سنجش میزان برخورداری استان‌های مرزی کشور از شاخص های توسعه با استفاده از مدل‌های تاکسونومی‌عددی و تاپسیس

الموضوعات : آمایش محیط

ناهید سجادیان ¹ ((دانشیار رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه شهید چمران اهواز))
نعیم اکرامی ² ((دانشجوی کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه شهید چمران اهواز))

تاريخ الإرسال : 09 الإثنين , ذو القعدة, 1436 تاريخ التأكيد : 10 الثلاثاء , شعبان, 1437 تاريخ الإصدار : 12 الخميس , ذو الحجة, 1439

الکلمات المفتاحية: توسعه, مدل, میزان برخورداری, استان های مرزی,

ملخص المقالة :

هدف از انجام این پژوهش؛ سنجش میزان برخورداری استان های مرزی کشور از شاخص های توسعه است. بر این اساس در پژوهش حاضر سعی شده تا 16 استان مرزی کشور را بر اساس 11 شاخص آموزشی، فرهنگی- ورزشی، مذهبی، سیاسی- اداری، زیربنایی، بهداشتی- درمانی، بازرگانی- خدمات، حمل‌ونقل- ارتباطات، تعدادشاغلان، باسوادان و تعداد واحد مسکونی، بر پایه سرشماری آماری نفوس و مسکن سال 1390 و سالنامه آماری سال 1391، با استفاده از مدل‌های تاکسونومی عددی و تاپسیس؛ سطح‌بندی و میزان درجه توسعه‌یافتگی استان ها تعیین شود. نوع پژوهش کاربردی- توسعه‌ای، روش گردآوری اطلاعات از نوع کتابخانه ای و برای تحلیل داده‌ها و ترسیم نقشه از نرم‌افزارهای Excel و Arc GIS استفاده‌ شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که: از مجموع 16 استان مرزی کشور؛ 2 استان توسعه یافته، 5 استان نیمه توسعه یافته، 4 استان کمتر توسعه یافته و 5 استان نیز در رده استان های محروم قرار گرفته اند. خراسان رضوی با درجه توسعه یافتگی( 024/0) بر اساس آنالیز تاکسونومی عددی و (974/0) بر اساس تکنیک تاپسیس، به عنوان توسعه یافته ترین استان مرزی کشور و ایلام با درجه توسعه یافتگی(868/0) بر اساس آنالیر تاکسونومی و (008/0) بر اساس تکنیک تاپسیس، به عنوان محروم ترین استان مرزی کشور محسوب گردیده اند.

المصادر:

 

1-   امینی نژاد، غ.، بیگ محمدی، ح.، حسینی ابری، س. 1387. تحلیل درجه توسعه یافتگی دهستان های حوزه تاسیسات پارس جنوبی در استان بوشهر. فصلنامه روستا و توسعه. سال یازدهم. شماره (3).

2-   پوراصغرسنگاچین، ف. 1391. سنجش سطح توسعه یافتگی استانهای کشور ایران با رویکرد تحلیل عاملی. مجله علمی پژوهشی آمایش سرزمین. دوره چهارم. شماره (2).

3-   پیری، ع.، رشیدی، ا.، ناز بابایی، ا.، روشنایی، ح. 1393. سنجش سطوح توسعه یافتگی محلات و تعیین محلات نابه سامان شهری با استفاده از تکنیک های کمی(مطالعه موردی شهر بناب). مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری. سال پنجم. شماره(17).

4-     تقوایی، م.، شیخ بیگلو، ر.، وارثی. ح. 1390. تحلیل نابرابری های توسعه ناحیه ای در ایران. پژوهش های جغرافیای انسانی. شماره(78).

5-   تقوایی، م.، صبوری، م. 1391. تحلیل تطبیقی سطح و میزان توسعه یافتگی اجتماعی شهرستان های استان هرمزگان. مجله جغرافیا و برنامه ریزی محیطی. شماره(2).

6-   تقیلو، ع. 1393. تحلیل علی توسعه یافتگی و توسعه نیافتگی سکونتگاه های روستایی(مطالعه موردی بخش مرکزی شهرستان ارومیه). فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای. سال چهارم. شماره(15).

7-   خاکپور، ب.، باوان پوری، ع. 1388. بررسی و تحلیل نابرابری در سطوح توسعه یافتگی مناطق شهر مشهد. مجله دانش و توسعه. سال شانزدهم. شماره (27).

8-   دهقان، ح. 1386. فرصت ها و تهدیدها برای آموزش و پرورش در مواجهه با نابرابری های فضایی در فن آوری اطلاعات و ارتباطات. فصلنامه تعلیم و تربیت. شماره(91).

9-   زنگی آبادی، ع.، علی زاده، ج.، احمدیان، م. 1390. تحلیلی بر درجه توسعه یافتگی شهرستان های استان آذربایجان شرقی با استفاده از تکنیک های topsis و AHP. فصلنامه نگرش های نو در جغرافیای انسانی. سال چهارم. شماره(1).

10- زیاری، ک. 1389. اصول و روش های برنامه ریزی منطقه ای. چاپ سوم. انتشارات دانشگاه تهران.

11- زیاری، ک. 1389. سنجش درجه­ی توسعه یافتگی شهرستان های استان آذربایجان شرقی به روش(HDI). مجله مدیریت. سال سوم. شماره12.

12- سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور. 1391. سالنامه آماری.

13- سرور، ر.، خلیجی، م. 1394. سنجش درجه توسعه یافتگی شهرستان های استان کهگیلویه و بویراحمد. مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری. سال ششم. شماره (21).

14- سامری، م.، حسنی، م.، سید عباس زاده، م.، موسوی، م. 1394. تبیین      نابرابری های آموزشی و ارائة مدل توسعة آموزشی به منظور آمایش و نیل به عدالت آموزشی(نمونه موردی مناطق آموزشی استان آذربایجان غرب). مجله جغرافیا و آمایش شهری. سال پنجم. شماره(14).

15- سایت مرکز آمار ایران، نتایج سرشماری عموم نفوس و مسکن. 1390.

16- شیخ بیگلو، ر.، تقوایی، م.، و وارثی، ح. 1391. تحلیل فضایی محرومیت و نابرابری های توسعه در شهرستان های ایران. فصل نامه علمی و پژوهشی رفاه اجتماعی. سال دوازدهم. شماره(46).

17- فلاحیان، ن.، پور موسوی، س.، ویسی، ر.، رضاپور، حسن. 1394. بررسی و تحلیل وضعیت برخورداری و میزان توسعه یافتگی شهرستان های استان گیلان در سال های 1375 و 1390. مجله مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی. سال دهم. شماره(31).

18- قائدرحمتی، ص. 1392. تحلیل شاخص های توسعه و سطح بندی دهستان های استان یزد. مجله جغرافیا و توسعه. شماره(30).

19- قنبری، ا. 1390. تعیین درجه­ی توسعه یافتگی و پیش بینی اولویت برنامه ریزی و توسعه­ی نقاط شهری استان های ایران، فصلنامه­ی علمی پژوهشی انجمن جغرافیای ایران. سال نهم. شماره(29).

20- لطفی، ص.، شعبانی، م. 1392. ارائه مدلی تلفیقی جهت رتبه بندی توسعه منطقه ای مطالعه موردی: بخش بهداشت و درمان استان مازندران. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. سال سیزدهم. شماره(28).

21- محمود زاده، م.، علمی، س. 1391. نابرابری و رشد اقتصادی در استان های کشور، فصل نامه پژوهش ها و سیاست های اقتصادی. سال بیستم. شماره(64).

22- مومنی، م. 1389. مباحث نوین تحقیق در عملیات. انتشارات دانشگاه تهران.

23- منفردیان سروستانی، م. 1386. رتبه بندی مناطق مختلف شهری شیراز از لحاظ درجه توسعه یافتگی. پایان نامه کارشناسی ارشد اقتصاد. رشته توسعه و     برنامه ریزی. دانشگاه اصفهان.

24- نظم فر، ح.، علی بخشی، آ. 1393. سنجش میزان برخورداری شهرستان های استان خوزستان از شاخص های توسعه با استفاده از تکنیک ادغام. فصلنامه علمی و پژوهشی آمایش جغرافیایی فضا. سال چهارم. شماره (14).

25- نظم فر، ح.، علی بخشی، آ. 1393. سنجش نابرابری فضایی توسعه یافتگی    ناحیه ای (مطالعه موردی استان خوزستان). مجله برنامه ریزی فضایی. سال چهارم. شماره(3)، صص 114-99.

26-  یاسوری، م. 1388. بررسی وضعیت نابرابری منطقه ای در استان خراسان رضوی. مجله جغرافیا و توسعه ناحیه ای. شماره (12) .

27-  Al-Hassan, R. 2007. Regional disparities in Ghana: policy options and public Invetment implications.    

28-  Bhatia, V.K., Rai, S.C. 2004. Evaluation of Socio-Economic Development in Small Areas New Dehli. UNDP. Human Development Report 1997. New York.

29-  Huang, J., H., Peng, K.H. 2012. Fuzzy Rasch Model in TOPSIS: A New Approach for Generating Fuzzy Numbers to Assess the Competitiveness of the Tourism Industries in Asian Countries. Tourism Management.

30-  Li, Y., Wei, Y. H. 2010. The spatial-temporal hierarchy of regional inequality of China. Applied Geography.

31-  Liao, F., Wei, D. 2012. Dynamics. Space, and regional inequality in provincial China: A caseStdy of Guangdong province. Applied Geography.

32-  Nel, E., Rogerson, C. 2009. Re-thinking Spatial Inequalities in South Africa: Lessons from International Experiences. Urban Forum, 20.

33-  Rosenstein, C. 2011. Cultural development and city neighborhoods. City. Culture and Society.

34-  Sharama, B. 2004. Regional disparities in agricultural labou Productivity in the Brahmaputra Valley. Assam. India. Department of Geography, Gauhati University.

35-  Storper M. S. 2006. The wealth of regions Futures.

36-  Shankar, R., Shah, A. 2003. Bridging the Economic Divide within Countries: A Scorecard on the Performance of Regional Policies in Reducing Regional Income Disparities. World Development. Vol. 31. NO. 8. PP. 1421-1441.