تحلیلی تطبیقی از پیوند توسعه یافتگی و روند گسترش نظام شهرنشینی در ایران و جهان

الموضوعات : آمایش محیط

کاوه امین نژاد ¹ ((دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه محقق اردبیلی،اردبیل،ایران))
بختیار عزت پناه ² ((استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی،مرند، ایران))

تاريخ الإرسال : 21 الإثنين , شعبان, 1436 تاريخ التأكيد : 22 الجمعة , رجب, 1437 تاريخ الإصدار : 06 الأربعاء , شوال, 1439

الکلمات المفتاحية: ایران, توسعه‌یافتگی, نظام شهرنشینی, پیوند شهرنشینی و توسعه, کشورهای شمال و جنوب,

ملخص المقالة :

فرایند شهرنشینی در مناطق مختلف جهان از ابعاد و زوایای گوناگون موردبحث و بررسی قرارگرفته است. یکی از این ابعاد مبحث توسعه است که نظرو توجه بسیاری از محققان عرصه شهر را به خود جلب نموده است.در این راستا تلاش‌های صورت گرفته در جهت بررسی پیوند میان توسعه‌یافتگی با فرایند شهرنشینی کشورها را می‌توان در ارزیابی میزان سلامت یا عدم سلامت روند تحولات نظام اجتماعی- اقتصادی یک جامعه ردیابی کرد. بدین نحو که هر چه همبستگی و نزدیکی میان بحث توسعه و فرایند شهرنشینی بیش تر و بالاتر باشد روند تحولات و پیشرفت های اجتماعی-اقتصادی جامعه از درجه سلامت بیش تری برخوردار بوده و میزان آسیب‌های اجتماعی-اقتصادی و فرهنگی جامعه پایین‌تر خواهد بود و هرچه همبستگی میان این دو کم تر و فاصله آن‌ها از هم بیش تر باشد نشان از عدم تعادل و سلامت تحولات و پیشرفت‌های اجتماعی-اقتصادی جامعه دارد و میزان آسیب‌ها در همه ابعاد بالا خواهد بود. هدف از نگارش این مقاله بررسی و ارزیابی میزان همبستگی میان شاخص‌های توسعه و نظام شهرنشینی در ایران می‌باشد به همین منظور، نخست به بررسی وجوه تفاوت نظام شهرنشینی در کشورهای شمال و جنوب پرداخته‌شده و سپس با استفاده از شاخص‌هایی همچون میزان تولید ناخالص داخلی، میزان سواد و اشتغال و مقایسه آن‌ها با نسبت‌های شهرنشینی کشور و استان‌ها طی دوره‌های مختلف آماری، سعی شده تا وضعیت توسعه در ارتباط با شهرنشینی ایران تبیین گردد. در این مقاله از روش تحلیلی-تطبیقی استفاده‌شده و جهت سنجش میزان توسعه‌یافتگی و نرخ شهرنشینی استان‌ها از تکنیک رتبه‌بندی بهره گرفته‌شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که میزان پیوند و ارتباط میان شاخص‌های توسعه اقتصادی و انسانی با فرایند شهرنشینی در ایران بسیار ضعیف بوده و از الگوی مشخص و قابل‌فهمی پیروی نمی‌کند.

المصادر:

 

1. نیسی، ع (1389). شاخص های توسعه انسانی دراستان های ایران.1385 در: فصلنامه علمی-پژوهشی علوم بهداشتی، شماره دوم، سال دوم. صفحات 56 تا 61


2. عابدین درکوش، س (1372). درآمدی به اقتصاد شهری. تهران. مرکزنشردانشگاهی. ص 33


3. رهنمایی، م.ت (1388).دولت وشهرنشینی درایران (مبانی واصول کلی نظریه توسعه شهروشهرنشینی در ایران) در: فصلنامه جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای، پیش شماره پاییز و زمستان، صفحات 143 تا 165


4. پیران، پ. توسعه برون زا وشهر مورد ایران در: فصلنامه سیاسی-اقتصادی، شماره سی ام، صفحه 45


5. کاتوزیان، محمدعلی همایون (1379). اقتصادسیاسی ایران-ازمشروطیت تا پایان سلسله پهلوی. مترجم: محمدرضا نفیسی و عزیزی. چاپ هفتم. تهران. نشرمرکز. صفحات 289 تا 294

6.شکویی، حسین (1383). دیدگاههای نودرجغرافیای شهری (1). تهران. انتشارات سمت. چاپ هفتم. صفحه 440

1. پیران، پرویز. دیدگاههای نظری درجامعه شناسی شهروشهرنشینی در: فصلنامه سیاسی-اقتصادی، شماره 51 و 52، صفحات 75 تا 80


2. صرافی، مظفر (1379). مبانی برنامه ریزی توسعه منطقه ای.چاپ دوم. تهران. سازمان مدیریت وبرنامه ریزی. صفحه 24


3. فکوهی، ن. (1390). انسان شناسی شهری. چاپ هفتم. تهران. نشرنی. صفحات 377 تا 378


4. پاتر، ر. وایونز، س.(1384). شهر در جهان درحال توسعه. مترجم: ایراندوست و همکاران. چاپ اول. تهران. انتشارات سازمان شهرداریهای کشور. صفحات 26 تا 29


5. نتایج سرشماری رسمی نفوس ومسکن سال های 1375 لغایت 1390،مرکزآمار ایران

12. Wyly, Elvin(2012)" Contemporary Urbanization and Global City-Systems"Urban Studies 200, Cities,September 29,PP.1-26

13. vista.ir/article/233617

14. Pacione, Michael (2001)"Urban Geography a global perspective", Great Britain, P: 433