت پیدا می‌کند.

 بیانگر شاخص کیفیت نهادی است. در ادبیات اقتصاد نهادگرا، حاکمیت قانون از طریق ایجاد اطمینان و مشخص بودن قواعد بازی بر کیفیت بهتر نهادها و در نتیجه حکمرانی می‌افزاید. بر این اساس نویسندگان مقاله در جمع‌بندی خود پس ازبررسی شاخص‌های حکمرانی و فاکتورهای تاثیرگذار بر هر کدام از این شاخص‌ها به این جمع‌بندی رسیدند که در رابطه با موضوع این پژوهش، شاخص حاکمیت قانون بهتر می‌تواند بیانگر شرایط حکمرانی باشد. از اینرو برای این متغیر از داده‌های حاکمیت قانون استفاده می‌گردد.  نشان‌دهنده نرخ ارز واقعی است و برای محاسبه آن از داده‌های نرخ برابری دلار با واحد پولی کشور مربوطه و شاخص‌های قیمت مصرف‌کننده کشور مربوطه و ایالات متحده بر اساس سال پایه 2010 استفاده شده است.  بیانگر وجود زیرساخت‌های حمل‌ونقل است، برای لحاظ نمودن این متغیر از داده‌های شاخص عملکرد لجستیک²⁴، که کیفیت زیرساخت‌های حمل‌ونقل مرتبط با تجارت را اندازه‌گیری می‌کند، استفاده شده است. داده‌های این شاخص توسط بانک جهانی برای کشورها جمع‌آوری و محاسبه می‌گردد. اعداد این شاخص در بازه 1 تا 5 قرار دارند، عدد 1 بیانگر کیفیت پایین و عدد 5 بیانگر بالاترین کیفیت زیرساخت‌های حمل‌و‌نقل مرتبط با تجارت است.  میزان خالص سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی است، از داده‌های نسبت خالص سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی به تولید ناخالص داخلی استفاده می‌شود²⁵.  شاخص توسعه بازارهای مالی است، برای این متغیر از نسبت اعتبارات داخلی به بخش‌خصوصی به تولید ناخالص داخلی²⁶ استفاده شده است.

دوره زمانی پژوهش با توجه به محدودیت موجود بودن داده‌ها، سال‌های 2007-2018 است. لازم به ذکر است از آنجایی که آخرین داده‌های مربوط به شاخص عملکرد لجستیک برای سال 2018 موجود هستند به ناچار محدوده زمانی تا سال 2018 است. نمونه مورد بررسی شامل 82 کشور منتخب است، موجود بودن داده‌های متغیرهای پژوهش در بازه زمانی مورد استفاده تنها معیار انتخاب این کشورها بوده است. داده‌های مربوط به شاخص حکمرانی و سایر داده‌های مورد استفاده برای محاسبه شاخص مزیت آشکار شده متقارن تولیدات صنعتی و همچنین سایر متغیرهای پژوهش از بانک داده‌‌های برخط بانک جهانی²⁷ استخراج شده‌اند.

در این پژوهش بمنظور برآورد ضرایب روش گشتاورهای تعمیم‌یافته ²⁸(GMM) مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش از جمله روش‌های اقتصادسنجی مناسبی است که با استفاده از متغیرهای ابزاری، درونزایی بین متغیرهای وابسته و توضیحی را برطرف می‌سازد(احمدی و همکاران، 1395). برای برآورد مدل با استفاده از روش GMM دو رویکرد وجود دارد. روش نخست، روش گشتاورهای تعمیم‌یافته تفاضلی مرتبه اول است که شامل حذف اثرات ویژه فردی مستقل از زمان با گرفتن تفاضل مرتبه اول است و توسط آرلانو و باند²⁹ (1991) معرفی شده است. در این روش از تفاضل متغیرها به عنوان ابزار استفاده می‌شود. روش دوم، توسط آرلانو و بویر³⁰ (1995) و بلوندل و باند³¹ (1998) با تغییراتی در روش تفاضلی مرتبه اول معرفی شد. بدین ترتیب، بلوندل و باند (1998) با بیان اینکه وقفه متغیرها در سطح ابزارهای ضعیفی برای معادله رگرسیون تفاضلی هستند، با بیان یک فرض اضافی مبنی بر این‌که تفاضل اول ابزارها با اثرات ثابت همبستگی ندارند قدرت الگوها را بهبود بخشیدند. بدین ترتیب امکان استفاده از ابزارهای بیشتری فرآهم می‌گردد و می‌توان به طور چشمگیری کارایی مدل را بهبود بخشید (شاه‌حسینی، 1401). این روش نسبت به رویکرد نخست دارای مزایایی مانند افزایش دقت و کاهش تورش، کاهش محدودیت حجم نمونه، برآوردهای کاراتر و دقیق‌تر است (بالتاجی³²، 2009).

4.‌ برآورد مدل و تجزیه و تحلیل یافته‌ها

به منظور برآورد ضرایب لازم است ابتدا شاخص مزیت محصولات صنعتی با توجه به رابطه شماره (3) برای 82 کشور مورد مطالعه که اسامی این کشورها در پیوست شماره (1) ارائه شده است در بازه زمانی 2007-2018 آمده است. لازم به ذکراست به دلیل نبود داده‌های شاخص عملکرد لجستیک از سال 2018 به بعد، دوره زمانی پژوهش تا سال 2018 محدود شده است. نمودار مقادیر مزیت محاسبه شده بر اساس شاخص SRCA در نمودار شماره (1) نشان داده شده است.

شکل 1. نمودار میله‌ای شاخص مزیت صادراتی محصولات صنعتی

 

منبع: یافته‌های پژوهش

بررسی شاخص مزیت محصولات صنعتی نشان می‌دهد که میانگین شاخص برای کل نمونه مورد بررسی برابر با 24/0- بوده است که نشان می‌دهد برای بیشتر کشورهای نمونه شاخص مزیت صادراتی در محصولات صنعتی کمتر از صفر بوده است. کمتر از صفر بودن مقدار شاخص نیز نشان می‌دهد که نسبت صادرات محصولات صنعتی به تولید محصولات صنعتی در کشور مربوطه در آن سال کمتر از میانگین جهانی بوده است. بر این اساس می‌توان گفت که تعداد کمی از کشورها دارای شاخص مثبت هستند و سایر کشورها که سهم بالایی در حجم نمونه مورد بررسی را دارند عملکرد پایین‌تری دارند و سهم بالایی از صادرات محصولات صنعتی در کشورهای نمونه توسط تعداد معدودی از کشورها صورت گرفته است. بنابراین شناسایی عوامل موفقیت این کشورها در ایجاد مزیت صادراتی از اهمیت برخوردار است. میانه این شاخص برابر با 27/0- به دست آمده است که نشان دهنده چولگی مثبت توزیع داده‌های این شاخص است، به بیان دیگر بیشتر داده‌های این شاخص منفی و کمتر از میانگین آن هستند. این نتایج بیان می‌کند که در میان نمونه مورد بررسی تعداد معدودی کشور دارای مزیت صادراتی در محصولات صنعتی هستند و بیشتر کشورهای مورد بررسی در این شاخص مزیت مناسبی ندارند که این نکته در شکل شماره (1) نیز به وضوح مشخص است. مقدار آماره جارک‌برا و سطح احتمال آن نیز نشان دهنده نرمال نبودن توزیع این متغیر است. اطلاعات مربوط به سایر متغیرهای پژوهش نیز در جدول قابل مشاهده است.

جدول 1. آماره‌های توصیفی متغیرها

(4)

آماره	عنوان متغیر
	Adv	Inst	Tran	Rer	Fd	Fdi
میانگین	24/0-	36/0	14/3	62/100	42/73	81/6
میانه	27/0-	24/0	09/3	00/100	29/58	83/2
بیشینه	62/0	12/2	23/4	97/176	67/254	35/279
کمینه	71/0-	79/1-	61/1	18/68	72/3	53/57-
انحراف معیار	25/0	01/1	60/0	96/11	41/52	01/20
چولگی	87/0	13/0	08/0	59/1	90/0	94/7
کشیدگی	86/3	75/1	82/1	15/10	17/3	62/88
جارک-برا (سطح احتمال)	07/137 (000/0)	73/59 (000/0)	37/52 (000/0)	0/2242 (000/0)	59/118 (000/0)	4/278028 (000/0)

منبع: یافته‌های پژوهش

قبل از برآورد ضرایب لازم است پایایی متغیرها مورد بررسی قرار گیرد. با توجه به وابستگی و یا عدم‌وابستگی مقاطع در داده‌های پانل لازم است آزمون ریشه واحد متناسب با شرایط مقاطع انتخاب گردد. آزمون‌های مختلفی برای وابستگی میان مقاطع معرفی شده است. در این مطالعه آزمون وابستگی میان مقاطع پسران (2015) که نسخه تکمیل شده آزمون پسران (2004) است مورد استفاده قرار می‌گیرد. آزمون بررسی وابستگی مقاطع در بستر نرم‎‌افزار ایویوز صورت گرفته است و نتایج آزمون در جدول شماره (2) گزارش شده است و خروجی نرم‌افزار به پیوست اضافه شده است. فرضیه صفر آزمون بیان می‌کنند که بین مقاطع وابستگی وجود ندارد. همانگونه که در جدول نیز مشخص است، بجز متغیر شاخص عملکرد لجستیک، برای سایر متغیرها فرض صفر رد می‌شود. بنابراین برای متغیر شاخص عملکرد لجستیک از آزمون ریشه واحد ایم، پسران و شین³³ با فرض عدم وابستگی میان مقاطع استفاده می‌گردد و برای سایر متغیرهای پژوهش از آزمون پسران با فرض وابستگی میان مقاطع استفاده خواهد شد.

جدول 2. نتایج آزمون وابستگی بین مقاطع پسران

متغیر	آماره آزمون	سطح احتمال
Adv	15/23	000/0
Inst	98/16	000/0
Tran	27/0-	789/0
Rer	15/8	000/0
Fd	49/14	000/0
Fdi	70/22	000/0

                                          منبع: یافته‌های تحقیق

نتایج آزمون ریشه واحد نشان می‌دهد که بر اساس آزمون ریشه واحد با فرض عدم وابستگی میان مقاطع متغیر شاخص عملکرد لجستیک در سطح پایا است. برای سایر متغیرهای پژوهش نیز آزمون با فرض وابستگی میان مقاطع صورت گرفته است، مقدار آماره آزمون از مقدار بحرانی در سطح معناداری 5 درصد بیشتر است که نشان دهنده پایا بودن متغیرها در سطح است. بر این اساس تمامی متغیرهای پژوهش در سطح مانا هستند.

جدول 3. نتایج آزمون ریشه واحد

متغیر		آزمون در سطح*
آماره	نتیجه
Adv		703/4-		I(0)
Inst		719/16-		I(0)
Tran		381/5-		I(0)
Rer		342/2-		I(0)
Fd		557/10-		I(0)
Fdi		161/35-		I(0)

منبع: یافته‌های تحقیق (* آماره آزمون با فرض وجود وابستگی بین مقاطع در سطح معناداری 5% برابر با 11/2- است)

در ادامه رابطه میان متغیرها در چارچوب معادله شماره (4) مورد بررسی قرار می‌گیرد. به منظور انتخاب الگوی ایستای مناسب از آزمون‌های چاو، هاسمن و لاگرانرژ استفاده شده است. نتایج این آزمون‌ها در جدول شماره (4) ارائه شده است. آزمون چاو برای انتخاب میان الگوی داده‌‌های تلفیقی و الگوی اثرات ثابت تابلویی مورد استفاده قرار گرفته است، فرضیه صفر آزمون مبنی بر نبود اثرات ثابت است، همانگونه که مشاهده شده است فرضیه صفر آزمون قابل تایید نیست و بر این اساس الگوی اثرات ثابت برآورد بهتری از الگوی داده‌های تلفیقی دارد. آزمون بعدی برای مقایسه الگوهای داده‌های تابلویی اثرات ثابت و اثرات تصادفی به کار گرفته می‌شود. فرضیه صفر آزمون مبنی بر وجود اثرات تصادفی است، در این آزمون نیز فرضیه صفر آزمون رد شده و بیانگر این مطلب است که الگوی اثرات ثابت برآورد بهتری از روابط بین متغیرها دارد. در نهایت از آزمون ضریب لاگرانژ برای مقایسه میان الگوی داده‌های تلفیقی و الگوی داده‌های تابلویی با اثرات تصادفی استفاده شده است، نتایج این آزمون بر اساس معیارهای مختلف نیز نشان می‌دهد که الگوی اثرات تصادفی نسبت به الگوی داده‌‌های تلفیقی تبیین بهتری از روابط میان متغیرها دارد. بر این اساس در رویکرد ایستا الگوی اثرات ثابت برای برآورد ضرایب میان متغیرها به کار گرفته خواهد شد.

جدول 4. آزمون‌های انتخاب مدل ایستا

عنوان آزمون	آماره آزمون	سطح احتمال
آزمون چاو	65/274	000/0
آزمون هاسمن	57/43	000/0
آزمون ضریب لاگرانژ	بروش پاگان:237/3362	000/0
	هاندا: 629/40	000/0
	کینگ-وو:962/19	000/0

                           منبع: یافته‌های پژوهش

ندیری و محمدی (1390) بیان می‌کنند آزمون‌های و مدل‌های تجری بررسی تاثیر نهادها بر متغیرهای اقتصادی از مشکلات زیادی رنج می‌برند. یکی از این مشکلات بحث درونزا بودن متغیرها و همبستگی آن با سایر متغیرهای توضیحی است. برای حل این مشکلات استفاده از رویکرد GMM توصیه می‌گردد. از اینرو علاوه بر الگوی ایستا، ضرایب با استفاده از روش‌های پانل پویا نیز برآورد می‌گردند. همچنین، با توجه به اینکه حجم نمونه شامل کشورهای مختلفی است که تفاوت‌های زیادی در ساختار اقتصادی و سایر عوامل موثر بر مزیت صادراتی نظیر موقعیت جغرافیایی، سطح دسترسی به بازارهای جهانی، وضعیت دسترسی به منابع طبیعی، فرهنگ، ساختار سیاسی و سرمایه انسانی متفاوتی دارند، لازم است از الگویی استفاده شود که اثرات این عوامل را در برآورد ضرایب حذف نماید بدون اینکه باعث تورش در برآوردها گردد. از طرفی در این مطالعه بعد زمانی بسیار کوچکتر از تعداد مقاطع است، بر این اساس و با توجه به دلایل بیان شده استفاده از رویکرد GMM تفاضلی برای برآورد ضرایب میان متغیرها گزینه مناسبی است. در جدول شماره (5) نتایج حاصل از برآورد روابط میان متغیرها گزارش شده است.

ضرایب برآورد شده برای شاخص حاکمیت قانون (Inst) در هر دو روش برآوردی مثبت و از نظر آماری کاملا معنادار به دست آمده است. بر این اساس بهبود عملکرد در کیفیت حاکمیت قانون با بهبود عملکرد مزیت رقابتی در صادرات محصولات صنعتی در کشورهای مورد بررسی همراه بوده است. بر اساس برآورد رویکرد پویا یک واحد افزایش در شاخص حاکمیت قانون به طور میانگین 097/1292 واحد شاخص مزیت رقابتی کالاهای صنعتی را بهبود می‌بخشد. مقدار ضریب به دست آمده نشان دهنده وابستگی زیاد مزیت رقابتی به محیط حکمرانی مناسب است. ضریب برآورد شده در مدل ایستا نیز نشان می‌دهد که یک واحد افزایش در شاخص حاکمیت قانون باعث افزایش 238/1145 واحدی در شاخص مزیت رقابتی محصولات صنعتی می‌گردد.

شاخص کیفیت زیرساخت‌های حمل‌و‌نقل نیز مطابق انتظار رابطه مثبت و معناداری با شاخص مزیت رقابتی صادرات محصولات صنعتی داشته است. ضریب برآورد شده در هر دو روش مثبت و معنادار است. ضریب برآورد شده در روش ایستا برابر با 095/581 و در روش پویا 259/1257 است. بر اساس مقدار برآرود شده در روش پویا می‌توان گفت یک واحد افزایش در شاخص عملکرد لجستیک باعث می‌شود به طور میانگین شاخص مزیت رقابتی در کشورها 259/1257 افزایش می‌یابد. با توجه به اینکه بعد داده‌های شاخص عملکرد لجستیک در بازه 1-5 است، ضریب برآورد شده نشان دهنده حساسیت زیاد مزیت رقابتی محصولات صنعتی به کیفیت زیرساخت‌های ارتباطات و حمل‌ونقل است.

ضریب برآورد شده برای متغیر نرخ ارز واقعی بر اساس هر دو روش مثبت و از نظر آماری کاملا معنادار هستند. نتایج تایید کننده تئوری رابطه مثبت میان نرخ ارز واقعی و افزایش قدرت رقابتی محصولات قابل مبادله (تولیدات صنعتی و کشاورزی) است. بر اساس ضرایب برآورد شده در الگوی ایستا یک واحد افزایش در نرخ ارز واقعی، شاخص مزیت رقابتی محصولات صنعتی را 617/27 واحد افزایش می‌دهد. با توجه به این مطلب که محصولات صنعتی عموما قابل مبادله هستند، تغییرات نرخ ارز از طریق ایجاد مزیت قیمتی می‌تواند بر میزان صادرات و واردات آنها تاثیرات قابل ملاحظه‌ای داشته باشد و از این طریق منجر به توسعه و یا مانعی برای ایجاد مزیت در بخش صنعت گردد. معمولا همراه با کاهش نرخ ارز واقعی مزیت‌های صادراتی کالاهای صنعتی در کشورها کاهش یافته، صادرات صنعتی کاهش می‌یابد و واردات افزایش می‌یابد.

 ضریب برآورد شده برای رابطه میان توسعه مالی و مزیت رقابتی محصولات صنعتی در هر دو الگو مثبت به دست آمده است که نشان می‌دهد توسعه مالی و تسهیل دسترسی به منابع مالی منجر به بهبود وضعیت مزیت رقابتی تولیدات صنعتی شده است، با این وجود ضریب به دست آمده در الگوی GMM از نظر آماری معنادار است و در روش ایستا از نظر آماری در سطح اطمینان 95 درصد معنادار نیست. بر اساس نتایج به دست آمده، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی رابطه معناداری با مزیت رقابتی تولیدات صنعتی نداشته است.

جدول 5. برآورد ضرایب

           منبع: یافته‌های پژوهش

آماره به دست آمده برای آزمون سارگان برابر با 961/56 و سطح معناداری آن برابر با 42/0 است که نشان می‌دهد فرض صفر آزمون مبنی بر کارایی ابزارهای مورد استفاده را نمی‌توان رد کرد. فرضیه صفر آزمون AR(1) بیانگر عدم وجود همبستگی میان ابزارها با جملات تفاضل مرتبه اول جملات اخلال است، بر اساس آماره به دست آمده و سطح احتمال محاسبه شده، فرضیه صفر قابل تایید نیست. بر عکس، فرضیه صفر آزمون AR(2) بیانگر عدم وجود همبستگی میان ابزارهای مورد استفاده و تفاضل مرتبه دوم جملات اخلال است، با توجه به آماره و سطح احتمال محاسبه شده می‌توان گفت که فرضیه صفر قابل تایید نیست. با توجه به نتایج آزمون‌ها ابزارهای مورد استفاده کارایی لازم را در برآورد ضرایب داشته‌اند.

5. نتیجه­گیری و پیشنهادها

هدف این مقاله، بررسی تاثیر کیفیت حکمرانی بر خلق مزیت صادراتی محصولات صنعتی است. بدین منظور، با توجه به ادبیات نظری الگویمقاله بنا شده و ضرایب ارتباط میان متغیرها برای 82 کشور منتخب در دوره 2018-2007 تصریح شد. بر اساس نتایج پژوهش کیفیت حکمرانی در چارچوب حاکمیت قانون رابطه مثبت و معناداری با شاخص مزیت رقابتی محصولات صنعتی دارد. بر این اساس می‌توان افزود بخش صنعت با توجه ماهیت خود حساسیت فراوانی به سرمایه‌گذاری و تشکیل سرمایه دارد. تشکیل سرمایه از طریق افزایش مقیاس تولید منجر به کاهش هزینه‌های متوسط و در نتیجه مزیت رقابتی در این بخش می‌گردد. سرمایه‌گذاری نیز فرآیندی زمانی است و حساسیت زیادی به ریسک‌های کسب‌وکار و اقتصاد کلان دارد. بنابراین ایجاد محیط باثبات می‌تواند از طریق ایجاد اطمینان نسبت به آینده بر سرمایه‌گذاری و به تبع آن بر ایجاد مزیت‌های صادراتی در این بخش تاثیر فراوانی داشته باشد.

از میان متغیرهای اقتصادی، نرخ ارز واقعی توانسته تاثیر مثبت و معناداری بر مزیت صادراتی محصولات صنعتی داشته باشد و متغیرهای توسعه مالی و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی رابطه معناداری با شاخص مزیت رقابتی نداشته‌اند. نتایج مطالعات قبلی نشان دهنده نشان دهنده تاثیر عوامل اقتصادی نظیر توسعه مالی و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی بر ایجاد مزیت‌های رقابتی در بخش صنعت است. بنظر می‌رسد اضافه شدن متغیرهای کیفیت نهادی و کیفیت زیرساخت‌ها بر رابطه میان متغیرهای اقتصادی با شاخص مزیت رقابتی محصولات صنعتی تاثیرگذار بوده است و سهم بالایی از تغییرات در شخص مزیت رقابتی توسط متغیرهای کیفیت حکمرانی و کیفیت زیرساخت‌ها قابل توضیح است.

بر اساس یافته‌های پژوهش توجه به قوانین و مقررات و ثبات سیاست‌گذاری در این حوزه مورد تاکید قرار می‌گیرد. ثبات و قوانین و مقررات و حاکمیت قانون منجر به ایجاد محیط رقابتی و پیش‌بینی‌پذیر برای تولید صنعتی می‌گردد و از این طریق بر سرمایه‌گذاری و ایجاد مزیت‌های صادراتی در این بخش تاثیرگذار خواهد بود. در این حوزه توجه به شفافیت قوانین قراردادها و همچنین قاطعیت و سرعت بررسی دعاوی از اهمیت بالایی برخوردار است. یکی از مهمترین عوامل موجود توجه به حقوق مالکیت است، سرمایه‌گذاری و بویژه سرمایه‌گذاری صنعتی حساسیت بالایی به ضمانت و حمایت از حقوق مالکیت دارد.

وجود زیرساخت‌های مناسب و توسعه و بروزرسانی این زیرساخت‌ها باعث می‌شود تولیدکننده داخلی بتواند با سرعت بیشتر و هزینه کمتری به بازاراهای محصولات نهایی و همچنین مواد اولیه و کالاهای سرمایه‌ای دسترسی داشته باشد. در دنیای کنونی که رقابت قیمتی تشدید شده است و با گسترش فناوری و نوآوری مزیت‌ها به سرعت تغییر می‌کنند، سرعت دسترسی به بازارها از طریق ایجاد زیرساخت‌های حمل‌ونقل مناسب بویژه در بخش‌های ریلی و دریایی توصیه می‌گردد.

تعارض منافع

تعارض منافع وجود ندارد

سپاسگزاری

نویسندگان از داوران ناشناس که در بهبود کبفبت مقاله کمک کردند تشکر می‌کنند.

ORCID

       Kaveh Derakhshani Darabi    https://orcid.org/0000-0002-7069-762X

منابع 

احمدی، علی اکبر و رستمی نیا، محمد اسماعیل و غیبی، علیرضا (1395). اثر توسعه مالی بر توزیع درآمد در کشورهای منتخب در حال توسعه و کشورهای توسعه‌یافته با روش گشتاورهای تعمیم‌یافته  GMM. اقتصاد مالی، 10(36)، 32-15.

آقامحمدی، سیده نرگس و حاجی، غلامعلی و غفاری، هادی و غفاری آشتیانی، پیمان (1400). تأثیر مزیت نسبی فعالیت‌های اقتصادی بر تولید ناخالص داخلی استان‌ها. فصلنامه علمی مدلسازی اقتصادی، 15(54)، 104-87.

حاتمی، هدایت و درخشانی درآبی، کاوه و حسنوند، داریوش (1400). تحلیل نظری و تجربی تأثیر حاکمیت قانون و اجرای قراردادها بر خلق مزیّت صادراتی. دانشنامه حقوق اقتصادی، 28(19)، 186-213.

حسینی ، میرعبداله و عاقلی، لطفعلی (1400). توسعه درون‌زای صنعتی در ایران و کشورهای منتخب. فصلنامه علمی مدلسازی اقتصادی، 15 (53)، 49-72.

راسخی، سعید (1397). عوامل تعیین کننده مزیت رقابتی صنایع کارخانه‌ای در ایران. اقتصاد و تجارت نوین، 13(1)، 66-45.

شاه آبادی، ابوالفضل و خوش طینت، بهناز و پیری، محمدامین (1399). تاثیر جهانی‌شدن و توسعه فضای کارآفرینی بر مزیت رقابتی صنعت پتروشیمی در کشورهای منتخب. فصلنامه علمی پژوهش‌های اقتصاد صنعتی، 4(11)، 11-24.

شاه حسینی، سمیه (1401). اثر واردات کالاهای سرمایه‌ای بر صادرات صنعتی ایران: رویکرد GMM تفاضلی و سیستمی. فصلنامه علمی پژوهش‌های اقتصاد صنعتی، 6(19)، 45-61.

صادقی، سیدکمال و خداوردیزاده، صابر و خداوردیزاده، محمد (1390). تعیین مزیت نسبی صادراتی و ساختار بازار صادرات و واردات جهانی زعفران. فصلنامه علمی -پژوهشی تحقیقات اقتصاد کشاورزی، 3 (3)، 76-59.

صبحی، ثمین و سامتی، مرتضی و قبادی، سارا و صامتی، مجید (1399). بررسی اثر شوک‌های موثر بر رشد اقتصادی ایران در فضای نهادی. فصلنامه علمی مدلسازی اقتصادی، 14 (52)، 78-53.

قاسم‌خانی، اکبر و قویدل دوستکوئی، صالح و غلام‌ابری، امیر و موسوی، میرحسین (1401). پیچیدگی اقتصادی، ناکارایی و مزیت نسبی. مدلسازی اقتصادسنجی، 7(3)، 9-37.

ناقلی، شکوفه و مداح، مجید (1396). اثر نهادهای سیاسی بر صادرات ایران به شرکای مهم تجاری در الگوهای مختلف کالایی. فصلنامه نظریه‌های کاربردی اقتصاد، 4 (3)، 90-59.

ندیری، محمد و  محمدی، تیمور (1390). بررسی تأثیر ساختارهای نهادی بر رشد اقتصادی با روش GMM  داده‌های تابلویی پویا. مدلسازی اقتصادی، 5 (15)، 24-1.

Aghamohammadi, S. N., Haji, G., ghafari, H., & ghafari ashtiani, P. (2021). The effect of the comparative Advantage of economic activities on the GDP of the provinces. Economic Modeling, 15(54), 87-104. (in Persian)

Ahmadi, A., Rostaminia, M., & Gheibi, A. (2016). The esffect of financial development on income distribution in developing countries and developed countries: GMM method. Financial Economics, 10(36), 15-32. (in Persian)

Anderson, J. E., & Young, L. (1999). Trade and contract enforcement. (Boston College, mimeo).

Anderson, J., & Marcouiller, D. (2002). Insecurity and the pattern of trade: an empirical investigation. The Review of Economics and Statistics, 84(2), 342-352.

Arellano, M., & Bond, S. (1991). Some tests of specification for panel data: monte carlo evidence and an application to employment equations. Review of Economic Studies, 58(12), 277-297.

 Arellano, M., & Bover, O. (1995). Another look at the instrumental variable estimation of error component models. Journal of Econometrics, 68(12), 29-51.

Balassa, B. (1965). Trade liberalization and revealed comparative advantage. School of Economics and Social Studies, Manchester, 33, 99-123.

Baltagi, H.B. (2009). Econometric analaysis of panel data. Published by Wiley Press.vol1. PP 28-35.

Blundell, R., & Bond, S. (1998). Initial conditions and moment restrictions in dynamic panel data models. Journal of Econometrics, 87, 115-143.

Caporale, G. M., Sova, A. D., & Sova, R. (2022). The direct and indirect effects of financial development on international trade: evidence from the CEEC-6. Journal of International Financial Markets, Institutions and Money, 78, 1-16.

Cass, D. (1965). Optimum growth in an aggregate model of capital accumulation. Review of Economic Studies, 32(3), 233-240.

Costinout, A. (2009). On the origin of comparative advantage. Journal of International Economics, 77, 255-264.

D’Agostino, L. M., Laursen, K., & Santangelo, G. D. (2013). The impact of R&D offshoring on the home knowledge production of OECD investing regions. Journal of Economic Geography, 13, 145–175.

Ghasemkhani, A., Ghavidel Doostkouei, S., Gholamabri, A., & Mousavi, M. H. (2022). Economic complexity, inefficiency, and comparative advantage. Journal of Econometric Modelling, 7(3), 9-37. (in Persian)

Hatami, H., Derakhshani Darabi, K., & Hasanvand, D. (2021). Theoretical and empirical analysis of the impact of the rule of law and the contracts enforcement on the creation of export advantage. Encyclopedia of Economic Law Journal, 28(19), 186-213. (in Persian)

Heriqbaldi, U., Esquivias, M.A., Samudro, B.R., & Widodo, W. (2023). Do national export promotion programs in indonesia support export competitiveness? Heliyon, 9(6), 1-21.

Hillman, A. L. (1980). Observations on the relation between revealed comparative advantage and comparative advantage as indicated by pre-trade relative prices. Weltwirlschaftliches Archiv, 116(2). 315-321.

Hosseini, M., & Agheli, L. (2021). Industrial endogenous development in Iran and selected countries. Economic Modeling, 15(53), 49-72. (in Persian)

Iapadre, P. L. (2001). Measuring international specialization. International Advances in Economic Research, 7, 173–183.

Laursen, K. (2015). Revealed comparative advantage and the alternatives as measures of international specialization. Eurasian Bussiness Review, 5, 99–115.

Laursen, K., & Salter, A. (2005). The fruits of intellectual production: economic and scientific specialisation among OECD countries. Cambridge Journal of Economics, 29, 289–308.

Limao, N., & Venables, A.J. (2001) Infrastructure, geographical disadvantage, transport costs, and trade. The World Bank Economic Review, 15, 451-479.

Nadiri, M., & Mohammadi, T. (2011). Estimating an Institutional Structure in Economic Growth Using GMM Dynamic Panel Data Method. Economic Modeling, 5(15), 1-24. (in Persian)

Nagheli, S., & Maddah, M. (2017). The effect of political institutions on Iranian export to major trading partners in different commodities groups. Quarterly Journal of Applied Theories of Economics, 4(3), 59-90. (in Persian)

Nicolini, M. (2009). Institutional quality and comparative advantage: an empirical assessment. Mimeo.

North, D. C. (1990). A Transaction cost theory of politics. Journal of Theoretical Politics, 2(4), 355-367.

Rasekhi, S. (2018). Affecting factors of competitive advantage in Iranian industries. Journal of New Economy and Commerce, 13(1), 45-66. (in Persian)

Robert, M. J., & Tybout, J. R. (1997). The decision to export in Colombia: an empirical model of entry with sunk costs. American Economic Review, 87(4). 545–564.

Sadeghi, S., Khodaverdizadeh, S., & Khodaverdizadeh, M. (2011). Comparative advantage and world market structure of saffron. Agricultural Economics Research, 3(11), 59-76. (in Persian)

Sahoo, P., & Dash, R.k. (2022). Does FDI have differential impacts on exports? evidence from developing countries. International Economics, 172, 227-237.

Shahabadi, A., Khoshtinat, B., & Piry, M. A. (2020). The effect of globalization and development of entrepreneurial space on competitive advantage of petrochemical industry in selected countries. Industrial Economic Research, 4 (11), 11-24. (in Persian)

Shahhosseini, S. (2022). The impact of capital goods imports on Iran's industrial exports: the difference and system GMM approach. Industrial Economic Research, 6 (19), 45-61. (in Persian)

Sobhi, S., Sameti, M., Ghobadi, S., & Sameti, M. (2021). The influence of the effective shocks on economic growth in Iran with the emphasis on institutional variables. Economic Modeling, 14(52), 53-78. (in Persian)

Stellian, R., & Danna-Buitrago, J. (2019). Revealed comparative advantages and regional specialization: Evidence from Colombia in the Pacific Alliance. Journal of Applied Economics, 22(1), 349-379.

UNCTAD (2009). Trade and development report. United Nations: New York.

پیوست شماره 1. کشورهای نمونه

متغیرها	روش ایستا اثرات ثابت			روش GMM
	ضرایب	انحراف معیار	ارزش احتمال	ضرایب	انحراف معیار	ارزش احتمال
عرض از مبدأ	3880/34	751/5	000/0	-	-	-
وقفه متغیر وابسته	-	-	-	065/1	018/0	000/0
کیفیت حکمرانی	238/1145	872/161	000/0	097/1292	293/404	002/0
عملکرد لجستیک	095/581	222/246	018/0	259/1257	398/463	007/0
نرخ ارز واقعی	617/27	473/3	000/0	429/41	607/14	005/0
توسعه مالی	335/2	563/1	136/0	627/6	659/2	013/0
سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی	425/1	992/0	151/0	189/0	876/2	947/0
	973/0= Adjusted =970/0 F-statistics=88/334 Prob. =000/0			J-statistic = 961/56 Instrument rank=62 Prob. =439090/0 AR(1) test (Prob) =  (0231/0) 272 /2- AR(2) test (Prob) =  (4246/0) 799 /0-

Algeria	China	Georgia	Korea, Rep.	Pakistan	Spain
Armenia	Colombia	Germany	Latvia	Papua New Guinea	Sweden
Australia	Congo, Dem. Rep.	Ghana	Lesotho	Paraguay	Switzerland
Austria	Costa Rica	Greece	Luxembourg	Philippines	Togo
Bahamas, The	Cote d'Ivoire	Guyana	Malaysia	Poland	Tunisia
Bahrain	Croatia	Hong Kong SAR, China	Malta	Portugal	Turkiye
Belgium	Cyprus	Hungary	Mexico	Romania	Uganda
Bolivia	Czechia	India	Moldova	Russian Federation	Ukraine
Brazil	Denmark	Indonesia	Morocco	Saudi Arabia	United Kingdom
Bulgaria	Dominican Republic	Iran, Islamic Rep.	Netherlands	Sierra Leone	United States
Burundi	Fiji	Ireland	New Zealand	Singapore	Uruguay
Cameroon	Finland	Israel	Nicaragua	Slovak Republic	Zambia
Canada	France	Italy	Nigeria	Solomon Islands
Chile	Gambia	Japan	Norway	South Africa

 

31

abcd

---

[1] *  PhD. Student, Department of Economics, Aligudarz Branch, Islamic Azad University, Aligudarz, Iran, Email: [e-mail]

[2] ** Assistant professor of Economics, Arak University; and visiting professor of Islamic Azad University (Corresponding Author), Email:[e-mail]

[3] + Assistant professor of Economics at Aligudarz branch, Islamc Azad University, Aligudarz, Iran, Email: [e-mail]

How to Cite: Hatami, H., Derakhshani Darabi, K. & Hassanvand, D.  (2023(. Investigating the Impact of Governance Quality on the Industrial Export Advantage. conomic Modeling. 18-1,(62)17,doi: 10.30495/eco.2023.1984033.2746

[4]  این مقاله مستخرج از رساله دکتری آقای هدایت حاتمی به راهنمایی دکتر کاوه درخشانی درآبی و مشاوره دکتر داریوش حسنوند در دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد الیگودرز است.

[5] * دانشجوی دکتری اقتصاد، گروه اقتصاد، واحد الیگودرز، دانشگاه آزاد اسلامی، الیگودرز، ایران. پست الکترونیکی:    [e-mail]    

[6] ** استادیار، گروه اقتصاد، دانشگاه اراک، و استاد مدعو دانشگاه آزاد اسلامی واحد الیگودرز (نویسنده مسئول)، پست الکترونیکی: [e-mail]

[7] + استادیار، گروه اقتصاد، واحدالیگودرز، دانشگاه آزاد اسلامی، الیگودرز، ایران، پست الکترونیکی: [e-mail]                                     

[8]  North

[9]  Cass

[10]  Anderson & Young

[11]  Robert & Tybout

[12]  Anderson & Marcouiller

[13]  Costinout

[14]  Nicollini

[15]  Heriqbaldi et al

[16]  Stellian & Danna-Buitrago

[17]  Costinout 

[18]  Limão & Venables  

[19]  UNCTAD

[20]  Sahoo & Dash

[21]  Caporale et al

[22]  Balasa

[23]  Hillman 

[24]  Logistics performance index 

[25]  Foreign direct investment, net inflows (% of GDP)

[26]  Domestic credit to private sector (% of GDP)

[27]   WDI

[28]  Generalized Method of Moment (GMM)

[29]  Arellano & Bond

[30]  Arellano & Bover

[31]  Blundell & Bond

[32]  Baltagi

[33]  Im, Pesaran and Shin