تحلیل و ارزیابی تحقق‌پذیری طرح‌های توسعه شهری ایران با تأکید بر شهر شهرکرد

الموضوعات : آمایش محیط

گشتاسب کیانی ¹ , کوروش افضلی ² , کرامت الله زیاری ³

1 - دانشجوی دکتری گروه شهرسازی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران
2 - استادیار گروه شهرسازی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران
3 - استاد گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران، تهران، ایران

تاريخ الإرسال : 01 الإثنين , ربيع الثاني, 1445 تاريخ التأكيد : 23 الثلاثاء , ربيع الثاني, 1445 تاريخ الإصدار : 15 السبت , رمضان, 1446

الکلمات المفتاحية: طرح‌های توسعه شهری, برنامه‌ریزی راهبردی, فرهنگ شهرسازی, تحقق‌پذیری, شهرشهرکرد,

ملخص المقالة :

پژوهش حاضر بر اساس هدف کاربردی – توسعه‌ای و روش انجام آن توصیفی - تحلیلی است و در زمره تحقیقات کیفی قرار دارد. ایده ارزیابی تحقق‌پذیری برنامه‌های راهبردی در شهرهای ایران با تاکید بر شهر شهرکرد: بر اساس تعیین میزان موفقیت تحقق‌پذیری برنامه‌ریزی راهبردی در بررسی نظام ارزیابی، معیارها و دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده، مورد توجه است. از این رو هدف این پژوهش ابتدا تدوین معیارها و شاخص‌های تحقق‌پذیری در طرح‌های توسعه شهری نظام جهانی است و سپس از طریق معیارهای استخراج شده طرح‌های توسعه شهری ایران، مورد سنجش قرار می‌گیرد تا مشخص شود عملکرد آنها برای دستیابی به توسعه چگونه می‌باشد و از نرم‌افزار MAXQDA (شاخص‌های طرح‌های توسعه شهری در مقیاس جهانی) تحلیل محتوا شدند و نزدیک به ۴۵۰ کد اولیه، در قالب ۱۱۰ کد محوری استخراج شد. سپس با بازبینی و تجدیدنظر، تعداد کدهای محوری گزینش و به ۷۹ کد تدقیق شدند و در نهایت به ۷ کد و مؤلفه اصلی گزینش شده‌اند، که نشان می دهد بر اساس این مؤلفه‌ها است که برنامه‌ریزی شهری و بخصوص برنامه‌ریزی راهبردی تحقق پیدا می‌کند. این مؤلفه‌ها (انطباق‌پذیری، هماهنگی، ارتباط و نظام‌مندی، انعطاف‌پذیری، واقع‌گرایی، برنامه‌ریزی غیرمتمرکز و مشارکت‌گرا و شفافیت) در رویه‌ها و فرآیندها می‌باشند. سپس شاخص‌ها و مؤلفه‌ها در مقیاس ملی و به صورت پایلوت روی شهر شهرکرد بررسی می‌شوند.دستاورد اين پژوهش شناسایی شاخص‌های توسعه جهت تحقق‌پذیری طرح‌های شهری و همچنین سنجش، رتبه‌بندی، تحلیل و ارزیابی آنها در بعد جهانی، ایران و ارائه الگویی مطلوب به طور خاص می‌باشد.

المصادر:


1- ابراهیمی، م، زمانی، ا، (1400)، تحلیلی بر وضعیت تحقق‌پذیری برنامه‌ریزی کاربری اراضی طرح جامع شهر ملایر (1400)، مجله پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، فصلنامه علوم انسانی، پیاپی 24.
2- امانپور، س، فدایی‌جزی، ف، (1402)، سنجش عدالت اجتماعی در ساختار فضایی بندر دیر با تأکید بر کاربری‌های خدماتی، نشریه برنامه‌ریزی فضایی (دانشگاه اصفهان)، سال ‌سیزدهم،‌ شماره‌دوم، (پیاپی 49)، تابستان‌، صص 1-20.
3- امان‏پور، س، احمدی، ر، منفرد، س، ترابی، ذ، (1392)، «بررسی و تحلیل روند شکل‏گیری نخست‌شهری در سطح استان خوزستان طی سال‏های 1335 ـ 1390»، تاریخ اجتماعی و اقتصادی، س 2، ش ۱.
4- پنداریان، ل، دریاباری، ج، بخشنده‌نصرت، ع، (1398)، آسیب‌شناسی تحقق‌پذیری طرح‌های شهری در ایران، نمونه موردی منطقه ۲۲ شهر تهران، مجله جغرافیا، شماره ۶۱، صص ۲۵ – ۳۷.
5- ثقفی‌اصل، آ، (1398)، ارائه مدل مفهومی تحقق‌پذیری پروژه‌های طراحی‌شهری ایران بر مبنای نظریات فوکو و‌هابرماس، فصلنامه علمی – پژوهشی مطالعات شهری، شماره 30.
6- حسنی، ص، زیویار، پ، رنجبر، م، (1402)، رتبه‌بندی منلطق شهر همدان بر اساس شاخص‌های حکمروایی خوب شهري، فصل نامه علمی- پژوهشی آمایش محیط، شماره63، زمستان.
7- حجتی، ح، قربانی، ر، (1402)، بررسی تطبیقی انتقادی مبنا و روند ته یه طرح‌های جامع؛ استراتژیک و ساختاری – راهبردی، نشریه علمی پژوهشی دانش شهرسازی، دانشگاه گیلان، دوره 7، شماره 2.
8- حجتی، ح، قربانی، ر، (1401)، تحلیل تطبیقی ماهیت و فرآیند تهیه طرح ساختاری - راهبردی در ایران و طرح‌های توسعه شهری کشورهای توسعه‌یافته، نشريه علمي جغرافيا و برنامه‌ريزي، سال 26، شماره 80، فصل تابستان.
9- خزایی، م، ساسان‌پور، ف، (1401)، بررسی فرایند کاربست توسعة راهبردیِ شهر ملارد با استفاده از مدلMeta SWOT. مجله آمایش سرزمین، 14(1)، 1401.
10- درمانی، ن، پرورش، ح، دهقانی، م، غلی‌پور، و، (1403)، بررسی تاب‌آوری شهر بندرعباس در ابعاد و مؤلفه‌هاي زیست‌محیطی و ارائه راهبردهاي مدیریت شهري، فصلنامه علمی- پژوهشی آمایش محیط، شماره 64، بهار.
11- رفیعیان، م، برك‌پور، ن، رکنی‌پور، م، (1387)، ارزیابی استراتژي‌هاي توسعه مناطق کلان‌شهري از دیدگاه توسعه پایدار (بر مبناي مدل SEA)، نمونه موردي: طرح مجموعه شهري تهران، فصلنامه مدیریت شهري، شماره 19.
12- رئیس‌دانا، ف، (1388)، دگرسازی یا بازسازی طرح‌های جامع، ویژه نامه نهاد برنامه‌ریزی توسعه شهری تهران، مجله تخصصی هنر، محیط، منظر، شهر، معماری، شماره 4.
13- رضایی، ف، توکلی‌نیا، ج، صرافی، م، (1400)، بررسی نقش سازمان‌های مردم‌نهاد در تحقق‌پذیری حکمروایی خوب شهری (نمونه موردی: کلان‌شهر تهران)، نشریه علمی جغرافیا و برنامه‌ریزی، سال 25، شماره 77.
14- سعیدنیا، ا، (1401)، بنیان‌های شهر و شهرسازی ایران (سیر تحول و تداوم شهر و شهرسازی)، تهران: انتشارات فکر نو، چاپ اول.
15- صیادی، ف، تقوایی، م،‌هایراپطیان، و، (1401)، میزان تحقق‌پذیری شهر خلاق پایدار در کلان‌شهر تهران، فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیا و برنامه‌ریزی منطقه‌ای، موسسه آموزش عالی قشم. سال دوازدهم، شماره ۳، تابستان.
16- محمدی، پ، زیاری، ی، توکلان، ع، (1401)، بررسی و اولویت‌بندی زیست‌پذیري مناطق و محلات شهر شهرکرد، فصلنامه علمی- پژوهشی آمایش محیط، شماره 58، پاییز.
17- مسیحی‌مرادی، و، عبدی، ن، (1397)، بررسی میزان تحقق پذیری طرح‌های توسعه شهری با تأکید بر توسعه کالبدی (نمونه موردی: شهر اراک)، تهران: کنفرانس بین‌المللی عمران، معماری و مدیریت توسعه شهری در ایران، دانشگاه تهران، مرداد ماه.
18- مشکینی، ا، ضرقام‌فرد، م، (1402) توسعه یک الگوی ساختاری - تفسیری از عوامل مؤثر بر تحقق حق مسکن شایسته در ایران، دوره،۲۷ شماره،۱ بهار.
19- مهندسین مشاور فجر توسعه (1402)، تهران: طرح جامع شهرکرد در دست اقدام.
20- میرزایی، ج، پیوسته‌گر ی، کلانتری خلیل‌آباد، ح، (1398)، سنجش و ارزیابی فضای خدمات شهری (مطالعه موردی مناطق نه‌گانه شهر شیراز)، فصلنامه جغرافیای اجتماعی شهری، 6 (2): 167-145.
21- Albrechts, L., Alden, J., & Pires, A.D.R. (Eds.). (2017). Revival: The Changing Institutional Landscape of Planning. Routledge.
22- Bryson, J. M. (2018). Strategic Planning for Public and Nonprofit Organizations: A Guide to Strengthening and Sustaining Organizational Achievement. jossey-bass (third edit, Vol. 34). san francisco: jossey-bass. https://doi.org/10.1037/027983
23- Burt, G., and Nair, A. K. (2020). Rigidities of imagination in scenario planning: Strategic foresight through ‘Unlearning’. Technological Forecasting and Social Change, 153, 119927.
24- Globocnik, D., Faullant, R., and Parastuty, Z. (2020). Bridging strategic planning and business model management–A formal control framework to manage business model portfolios and dynamics. European Management Journal, 38(2), 231-243.
25- Halla, F. (2007) "A SWOT Analysis of Strategic Urban Development Planning: The Case of Dar es Salaam city in Tanzania", Habitat International, vol 31,Elsevier: 130–142.
26- Panahandehkhah, Musa.&Farhoodi, Rahmatolah .& Gharakhlu, Mehdi .& Ghadami, Mostafa. (2009) "A Critique of the Prevailing Comprehensive Urban Planning Paradigm in Iran: The Need for Strategic Planning", Journal of Planning Theory, Vol 8.No 4.
27- McFarlane, C., 2011, Assemblage and critical urbanism. City 15.2, 204–24. TRETTER, ELIOT M., 2012, Contesting Sustainability: ‘SMART Growth’ and the Redevelopment of Austin’s Eastside, International Journal of Urban and Regional Research, Volume 37.1, pp. 297–310
28- Minuchin, L (2021). A lineal city in the Pampas polities. Materialization and revolution in Wladimiro Acosta’s vision for Buenos Aires Antipode 44(4), 911-931.
29- Thaler, T., Nordbeck, R., Löschner, L., & Seher, W. (2020). Coopßeration in flood risk management: understanding the role of strategic planning in two Austrian policy instruments. Environmental Science & Policy, 114, 170-177.
30- UN HABITAT. (2009). Volume-۱: An introduction to urban strategic planning. United Nations Human Settlements Programme
31- Zhao, H. & Xiuhua, Sh. (2021). Study on the Development Strategy of Tourism City Planning in Harbin under the Background of New Urbanization. IOP Conf. Ser.: Earth Environ. Sci. 787 012055, pp. 1-5.