نقش فرقه دموکرات آذربایجان در منازعات نفت شمال
الموضوعات : فصلنامه تاریخکیا مهر فیروزی 1 , علیرضا ملایی توانی 2 , قباد منصور بخت 3
1 - دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ ، واحد تهران مرکز ،دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران ، ایران
2 - دانشیار پژوهشکده تاریخ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ، تهران ، ایران
3 - استاد یار،گروه تاریخ، دانشگاه شهید بهشتی ،تهران،ایران
الکلمات المفتاحية: پیشه وری, نفت, فرقه دموکرات, شوروی, آذربایجان,
ملخص المقالة :
چگونگی شکل گیری، سقوط و نوع عملکرد فرقه دموکرات آذربایجان ازآغاز تاکنون محل مناقشه بوده است. اما با انتشار اسناد محرمانه اتحاد شوروی پس از1370/1991 زوایای بیشتری از مناسبات و مسائل پشت پرده وقایع مربوط به سال های مورد نظر و همچنین سیاست های شوروی در ارتباط با ایران و فرقه دموکرات آشکار شد. مساله اصلی این تحقیق، ارزیابی نسبت میان پیدایش و عملکرد فرقه دموکرات آذربایجان در خصوص امتیازخواهی نفتی شوروی در ایران است. بی گمان رقابت دیرین روس و انگلیس و انحصار نفت جنوب در دست بریتانیا از عوامل موثر در امتیازخواهی شوروی از نفت شمال بود. اشغال بخش هایی از خاک ایران و خودداری شوروی از تخلیه آن در پایان جنگ دوم جهانی، فرصت مقتضی برای امتیازخواهی نفتی شوروی را فرام نمود. بررسی و تحقیق در اسناد و شواهد عینی نشان می دهد که موجودیت، اهداف، مرامنامه و اقدامات فرقه دموکرات، همگی در شوروی تهیه و تدوین شده بود. فرقه دموکرات و شخص پیشه وری به موازات حزب توده و نیروهای چپ در راستای اهداف شوروی و ازآن جمله مساله امتیاز نفت شمال عمل می کردند. فرقه دموکرات آذربایجان و در صدر آن پیشه وری، در واقع ابزاری برای اعمال فشار به دولت مرکزی ایران جهت کسب امتیاز نفت شمال بود. سیاست احمد قوام، شکایت ایران به سازمان ملل، فشارهای بین المللی از مهم ترین عوامل در ناکامی شوروی در نیل به امتیاز نفت شمال بود. بررسی نقش و تاثیر فرقه دموکرات آذربایجان در منازعات نفت شمال حائز اهمیت است
