نقش امیر تیمور گورکانی در فراز و فرود توقتمش، خان الوس جوجی

الموضوعات : فصلنامه تاریخ

فرح طالب بیگی ¹ , امیر تیمور رفیعی ² , حسن قریشی ³

1 - گروه تاریخ، دانشکده علوم انسانی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد محلات ، محلات، ایران
2 - هیئت علمی گروه تاریخ دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد محلات، محلات ایران
3 - گروه ادبیات دانشکده علوم انسنی دانشگاه پیام نور قم، قم، ایران

تاريخ الإرسال : 04 الجمعة , رجب, 1441 تاريخ التأكيد : 22 الإثنين , ذو القعدة, 1441 تاريخ الإصدار : 03 السبت , محرم, 1442

الکلمات المفتاحية: ماوراءالنهر, خوارزم, امیر تیمور, دشت قبچاق, توقتمش,

ملخص المقالة :

توقتمش(778-793ق./1376-1391م.)آخرین فرمانروای نامی و پرقدرت در تاریخ خانات اردوی سفید و زرین است.وی در اثر نزاع داخلی وبه قصد تصاحب قدرت و سلطنت دراردوی سفید به امیرتیمور پناهنده شد.امیرتیمور حکومت ولایات سقناق، کنار رود سیحون، را به وی داد. توقتمش دوبار از اوروس خان، فرمانروای اردوی سفید شکست خورد و در نوبت دوم دست او آسیب دید، به ناچارنزد امیر تیمور پناهنده شد.این بار امیرتیمور خود دست به کار شد و به حدود اترار و سقناق لشکر کشید. در سال 777ق. درحالی که امیر تیمور با لشکر بیشتری قصد حمله به سرزمین اردوی سفید را داشت اوروس خان ناگهان درگذشت و اندکی بعد نیز جانشین وی فوت شد.بدین گونه راه برای به سلطنت نشاندن توقتمش توسط امیرتیمور هموار گردید. به زودی توقتمش به طرف دشت قبچاق غربی حرکت نمود و شهر سرای، تختگاه خانان اردوی زرین را نیز تصاحب کرد. وی اختلاف مابین خان های اردوی سفید و زرین را مرتفع ساخت و الوس قبچاق شرقی(سفید) و غربی( زرین) را تحت یک حکومت درآورد. توقتمش در اثر این موفقیت ها دچار غرور شد و نسبت به ولی نعمت خود، امیرتیمور راه خلاف درپیش گرفت وبه جسارت رفتار کرد.امیر تیمور در دوجنگ یکی در محل اورتپه (793ق.)و دیگری درنزدیکی رود ترک(798ق.) توقتمش را شکت داد. در نهایت توقتمش پس از مدت ها سرگردانی در سال 809ق. درگذشت.