قابلیت کاربست عامل‎های سازنده عمومیت فضا در گفتمان جامعه مدنی برای فضاهای شهری(نمونه پژوهی: مقایسه عمومیت بازار سنتی تجریش و مجموعه ارگ تجریش)

الموضوعات : آمایش محیط

امیرمحمد قویمی ¹ ((دکتری شهرسازی، دانشگاه هنرتهران، عضو گروه علمی شهرداری تهران))
غلامرضا حقیقت نائینی ² ((دانشیار دانشکده شهرسازی،گروه شهرسازی، دانشگاه هنر تهران))
فریبا قرایی ³ ((دانشیار دانشکده شهرسازی،گروه شهرسازی، دانشگاه هنر تهران))
میترا حبیبی ⁴ ((دانشیار دانشکده شهرسازی، گروه طراحی شهری، دانشگاه هنر تهران))

تاريخ الإرسال : 05 الثلاثاء , ذو الحجة, 1440 تاريخ التأكيد : 21 الأحد , صفر, 1441 تاريخ الإصدار : 17 الإثنين , ربيع الثاني, 1443

الکلمات المفتاحية: جامعه مدنی, فضاهای عمومی شهری, عرصه عمومی, عمومیت, عمومیت فضاها,

ملخص المقالة :

در سال‎های اخیر نقدهای بسیاری در مورد میزان عمومیت فضاهای جدید شهری و از میان رفتن و یا کاهش شایان توجه عمومیت این فضاها در مقایسه با فضاهای شهرهای سنتی، مطرح گردیده است. به نظر می‎رسد بیشتر تحلیل‎های اخیر از هنجارهای گفتمان جامعه مدنی متأثر شده‌اند. اما با وجود نظریه‌پردازی‎های موجود در گفتمان جامعه مدنی تحت عنوان ایده عرصه عمومی، هیچ یک از آثار موجود تا مرحله ارائه عامل‎های سازنده عمومیت فضاهای شهری پیش نرفته‌اند و اجماعی بر سر معیارهای داوری درباره عمومیت این فضاها وجود ندارد. با توجه به این شکاف نظری، طرح‌ریزی پژوهشی با هدف مقایسه میزان عمومیت فضاهای جدید و فضاهای سنتی شهری با رهیافت دستیابی به معیارهای ارزیابیِ عمومیت فضاها در گفتمان جامعه مدنی و بررسی قابلیت کاربست آنها برای فضاهای شهری بایسته است. مقاله پیش رو با این هدف ابتدا با شیوه تحلیلی و توصیفی به مرور ساختارمند انگاره‎های اندیشمندان و تجربه‎های پژوهشی مرتبط پرداخته است و در گام بعدی قابلیت کاربست عامل‎های به‌دست آمده را به عنوان معیارهایی برای داوری عمومیت فضاهای شهری، از طریق روش دلفی بررسی نموده است. مشخص گردید که چهار عاملِ دسترسی همگانی، انطباق پذیری، تعامل و گفتگو و مصونیت، برای قضاوت درباره عمومیت فضاهای شهری مناسب هستند. بر این پایه، با هدف پاسخ به پرسش اصلی پژوهش، میزان عمومیت فضای جدید ارگ تجریش و فضای سنتی بازار تجریش مقایسه گردیدند. نتایج نشان داد که موفقیت این دو فضا در دو عامل مصونیت و تعامل و گفتگو تفاوت معنی‌داری دارند. اما میزان عمومیت دو فضا تفاوت معنی‌داری را نشان نمی‎‎دهد.

المصادر:

 

1. احمدی، ب. 1394. مدرنیته و اندیشه انتقادی. چاپ یازدهم. نشر مرکز. ۳۱۲صفحه.


2. امیراحمدی، ه. 1374. درآمدی بر جامعه مدنی در ایران، ایران نامه, 53, 79-106.


3. بادامچیان، ا. 1377. جامعه مدنی و جوانان. چاپ اول. نشر قطره. ۲۵۷صفحه.


4. پزشکی, م. 1393. عرصه عمومی و خصوصی در فقه شیعه. چاپ اول. پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.251 صفحه.


5. چاندوک، ن. 1377. جامعه مدنی و دولت؛ کاوش‎هایی در نظریه سیاسی. ف. فاطمی، ب. وحید. چاپ اول. نشر مرکز.262 صفحه.


6. رضائی،م.، شمس الدینی،ع. 1398. تحلیلی بر رابطۀ حکمروایی خوب شهری و عدالت اجتماعی در فضاهای شهری (مورد مطالعه: شهر فردوسیه – شهرستان شهریار). آمایش محیط, 12(45), 25-48.


7. رهین، ع. 1370. اهمیت تفکیک هگلی، دولت و جامعه مدنی. فصلنامه علوم اجتماعی،1(2)، 255-277.


8. زندیه، ا. 1396. بررسی عملکرد شهرداری‎ها در چارچوب رویکرد حکمروایی خوب شهری نمونه موردی: شهرداری شهر ملایر. آمایش محیط, 10(39), 59-76.


9. شفیعی، م. پاییز و زمستان 1384. نظریه کنش ارتباطی و نقد اجتماعی- سیاسی. دانش سیاسی، 149-166.


10. شهرام نیا، ا.، تدین راد، ع., & نجف پور, س. 1393. منظومه فکری ‎هانا آرنت؛ عمل، فضا و امر سیاسی. تهران: انتشارات گردکاری.172 صفحه.


11. شفیعی، م. پاییز و زمستان 1384. نظریه کنش ارتباطی و نقد اجتماعی- سیاسی. دانش سیاسی، 149-166.


12. صالحی فارسانی, ع. 1396. نگاه وبر به لیبرال دموکراسی موجود در غرب. غرب شناسی بنیادی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی, 13-17.


13. عبدی، ک.، جعفری مهرآبادی، م., صفایی رینه، م.، اللهیاری، ش. 1398. سنجش رضایتمندی شهروندان از عملکرد شهرداری با رویکرد حکمروایی خوب شهری. آمایش محیط, 12(45), 139-166.


14. علمداری، ک. 1395. جامعه مدنی؛ گفتارها، زمینه‎ها و تجربه‎ها. تهران: توسعه. ۲66صفحه.


15. قویمی، ا.، حقیقت نائینی، غ.، قرایی، ف.، حبیبی، م. 1398. مقایسۀ عامل‌های سازندۀ عمومیت فضاهای شهری در شهرهای ایرانی ـ اسلامی و غربی. پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی، 52(2)، 257-288.


16. قویمی، ا. 1391. بررسی تأثیر به کارگیری فاوا توسط شهرداری در تحقق حکمروایی خوب شهری. همایش علمی "حکمروایی خوب شهری"، تهران، تیرماه، 587-622.


17. کاتوزیان، ن. 1385. حکومت قانون و جامعه مدنی. در ن. کاتوزیان, حکومت قانون و جامعه مدنی (ص. 5-17). تهران: انتشارات دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، مرکز مطالعات حقوق بشر.


18. گرامشی، آ. 1383. دولت و جامعه مدنی. ترجمه عباس میلانی. تهران: اختران.130 صفحه.


19. مارکس، ک. 1390. در نقد فلسفه هگل. ترجمه محمود عبادیان. تهران: نشر چشمه.420 صفحه.


20. مدنی پور، ع. 1387. فضاهای خصوصی و عمومی شهر. ترجمه فرشاد نوریان. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.


21. مروی، ا. 1389. جایگاه جامعه مدنی در گفتمان امام خمینی(س). تهران: عروج.710 صفحه.


22. نقوی، غ. 1388. متافیزیک و سیاست: تمایز جامعه مدنی و دولت در فلسفه سیاسی هگل. فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، 8، 75-118.


23. هولمز، م. 1387. جنسیت و زندگی روزمره. م. لبیبی .چاپ دوم. نشر نقد افکار. 192 صفحه.


24. مولر، ج. 1395. ذهن و بازار (جایگاه سرمایه‌داری در تفکر اروپای مدرن). ترجمه مهدی نصراله زاده. چاپ اول. بیدگل. 743 صفحه.

 

25. Adhya, A. 2008. EXPLORING THE PUBLIC REALM: UNDERSTANDING MULTIPLE WAYS OF PUBLICNESS IN URBAN AMERICA. ,AIA Report on University Research Volume 3. Southfield, Lawrence Technological University.


26. Arendt, H. 1998. The human condition.The University of Chicago Press. 370P.


27. Benhabib,s. 2003.The reluctant modernism of hannah arendt. Rowman&Littlefield. 460P.


28. Brighenti, A. 2010, Marzo. The Publicness of Public Space On the Public Domain. QUADERNO 49. DIPARTIMENTO DI SOCIOLOGIA E RICERCA SOCIALE.


29. Calhoun, c. 2011. Civil society and the public sphere. In E. Michael, The Oxford Handbook of Civil Society (pp. 311-323). Oxford University Press.


30. Chambers, 2000. A Culture of Publicity. In S. Chambers, & A. Costain, Deliberation, Democracy, and the Media (pp. 193-208). Rowman & Littlefield.


31. Dahlberg, L. 2005. The Habermasian Public Sphere: A Specification of the Idealized Conditions of Democratic Communication. Studies in Social and Political Thought, 1-18.


32. De Maghlhaes, C. 2010. Public Space and the Contracting-out of Publicness:A Framework for Analysis. Journal of Urban Design, 15(4), 559–574.


33. Dryzek,J.2000. Deliberative Democracy and Beyond.Oxford:Oxford University Press.


34. Edwards, M. Civil Society. Oxford University Press.


35. Fraser, N. 1990. Rethinking the Public Sphere: A Contribution to the Critique of Actually Existing Democracy. Social Text, No. 25/26, 56-80. Duke University Press.


36. Ghavimi, A., Haghighat Naiini, G., Gharaii, F., habibi, M. 2020. Comparison of Urban Space Publicness Components in Iranian-Islamic and Western Cities. Iranian Journal for the History of Islamic Civilization, 52(2), 257-288. doi:

10.22059/jhic.2020.283025.654016.

37. Habermas, J. 1991. The Structural Transformation of the Public Sphere,An Inquiry into a Category of Bourgeois Society. T. Burger, & F. Lawrence. Cambridge, MIT press.


38. Hegel, G. 1942. Philosophy of Right. T. Knox. Oxford University Press.335P


39. Keane, J. 2000. Structural Transformations of the Public Sphere. In H. k. j., Digital democracy: issues of theory and practice (pp. 70-89). Sage publication.


40. Koçan, G. 2008. Models of Public Sphere in Political Philosophy. EUROSPHERE online working paper series. doi: ISSN 1890-5986.


41. Kohn, M. 2004. Brave New Neighborhoods, THE PRIVATIZATION OF PUBLIC SPACE.First Edition.Routledge. 198P.


42. Marne, P. 2001. Whose public space was it anyway? Class, gender and ethnicity in the creation of Parks, Liverpool: 1858–1872. Social & Cultural Geography, 2(4), 421-443.


43. Mckee, A. 2005. The Public Sphere: an introdution. Cambridge university press.265P.


44. Miller, K. 2007. Designs on the public : the private lives of New York's public spaces. First publication.University of Minnesota Press.208P.


45. Mitchell, D. 1995. The End of Public Space? People's Park, Definitions of the Public, and Democracy. Annals of the Association of American Geographers.85:108-133


46. Nemeth, J., & Schmidt, S. 2011. The privatization of public space: modeling and measuring.Environment and Planning B: Planning and Design.38:5-23


47. Sennett, R. 1992. the fall of public man. Second Edition. Norton.314P.


48. Taylor, C. 2004. Modernity and the Rise of the Public Sphere; THE TANNER LECTURES ON HUMAN VALUES. Stanford University.


49. Varna, G. 2011. Assessing the publicness of public places:towards a new model. PhD thesis. University of Glasgow,College of Social Sciences,Department of Urban Studies.424P.


50. Young, I. 2002. Inclusion and Democracy. First Edition .Oxford University Press.315P.