اهمیّت بناهای تاریخی سنگ بست و تلاقی راه‌های ارتباطی جاده ابریشم در خراسان
الموضوعات : فصلنامه تاریخدکتر امیر اکبری 1 , علی فرخی 2
1 -
2 -
الکلمات المفتاحية: غزنویان, خراسان, جاده ابریشم, ایاز, سنگ بست, ارسلان جاذب,
ملخص المقالة :
چکیده: با استقرار حکومت غزنویان تجارت در مناطق شرقی ایران رونق فراوانی یافت. ایران با موقعیت جغرافیایی خود و قرارگرفتن بر سر راه هندوستان و چین- دو مملکت پرنعمت دنیای آن زمان - شاهرایی جهت فروش امتعه گران بهای ممالک یادشده به سرزمین های دیگر از بین النهرین تا اروپا به شمار می رفت. در این میان تجّار ایرانی عامل مهم این داد و ستد در سرزمین های وسیع بودند. سنگ بست به لحاظ موقعیت جغرافیایی خاص خود و اهمیّت فرهنگی، تجاری و سیاسی از نقاط بسیار مهم در خراسان قدیم بود. در این منطقه تاسیسات معماری مهمّی چون: مناره، کاروانسرا و مقبره ای منسوب به ارسلان جاذب که در دوره غزنویان در خراسان ساخته شد، از اعتبار بسیاری برخوردار است. این بناها الهام گرفته از آرامگاه امیر اسماعیل سامانی در بخارا می باشد. و تقریبا کهن ترین اثر معماری اسلامی بر جای مانده در خراسان امروز است. سنگ بست احتمالا در ادامه همان چهار طاقی های دوران ساسانی ساخته شده است. کاربرد مصالح و کتیبه های کوفی آن نشان دهنده تفاوت این بنا با بناهای دوران ساسانی است. این مکان در دوره رونق خود یعنی در عهد غزنویان در سده سوم و چهارم هجری، قمری مورد توجه ارسلان جاذب سپهدار توس واقع گردید و به خاطر قرار گرفتن در شاهراه اصلی جاده ابریشم چنان مرکزیت پیدا کرد که به محل عبور کاروان ها، تجّار و مسافران تبدیل شد. واژگان کلیدی : خراسان، سنگ بست، ارسلان جاذب، ایاز، غزنویان، جاده ابریشم.
