پهنه بندی شاخصهای خشکسالی SPI و DI با استفاده از داده های شبکه ای بارش در شمال غرب ایران
الموضوعات :خدیجه جوان 1 , محمدرضا عزیز زاده 2 , هوشنگ بشیری 3 , فریبا شهریار سرنقی 4
1 - استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران
2 - مربی گروه جغرافیا دانشگاه پیام نور، ماکو ایران
3 - کارشناس ارشد اقلیم شناسی
4 - کارشناس ارشد اقلیم شناسی
الکلمات المفتاحية: خشکسالی, SPI, شمال غرب ایران, DI, مخاطرات طبیعی,
ملخص المقالة :
خشکسالی از جمله مخاطرات طبیعی است که بشر همواره در معرض آن قرار دارد، از این روشناخت و واکاوی آن اجتناب ناپذیر است. شاخصهای خشکسالی در واقع بیان کننده حدودطبیعی خشکسالیهای رخداده در دوره زمانی هستند تا امکان ارزیابی آن را در مقیاسهایمختلف زمانی و مکانی ممکن سازند. در این پژوهش از دادههای شبکهای بارش سالهای1/09 درجه قوسی استفاده شد. با استفاده از نرم افزار ×1/ 4394 تا 0117 با تفکیک 09GRADS این دادهها و اطلاعات بارش به فایلهای قابل استفاده در نرم افزار MATLAB تبدیلو محاسبههای مربوط به شاخصهای پایش خشکسالی SPI و DI بر روی تک تک یاختههااعمال گردید. سپس با استفاده از نرم افزارهای ArcGIS و Surfer اطلاعات به صورت گرافیکیو نقشه ترسیم شد. نتایج بدست آمده نشان میدهد که در مقایسه نقشه سالانه شاخصدهکها و شاخص بارش استاندارد، بخش شرقی ناحیه شمالغربی ایران به نسبت بخشغربی آن با توجه به دوره آماری 90 ساله مرطوبتر است و بخش غربی و مرکزی ناحیهآذربایجان دارای خشکسالی است
1- اربابی سبزواری، آزاده (1389): تحلیل اثر خشکسالی با روش درون یابی شاخص z نرمال بارندگی در سامانه سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) در منطقه کاشان، فصلنامه جغرافیای طبیعی، شماره 7، صص 124-105.
2- امین،سیفاله(1379): بررسینمایههایخشکسالی،مطالعهموردیباجگاهشیراز،مجموعهمقالاتاولینکارگاهآموزشیوتخصصیبررسیمسائلخشکسالیاستانفارس، 27-28 مهر، دانشکدهکشاورزی،دانشگاهشیراز،صص1-13.
3- انصافیمقدم،طاهره (1386): ارزیابیچندشاخصخشکسالیاقلیمیوتعیینمناسبترینشاخص درحوضهدریاچهنمک،فصلنامهتحقیقاتمرتعوبیابان،جلد14،شماره2.
4- رضیئی، طیب، دانشکار آراسته، پیمان، اختری، روح انگیز و ثقفیان، بهرام (١٣٨٦): بررسی خشکسالیهای هواشناسی اقلیمی در استان سیستان و بلوچستان با استفاده از نمایه SPI و مدل زنجیره مارکف، مجله تحقیقات منابع آب ایران، شماره 1، صص 35-25.
5- شکیبا،علیرضا،میرباقری، بابک،خیری، افسانه (1389): خشکسالیوتأثیرآنبرمنابعآبزیرزمینیدرشرقاستانکرمانشاه بااستفادهازشاخصSPI، فصلنامهعلمیپژوهشیانجمنجغرافیایایران، دورهجدید،سالهشتم،شماره 25،صص 124-105.
6- صفدری، علی اکبر، محسنی ساروی، محسن، ثقفیان، بهرام، مهدوی، محمد (1382): پهنه بندی فراوانی خشکسالیهای حوزه کارون به کمک شاخص بارش استاندارد (SPI) در محیط GIS، اصفهان، سومین کنفرانس منطقهای و اولین کنفرانس ملی تغییر اقلیم.
7- عرب سلغار، علی اکبر، صدقی، حسین، ملکی، مهران (1390): بررسیوتحلیلخشکسالیهواشناسیبااستفادهازشبکههایعصبیمصنوعیدراستانتهران، مجلهیمهندسیمنابعآب، سالچهارم.
8- علیزاده، امین (1381): اصول هیدرولوژی کاربردی، مشهد، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
9- لشنیزند، م. (١٣٨٣): بررسی اقلیمی خشکسالیهای ایران. پایاننامه دکترای جغرافیای طبیعی. دانشکده ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه اصفهان.
10- محمدیان، آزاده، کوهی، منصوره، آدینه بیگی، آرمان، رسولی، سیدجواد و بذرافشان، بهاره، (1389): مقایسه پایش خشکسالی با استفاده از شاخصهای SPI، DI و PNI و پهنه بندی آنها (مطالعه موردی: استان خراسان شمالی). پژوهشهای حفاظت خاک و آب، شماره اول، صص 184- 177.
11- مساعدی،ابوالفضل،خلیلیزاده،مجتبی،محمدی استادکلایه،امین، (1387):پایشخشکسالی هواشناسیدرسطحاستانگلستان،مجلهعلومکشاورزیومنابعطبیعی،جلد15،شماره2.
12- نصری، مسعود و مدرس، رضا، (1386): تحلیل ناحیهای خشکسالی منطقه اردستان بر اساس دو شاخص خشکسالی، پژوهش و سازندگی، شماره 76، صص 176- 167.
13- وفاه خواه، مهدی، ایوب زاده، سید علی (1379): شناخت عوامل موثر در خشکسالی هیدرولوژیک به منظور کنترل آنها در حوضه آبخیز دریاچه نمک، اولین کنفرانس ملی بررسی راهکارهای مقابله با کم آبی و خشکسالی، دانشگاه شهید باهنر کرمان.
_||_12- Bhuiyan C. Singh R.P. and Kogan F.N. (2006): Monitoring Drought Dynamics in The Arrival Region (India) Using Different Indices Based on Ground and Remote Sensing Data, International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation.8:289–302.
13- Dracup J.A. Lee K.S. and Paulson E.G. (1980): On The Definition of Droughts. Water Resources Research 16(2):297-302.
14- Gibbs, W.J. and Maher. J.V. (1967): Rainfall Decides as Drought Indicators, Bureau of Meteorology Bulletin No. 48, Commonwealth of Australia, Melbourne, Australia.
15- Hayes, M., M.D Svoboda, D.A Wilhite, and O.V Vanyarkho, (1999): Monitoring The 1996 Drought Using The Standardized Precipitation Index, Bulletin of The American Meteorological Society, 80(3):429-438.
16- Khan, S., Gabriel, H.F., Rana, T., (2008): Standard Precipitation Index to Track Drought and Assess Impact of Rainfall on Water Tables in Irrigation Areas, Irrig Drainage Syst, 159–177, Online At: Springer Science + Business Media B.V.
17- Lloyd, B.H. and M. A. Saunders. (2002): A Drought Climatology for Europe. International Journal of Climatology, 22:1571-1592.
18- McKee, T.B., Does ken, N.J., and Kleist, J. (1993): The Relationship of Drought Frequency and Duration to Time Steps. Preprints, 8th Conference on Applied Climatology, Anaheim, California, 179-184.
19- McKee, T.B., N.J. Does ken, and Kleist. J. (1995). Drought Monitoring With Multiple Time Scale, Proceedings of The 9th Conference on Applied Climatology, Dallas, TX, USA, pp. 233-236.
20- Palmer, W.C. (1965): Meteorological Drought. USWB, Res. Paper No. 45.
21- Wu, Hong. Mark D. Svoboda, Michael j. Hayes, Donald A. Wilhite and Fujiang Wen. (2007): Appropriate Application of The Standardized Precipitation Index in Arid location and dry Seasons, International Journal of Climatology. 27. 65-79.
