سطوح برخورداری از خدمات بهداشت و درمان در شهرستان‌های استان خوزستان با بهره‌گیری از تکنیک فرایند سلسله مراتبی فازی(Fuzzy AHP)

الموضوعات : آمایش محیط

سعید امان پور ¹ ((دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران))
سحر حسن پور ² ((کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، اهواز، ایران))

تاريخ الإرسال : 09 الثلاثاء , رجب, 1436 تاريخ التأكيد : 27 الثلاثاء , جمادى الثانية, 1437 تاريخ الإصدار : 01 الأربعاء , ذو الحجة, 1438

الکلمات المفتاحية: استان خوزستان, سطح برخورداری, خدمات سلامت, تکنیک فرایند سلسله مراتبی فازی,

ملخص المقالة :

امروزه خدمات بهداشت و درمان به عنوان یکی از عوامل مؤثر در توسعه یافتگی جوامع شناخته شده است. اگر خدمات حیاتی سلامت به طور هماهنگ توزیع نشده باشند، مطلوبیت چندانی برای همۀ ساکنان ایجاد نمی کنند و این امر ضعفی است که روند نیل به توسعۀ پایدار را با مشکل مواجه می سازد. در استان خوزستان نیز مشاهده شده است که خدمات بهداشت و درمان تمایل به تمرکز در شهر اهواز را داشته اند و برخی شهرستان های این استان از داشتن حداقل خدمات سلامت محروم بوده اند. به خاطر همین، این پژوهش با هدف بررسی و تحلیل شاخص های خدمات سلامت در استان خوزستان انجام شده است. راهبرد پژوهش، کاربردی و شیوۀ انجام آن توصیفی- تحلیلی است. برای گردآوری اطلاعات مورد نیاز از روش کتابخانه ای استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش ضریب پراکندگی (CV)، آزمون T و مدل فرایند سلسله مراتبی فازی (Fuzzy AHP) بهره گیری شد. این روش ها وضعیت سلامت استان خوزستان را به وسیلۀ 20 شاخص منتخب بررسی کردند. برای انجام بهتر محاسبات از نرم افزارهای excel و spss استفاده شد. مدل فرایند سلسله مراتبی یکی از مدل های تصمیم گیری چندشاخصه (MCDM) است که کارایی آن در شرایط عدم اطمینان تأیید شده است. محاسبات این مدل نشان داد که شهرستان اهواز با اخذ امتیاز 302/2، برخوردارترین شهرستان استان خوزستان است. در رتبه های دوم و سوم، به ترتیب شهرستان های آبادان (474/0) و دزفول (326/0) قرار دارند و سایر شهرستان های استان خوزستان در وضعیت بسیار محروم جای دارند. محاسبات حداقل وزن استاندارد نشان داد که به جزء شهرستان اهواز، سایر شهرستان های استان در ارائۀ خدمات سلامت به ساکنان خود عملکرد موفقی نداشته اند. محاسبات ضریب پراکندگی نشان داد که توزیع خدمات در استان خوزستان تمایل زیادی به تمرکز داشته است. آزمون T نیز نشان داد که چه در سطح شهرها و چه در سطح روستاها، توزیع هماهنگ خدمات سلامت وجود ندارد. از محاسبات چنین نتیجه گیری شد که در استان خوزستان در رابطه با توزیع خدمات سلامت، ضعف ساختاری و عملکردی وجود دارد و نظام توزیع خدمات سلامت، تابع اصول توسعۀ پایدار نیست.

المصادر:

 

1. آذر،ع.،عندلیب اردکانی،د.،شاه­طهماسبی،ا.1389.ارزیابی کارایی استان­ها در بخش بهداشت و درمان روستایی در برنامۀ سوم و سال­های ابتدای برنامۀ چهارم توسعه.مجلۀ مدیریت سلامت،13(39):78-65.


2. پورطاهری،م.1392.کاربرد روش  های تصمیم­گیری چند شاخصه در جغرافیا.چاپ دوم.انتشارات سمت.223 صفحه.


3. تقدیسی،ا.،پیری،س.،بهاری،ع.1391.تحلیل فضایی و سطح­بندی شاخص های توسعۀ خدمات بهداشتی- درمانی با استفاده از تحلیل عاملی و تکنیک خوشه­ای (مطالعۀ موردی: شهرستان­های استان گیلان). فصلنامۀ آمایش محیط،5(18):176-145.


4. جی­بون،ک.،مدرس،ع.1388.شهر و محیط زیست.منوچهر طبیبیان،چاپ سوم.انتشارات دانشگاه تهران.225 صفحه.


5. حکمت­نیا،ح.،موسوی،م.1392.کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامه­ریزی شهری و ناحیه­ای.چاپ سوم.انتشارات آزاد پیما.390 صفحه.


6. حموزاده،پ.،مردای هوسین،ن.،صادقی­فر،ج.،توفیقی،ش.1392.سطح­بندی شهرستان­های استان آذربایجان غربی در بهره­مندی از شاخص های ساختاری بهداشت و درمان.مجلۀ علمی دانشگاه علوم پزشکی قزوین،17(67):49-42.


7. حیدری­چپانه،ر.،علیزاده زنوری،ش.،قلیکی میلان،ب.،ایمانی تبار،ح.1394.تحلیلی بر نابرابری­های اجتماعی- اقتصادی مبتنی بر مدل­های VIKOR و SAW در استان آذربایجان شرقی مطالعۀ موردی: خدمات بهداشتی درمانی.مجلۀ پژوهش و برنامه­ریزی شهری،6(21):34-19.


8. زیاری،ک.،صفایی­رینه،م.،آروین،م.1395.ارزیابی توزیع فضایی خدمات بهداشتی- درمانی و ارائۀ الگوی توزیع بهینۀ مورد شناسی: استان خوزستان. فصلنامۀ جغرافیا و آمایش شهری- منطقه­ای،6(19):90-71.


9. سالنامۀ آماری استان خوزستان.1390.مرکز آمار ایران.


10. سرائی،م.،کمائی­زاده،ی.1392.تعیین درجۀ توسعه­یافتگی شهرستان­های استان یزد از لحاظ دسترسی به مراکز بهداشتی و درمانی با استفاده از مدل موریس.فصلنامۀ آمایش محیط،6(22):80-63.


11. کریزک،ک.،پاور،ج.1392.آئین شهرسازی پایدار.مصطفی بهزادفر و کیومرث حبیبی.چاپ دوم.انتشارات مهر ایمان.152 صفحه.


12. محمدی،ج.،حسینی­خواه،ح.،محمدی­دوست،س.1395.سنجش میزان رضایت از کیفیت زندگی در نواحی شهری با استفاده از تکنیک روش تشابه به گزینۀ ایده­آل فازی (مطالعۀ موردی: شهر دوگنبدان).فصلنامۀ آمایش محیط،9(35):22-1.


13. مرادی،ی.،احمدی،ر.1395.بررسی سلسله­مراتب توسعه­یافتگی در شهرستان­های استان خوزستان با تأکید بر نظریۀ توسعۀ پایدار. فصلنامۀ مطالعات مدیریت شهری،8(27):109-92.


14. ملکی،س.،احمدی،ر.1395.تأثیر عامل فاصله از مرکز بر میزان توسعه­یافتگی  شهرستان­های استان خوزستان.فصلنامۀ آمایش محیط،9(32):22-1.


15. موسوی،م.،سیدین،ح.،آرینخصال،آ.،صادقیفر،ج.،آرمون،ج.،صفری،ی.،جویانی،ی.1392. سطح­بندی شهرستان­های استان کرمانشاه در بهره­مندی از شاخص های ساختاری سلامت با استفاده از الگوی اسکالوگرام.مجلۀ ارتقای سلامت،2(2):15-7.
    
    
    1. Castelli,A.,Jacobs,R.,Goddard,M.,C.Smith,P.2013.Health, policy and geography: Insights from a multi-level modelling approach.Journal of Social Science & Medicine,92:61-73.
    
    
    2. El-Jardali,F.,Bou-Karroum,L.,Ataya,N.,El-Ghali,H.,Hammoud,R.2014.A retrospective health policy analysis of the development and implementation of the voluntary health insurance system in Lebanon: Learning from failure.Journal of Social Science & Medicine,123:45-54.
    
    
    3. Gibbons,Ch.,Bali,R.,Wickramasinghe,N.2013.Perspectivesof Knowledge  Management in Urban Health.One Edition.Springer Press.253P.
    
    
    4. Gidey,G.,Taju,S.,Hagos,A.2005.Introduction to Public Health.One Edition.Mekelle University Press.173P.
    
    
    5. Grad,F.2002.The Preamble of the Constitution of the World Health.Journal of Bulletin of the World Health Organization,80(12):981-984.
    
    
    6. Health and Sustainable Development.2002.World Health Organization(WHO).
    
    
    7. Khalifa,M.,Khalid,P.2015.Developing Strategic Health Care Key Performance Indicators: A Case Study on a Tertiary Care Hospital.Journal of Procedia Computer Science,63:459-466.
    
    
    8. Kontodimopoulos,N.,Nanos,P.,Niakas,D.2006.Balancing efficiency of health services and equity of access in remote areas in Greece.Journal of Faculty of Social Sciences,76:49-57.
    
    
    9. The Role of Health in Economic Development.2011.Research Analyst.DSAED Press.
    
    
    10. Vertakova,J.,Vlasova,O.2014.Problems and Trends of Russian Health Care Development­. Journal of Procedia Economics and Finance, 4(16):34–39