مدل‌سازی اثرات جایگزینی مالیات‌ها بر اندازه اقتصاد سایه (کاربرد تجربی برای اقتصاد ایران)

الموضوعات :

محبوبه فراهتی ¹

1 - استادیار گروه اقتصاد، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

تاريخ الإرسال : 11 الأربعاء , جمادى الثانية, 1441 تاريخ التأكيد : 06 الأربعاء , صفر, 1442 تاريخ الإصدار : 03 السبت , محرم, 1442

الکلمات المفتاحية: O17, طبقه‌بندی ژل: O52, H21 واژگان کلیدی: اقتصاد سایه, ترکیب مالیاتی, رویکرد خودرگرسیونی با وقفه‌های توزیعی (ARDL), اقتصاد ایران,

ملخص المقالة :

هدف این مقاله بررسی اثر جایگزینی اقلام مختلف مالیاتی (یا تغییر در ترکیب مالیاتی) بر اندازه اقتصاد سایه در ایران است. بدین منظور، یک مدل پیشنهادی با استفاده از رویکرد خودرگرسیونی با وقفه‌های توزیعی برای دوره زمانی 1355-1394 برآورد شده است. نتایج نشان داد جایگزینی مالیات بر شرکت‌ها برای مالیات بر درآمد یا مالیات بر کالا و خدمات و نیز جایگزینی مالیات بر ثروت برای مالیات بر درآمد، مالیات بر کالا و خدمات، مالیات بر شرکت‌ها یا مالیات بر واردات اندازه اقتصاد سایه را کاهش می‌دهد. افزون بر این، جایگزینی مالیات بر واردات برای مالیات بر درآمد، مالیات بر شرکت‌ها یا مالیات بر کالا و خدمات منجر به کاهش اندازه اقتصاد سایه می‌شود؛ در حالی‌ که جایگزینی مالیات بر کالا و خدمات برای مالیات بر درآمد تأثیر معناداری بر فعالیت‌های این بخش ندارد. نتایج این مطالعه مبنای مناسبی برای تعدیل ترکیب مالیات‌ها برای کوچک‌تر کردن و یا ممانعت از گسترش بخش اقتصاد سایه در ایران فراهم می‌آورند.

المصادر:

- ابونوری، اسماعیل، نیک‌پور، عبدالحامد (1393). اثر شاخص‌های بار مالیاتی بر حجم اقتصاد پنهان در ایران. پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، 5(17): 75-90.

- شریفی، محمدرضا، حقیقت، علی، ابراهیمی، مهرزاد، امینی‌فرد، عباس (1398). ارزیابی تأثیر توسعه مالی بر اقتصاد زیرزمینی در ایران (مبتنی بر چارچوب مدل TVP-FAVAR)، فصلنامه اقتصاد مالی، 13(46): 41-71.

- صامتی، مجید، سامتی، مرتضی، دلائی میلان، علی (1388). برآورد اقتصاد زیرزمینی در ایران (1344-84): به روش MIMIC. مطالعات اقتصاد بین الملل، 20(2): 89-114.

- عبداله میلانی، مهنوش، بهرامی، جاوید، توکلیان، حسین و اکبرپور روشن، نرگس (1397). اثر سیاست‌های مالیاتی بر اقتصاد زیرزمینی: الگوی DSGE، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی ایران، 76: 1-51.

- فطرس، محمد حسن، دلائی میلان، علی (1395). اثر تکانه‌های مالیاتی بر اقتصاد زیرزمینی و رسمی ایران در چارچوب الگوهای تعادل عمومی پویای تصادفی (DSGE). دوفصلنامه اقتصاد پولی، مالی (دانش و توسعه سابق)، 23(12): 111-134.

- فلاحتی، علی، نظیفی، مینو، عباسپور، سحر (1391). مدل‌سازی اقتصاد سایه‌ای و تخمین فرار مالیاتی در ایران با استفاده از شبکه عصبی مصنوعی. فصلنامه تحقیقات توسعه اقتصادی، 2(6): 33-58.

- کاربر،‌ رضا، کریمی تکانلو، زهرا، رستم‌زاده، پرویز (1398). برآور حجم اقتصاد زیرزمینی در استان‌های ایران و بررسی عوامل موثر بر آن، نظریه‌های کاربردی اقتصاد، 6(21): 161-188.

- مداح، مجید، فراهتی، محبوبه (1398). تحلیل تجربی اثر مستقیم بیکاری بر اقتصاد سایه در ایران (رویکرد تقاضای پول). تحقیقات اقتصادی، 54(2): 419-441.

- نادران، الیاس، صدیقی، حسین (1387). بررسی اثر مالیات‌ها و اجزای آن بر حجم اقتصاد زیرزمینی در ایران (1351-1382). تحقیقات اقتصادی، 43(4): 257-281.

- Brown, R. L., Durbin, J. & Evans, J. M. (1975). Techniques for testing the constancy of regression relationships over time. Journal of the Royal Statistical Society, Series B (Methodological), 37(2): 149-192.

- Buček, J. (2017). Determinants of the shadow economy in the Czech regions: A region-level study. Review of Economic Perspectives, 17(3): 315-329.

- Caragata, P. J. & Giles, D. E. (2000). Simulating the relationship between the hidden economy and the tax level and tax mix in New Zealand. In Taxation and theLimits of Government. Springer: 221-240.

- Costa-Junior, C. J., Garcia-Cintado, A. C., & Ibanez, C. U. (2017). Fiscal Adjustments and the Shadow Economy in an Emerging Market. International Conference on Regional Science, Universidad Pablo de Olavide (Sevilla), Spain.

- Giles, D. E. A. & Tedds, L. M. (2002). Taxes and the Canadian Underground Economy (Toronto: Canadian Tax Foundation).

- Hill, R. & Kabir, M. (1996). Tax Rates, the Tax Mix, and the Growth of the
Underground Economy in Canada: What Can We Infer? Canadian Tax Journal, 44(6):1552-83.

- Huynh, C. M. & Nguyen, T. L. (2019). Fiscal policy and shadow economy in Asian developing countries: Does corruption matter? Empirical Economics, 1-17.

- Ivlieva, A. (2015). The influence of tax composition on tax evasion, master's thesis, Oregon State University, Oregon.

- Kesselman, J. R. (1993). Evasion effects of changing the tax mix. Economic
Record, 69(2): 131-148.

-Lee, Y. (2005). Taxes and unofficial economy in developing and
developed countries. Journal of economic research, 10(2): 189-211.

- Martínez-Vázquez, J. & Vulovic, V. (2011). Tax structure in Latin America: its impact on the real economy and compliance. International Studies Program, Working Paper Series #1122.

- Medina, L. & Schneider, F. (2017). Shadow economies around the world: New results for 158 countries over 1991- 2015. CESifo Working Paper No. 6430.

- Pesaran, M. H., Shin, Y. & Smith R. J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of Applied Econometrics, 16(3): 289-326.

- Schneider, F. & Enste, D. H. (2000). Shadow economies: Size, causes, and consequences. Journal of economic literature, 38(1): 77-114.

- Spiro, P. S. (2017). Overselling the Economic Efficiency Gains from Shifting the Tax Mix towards Consumption Taxes. Public Finance and Management, 17(3): 207.

- Taiebnia, A. & Mohammadi, S. (2008). Underground economy and tax gap. Iranian Economic Review, 13(22): 1-29.