ارزیابی روشهای مختلف برآورد تبخیر و تعرّق مرجع با روش تشت تبخیر فائو در حوضه آبریز شرق و جنوب شرق کشور
الموضوعات :جواد خوشحال 1 , حمید زارع ابیانه 2 , علیرضا جوشنی 3
1 - دانشیار دانشکده جغرافیای دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
2 - دانشیار دانشکده مهندسی آب دانشگاه ابوعلی سینا همدان، همدان، ایران
3 - دانشجوی دکتری رشته اقلیم شناسی دانشکده جغرافیای دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
الکلمات المفتاحية: خوشه بندی, هارگریوز سامانی, بلانی کریدل فائو 44, تورک, پریستلی, تیلور,
ملخص المقالة :
برآورد تبخیر و تعرّق مرجع جهت برآورد نیاز آبی گیاهان، مدیریت طرحهای آبی و زهکشی وزمان آبیاری گیاهان از ضروریات بخش کشاورزی میباشد. لذا در این پژوهش به منظور یافتنبهترین مدل برآورد تبخیر و تعرّق مرجع منطبق بر تبخیر و تعرق حاصل از دادههای تشتتبخیر برای حوضه آبریز شرق و جنوبشرقی کشور، از اطلاعات 66 ایستگاه هواشناسی وهیدرومتری مستقر در حوضه آبریز استفاده شد. سپس با تکیه بر روش خوشه بندی، ایستگاههابر اساس آزمون فیشر و توکی به 1 خوشه تقسیم و تبخیر و تعرّق مرجع حاصل از تشت تبخیراین 1 خوشه با مقادیر تبخیر و تعرّق مستخرج از 8 معادله تبخیر و تعرّق بر اساس پارامترهایآماری NRMSE, MAE, MBE, D, T, R مورد مقایسه و ارزیابی قرار گرفت. بر اساس نتایجحاصله روشهای هارگریوز سامانی، بلانی کریدل فائو 44 ، تورک و پریستلی، تیلور با توجه - -به ابعاد زمانی متفاوت، بهترین انطباق را با مقادیر تبخیر و تعرّق مرجع حاصل از تشت تبخیرداشتند. همچنین نتایج تحقیق نشان داد در مقیاس فصلی، فصل تابستان کمترین خطا و فصلزمستان بیشترین خطای برآورد OET را دارا بودند. از طرفی مقیاس ماهانه کمترین خطا رانسبت به مقیاس فصلی داشت. این نتیجه بیانگر کاهش خطای برآورد ETO در مقیاسهایزمانی کوچک میباشد.
1- جهانبخش اصل، سعید و علی اصغر موحد دانش(1380): تحلیل مدلهای برآورد تبخیر و تعرق پتانسیل برای ایستگاه هواشناسی تبریز، مجله دانش کشاورزی، 11(2)، صص 65 -51.
2- دادیور، مسعود(1387): گزارش نهایی تعیین تبخیر و تعرق پتانسیل گیاه مرجع(چمن) به روش لایسیمتری در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اراک، مرکز اطلاعات و مدارک علمی کشاورزی، شماره مصوب 021-81-15-121، موسسه تحقیقات خاک و آب.
3- زارع ابیانه، حمید، بیات ورکشی، مریم، سبزی پرور، علی اکبر، معروفی، صفر و عادل قاسمی(1389): ارزیابی روشهای مختلف برآورد تبخیر و تعرّق گیاه مرجع و پهنه بندی آن در ایران، مجله پژوهشهای جغرافیای طبیعی، شماره 74، صص110-95.
4- سبزی پرور، علی اکبر، زارع ابیانه، حمید، تفضلی، فرزین، موسوی بایگی، محمد، غفوری، محمد، محسنی موحد، اسد ا... و زهره مریانجی(1387): مقایسه چند مدل برآورد تبخیر- تعرق گیاه مرجع در یک اقلیم سرد نیمه خشک به منظور استفاده بهینه از مدلهای تابش، مجله آب و خاک(علوم و صنایع کشاورزی)، جلد22، شماره 2، صص 340-328.
5- شاهین زاده، شیدا، پاپن، پیوند و فریدون رادمنش(1378): مقایسه روشهای تخمین تبخیر و تعرّق پتانسیل به روشهای پنمن، تورنت وایت، بلانی کریدل و تشت تبخیردر منطقه هوفل در جنوب خوزستان، دومین همایش ملی مدیریت شبکههای آبیاری و زهکشی، دانشگاه شهید چمران اهواز.
6- شفیعی فسقندیس، ابراهیم و بهروز ساری صرّاف(1386): ارزیابی مدلهای برآورد تبخیر و تعرّق بالقوه برای منطقه اهر، مجله فضای جغرافیایی، سال هفتم، شماره 20، صص64-46.
7- عساکره، حسین(1390): مبانی اقلیم شناسی آماری، چاپ اول، زنجان، دانشگاه زنجان.
8- علیزاده، امین(1384): اصول هیدرولوژی کاربردی، چاپ هجدهم، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی.
9- علیزاده، امین و غلامعلی کمالی(1386): نیاز آبی گیاهان در ایران، چاپ اول، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی.
10- علیزاده، امین و بابک میرشاهی(1380): بررسی دقت و عملکرد تبخیر- تعرق پتانسیل محاسبه شده به روشهای هارگریوز و سامانی و تشت تبخیر در ایستگاههای سینوپتیک استان خراسان، مجله نیوار، شماره 42 و 43، صص70-51.
11- علیزاده، امین، کمالی، غلامعلی، خانجانی، محمّد جواد و محمّدرضا رهنورد(1383): ارزیابی روشهای برآورد تبخیر - تعرّق در مناطق خشک ایران، مجلّه تحقیقات جغرافیایی، سال 1383، شماره 73، 105- 97.
12- علیزاده، امین(1389): طراحی سیستمهای آبیاری، چاپ چهارم، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی.
13- علیزاده، امین و غلامعلی کمالی(1383): ارزیابی روشهای برآورد تبخیر و تعرّق در مناطق خشک، فصلنامه پژوهشهای جغرافیایی، شماره73، صص105-97.
14- فرهودی، رحمت ا... و علی اکبر شمسی پور(1379): برآورد تبخیر و تعرّق پتانسیل منطقه بلوچستان جنوبی، مجله پژوهشهای جغرافیایی، شماره، 29، صص 114-105.
15- قمرنیا، هوشنگ و سالومه سپهری(1388): محاسبه آب مورد نیاز الگوی کشت‌های مختلف با روش پنمن- مانتیث و مقایسه آن با نتایج سند ملّی آب ایران، هشتمین کنگره بین‌المللی مهندسی عمران، دانشگاه شیراز، شیراز.
16- دادیور، مسعود، اکبری، محمود، محسنی موحد، سیدا سدا... و محمد علی خود شناس(1389): مقایسه دقت مدلهای معمول برآورد تبخیر و تعرّق گیاه مرجع چمن با لایسی‌متر، سوّمین همایش ملّی مدیریت شبکههای آبیاری و زهکشی، دانشگاه شهید چمران، اهواز.
17- کریمی گوغری، شهرام و نسیم رضایی(1390): برآورد میزان تبخیر و تعرق گیاه مرجع و مقایسه آن با تبخیر از تشت تبخیر در استان کرمان، یازدهمین سمینار سراسری آبیاری و کاهش تبخیر، دانشگاه شهید باهنر.
18- مومنی، منصور(1389): تحلیلهای آماری با استفاده از SPSS، چاپ سوم، تهران، انتشارات کتاب نو.
19- مهدی‌زاده، سعید، بهمنش، جواد و جعفر نیکبخت(1389): برآورد تبخیر- تعرّق مرجع با سطوح احتمال وقوع مختلف (مطالعه موردی: ارومیه)، مجله دانش آب و خاک، جلد 1/20، شماره 4، صص 183 - 171.
20- ناصری، عبدعلی و سیدا سدا... محسنی موحد(1378): ارزیابی روشهای تجربی برآورد تبخیر و تعرق پتانسیل در منطقه همدان، مجله پژوهش کشاورزی، شماره 1، صص39-24.
21- نساجی زواره، مجتبی و رحیم صادقیفر(1386): برآورد تبخیر و تعرّق گیاه مرجع با استفاده از روشهای مختلف (مطالعه موردی ایستگاه هواشناسی کرج)، نهمین سمینار سراسری آبیاری و کاهش تبخیر، دانشگاه شهید باهنر.
22- وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح(1384): فرهنگ جغرافیایی رودهای کشور- حوضه آبریز شرق ایران و قره قوم، چاپ اول، تهران، انتشارات سازمان جغرافیایی، جلد پنجم.
_||_23- Allen, R.G., Pruitt, W.O (1991): FAO -24 Reference Vapotranspiration Factors, J.Irrig. Drain. Eng., 117(5), 758-773.
24- Allen, R.C. Pereira, L.S (1998): Crop Evapotranspiration Guideline for Computing Crop Water Requirements, FAO Irrigation and Drainage, Pp.56, Rom, Italy.
25- Bakhtiyari, B., Ghahreman, N (2011): Evaluation of Reference Evapotranspiration Models for a Semiarid Environment Using Lysimeter Measurments, J.Agr.Sci.Tech.Vol.13.223-237.
26- Dinpashoh, Y (2006): Study of Reference Crop Evapotranspiration in I.R. of Iran, Agricultural Water Management 84, 123-129.
27- Eagleman, J.R (1967): Pan Evaporation Potential and Actual Evapotranspiration, Journal of Applied Meteorology, Vol. 6.
28- Fisher, D. K., Pringle. H.C (2013): Evaluation of Alternative Methods for Estimating Reference Evapotranspiration, Agricultural Sciences .Vol.4, No.8A, 51-60.
29- Gong, L, Xu., Chong-yu, C., Deliang, C., Sven, H., Yongqin, D,C (2006): Sensitivity of the Penman–Monteith Reference Evapotranspiration to Key Climatic Variables in the Changjiang (Yangtze River) Basin, Journal of Hydrology, 329: 620– 629
30- Hargreaves, G. H., Samani, Z. A (1994): Evapotranspiration Estimates in Extremely Arid Areas, J.Irrig.Drain, Vol. 115(5):301:308
31- Kaya, S., Salih, E (2012): Evaluation of Pan Coefficient for Reference Crop Evapotranspiration for Igdir Region of Turky, Journal of food Agricultural & Environment, Vol. 10(3-4),987-991.
32- Kumar M., Bandyopadhyay A., Raghuwanshi N.S., Singh R, (2008): Comparative study of conventional and artificial neural network-based ETO estimation models, J. Irrigation Science. 26 (6), 531-545.
33- Rahimikhob, A. (2009): An Evaluation of Common Pan Coefficient Equations to Estimate Reference Evapotranspiration in a Subtropical Climate (North of Iran), Irrig Sci, Vol. 27.289-296.
34- Sabziparvar, A. A., and Tabari, H. (2010): Evaluation of Class A Pan Coefficient Models for Estimation of Reference Crop Evapotranspiration in Cold Semi-Arid Warm Arid Climates, Water Resource Management, 24, 909-920.
35- Salih, A., Sendil, U. (1984), Evapotranspiration under Extremely Arid Climates, J. Irrig. Drain. Eng, 110 (3): 289 – 303.
36- Singh, K. R., Pawer, P.S(2011): Comparative Study of Reference Crop Evapotranspiration (ETo) By Different Energy Based Method With FAO56 Penman-Monteith Method at New Delhi, India, International Journal of Engineering Science and Technology,Vol. 3, No.10, 7861-7868.
37- Snyder, R. L., Orang, M., and Matyac, S., Grismer, M., ASCE. M. (2005): Simp lified Estimation of reference Evapotranspiration from Pan Evaporation data in California, Jourand of Irrigation and Drainage Engineering, 131: 3(249 – 253).
38- Sun, Li and Song, Changchun (2008): Evapotranspiration from a Freshwater Marsh in the Sanjiang Plain, Northeast China, Journal of Hydrology, 352, 202– 210.
39- Trajkovic, S., Kolakovic, S. (2010): Comparison of Simplified Pan -Based Equations for Estimating Reference Evapotranspiration, J.Irrig. Drain. Eng., 136 (2), 137-140.
40- Xing, Z., Chow, L., Meng, F., Rees, H.W., Monteith, J., Lionel, S. (2008): Testing Reference Evapotranspiration Estimation Methods Using Evaporation Pan and Modeling in Maritime Region of Canada, J.Irrig. Drain. Eng., 134(4), 417-424.
