سنجش امنیت زنان در بافت فرسوده با تأکید بر رویکرد (CPTED)؛ موردپژوهی: محله سیاه‌پوشان دزفول

الموضوعات :

افسانه شیخی ¹ , مجتبی لرزنگنه ² , سیدنادر پورموسوی ³ , علی علیدوستی شهرکی ⁴

1 - استاد مدعو گروه شهرسازی و دانش‌آموخته‌ دکتری سنجش از دور از دانشگاه (UTM)، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول، دزفول، ایران
2 - استاد مدعو شهرسازی و پژوهشگر دکتری شهرسازی، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران
3 - استادیار، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول، دزفول، ایران
4 - دانشجوی کارشناسی ارشد طراحی شهری، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول، دزفول، ایران

تاريخ الإرسال : 15 الأربعاء , جمادى الأولى, 1445 تاريخ التأكيد : 12 الإثنين , جمادى الثانية, 1445 تاريخ الإصدار : 26 السبت , ذو القعدة, 1446

الکلمات المفتاحية: امنیت محیطی, بافت فرسوده, دزفول, رویکرد CPTED, ‌ محله سیاه‌پوشان,

ملخص المقالة :

افزایش امنیت محیط شهری در راستای بهبود کاربری فضای شهر مهم‌ترین رویکردی است که جامعه‌های مدرن در زمینه فرهنگی، علوم اجتماعی، مدیریتی، اقتصادی و طراحی محیط بدان توجه دارند. لذا برای افزایش آن بایستی معیارها و استانداردهای مختلفی در طراحی فضاهای شهر در نظر گرفت. رویکردCPTED¹ از جمله رویکردهایی است که بر کاهش جرم از طریق طراحی محیط تأکید دارد. محله سیاه‌پوشان واقع در شهر دزفول به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین محلات در شهر دزفول است و عدم توجه به کیفیت‌های محیطی موجب شده‌است که امنیت ساکنان بویژه زنان با مخاطره همراه گردد. بنابراین، هدف اصلی این تحقیق دستیابی به الگوهای خاص افزایش امنیت زنان در فضای شهر، حضور فعال‌تر آنان در سطح شهر، و ايجاد حس‌تعلق خاطر نسبت به محله است. فرضیه این پژوهش این است که به نظر می‌رسد تفاوت قابل‌توجهی در اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر امنیت شهری زنان وجود دارد. در این پژوهش سعی شده است با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی و استفاده از داده‌های اسنادی، مرور متون، برداشت‌های میدانی و توزیع پرسش‌نامه سطح امنیت محله، همچنین استفاده از نرم‌افزارهایSPSS 22, Google Earth و GIS10.8 تجزیه و تحلیل شود. نتایج آزمون رگرسیون چندگانه حاکی از آن است که شاخص «دسترسی» با بتای ۲۸۷/۰ بیشترین اثرگذاری را بر امنیت ادراک شده زنان در محله‌ سیاه‌پوشان دارد. دیگر شاخص‌های پژوهش، به‌ترتیب «قلمروگرایی»، «نظارت طبیعی»، «حفاظت از فعالیت» و «مدیریت و نگهداری» با بتای ۲۸۵/۰، ۲۵۳/۰، ۲۳۸/۰ و ۲۲۱/۰ متغیرهای اثرگذار بر متغیر وابسته پژوهش‌ ارزیابی شده‌اند.

المصادر:

1. امانپور، سعید، سعیدی، امید، و رضوی، سیده معصومه. (1400). سنجش واکنش زنان به مزاحمت‌های اجتماعی هنگام استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی در کلان‌شهر اهواز. پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 9(2)، 507-528 doi:10.22059/jurbangeo.2021.316091.142
2. جیکوبز، جین. (۱۳۸۸) مرگ و زندگی شهرهای بزرگ آمریکایی. ترجمه حمیدرضا پارسی، آرزو افلاطونی. تهران: دانشگاه تهران، موسسه چاپ و انتشارات‏.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
3. حسینی دیوشلی، سید فرگل، و کریمی آذری، امیررضا. (1397). ارزیابی مؤلفه‌های نظریه (CPTED) در پیشگیری از جرم (مطالعه موردی: مجتمع‌های مسکونی ابریشم، پردیسان و کاکتوس شهر رشت). مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 13(3)، 745-760.
4. حشمتی، سمیه، و چاره جو، فرزین. (1397). تأثیر کیفیت‌های محیط بر امنیت ادراک‌شدۀ ساکنان، با تأکید بر مؤلفه‎‌های نسل اول و دوم CPTED نمونۀ موردی: محلات بافت فرسودۀ شهر سنندج. پژوهش‌های راهبردی مسائل اجتماعی ایران، 7(3)، 83-100doi: 10.22108/ssoss.2019.115637.1377
5. خواجه نوری، بیژن، و زارعی محمودآبادی، علیرضا. (1395). رابطه سرمایه اجتماعی و جرم جوانان مورد مطالعه: جوانان شهر یزد. پژوهش‌های راهبردی مسائل اجتماعی ایران (پژوهش‌های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی)، 5(1)، 1-14. https://sid.ir/paper/509167/fa
6. صادقی، سبحان، اردکانی، سهیل و ذاکر حقیقی، کیانوش. (۱۳۹۵). ارزیابی عوامل مؤثر بر تأمین امنیت شهری به منظور افزایش حضور بانوان در فضاهای عمومی شهری (مطالعه موردی: پارک ساعی تهران). هویت شهر، 10(3)، 65-74.‎
7. طاهرخانی، حبیب الله (1381)، ایجاد فضاهای قابل دفاع شهری، فصلنامه مدیریت شهری، شماره 9، بهار 1381
8. طاهری، زهرا، نعمت اللهی، زهرا، و مدنی، سید حمزه. (1402). بررسی رابطۀ بین فضای کالبدی-اجتماعی شهر و احساس امنیت (نمونۀ موردی: شهر قزوین در سال 1400). جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای، 13(46)، 85-114doi: 10.22111/gaij.2023.42750.3041
9. فرید طهرانی، سایه (1390)، ترس در فضای شهری، انتشارات آرمانشهر، چاپ اول.
فکوهی، ناصر، نرسیسیانس، امیلیا، و ایمانی، نفیسه. (1398). جایگاه فضاهای اوقات فراغتی تفکیک شدۀ جنسیتی در برساخت هویت دختران: مطالعۀ بوستان نرگس قم. پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران، 9(2)، 57-81 doi:10.22059/ijar.2019.78311
10. قشلاق پور، سهیل و باباخانی، ملیحه. (1400). تحلیل عوامل پیشگیری جرم از طریق طراحی محیطی (CPTED) در مسکن مهر، مورد مطالعاتی: شهرک مهر شهرستان نظرآباد. معماری و شهرسازی آرمان شهر، 14(36)، 161-175 doi:10.22034/aaud.2021.222768.2152
11. کلانتری خلیل آباد، حسین، اردلانی، روناک، سراجی، سروه، و پوراحمد، عطیه. (1392). برنامه‌ریزی فضاهای امن شهری مبتنی برتفکیک جنسیتی با رویکرد CPTED (نمونه موردی: محله فرهنگیان, شهر بناب). مطالعات شهر ایرانی اسلامی، -(12)، 15-26. https://sid.ir/paper/477445/fa
12. کارمونا، م. هیت،ت. اک، ت. تیسدل،ا. مکان‌های عمومی، فضاهای شهری: ابعاد گوناگون طراحی شهری، مترجمان: دکتر فریبا قرائی و دکتر مهشید شکوهی و دکتر زهرا اهری و دکتر اسماعیل صالحی، تهران: دانشگاه هنر تهران، چاپ دوم، 1391
13. محسنی تبریزی، علیرضا و حسین زاده حسنارودی، الهام. (۱۴۰۱). تبیین رابطه بین کنترل اجتماعی و احساس امنیت زنان. مطالعات راهبردی علوم انسانی و اسلامی, 42(4)، 17-26.‎
14. مودت، الیاس، و لرزنگنه، مجتبی. (1399). نقش ساختار شبکه معابر شهری در شکل‌گیری فضاهای بی‌دفاع شهری نمونه موردی: محله قطارچیان شهر سنندج. فصلنامه پدافند غیرعامل، 11(3)، 79-91.
15. نصیری هنده خاله، اسماعیل، حکمت نیا، حسن، جلالیان، اسحاق، رضاعلی، منصور، و جمالی هنجنی، فهیمه. (1401). بررسی مؤلفه‌های کالبدی – محیطی تأثیرگذار بر امنیت گردشگران در بافت‌های ‌تاریخی ‌شهریزد. کاوش‌های جغرافیایی مناطق بیابانی، 10(1)، 101-119.
16. نورائی، همایون. (1398). تعیین و بهبود محدوده‌های بالقوه وقوع جرم توسط رهیافت "جلوگیری از جرائم از طریق طراحی محیطی" (مطالعه موردی: محله همت‌آباد شهر اصفهان). مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 14(3)، 697-715.
17. فلاحت، محمدصادق، کمالی، لیلا، و شهیدی، صمد. (1396). نقش مفهوم حس مکان در ارتقای کیفیت حفاظت معماری. باغ نظر، 14(46)، 15-22.
18. مرکز آمار ایران، ۱۳۹۵ https://www.amar.org.ir/
19. Cho Y, Jeong H, Choi A, Sung M. Design of a Connected Security Lighting System for Pedestrian Safety in Smart Cities. Sustainability. 2019; 11(5):1308. https://doi.org/10.3390/su11051308
20. Cozens, P. M., Saville, G., & Hillier, D. (2005). Crime prevention through environmental design (CPTED): a review and modern bibliography. Property management, 23(5), 328-356.
21. Cozens, P., McLeod, S., & Matthews, J. (2018). Visual representations in crime prevention: exploring the use of building information modelling (BIM) to investigate burglary and crime prevention through environmental design (CPTED). Crime Prevention and Community Safety, 20, 63-83.
22. Crowe, T., & Fennelly, L. (2013). Crime prevention through environmental design. Elsevier.
23. Kelly, Eric Damian, Crabtree, Dain (2009), Securing The Built Environment: An Analysis Crime Prevention Through Environmental Design, Ball State University,Muncie, Indiana.
24. Kondo MC, Andreyeva E, South EC, MacDonald JM, Branas CC. Neighborhood Interventions to Reduce Violence. Annu Rev Public Health. (2018) Apr 1;39:253-271. doi: 10.1146/annurev-publhealth-040617-014600. Epub 2018 Jan 12. PMID: 29328874.
25. Prevatt, J. S. (1998). Crime Prevention Through Environmental Design (CPTED) and the role of facilities planning in force protection. FLORIDA UNIV GAINESVILLE.
26. Rothrock, S. E. (2010). Antiterrorism design and public safety: reconciling CPTED with the post-9/11 city (Doctoral dissertation, Massachusetts Institute of Technology).
27. Silva, S. C. G. (2019). Geografia da (in) segurança nos municípios do Quadrilátero Urbano-Barcelos, Braga, Guimarães e Vila Nova de Famalicão (Doctoral dissertation, Universidade do Minho (Portugal)).