ارزیابی میزان آسیب‌پذیری بافت‌ مسکونی کلان‌شهر ساری در مخاطره طبیعی زلزله

الموضوعات : آمایش محیط

فریال احمدی ¹ (استادیار گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران)
علیرضا اسکندری نژاد ² (استادیار گروه مهندسی عمران، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران)

تاريخ الإرسال : 28 الأربعاء , جمادى الأولى, 1439 تاريخ التأكيد : 24 الأحد , شوال, 1439 تاريخ الإصدار : 10 السبت , شوال, 1442

الکلمات المفتاحية: زلزله, شهر ساری, مخاطره طبیعی, آسیب‌پذیری بافت مسکونی,

ملخص المقالة :

پژوهش حاضر با هدف سنجش سطح آسیب پذیری بافت های مسکونی به عنوان مهم ترین بخش از سامانه های شهری در کلان‌شهر ساری در برابر مخاطره طبیعی زلزله شکل گرفته است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی در بستر پیمایشی می باشد. ابتدا با بررسی های میدانی و ارزیابی طرح جامع شهر ساری، اطلاعات مربوط به به قدمت، نوع سازه و تعداد طبقات بناهای مسکونی در مناطق چهارگانه شهر ساری استخراج گردیده است. سپس کلاس بندی ساختمان های مسکونی و گزینش منحنی های آسیب پذیری متناسب هر کلاس ساختمانی به همراه نتایج حاصل از تحلیل خطر لرزه ای برای تعیین درصد و درجه خرابی ساختمان های مسکونی شهر ساری مورد استفاده قرار گرفته است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که در مناطق 1، 2، 3 و4 شهر ساری به ترتیب، 63%، 66%، 72% و 67% ساختمان های مسکونی که از نوع کلاس خشتی و مصالح بنایی از نوع بلوک سیمانی می باشند، به هنگام وقوع زلزله کاملاً تخریب می گردند. از سوی دیگر، کمترین میزان خرابی در کلیه ساختمان های فولادی و همچنین ساختمان های بتنی دارای 6 طبقه و بالاتر پیش بینی شده است.

المصادر:

 

1-     احد نژاد، م.، زلفی، ع.، نوروزی، م.ج.، جلیلی، ک. 1390. ارزیابی آسیب­پذیری اجتماعی شهرها در برابر زلزله. نمونه موردی: شهر خرمدره. فصل نامه جغرافیایی چشم انداز زاگرس، 7(3) شماره 7: 98-81.

2-     مرکز تحقیقات، مسکن و شهرسازی. 1393. استاندارد 84-2800: آیین­نامه طراحی ساختمان­ها در برابر زلزله. چاپ اول. مرکز تحیقات راه، مسکن و شهرسازی. 160صفحه.

3-     اصغری مقدم، م.ر. 1378. جغرافیایی طبیعی شهر (ژئومورفولوژی). چاپ اول. انتشارات مسعی. 202 صفحه.

4-     بیات، ح. 1382. ارزیابی آسیب­پذیری واحدهای ساختمانی و رهیافت­هایی برای ایجاد دگرگونی. همایش یافته­های زلزله بم، ۱۵ بهمن ۱۳۸۲، سازمان ملی زمین و مسکن، تهران، 42-31.

5-     بمانیان، م.ر.، رفیعیان، م.، خالصی، م.م.، بمانیان، ر. 1391. کاهش خطرپذیری شهر از بلایای طبیعی از طریق برنامه­ریزی کاربری زمین. مدیریت بحران، 2: صص 15-5.

6-      پاپلی یزدی، م.ح.، وثوقی، ف. 1375. مسکن روستایی، فرهنگ و توسعه، نمونه: استان خراسان. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 41: 46-26.

7-     پاشاپور، ح.، قربانی، ر.، فرهادی، ا.، درودی­نیا، ع. 1398. پهنه‌بندی خطر زلزله با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: کلان شهر تبریز). آمایش محیط، 45: 69-49.

8-     پور احمد، ا.، سیف­الدینی، ف.، نیک­پور، ع. 1388. بررسی کاربری اراضی در بخش مرکزی شهر آمل. فصلنامه پژوهش­های جغرافیای انسانی، 67: 16-1.

9-     جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران. 1385. بلایای طبیعی. پیام هلال، 121: 12.

10- حمیدی، م. 1374. نقش برنامه­ریزی و طراحی شهری در کاهش خطرات و مدیریت بحران. دومین کنفرانس بین‌المللی زلزله و مهندسی زلزله، تهران، 27-25 اردیبهشت، 1665-1654.

11- سرور، ه.، کاشانی اصل، ا. 1395. ارزیابی آسیب پذیری کالبدی شهر اهر در برابر بحران زلزله. فصلنامه آمایش محیط، 34 (9): 108-87.

12- شیعه، ا. 1382. لزوم مدیریت شهری در ایران. جغرافیا و توسعه، 1: 62-37.

13- فرجی، ا.، قرخلو، م. 1389. زلزله و مدریت بحران شهری (مطالعه موردی: شهر بابل). فصلنامه جغرافیا، 8: 164-143.

14- قائدرحمتی، ص.، گندمکار، ا.، خوشکلام­پور، ا. 1393. ارزیابی متغیرهای تأثیر گذار بر آسیب پذیری مساکن شهری در برابر زلزله (مطالعه موردی: شهر بوجرد). آمایش محیط، 7 (24): 104-83.

15- قنبری، ا.، زلفی، ع. 1393. ارزیابی آسیب­پذیری شهری در برابر زلزله با تأکید بر مدیریت بحران شهری در شهر کاشمر. تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، 4: 74-59.

16-  عبدالهی، م. 1388. مدیریت بحران در نواحی شهری (زلزله و سیل). چاپ اول. انتشارات سازمان شهرداریهای کشور. 135 صفحه.

17- علوی، س.ع.، ابراهیمی، م.، نجف­پور محمودآباد، ب.، خالدی، ع. 1395. ارزیابی میزان آسیب‏پذیری بافت‏ فرسوده‏ی شهر میناب در برابر زمین‏لرزه. دوفصلنامه مدیریت بحران، 1: 71-82.

18- عیسی­لو، ش.، لطیفی، غ.ر.، گودرزی، و. 1395.ارزیابی آسیب پذیری کالبدی بافت منطقه یک شهر تهران در برابر زلزله احتمالی با استفاده از روش" IHWP " و سیستم " GIS ". فصلنامه اطلاعات جغرافیایی، 100: 87-73.

19- مرکز مطالعات زلزله و زیست محیطی تهران بزرگ و آژانس همکاری‌های بین‌المللی ژاپن (جایکا). 1381. ریز پهنه‌بندی لرزه‌ای تهران بزرگ. چاپ اول. شهرداری تهران.

20- کردوانی، پ.، قنبری، ع.ر.، اطلسی، ل. 1390. برنامه‌ریزی مدیریت بحران حوزه شهری فسا، جهت کاهش خسارات ناشی از زلزله. جغرافیای طبیعی، 4 (13): 14-1.

21- مشک­ساز، پ.، ایزدی، ح.، سلطانی، ع.، بذرگر، م.ر. 1392. ارزیابی آسیب­پذیری فیزیکی بافت­های شهری در برابر زلزله در روش RADIUS. پژوهش­های جغرافیایی برنامه­ریزی شهری، 1 (1): 129-115.

22- موسی­پور.1380. مشارکت شهروندان در برنامه­ریزی شهری. پایان نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه­ریزی شهری. دانشگاه شهید بهشتی. 120 صفحه.

23- مهندسین مشاور مازند طرح. 1394. طرح جامع شهر ساری. چاپ اول. اداره کل راه و شهرسازی استان مازندران، مدیریت شهرسازی و معماری.

24-  Amini Hosseini، K.، Hosseini، M.، Jafari، M.، & Hosseinioon، S. 2009. Recognition of Vulnerable Urban Fabrics in Earthquake Zones: A Case Study of the Tehran Metropolitan Area. JSEE، 10(4): 174-187.

25-  Cole، S. W.، Xu، Y.، & Burton، P. W. 2008. Seismic hazard and risk in Shanghai and estimation. Soil Dynamics and Earthquake Engineering، 28(10-11): 778–794.

26-  Hasanzadeh، R.، Nedovic´ - Budic، Z.،Alavi Razavi، A.، Norouzzadeh، M.، Hodhodkian، H. 2013. Interactive approach for GIS-based earthquake scenario development and resource estimation (Karmania hazard model). Computer and Geoscience، 51: 324-338.

27-  Hashemi، M.، & Alesheikh، A. 2011. A GIS-based earthquake damage assessment and settlement methodology. Soil DynamicsandEarthquakeEngineering، 31(11): 1607-1617.

28-  Lorena Montoyo Morales، A. 2002. Urban disaster management: a case study of earthquake risk assessment in Cartago. Ph.D Thesis in disaster risk management، University of Utrecht. 235 pages.

29-  Miura، H.، Midorikawa، S.، Fujimoto، K.، Pacheco، B. M.، & Yamanaka، H. 2008. Earthquake damage estimation in Metro Manila، Philippines based on seismic performance of buildings evaluated by local experts’ judgments. Soil Dynamics and Earthquake Engineering، 28 (10-11): 764–777.

30-  Moharram، A.، Elghazouli، A.، & Bommer، J. 2008a. A framework for a seismic risk model for Greater Cairo. Soil Dynamics and Earthquake Engineering، 28(10-11): 795–811.

31-  Moharram، A.، Elghazouli، A.، & Bommer، J. 2008b. Scenario-based earthquake loss estimation for the city of Cairo، Egypt. Georisk: Assessment and Management of Risk for Engineered Systems and Geohazards، 2 (2): 92-112.

32-  Sadeghi، M.، Hochrainer-Stigler، S.، Ghafory- Ashtiany، M. 2015. Evaluation of earthquake mitigation measure to reduce economic and human losses: a case study to residential property owners in the metropolitan areas of Shiraz، Iran. Natural Hazards، 78(3): 1811-1826.

33-  Tantala، M. W.، Nordenson، G. J.، Deodatis، G.، & Jacob، K. 2008. Earthquake loss estimation for the New York City Metropolitan Region. Soil Dynamics and Earthquake Engineering، 28(10-11): 812–835.