برنامه‌ریزی و سازماندهی سیاسی، امنیتی و اقتصادی فضا در منطقه مکران در راستای ارائه‌ی یک مدل راهبردی برای مناطق ایران؛ مطالعه‌ی موردی چابهار
الموضوعات : آمایش محیط
ازیر بلوچ
1
(
(دانش‌آموخته دکترای جغرافیای سیاسی، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران)
)
حیدر لطفی
2
(
(دانشیار گروه جغرافیا، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران)
)
الکلمات المفتاحية: ایران, چابهار, سازماندهی فضا, منطقه مکران,
ملخص المقالة :
منطقه چابهار به دلایل جغرافیایی، سیاسی، اقتصادی و حتی فرهنگی دارای ماهیتی استراتژیک برای تحرک و توسعه نیمه شرقی کشور و در نتیجه کل ایران، برای کشورهای هم‌جوار در منطقه و حتی برای ارتباطات اقتصادی جهانی است. هدف اصلی این مقاله عبارت است از برنامه‌ریزی و سازماندهی سیاسی، امنیتی و اقتصادی فضا در منطقه مکران در راستای ارائه ی یک مدل راهبردی برای مناطق ایران؛ مطالعه ی موردی چابهار. سؤال اصلی این مقاله این است که برنامه‌ریزی و سازماندهی سیاسی، امنیتی و اقتصادی فضا در منطقه مکران بایستی دارای چه ویژگی‌ها و مختصاتی باشد که بتوان از آن به عنوان مدلی برای همه مناطق این منطقه و از جمله چابهار بهره گرفت؟ علاوه بر این سؤال اصلی سایر سؤالات فرعی این مقاله عبارت‌اند از: سازماندهی فضا دارای چه تاریخچه ای است؟ چه نظریاتی در خصوص سازماندهی فضا ارائه گردیده است؟ این مقاله با استفاده از مدل سوآت به منظور دسته‌بندی عوامل سیاسی، امنیتی و اقتصادی درونی و بیرونی مهم و اثرگذار در برنامه‌ریزی و سازماندهی فضا در منطقه مکران و شناسایی توانایی‌ها، کاستی‌ها، فرصت‌ها و تهدیدات چابهار در راستای ارائه ی یک مدل راهبردی برای مناطق ایران انجام شده است و برای سنجش وزن سنجه ها از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی(AHP) استفاده شده است. نتایج این مقاله نشان می دهد که اولین و بهترین استراتژی مطلوب برای مدیریت و برنامه ریزی فضای سیاسی، امنیتی و اقتصادی در منطقه مکران و چابهار استراتژی های تدافعی است. هدف از این استراتژی، کم کردن نقاط ضعف داخلی و پرهیز از تهدیدات ناشی از محیط خارجی است. این راهبرد مربوط به وضعیت خارجی منطقه مکران و چابهار است و نقاط مثبت (فرصت های) آن را در ارتباط با بیرون ارزیابی می‌کند. این راهبرد براساس توانمندی های منطقه مکران و چابهار در مقابل تهدیدات بنا شده است و هدف آن افزایش توانمندی‌های موجود و کاهش تهدیدات است.
1- ابراهیم زاده، ع، و کریمی، صادق، 1388، مدیریت ساحلی و توسعه زیست محیطی ناحیه چابهار، فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، شماره 36 .57 – 72.
2- امیری، ع، و احمدی پور، ز، و مستجابی سرهنگی، حمید،1393، تحلیل فضایی- امنیتی خطوط انتقال انرژی در ایران (خطوط لوله نفت و گاز)، فصلنامه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، شماره 34 . 133 تا 157.
3- باقری، ا، 1386، افغانستان و خیزش دوباره طالبان، فصلنامه مطالعات راهبردی جهان اسلام، فصلنامه بهار، شماره 29 . 102 تا 115.
4- پرانیتلا، ا. بی.،1366، واقعیت‌ها در برنامه‌ریزی محلی نکات مهم فرآیند برنامه‌ریزی محلی (مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی در سطوح محلی) قسمت پنجم، فصلنامه جهاد، شماره 99 . 36 تا 42.
5- پرتوی، م،1385، موانع و محدودیت‌های توسعه بندر چابهار به عنوان یک منطقه آزاد، فصلنامه مجله اقتصادی، شماره 63 و 64 . 17 تا 22.
6- پورسعید، ف،1385، فراگیری و پایداری؛ اصول راهنمای تحقق عدالت اجتماعی در ایران 1404 ه شمسی، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره 32 . 319 تا 353.
7- تراب احمدی، م،1389، معرفی و نقد کتاب لاتین: گردشگری بین‌المللی و برنامه‌ریزی (نوشته دالن جی تیموتی)، فصلنامه کتاب ماه علوم اجتماعی، شماره 28 . 56 تا 59.
8- ترکان، ا و شهبازی، م،1394، شناسایی سبد طرح‌های توسعه سواحل مکران با استفاده از تحلیل SWOT دو سطحی، فصلنامه راهبرد اقتصادی، شماره 13..7 تا 41.
9- تقدیسی زنجانی، س، و دانشور عنبران، ف،1386، توریسم روستایی، تصویری مجازی یا الگویی حقیقی در برنامه‌ریزی روستایی، فصلنامه جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، شماره 8 . 179 تا 192.
10- تقوایی، م، و غفاری، س. ر.، 1389، برنامه‌ریزی فضایی در توسعه صنعت گردشگری مطالعه موردی استان چهارمحال و بختیاری محور بازفت، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 96 . 79 تا 100.
11- حافظ نیا، م. ر. و جلالی فراهانی، غ،1389، عدالت فضایی و آمایش سرزمینی توسعه، فصلنامه راهبرد بومی، شماره 104 .33 تا 60.
12- حسین خان قندهاری، ع،1388، آمایش سرزمین؛ گذشته، حال و آینده، فصلنامه برنامه، شماره 345 . 6 تا 14.
13- خلیلی، م، و منشادی، م، و آزموده، ف،1390، بایستگی‌های ژئواکونومیک توسعه منطقه جنوب شرق ایران، فصلنامه روابط خارجی، شماره 12 . 81 تا 124.
14- رضوانی، م،1381، برنامه‌ریزی توسعه روستایی (مفاهیم راهبردها و فرآیندها)، فصلنامه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شماره 164 . 221 تا 240.
15- ره پیک، ح،1383، هدف و هدف‌گذاری در برنامه‌ریزی ملی و راهبردی، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره 24 . 217 تا 232.
16- شاطریان، م، و افراخته، ح،1388، عوامل و پیامدهای اجتماعی - فرهنگی و سیاسی - اقتصادی کم ثبتی و دیر ثبتی وقایع حیاتی در استان سیستان و بلوچستان، فصلنامه توسعه اجتماعی، شماره 4 . 29 تا 56.
17- شعبانی اصل، م،1388، بررسی ساختارهای سیاسی اثرگذار بر امنیت سیستان و بلوچستان، فصلنامه مدیریت و پژوهش‌های دفاعی، شماره 61 .101 تا 128.
18- شفیعی عربی، م،1387، اهمیت منطقه خاورمیانه و بررسی اجمالی طرح خاورمیانه بزرگ، فصلنامه فضای جغرافیایی، شماره 23 . 83 تا 114.
19- شیرودی، م،1384، طرح خاورمیانه بزرگ، غرب و کشورهای مسلمان زمینه‌ها، چیستی و پیامدها، فصلنامه اندیشه تقریب، شماره 3 . 83 تا 106.
20- فراحی، م.ر،1366، انواع برنامه‌ریزی، فصلنامه مجله اقتصادی، دوره اول، شماره 24 . 38 تا 42.
21- فروزنده دهکردی، ل، و شیره پز آرانی، ع. ا، و جندقیان بیدگلی، س. ر،1390، برنامه‌ریزی ناحیه‌ای با استفاده از برنامه‌ریزی بر مبنای سناریوها (تبیین الگوی چشم انداز ناحیه کاشان)، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، شماره 3 . 39 تا 56.
22- فرید، ی، 1380، آمایش سرزمین، فصلنامه فضای جغرافیایی، شماره 2 .109 تا 126.
23- کافی، س، و عبداللهی، م،1388، نقش سپاه پاسداران در برقراری و حفظ امنیت در استان سیستان و بلوچستان، فصلنامه مدیریت و پژوهش‌های دفاعی، شماره 61 . 57 تا 80.
24- کرد، ب،1395، واکاوی وضعیت اقتصادی و کالبدی نواحی روستایی در ارتباط با کیفیت زندگی روستانشینان شهرستان چابهار، فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، شماره 16 . 43 تا 54.
25- کهن، گ،1378، انواع برنامه‌ریزی و برنامه‌ریزان، فصلنامه توسعه مدیریت، شماره 5 . 36 تا 37.
26- مجتهدزاده، غ،1382، برنامه‌ریزی شهری - برنامه‌ریزی محلی و سیاست‌های عمومی در انگلیس و ایران، فصلنامه محیط شناسی، دوره بیست و نهم - شماره 32 . 93 تا 104.
27- محمدی، ح، و غنجی، م،1385، چالش‌های ژئوپلیتیکی مواد مخدر در جنوب غرب آسیا (با تأکید بر ایران پاکستان و افغانستان)، فصلنامه ژئوپلیتیک، شماره 3. 90 تا 121.
28- محمودی، س، 1388، تحلیلی بر سیر تحولات کلان آمایش سرزمین فرانسه در نیم قرن گذشته و ارائه پیشنهاداتی جهت بهبود وضعیت آمایش سرزمین ایران، فصلنامه آمایش سرزمین، شماره 1 . 141 تا 182.
29- محمودی، و، و ماجد، و،1391، برنامه‌ریزی توسعه پایدار شهری با رویکرد برنامه‌ریزی هسته‌ای - پیشنهادی برای برنامه‌ریزی توسعه پایدار شهری تهران، فصلنامه راهبرد، شماره 64 . 43 تا 72.
30- معتمد، ا، و غریب رضا، م، 1387، تکامل مکران ساحلی، طی کواترنر پسین، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 64 . 77 تا 88.
31- ملک رئیسی، ح، 1385، سیستان و بلوچستان، مدیریت و توان‌های محیطی، فصلنامه رشد آموزش جغرافیا، شماره 77 . 21 - 25.
32- منوچهری، و، 1395، ارزﯾﺎﺑﯽ دﻻﯾﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ و روش‌های برنامه‌ریزی آن در دهه‌های اﺧﯿﺮ، فصلنامه مطالعات آینده‌پژوهی و سیاست‌گذاری، دوره دوم - شماره 3 . 43 - 56.
33- مهدوی، م، و عزمی، آ، 1388، فضا، آمایش سرزمین و توسعه روستایی، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، سال ششم - شماره 22 . 25 – 42.
_||_