پهنه بندی شاخصهای خشکسالی SPI و DI با استفاده از داده های شبکه ای بارش در شمال غرب ایران

الموضوعات :

خدیجه جوان ¹ (استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران)
محمدرضا عزیز زاده ² (مربی گروه جغرافیا دانشگاه پیام نور، ماکو ایران)
هوشنگ بشیری ³ (کارشناس ارشد اقلیم شناسی)
فریبا شهریار سرنقی ⁴ (کارشناس ارشد اقلیم شناسی)

تاريخ الإرسال : 03 الخميس , جمادى الثانية, 1435 تاريخ التأكيد : 28 الثلاثاء , محرم, 1437 تاريخ الإصدار : 10 الإثنين , ربيع الأول, 1437

الکلمات المفتاحية: خشکسالی, SPI, شمال غرب ایران, DI, مخاطرات طبیعی,

ملخص المقالة :

خشکسالی از جمله مخاطرات طبیعی است که بشر همواره در معرض آن قرار دارد، از این روشناخت و واکاوی آن اجتناب ناپذیر است. شاخصهای خشکسالی در واقع بیان کننده حدودطبیعی خشکسالیهای رخداده در دوره زمانی هستند تا امکان ارزیابی آن را در مقیاسهایمختلف زمانی و مکانی ممکن سازند. در این پژوهش از دادههای شبکهای بارش سالهای1/09 درجه قوسی استفاده شد. با استفاده از نرم افزار ×1/ 4394 تا 0117 با تفکیک 09GRADS این دادهها و اطلاعات بارش به فایلهای قابل استفاده در نرم افزار MATLAB تبدیلو محاسبههای مربوط به شاخصهای پایش خشکسالی SPI و DI بر روی تک تک یاختههااعمال گردید. سپس با استفاده از نرم افزارهای ArcGIS و Surfer اطلاعات به صورت گرافیکیو نقشه ترسیم شد. نتایج بدست آمده نشان میدهد که در مقایسه نقشه سالانه شاخصدهکها و شاخص بارش استاندارد، بخش شرقی ناحیه شمالغربی ایران به نسبت بخشغربی آن با توجه به دوره آماری 90 ساله مرطوبتر است و بخش غربی و مرکزی ناحیهآذربایجان دارای خشکسالی است

المصادر:

1- اربابی سبزواری، آزاده (1389): تحلیل اثر خشکسالی با روش درون یابی شاخص z نرمال بارندگی در سامانه سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) در منطقه کاشان، فصل­نامه جغرافیای طبیعی، شماره 7، صص 124-105.

2- امین،سیفاله(1379): بررسینمایه­هایخشکسالی،مطالعهموردیباجگاهشیراز،مجموعهمقالاتاولینکارگاهآموزشیوتخصصیبررسیمسائلخشکسالیاستانفارس، 27-28 مهر، دانشکدهکشاورزی،دانشگاهشیراز،صص1-13.

3- انصافیمقدم،طاهره (1386): ارزیابیچندشاخصخشکسالیاقلیمیوتعیینمناسب­ترینشاخص درحوضهدریاچهنمک،فصل­نامهتحقیقاتمرتعوبیابان،جلد14،شماره2.

4- رضیئی، طیب، دانشکار آراسته، پیمان، اختری، روح انگیز و ثقفیان، بهرام (١٣٨٦): بررسی خشکسالی­های هواشناسی اقلیمی در استان سیستان و بلوچستان با استفاده از نمایه SPI و مدل زنجیره مارکف، مجله تحقیقات منابع آب ایران، شماره 1، صص 35-25.

5- شکیبا،علیرضا،میرباقری، بابک،خیری، افسانه (1389): خشکسالیوتأثیرآنبرمنابعآبزیرزمینیدرشرقاستانکرمانشاه بااستفادهازشاخصSPI، فصل­نامهعلمیپژوهشیانجمنجغرافیایایران، دورهجدید،سالهشتم،شماره 25،صص 124-105.

6- صفدری، علی اکبر، محسنی ساروی، محسن، ثقفیان، بهرام، مهدوی، محمد (1382): پهنه بندی فراوانی خشکسالی­های حوزه کارون به کمک شاخص بارش استاندارد (SPI) در محیط GIS، اصفهان، سومین کنفرانس منطقه­ای و اولین کنفرانس ملی تغییر اقلیم.

7- عرب سلغار، علی اکبر، صدقی، حسین، ملکی، مهران (1390): بررسیوتحلیلخشکسالیهواشناسیبااستفادهازشبکه­هایعصبیمصنوعیدراستانتهران، مجله­یمهندسیمنابعآب، سالچهارم.

8- علیزاده، امین (1381): اصول هیدرولوژی کاربردی، مشهد، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.

9- لشنی­زند، م. (١٣٨٣): بررسی اقلیمی خشکسالی­های ایران. پایان­نامه دکترای جغرافیای طبیعی. دانشکده ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه اصفهان.

10- محمدیان، آزاده، کوهی، منصوره، آدینه بیگی، آرمان، رسولی، سیدجواد و بذرافشان، بهاره، (1389): مقایسه پایش خشکسالی با استفاده از شاخص­های SPI، DI و PNI و پهنه بندی آنها (مطالعه موردی: استان خراسان شمالی). پژوهش­های حفاظت خاک و آب، شماره اول، صص 184- 177.

11- مساعدی،ابوالفضل،خلیلیزاده،مجتبی،محمدی استادکلایه،امین، (1387):پایشخشکسالی هواشناسیدرسطحاستانگلستان،مجلهعلومکشاورزیومنابعطبیعی،جلد15،شماره2.

12- نصری، مسعود و مدرس، رضا، (1386): تحلیل ناحیه­ای خشکسالی منطقه اردستان بر اساس دو شاخص خشکسالی، پژوهش و سازندگی، شماره 76، صص 176- 167.

13- وفاه خواه، مهدی، ایوب زاده، سید علی (1379): شناخت عوامل موثر در خشکسالی هیدرولوژیک به منظور کنترل آنها در حوضه آبخیز دریاچه نمک، اولین کنفرانس ملی بررسی راهکارهای مقابله با کم آبی و خشکسالی، دانشگاه شهید باهنر کرمان.

12- Bhuiyan C. Singh R.P. and Kogan F.N. (2006): Monitoring Drought Dynamics in The Arrival Region (India) Using Different Indices Based on Ground and Remote Sensing Data, International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation.8:289–302.

13- Dracup J.A. Lee K.S. and Paulson E.G. (1980): On The Definition of Droughts. Water Resources Research 16(2):297-302.

14- Gibbs, W.J. and Maher. J.V. (1967): Rainfall Decides as Drought Indicators, Bureau of Meteorology Bulletin No. 48, Commonwealth of Australia, Melbourne, Australia.

15- Hayes, M., M.D Svoboda, D.A Wilhite, and O.V Vanyarkho, (1999): Monitoring The 1996 Drought Using The Standardized Precipitation Index, Bulletin of The American Meteorological Society, 80(3):429-438.

16- Khan, S., Gabriel, H.F., Rana, T., (2008): Standard Precipitation Index to Track Drought and Assess Impact of Rainfall on Water Tables in Irrigation Areas, Irrig Drainage Syst, 159–177, Online At: Springer Science + Business Media B.V.

17- Lloyd, B.H. and M. A. Saunders. (2002): A Drought Climatology for Europe. International Journal of Climatology, 22:1571-1592.

18- McKee, T.B., Does ken, N.J., and Kleist, J. (1993): The Relationship of Drought Frequency and Duration to Time Steps. Preprints, 8th Conference on Applied Climatology, Anaheim, California, 179-184.

19- McKee, T.B., N.J. Does ken, and Kleist. J. (1995). Drought Monitoring With Multiple Time Scale, Proceedings of The 9th Conference on Applied Climatology, Dallas, TX, USA, pp. 233-236.

20- Palmer, W.C. (1965): Meteorological Drought. USWB, Res. Paper No. 45.

21- Wu, Hong. Mark D. Svoboda, Michael j. Hayes, Donald A. Wilhite and Fujiang Wen. (2007): Appropriate Application of The Standardized Precipitation Index in Arid location and dry Seasons, International Journal of Climatology. 27. 65-79.